Linzwi la Jehova Ki Le Li Pila Ze

Zwile Mubano mwa Buka ya Likezo

BUKA ya Likezo i talusa ka butungi litaba ze ne ezahezi kwamulaho za ku tomiwa kwa puteho ya Sikreste ni mo ne i hulezi. Buka ye ne i ñozwi ki Luka ya na li mualafi, mi i kandeka litaba ze tabisa ka za misebezi ya Bakreste ye ne ezizwe ka lilimo ze 28 ku kala ka 33 C.E. ku isa ka 61 C.E.

Kalulo ya pili ya buka ya Likezo i ambola za musebezi wa muapositola Pitrosi, mi kalulo ya mafelelezo i ambola za muapositola Paulusi. Ka ku itusisa manzwi a cwale ka “lu” ni “luna,” Luka u bonisa kuli na li teñi likezahalo ze ñwi ha ne li ezahala. Ku isa pilu kwa lushango lo lu mwa buka ya Likezo, ku ka tahisa kuli lu itebuhe hahulu m’ata a Linzwi la Mulimu le li ñozwi, ni a moya wa hae o kenile. (Maheb. 4:12) Hape ku ka lu tusa ku ba ni moya wa buitomboli ni ku tiisa tumelo ya luna ka za Mubuso.

PITROSI U ITUSISA “LINOTOLO ZA MUBUSO”

(Likezo 1:1–11:18)

Hamulaho wa ku amuhela moya o kenile, baapositola ba kutaza lushango ba sa sabi. Pitrosi u itusisa sinotolo sa pili kwa “linotolo za mubuso wa kwa lihalimu” ku kwalulela Majuda ni baproselite ba ne ba “amuhezi linzwi la hae” munyako wa zibo ni ku ba fa kolo ya ku kena mwa Mubuso. (Mat. 16:19; Lik. 2:5, 41) Nyandiso ye tuna i hasanya balutiwa, kono i tahisa kuli musebezi wa ku kutaza u yanduluke.

Baapositola ha ba utwa kuli batu ba mwa Samaria ba amuhezi Linzwi la Mulimu, ba ba lumela Pitrosi ni Joani. Pitrosi u itusisa sinotolo sa bubeli ku kwalulela Masamaria kolo ya ku kena mwa Mubuso. (Lik. 8:14-17) Ku bonahala kuli silimo sa na zuhile Jesu si si ka fela kale, Saule wa kwa Tarese na ezize cinceho ye komokisa mwa bupilo bwa hae. Ka 36 C.E., Pitrosi u itusisa sinotolo sa bulalu, mi mpo ya moya o kenile i sululelwa batu bamacaba ba ne ba si ka ya kwa mupato.—Lik. 10:45.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

2:44-47; 4:34, 35—Ki kabakalañi balumeli ha ne ba lekisize maluo a bona ni ku fa mali a ne ba fumani ku ba bañwi? Buñata bwa batu ba ne ba til’o ba balumeli ne ba zwa kwa libaka za kwahule mi ne ba si na lika za ku itusisa ze ne ka ba konisa ku zwelapili ku ina mwa Jerusalema. Nihakulicwalo, ne ba lakaza ku ina nako ye telele mwa Jerusalema ilikuli ba itute ze ñata ka za tumelo ya bona ye nca ni kuli ba kone ku paka ku ba bañwi. Kuli ba tuse batu bao, Bakreste ba bañwi ba lekisa ze ne ba luwile, ni ku abela mali a ne ba fumani ku ba ne ba si na se siñwi.

 4:13—Kana bo Pitrosi ni Joani ne ba si ka ituta? Batili. Ne ba bulelwa kuli ha “ba si ka ituta, ili batu fela” kakuli ne ba si ka kena likolo za baluti ba bulapeli bwa Majuda.

5:34-39—Luka na konile ku ziba cwañi za na bulezi Gamaliele mwa kuta ya Sanhedrini? Ku bonahala kuli na konisizwe ki le liñwi la mabaka a malalu a latelela: (1) Mwendi na taluselizwe ki Paulusi, ya na kile a ba muituti wa Gamaliele; (2) mwendi na buzize yo muñwi wa manduna ba Kuta ya na na ni mufelañeke ya cwale ka Nekudema; (3) mwendi na zibile litaba ze ka ku buyelelwa ki Mulimu.

7:59—Kana Setefani na lapela ku Jesu? Batili. Mutu u swanela ku lapela fela ku Jehova Mulimu. (Luka 4:8; 6:12) Kacwalo ku bonahala kuli Setefani na lapezi ku Jehova ka libizo la Jesu. (Joa. 15:16) Kono ka nako ya kezahalo ye, Setefani na boni “Mwan’a mutu a yemi ku la bulyo la Mulimu.” (Lik. 7:56) Bakeñisa kuli na izibela hande kuli Jesu na filwe m’ata a ku zusa bafu, Setefani na si ka lapela ku Jesu kono na bulezi ku yena ili ku mu kupa kuli a babalele moya wa hae.—Joa.5:27-29.

Ze Lu Ituta:

1:8. Musebezi wa ku kutaza o ba eza balapeli ba Jehova mwa lifasi kaufela ha u koni ku petiwa ba sa tusiwi ki moya o kenile.

4:36–5:11. Josefa wa kwa Sipera na beilwe libizo la “Barnabasi” le li talusa “Mwan’a-likutazo.” Ku bonahala kuli Baapositola ne ba mu file libizo la Barnabasi kakuli na li mutu ya silikani, ya sishemo, ni ya na tusanga ba bañwi. Lu swanela ku ba sina Barnabasi, isi sina bo Ananiasi ni Safira ba ne ba li baipi ni baipumisi.

9:23-25. Ku picuka lila za luna ilikuli lu kone ku zwelapili ku kutaza haki bupyeha.

9:28-30. Haiba lu lemuha kuli batu be lu kutaza ku bona ba kona ku lu holofaza kamba ku sinya silikani sa luna ni Jehova, lu swanela ku ba ni butali ni ku keta hande nako ni sibaka kwa ku kutaleza.

9:31. Ha ku sa na ni kozonyana, lu swanela ku tiisa tumelo ya luna ka ku ituta ni ku yeyanga. Ku eza cwalo ku ka lu tusa ku saba Jehova kakuli lu ka sebelisa ze lu sweli ku ituta mi lu ka ba ni tukufalelo mwa bukombwa.

PAULUSI NA TUKUFALEZWI MWA BUKOMBWA

(Likezo 11:19–28:31)

Ka 44 C.E., Agabusi a taha kwa Antioke ko ne ‘ba ngile mwaha’ bo Barnabasi ni Saule inze ba luta batu. Agabusi u polofita za “tala ye tuna,” mi tala yeo ne i bile teñi hamulaho wa lilimo ze peli. (Lik. 11:26-28) “Bo Barnabasi ni Saule, ha ba se ba felize musebezi wa bona, ba kuta ku zwa mwa Jerusalema,” mi ba ya kwa Antioke. (Lik. 12:25, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984.) Ka 47 C.E., hamulaho wa lilimo ze 12 ku zwa fa fetuhela Saule, bo Barnabasi ni Saule ba lumiwa ki moya o kenile mwa musipili wa bona wa bulumiwa. (Lik. 13:1-4) Ka 48 C.E., ba kutela kwa Antioke, ko ne “ba beilwe mwa sishemo sa Mulimu.”—Lik. 14:26.

Likweli ze 9 hamulaho, Paulusi (ya zibahala hape sina Saule) u keta Silasi kuli a swalisane ni yena mi u tama musipili wa hae wa bubeli. (Lik. 15:40) Hasamulaho bo Timotea ni Luka ba yo kopana hamoho ni Paulusi mi ba yo yelela. Luka u siyala mwa Filipi, Paulusi yena u zwelapili ku liba kwa Atene mi hamulaho a liba kwa Korinte kwa na izo kopana ni bo Akila ni Prisila ni ku tanda kwateñi silimo ni licika.  (Lik. 18:11) Paulusi u siya Timotea ni Silasi mwa Korinte mi u nga bo Akila ni Prisila mi ba fuula ku liba Siria kwa makalelo a silimo sa 52 C.E. (Lik. 18:18) Bo Akila ni Prisila ba ya hamoho ni Paulusi kwa Efese ko ne ba izo siyala.

Ha sa tandile nako mwa Siria wa Antioke, Paulusi u tama musipili wa hae wa bulalu ka 52 C.E. (Lik. 18:23) Mwa Efese ‘Linzwi la Mulena li zwelapili ku hula ni ku sebeza ka mata.’ (Lik. 19:20) Paulusi u tanda lilimo ze bat’o ba ze talu mwa Efese. (Lik. 20:31) Ka Pentekonta ya 56 C.E., Paulusi na sa li mwa Jerusalema. Hamulaho a ku tamiwa, u fa bupaki kwa babusi a sa sabi. Mwa Roma, Paulusi u tamelwa mwa ndu ka lilimo ze peli (c. 59-61 C.E.), mi u kutaza za Mubuso ni ku luta “litaba za Mulena Jesu.”—Likezo 28:30, 31.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

14:8-13—Ki kabakalañi batu ba mwa Listra ha ne ba bizize ‘Barnabasi kuli ki Jupitere, ni kuli Paulusi ki Mercuri’? Ka ku ya ka litaba za Siroma, Jupitere ne li mubusi wa milimu, mi mwan’a hae Mercuri na zibahala ku ba mubuleli yo munde. Bakeñisa kuli Paulusi ne li mubuleli yo munde, batu ba mwa Listra ne ba mu bizize kuli ki Mercuri mi Barnabasi ne ba mu bizize kuli ki Jupitere.

16:6, 7—Ki kabakalañi moya o kenile ha ne u hanisize Paulusi ni ba na zamaya ni bona ku kutaza mwa sikiliti sa Asia ni sa Bitinia? Ka nako yeo bakutazi ba Mubuso ne li ba banyinyani. Kacwalo, moya o kenile ne u ba isize kwa libaka ko ne ku na ni siselo.

18:12-17—Ki kabakalañi Mubusisi Galio ha na tuhelezi batu ku nata Sostene? Mwendi Galio na nahana kuli munna yo ya na bonahala kuli ki yena ya na etelezi sikwata sa batu ba ne ba lwanisa Paulusi na swanela ku natiwa luli. Kono ku bonahala kuli ku natiwa kwa Sostene ne ku tahisize kuli a be Mukreste. Hamulaho, Paulusi na bizize Sostene kuli “mwanahesu.”—1 Makor. 1:1.

18:18—Ki buitamo mañi mwa na ezize Paulusi? Bocaziba ba bañwi ba akaleza kuli Paulusi na itamile ku ba Munazareni. (Num. 6:1-21) Kono Bibele ha i buleli buitamo bwa na ezize Paulusi. Hape Bibele ha buleli ka za haiba Paulusi na ezize buitamo bo pili kamba ha sa fetuhile kamba kuli ne li ona makalelo kamba mafelelezo a buitamo bo. Ibe kuli ku cwalo kamba kutokwa, ku eza buitamo bo, ne ku si ka fosahala.

Ze Lu Ituta:

12:5-11. Lwa kona ku lapelela mizwale ba luna, mi lu swanela ku eza cwalo.

12:21-23; 14:14-18. Heroda na amuhezi tumbo ye swanela ku fiwa fela ku Mulimu. Na shutana hahulu ni bo Paulusi ni Barnabasi ba ne ba hanile ka ku tiya ku fiwa tumbo ni likute le li sa swaneli. Ha lu swaneli ku bata tumbo kabakala misebezi ye lu kana lwa peta mwa sebelezo ya Jehova.

14:5-7. Ku ba ni butali ku ka lu tusa ku zwelapili lu tiile mwa sebelezo ya luna ku Mulimu.—Mat. 10:23.

14:22. Bakreste ba ziba kuli ba ka nyandiswa. Ha ba liki ku picuka nyandiso ka ku latula tumelo ya bona.—2 Tim. 3:12.

16:1, 2. Bakreste ba mikulwani ba swanela ku sebeleza Jehova ka m’ata ni ku mu kupa kuli a ba tuse ku ba ni libizo le linde.

16:3. Lu swanela ku eza ka mo lu konela kaufela ku tusa ba bañwi ku amuhela taba ye nde, ibile fela ha lu lobi likuka za Bibele.—1 Makor. 9:19-23.

20:20, 21. Ku kutaza fa ndu ni ndu ki kalulo ya butokwa hahulu ya bukombwa bwa luna.

20:24; 21:13. Ku zwelapili ku sepahala ku Mulimu ki kwa butokwa hahulu ku fita ku babalela bupilo bwa luna.

21:21-26. Lu swanela ku itatela ku amuhela kelezo ye nde.

25:8-12. Bakreste kacenu ba swanela ku itusisa milao ye tomilwe “mwa ku lwanela Evangeli ni ku i tiisa.”—Mafil. 1:7.

26:24, 25. Lu swanela ku shaela “litaba za niti, ze utwahala” ku si na taba kuli ku “mutu fela” li kona ku bonahala ku ba ze si na tuso.—1 Makor. 2:14.

[Siswaniso se si fa likepe 30]

Pitrosi na itusisize lili “linotolo za mubuso”?

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Musebezi wa ku kutaza taba ye nde mwa lifasi kaufela ne u si ke wa petiwa lu sa tusiwi ki moya o kenile.