Buñwi bu Zibahaza Bulapeli Bwa Niti

“Ni ka ba kopanya hamoho sina lingu ze mwa sakana.”—MIKA 2:12.

1. Ze bupilwe li bonisa cwañi butali bwa Mulimu?

WALISAMU naa ize: “Muñaa Bupilo, misebezi ya hao ki ye miñata cwañi! Kaufelaa yona i bonahala ku ezwa ka butali; lifasi li tezi maluwo a hao.” (Samu 104:24) Lika ze ñata-ñata za mifuta-futa ze pila fa lifasi ili ze tusana ka mukwa o muñwi, ze cwale ka limela, likokwani, ni lifolofolo, li bonahaza butali bwa Mulimu. Hape, mwa mubili wa mina ku na ni lika ze ñata-ñata, ze kopanyeleza lilama ze tuna ni tunto to tunyinyani-nyani to tu mwa liselusi, ili ze sebelisana hamoho kuli mu be batu ba ba pila, ba ba ikanguzi.

2. Sina mo si boniseza siswaniso se si fa likepe la 13, ki kabakalañi buñwi bwa Bakreste ha ne bu bonahala kuli ne li bo bu makaza?

² Jehova naa bupile batu kuli mañi ni mañi wa bona a itinge ku ba bañwi. Mubonahalelo wa batu, mikwa ya bona, ni misebezi ye ba kona ku eza, za shutana-shutana. Mulimu hape naa file batu ba pili tulemeno to tu swana ni twa hae ili to ne tu ka ba konisa ku sebelisana hamoho ni kuli yo muñwi ni yo muñwi a itinge ku ba bañwi. (Gen. 1:27; 2:18) Nihakulicwalo, buñata bwa batu ba ikauhanyize ku Mulimu mi ba palezwi ku pila mwa buñwi. (1 Joa. 5:19) Kacwalo, taba ya kuli batu ba mwa puteho ya Sikreste ya mwa miteñi ya baapositola ne ba pila mwa buñwi i swanela kuli ne li ye makaza, kakuli batu bao ne li ba ba shutana-shutana. Ba bañwi ku bona ne li Maefese be ne ba li batanga, Magerike ba basali be ne ba kutekeha, Majuda ba baana be ne itutile, ni batu be ne ba lapelanga milimu ya maswaniso.—Lik. 13:1; 17:4; 1 Mates. 1:9; 1 Tim. 6:1.

3. Bibele i talusa cwañi buñwi bwa Bakreste, mi lu ka nyakisisañi mwa tuto ye?

³ Bulapeli bwa niti bu konisa batu ku sebelisana hande sina lilama za mibili ya luna mo li sebelisanela. (Mu bale 1 Makorinte 12:12, 13.) Litaba ze ñwi ze lu ka nyakisisa mwa taba ye ki ze: Bulapeli bwa niti bu swalisanisa cwañi batu? Ki kabakalañi Jehova ha li yena feela a nosi ya kona ku swalisanisa batu ba bañata-ñata ba ba zwa mwa macaba kaufela? Ki lika mañi ze tibela buñwi za lu tusa Jehova ku li tula? Mi Bukreste bwa niti bu shutana cwañi ni Bukreste bwa buhata mwa taba ya buñwi?

Bulapeli Bwa Niti bu Swalisanisa Cwañi Batu?

4. Bulapeli bwa niti bu swalisanisa cwañi batu?

⁴ Balapeli ba niti ba lumela kuli Jehova ki yena Muambakani ya Pahami wa pupo kamukana ya swanela, kakuli u bupile lika kaufela. (Sin. 4:11) Kacwalo, Bakreste ba niti niha ba pila mwa libaka ze na ni mipilelo ye shutana-shutana ni ku talimana ni miinelo ye shutana-shutana, ba latelela milao ye swana ya Mulimu mi ba pila ka ku lumelelana ni likuka ze swana za mwa Bibele. Balapeli ba niti kaufela ba biza Jehova ka swanelo kuli “Ndataa luna.” (Isa. 64:8; Mat. 6:9) Kacwalo kaufelaa bona ki banabahabo mwa tumelo mi ba kona ku ikola buñwi bo ne bu talusizwe ki walisamu ka manzwi a li: “A mu bone, ku munati cwañi mi ku kateleha cwañi, batu ni banabahabo bona ha ba pila hamoho, mwa buñwi”!—Samu 133:1.

5. Ki kalemeno kafi ka ka tusa kuli balapeli ba niti ba pile mwa buñwi?

⁵ Nihaike kuli Bakreste ba niti ha ba si ka petahala,  ba lapela hamoho ka buñwi kakuli ba itutile ku latana. Jehova u ba luta ku bonisa lilato ka nzila ye ba sa konwi ku lutwa ki mutu ufi kamba ufi. (Mu bale 1 Joani 4:7, 8.) Linzwi la hae li li: “Mu ezane ka musa, mu utwelane butuku, mu swalelane, sina Mulimu ni Yena ha mi swalezi ka Kreste.” (Maef. 4:32) Hape Linzwi la Mulimu li lu susueza kuli lu apale lilato kakuli lilato ki “tamo ye lu fa bupetehi.” (Makolo. 3:14) Tamo ye lu fa bupetehi yeo—ili lilato—ki kona kalemeno ka ka zibahaza hahulu Bakreste ba niti. Kana ha mu si ka iponela kuli buñwi bo ki bona bo bu bonahaza bulapeli bwa niti?—Joa. 13:35.

6. Ku ba ni sepo ya Mubuso ku lu tusa cwañi ku pila mwa buñwi?

⁶ Balapeli ba niti hape ba swalisani kakuli ba na ni sepo ya kuli Mubuso wa Mulimu ki ona feela o ka tusa batu. Ba ziba kuli Mubuso wo u ka tuha u yola milonga ya butu ni ku tahisa kozo ya niti ye sa feli kwa batu ba ba ipeya ku utwa. (Isa. 11:4-9; Dan. 2:44) Kacwalo, Bakreste ba mamela manzwi a naa bulezi Jesu ka za balateleli ba hae, a li: “Hasi ba lifasi, sina na ha ni si wa lifasi.” (Joa. 17:16) Bakreste ba niti ha ba ikenyangi mwa lindwa za lifasi. Kabakaleo, ba pila mwa buñwi nihaiba ka nako ye ba li mwa ndwa batu ba bañwi.

Nzila Inosi ye lu Lutiwa ka Yona

7, 8. Lituto ze tomile fa Bibele li tusa cwañi Bakreste ku pila mwa buñwi?

⁷ Bakreste ba mwa linako za baapositola ne ba pila mwa buñwi kakuli kaufelaa bona ne ba fiwanga litaelo ze zwa kulokulikuñwi. Ne ba ziba kuli Jesu naa luta puteho ni ku i zamaisa ka sitopa se si etelela sa baapositola ni baana-bahulu be ne ba li mwa Jerusalema. Baana ba ba sepahala bao ne ba ezanga likatulo ka tuso ya Linzwi la Mulimu, mi ne ba lumanga baokameli ba maeto ku yo fitisa litaelo za bona kwa liputeho ze ne li mwa linaha ze ñata. Bibele i bulela cwana ka za ba bañwi ba baokameli bao: “Ha ba nze ba zamaya mwa munzi, ne ba laela balumeli kuli ba mamele milao ye beilwe ki baapositola ni ba bahulu ba Keleke ya Jerusalema.”—Lik. 15:6, 19-22; 16:4.

⁸ Ka mukwa o swana, Sitopa se si Etelela sa Bakreste ba ba tozizwe ka moya kacenu si tusa ku swalisanisa puteho ya mwa lifasi kaufela. Sitopa se si Etelela si hatisanga libuka ze tiisa tumelo mwa lipuo ze ñata. Lico za moya zeo li tomile fa Linzwi la Mulimu. Kacwalo, lituto ze lutiwa ha li zwi kwa batu kono li zwa ku Jehova.—Isa. 54:13.

9. Musebezi wa lu file Mulimu u lu tusa cwañi ku pila mwa buñwi?

⁹ Baokameli ba Sikreste ni bona ba tusa ku swalisanisa puteho ka ku etelela mwa ku kutaza. Bulikani bo bu mwahalaa ba ba sebeleza Mulimu hamoho, bu fitela kwahule bulikani bo ba na ni bona batu ba lifasi ba ba ezanga feela siango. Puteho ya Sikreste ne i si ka tomwa kuli ibe sina sikwata sa batu ba ba utwana feela, kono ne i tomilwe kuli i kuteke Jehova ni  ku eza musebezi wa ku kutaza taba ye nde, ku luta batu, ni ku yahisa puteho. (Maro. 1:11, 12; 1 Mates. 5:11; Maheb. 10:24, 25) Kacwalo, muapositola Paulusi naa bulezi cwana ka za Bakreste: “Mu yemi mwa moya u li muñwi, mi ka pilu i liñwi mu nze mu lwanela hamoho tumelo ya Evangeli.”—Mafil. 1:27.

10. Ki lifi linzila ze ñwi ze lu swalisani ka zona sina batu ba Mulimu?

¹⁰ Sina mo lu bonezi, luna ka ku ba batu ba Jehova lu swalisani kakuli lu lumela bubusi bwa hae, lwa lata mizwale ba luna, lu sepile Mubuso wa Mulimu, mi lu kuteka batu ba itusisa Mulimu ku lu etelela. Jehova u lu tusa ku tula mikwa ye miñwi ye tiswa ki ku sa petahala ili ye kona ku lu kauhanya.—Maro. 12:2.

Mwa ku Ambukela Buikuhumuso ni Muna

11. Ki kabakalañi buikuhumuso ha bu kauhanyanga batu, mi Jehova u lu tusa cwañi ku bu ambuka?

¹¹ Buikuhumuso bu kauhanyanga batu. Muikuhumusi u lata ku itumba mi u ikunganga kuli ki yo mutuna ku fita ba bañwi. Kono ku eza cwalo hañata ku tahisanga kauhano kakuli ba ba teeleza ku mutu ya itumba ba kona ku mu shwela muna. Mulutiwa Jakobo u lu bulelela patalaza kuli: “Ku itumbaeta kaufela ko ku cwalo ku maswe.” (Jak. 4:16) Ku nyaziseza ba bañwi ki ku tokwa lilato. Jehova u tomile mutala o munde hahulu wa ku ikokobeza kakuli u sebelisana ni batu ba ba si ka petahala ba ba cwale ka luna. Davida naa ñozi kuli: “Buikokobezo bwa hao [Mulimu] ki bona bo bu ni ezize yo mutuna.” (2 Sam. 22:36, NW) Linzwi la Mulimu li lu tusa ku ambuka buikuhumuso ka ku lu luta ku ba ni kutwisiso ye nde. Paulusi naa susumelizwe ki moya wa Mulimu ku buza lipuzo ze: “Ki mañi ya ku ezize kuli u fitane ni yo muñwi? Sa hao ki sifi so si ka fiwa? Mi ha u si filwe, kiñi so itumba inge hasi sa ku fiwa?”—1 Makor. 4:7.

12, 13. (a) Ki kabakalañi ha ku li bunolo ku shwela ba bañwi muna? (b) Ki lika mañi ze zwa mwa ku nga ba bañwi sina mwa ba ngela Jehova?

¹² Nto ye ñwi ye kauhanyanga batu ki muna. Bakeñisa kuli ha lu si ka petahala, kaufelaa luna lu na ni mukwa wa ku shwelanga ba bañwi muna, mi mane nihaiba ba ba bile Bakreste ka nako ye telele fokuñwi ba kona ku shwela ba bañwi muna kabakala lika ze ba na ni zona, miinelo ya bona, buikalabelo bwa bona, kamba buikoneli bwa bona. (Muek. 4:4) Ka mutala, muzwale ya nyezi ya na ni bana u kona ku shwela muna muzwale yo muñwi ya eza sebelezo ya nako kaufela, a sa lemuhi kuli muzwale ya eza sebelezo ya nako kaufela ni yena mwendi u mu shwela hanyinyani muna. Lu kona ku tibela cwañi muna o cwalo kuli u si ke wa lu kauhanya?

¹³ Kuli lu si ke lwa shwela ba bañwi muna, lu hupule kuli Bibele i bapanya batoziwa ba ba mwa puteho ya Sikreste ni lilama za mubili. (Mu bale 1 Makorinte 12:14-18.) Ka mutala, nihaike kuli liito la mina li kona ku bonahala ku ba la butokwa hahulu ku fita pilu ya mina, kaufelaa zona ki za butokwa ku mina, nji cwañi? Ka nzila ye swana, Jehova u itebuha bote mwa puteho nihaike kuli, ka nakonyana, ba bañwi ku bona ba kona ku bonahala ku ba ba butokwa ku fita ba bañwi. Kacwalo, lu swanela ku nga mizwale ba luna ka mwa ba ngela Jehova. Ku fita ku shwela ba bañwi muna, lu swanela ku ba iseza pilu. Ka ku eza cwalo, lu tusa ku bonisa shutano ye mwahalaa Bakreste ba niti ni Bakreste ba buhata.

 Bukreste Bwa Buhata bu Zibahala ka Likauhano

14, 15. Bukreste bwa buhata bu kauhani cwañi?

¹⁴ Buñwi bo ba na ni bona Bakreste ba niti bu shutana hahulu ni lifapano ze li teñi mwa likeleke. Mwa lilimo za ma-300 C.E., Bukreste bwa buhata ne bu atile hahulu kuli mane mubusisi wa Roma ya naa li muhedeni a bu lumela mi a kalisa ku bu zamaisa, mi seo sa tahisa kuli Bukreste bwa buhata bu ekezehe. Ku zwa fo, mibuso ye miñata ya ikauhanya kwa Mubuso wa Roma mi ya itomela bulapeli bwa yona.

¹⁵ Buñata bwa mibuso yeo ne i lwanisani ka lilimo ze ñata. Mwa lilimo za ma-1600 ni ma-1700, batu ba mwa Britain, France, ni mwa United States ba susueza ba bañwi ku lapela muso, mi kacwalo lilato la ku lata naha ya habo mutu la ba sina bulapeli. Mwa lilimo za ma-1800 ni ma-1900, batu ba bañata ba kalisa ku lata hahulu naha ya habo bona. Hasamulaho wa nako, likeleke za Bukreste bwa buhata za kauhana mi ba bañwi ba ipangela likeleke ze ñata-ñata, mi buñata bwa likeleke zeo ne li lumeleza batu ku lata hahulu naha ya habo bona. Mane batu ba ba yanga kwa likeleke ba lwanisize balumeli sina bona ba mwa linaha li sili. Kacenu, Bukreste bwa buhata bu kauhanyizwe ki lituto ze keluhile ni lilato la ku lata naha ya habo mutu.

16. Ki litaba lifi ze fapanya batu ba mwa likeleke?

¹⁶ Mwa lilimo za ma-1900, likeleke ze ñwi ne li ezize buikatazo bwa ku tahisa swalisano mwahalaa zona. Kono hasamulaho wa ku ikataza ku eza cwalo ka lilimo ze ñata-ñata, ki likeleke feela ze nyinyani ze ne kopanyizwe hamoho, mi ba ba yanga kwa likeleke ba sa palelwa ku lumelelana mwa litaba ze cwale ka tuto ya ku ipilaula, ku sulula mba, kalombe, ni ku fa basali litulo. Baeteleli ba likeleke ze ñwi ba likile ku swalisanisa batu ba likeleke ze shutana-shutana ka ku keshebisa lituto ze ne kauhanyize likeleke kwamulaho. Kono ku keshebisa lituto ku tahisa kuli batu ba si ke ba ba ni tumelo ye tiile mi ha ku swalisanisi likeleke ze kauhani.

Bulapeli Bwa Niti bu Swalisanisa Batu ba Mwa Macaba

17. Ne ku polofitilwe cwañi kuli bulapeli bwa niti bu ka swalisanisa batu “kwa mazazi a kwapili”?

¹⁷ Nihaike kuli batu se ba kauhani hahulu kacenu, balapeli ba niti bona ba zwelapili ku zibahala ka buñwi. Mupolofita wa Mulimu, Mika, naa polofitile kuli: “Ni ka ba kopanya hamoho sina lingu ze mwa sakana.” (Mika 2:12) Mika naa polofitile kuli bulapeli bwa niti bu ka umbuka bulapeli bo buñwi kaufela, ibe bwa milimu ya buhata kamba bwa ku lapela muso. Naa ñozi kuli: “Kwa mazazi a kwapili lilundu la Muñaa Bupilo li ka tomwa fa ngo ya malundu, li ka umbuka tulundu; mi macaba kaufela a ka ya kwateñi. Kakuli macaba a zamaya, se siñwi ni se siñwi, ka libizo la mulimu wa sona; haili luna, lu ka zamaya ka Libizo la Muñaa Bupilo Mulimu wa luna.”—Mika 4:1, 5.

18. Bulapeli bwa niti bu lu tusize ku eza licinceho mañi?

 ¹⁸ Mika hape naa talusize mo bulapeli bwa niti ne bu ka swalisaniseza batu be ne ba sa utwani sapili. Naa ize: “[Batu ba ba zwa mwa] macaba a mañata [ba] ka ya, [inze ba] li: A mu te, lu kambamele fa lilundu la Muñaa Bupilo, kwa Ndu ya Mulimu wa Jakobo; u ka lu luta linzila za hae, lu zamaye mwa makululu a hae. . . . Ka mikwale ya bona ba ka tula mihuma, mi ka malumo a bona ba ka tula licekesi; sicaba se siñwi ha si sa na ku lwanisa se siñwi ka lilumo, mi ha ba sa na ku ituta ndwa.” (Mika 4:2, 3) Batu ba ba tuhela ku lapela milimu ya macaba kamba ye ezizwe ki batu ni ku kalisa ku lapela Jehova ba ikola ku pila ka swalisano mwa lifasi lote. Mulimu u ba luta linzila za lilato.

19. Ku kopanyiwa hamoho kwa batu ba bañata-ñata mwa bulapeli bwa niti ki sisupo sañi?

¹⁹ Buñwi bo ba ikola Bakreste ba niti mwa lifasi kaufela kacenu ki bo bu ipitezi mi bu bonisa hande kuli Jehova u zwelapili ku zamaisa batu ba hae ka moya wa hae. Haisali, batu ba bañata ba ba zwa mwa macaba kaufela ha ba si ka kopanyiwa kale sina cwale. Taba yeo i taleleza ka nzila ye komokisa manzwi a bulezwi kwa Sinulo 7:9, 14, mi i bonisa kuli mangeloi a Mulimu a tuha a tuhela “moya” o ka sinya lifasi le li maswe la kacenu. (Mu bale Sinulo 7:1-4, 9, 10, 14.) Kana haki tohonolo ku kopanyiwa hamoho sina banabahabo mwa lifasi kaufela? Mañi ni mañi wa luna u kona ku tusa cwañi kuli swalisano yeo i zwelepili? Puzo ye, i ka nyakisiswa mwa taba ye tatama.

Mu Kona ku Alaba Cwañi?

• Bulapeli bwa niti bu swalisanisa cwañi batu?

• Lu kona cwañi ku tibela muna kuli u si ke wa sinya buñwi bwa luna?

• Nihaike kuli macaba a kauhani hahulu, ki kabakalañi balapeli ba niti ha ba swalisani?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Bakreste ba mwa miteñi ya baapositola ne ba li ba ba shutana-shutana

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Ha mu eza musebezi wa ku yaha Mandu a Mubuso, mu tusa cwañi ku zwisezapili swalisano?