1, 2. (a) Ki sinawenga sa mañi se si ka tahisa tabo mwa lihalimu? (b) Ki lipuzo mañi ze lu ka nyakisisa?

BATU ba tandanga nako ye ñata ha ba lukisa za sinawenga. Kono lu ka nyakisisa za sinawenga sa mulena se se si tandile ibato ba lilimo ze 2,000 inze si lukiswa! Munyali u tuha a kopana ni munyaliwa wa hae. Mwa lapa la Mulena ku ka tala lipina za tabo, mi ba ba mwa lihalimu ba ka opela ba li: “Mu lumbeke Jah, kakuli Jehova Mulimu wa luna, ya Maata-Ote, u kalile ku busa sina mulena. Lu tabe mi lu nyakalale mi lu mu fe kanya, kakuli linyalo la Ngunyana li fitile mi musalaa hae u itukisize.”—Sin. 19:6, 7.

² “Ngunyana” ya bulezwi mwa timana yeo ki Jesu Kreste. (Joa. 1:29) Linyalo la hae li ka tahisa tabo ye tuna mwa lihalimu. Ki liapalo ze cwañi za sinawenga za tinile? Munyaliwa wa hae ki mañi? Munyaliwa yo u itukiselize cwañi linyalo leo? Lizazi la sinawenga li ka ba lili? Linyalo leo li ka tahisa tabo mwa lihalimu, kono kana batu ba ba na ni sepo ya ku pila fa lifasi ni bona ba ka ba ni tabo? Lu nyolelwa ku ziba likalabo za lipuzo zeo, kacwalo ha lu zweleñipili ku nyakisisa Samu 45.

3, 4. (a) Walisamu u bulelañi ka za liapalo za Munyali za fa sinawenga, mi ki lika mañi ze tahisa kuli Mulena a tabe hahulu? (b) Ki bo mañi “bana ba malena, ba basizana” ni “muoli ya kabisizwe,” ba ba taba hamoho ni Munyali?

³ Mu bale Samu 45:8, 9. Munyali, yena Jesu Kreste, u apala liapalo za hae za silena za fa sinawenga. Liapalo za hae li na ni muunko o munde inge “minunkiso ye minde hahulu,” ye cwale ka mira ni kasiya, ye ne i fumanehanga mwa oli ye kenile ye ne itusiswanga kwa ku toza mwa Isilaele.—Ex. 30:23-25.

⁴ Lipina ze nde ze lila mwa lihalimu ili mwa lapa la mulena, li tabisa hahulu munyali nako ya linyalo la hae ha inze i sutelela. Ba bañwi ba ba ka taba hamoho ni munyali ki “muoli ya kabisizwe,” ili ku talusa kalulo ya mwa lihalimu ya kopano ya Mulimu ye kopanyeleza “bana ba malena, ba basizana,” ba ba yemela mangeloi a kenile. Kwa tabisa ku utwa ba ba mwa lihalimu ha ba bulela kuli: “Lu tabe mi lu nyakalale . . . kakuli linyalo la Ngunyana li fitile”!

5. Ki mañi munyaliwa?

⁵ Mu bale Samu 45:10, 11. Ki kale lu ziba kuli munyali ki mañi, kono cwale puzo ki ya kuli, munyaliwa yena ki mañi? Haki musali luli. Kono munyaliwa yo u yemela sikwata kaufela sa Bakreste ba ba tozizwe ba 144,000. Jesu ki yena toho ya puteho yeo ya Bakreste ba ba tozizwe. (Mu bale Maefese 5:23, 24.) Bakreste ba ba tozizwe bao ba ka busa ni Kreste mwa Mubuso wa hae wa mwa lihalimu. (Luka 12:32) Hape Bakreste bao “ba zwelapili ku latelela Ngunyana kai ni kai kwa ya.” (Sin. 14:1-4) Bakreste bao, ba ba “musalaa Ngunyana,” mi ba ina hamoho ni Ngunyana mwa ndu ya hae mwa lihalimu.—Sin. 21:9; Joa. 14:2, 3.

6. Ki kabakalañi ba ba tozizwe ha ba bizwa “mwanaa mulena wa musizana,” mi ki kabakalañi ha ba bulelelwa kuli ba libale batu ba bona?

⁶ Munyaliwa u bizwa kuli ki “musizana,” mi hape u bizwa kuli ki “mwanaa mulena wa musizana.” (Samu 45:13) “Mulena” yo ki mañi? Ki Jehova. Jehova u añula Bakreste ba ba tozizwe sina “bana” ba hae. (Maro. 8:15-17) Batoziwa ba bulelelwa kuli: “Libala sicaba sa henu ni ba ndu ya ndataho.” Bakeñisa kuli ba ka ba munyaliwa mwa lihalimu, batoziwa bao ba tokwa ku isa mamelelo “ku ze kwahalimu, isiñi ku ze mwa lifasi.”—Makolo. 3:1-4.

7. (a) Kreste u zwezipili cwañi ku baakanya munyaliwa wa hae? (b) Munyaliwa u ikutwa cwañi ka za muunaa hae ya ka mu nyala?

⁷ Ka lilimo ze ñata, Kreste u zwezipili ku baakanya munyaliwa wa hae ili ku itukiseza sinawenga sa mwa lihalimu. Muapositola Paulusi naa ñozi kuli Kreste “naa latile puteho mi a toboha bupilo bwa hae bakeñisa yona, kuli a kone ku i kenisa, a i twekise ka ku i tapisa ka mezi a linzwi la Mulimu, kuli a tahise puteho fapilaa hae ka kanya ya yona, i si na koli kamba fo ku kokonyani kamba nto ye swana ni lika zeo, kono kuli i be ye kenile ni ye sa nyazahali.” (Maef. 5:25-27) Paulusi naa bulelezi Bakreste ba ba tozizwe ba ne ba pila mwa Korinte ya kwa ikale kuli: “Ni mi fufabela ka lifufa le li swana ni la Mulimu, kakuli na ka sibili ne ni mi beelelisize ku muuna a li muñwi kuli ni mi tahise ku Kreste sina mwalyanjo ya kenile.” (2 Makor. 11:2) Bakeñisa kuli munyaliwa yo u lapela Mulimu ka nzila ye swanela mi za eza za lumelelwa ki Mulimu, Jesu Kreste, yena Mulena, u nga munyaliwa yo ku ba yo munde hahulu. Munyaliwa u kubama fapilaa muuna ya ka mu nyala, mi u itatela ku mu nga sina ‘Mulenaa’ hae.

8. Ki kabakalañi munyaliwa ha taluswa kuli u ‘ikabisize hande’?

⁸ Mu bale Samu 45:13, 14a. Munyaliwa  u “ikabiselize muunaa hae,” mi u bonahala ku ‘ikabisa hande’ ka ku itukiseza sinawenga sa hae sa bulena. Kwa Sinulo 21:2, munyaliwa u bapanywa kwa muleneñi, ili Jerusalema yo Munca. Muleneñi wa kwa lihalimu wo, u benya ka “kanya ya Mulimu” mi u swana “sina licwe la butokwa, sina licwe la jaspe le li belela inge kristale.” (Sin. 21:10, 11) Ponahalo ye nde yeo ya Jerusalema yo Munca i talusizwe hande mwa buka ya Sinulo. (Sin. 21:18-21) Kona libaka walisamu ha bulela kuli munyaliwa yo u i ‘ikabisize hande!’ Zeo ki zona ze lu libelela ku ezahala fa sinawenga se si ka ba teñi mwa lihalimu.

9. Munyaliwa u tiswa ku mañi, mi u apezi cwañi?

⁹ Munyaliwa u tisiwa ku munyali, yena Mulena ya li Mesia. Munyali u baakanyize munyaliwa ni ku mu “tapisa ka mezi a linzwi la Mulimu.” Munyaliwa u ‘kenile mi ha nyazahali.’ (Maef. 5:26, 27) Munyaliwa yo hape u swanela ku apala liapalo za fa sinawenga. Mi ki zona za apezi luli! “Liapalo za hae li lukilwe ka gauda,” mi “wa iswa ku Mulena a apezi za mibala.” Bakeñisa ku nyalwa ki Ngunyana, “musali u filwe ku apala line ye nde, ye benya, ye kenile—kakuli line ye nde i yemela likezo ze lukile za ba ba kenile.”—Sin. 19:8.

10. Linyalo la Ngunyana li ka eziwa lili?

¹⁰ Mu bale Sinulo 19:7. Linyalo la Ngunyana li ka eziwa lili? Nihaike kuli Sinulo 19:7 i bulela kuli ‘musalaa hae u itukiselize’ linyalo, litimana ze latelela ha li talusi za sinawenga. Kono li talusa hande kalulo ya mafelelezo ya ñalelwa ye tuna. (Sin. 19:11-21) Kana taba yeo i talusa kuli linyalo la Ngunyana li ka eziwa pili Mulena a si ka feleleza kale tulo ya hae? Kutokwa. Litaba ze polofitilwe mwa buka ya Sinulo ha li si ka ñolwa mwa mukoloko ka ku ya ka mo li ka ezahalela. Kwa Samu 45, Jesu Kreste ya li Mulena pili u tama mukwale wa hae mwa noka ni ku tula lila za hae, mi kihona ku ka ezahala sinawenga sa bulena.—Samu 45:3, 4.

11. Kreste u ka ezañi pili linyalo la Ngunyana li si ka ezahala kale?

¹¹ Ku likana ni ze lu itutile, lwa kona ku bulela kuli lika zeo li ka ezahala cwana: Pili, “lihule le lituna,” ili ku talusa Babilona yo Mutuna, bona bulapeli kaufela bwa buhata, li ka yundiswa. (Sin. 17:1, 5, 16, 17; 19:1, 2) Ku zwa fo, Kreste u ka yundisa lifasi kaufela le li maswe la Satani fa Armagedoni, ili fa “ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu ya Maata-Ote.” (Sin. 16:14-16; 19:19-21) Kwa mafelelezo, Mulena u ka feleleza tulo ya hae ka ku nepela Satani ni madimona a hae mwa mukoti, ili mo ba si ke ba kona ku tahisa butata bufi kamba bufi. Ku ka swana feela inge kuli Satani ni madimona a hae ba shwile.—Sin. 20:1-3.

12, 13. (a) Linyalo la Ngunyana li ka eziwa lili? (b) Ki bo mañi ba ba ka ba ni tabo mwa lihalimu bakeñisa linyalo la Ngunyana?

¹² Mwa mazazi a maungulelo, Bakreste ba ba tozizwe ba ba zwelapili ku sepahala ku isa lifu ba ka zusiwa kuli ba yo pila kwa lihalimu. Nakonyana ku zwa fo i ka sinyezwa Babilona yo Mutuna, kono pili Armagedoni i si ka tumbuka kale, Kreste u ka feza ku kubukanya ba ba siyezi kaufela ku ba 144,000 kuli ba yo pila ni yena mwa lihalimu. (1 Mates. 4:16, 17) Mi hamulaho wa ndwa ya Armagedoni, linyalo la Ngunyana li ka eziwa. Linyalo leo luli li ka tahisa tabo ye tuna! Sinulo 19:9 i bulela kuli: “Tabo ki ya ba ba memilwe kwa mulalelo wa linyalo la Ngunyana.” Kaniti luli, ba 144,000 ba ka ba ni tabo ye tuna. Mi Mulena u ka ba ni tabo bakeñisa ku ba hamoho ni ba ba tozizwe ba ka busa ni bona mwa lihalimu. (Luka 22:18, 28- 30) Nihakulicwalo, munyaliwa  ni Munyali haki bona feela ba ba ka ba ni tabo.

¹³ Sina mo lu itutezi kwa makalelo, ba ba mwa lihalimu ba ka opela kuli: “Lu tabe mi lu nyakalale mi lu mu fe kanya, kakuli linyalo la Ngunyana li fitile mi musalaa hae u itukisize.” (Sin. 19:6, 7) Ku cwañi ka za batanga ba Jehova ba fa lifasi? Kana ni bona ba ka swalisana ni ba ba ka opela bao?

14. Ka ku ya ka Samu 45, ki bo mañi “basizana” kamba balyanjo ba ba swalisana ni munyaliwa?

¹⁴ Mu bale Samu 45:12, 14b, 15. Mupolofita Zakaria naa polofitile kuli batu mwa lifasi kaufela ne ba ka tabela ku sebeleza Jehova inze ba swalisana ni ba ba tozizwe ba ba siyezi fa lifasi. Naa ñozi kuli: “Mwa mazazi ao, baana ba ba lishumi, ba malimi kaufela a macaba, ba ka swalelela mungundo wa kubo ya muuna wa Mujuda, ba li: ‘Lu ka ya ni mina; kakuli lu utwile kuli Muñaa Bupilo u inzi ni mina.’” (Zak. 8:23) Kwa Samu 45:12, “baana ba ba lishumi” bao ba swanisezwa ki batu “ba ba zwa mwa Tire” ni “ba ba fumile mwa sicaba.” Batu bao ba swalisana ni ba ba tozizwe, mi ba bata ku tusiwa ki bona kuli ba sebeleze Jehova. Ku zwa ka silimo sa 1935, Bakreste ba ba tozizwe ba ba fa lifasi ba tisize batu ba bañata-ñata “kwa ku luka,” ili ku talusa kuli ba tusize batu ba bañata ku ituta niti ka za Jehova. (Dan. 12:3) “Baana ba ba lishumi” bao ba swalisana ka busepahali ni Bakreste ba ba tozizwe mi ha ba si ka silafaza bupilo bwa bona ka ku ikenya mwa bulapeli bufi kamba bufi bwa buhata. Ki lona libaka ha ba bizwa “basizana” kamba balyanjo. Ba ineezi ku Jehova mi  ba bonisize kuli ki batanga ba ba sepahala ba Jesu Kreste yena Mulena.

15. “Basizana” ba sebelize cwañi hamoho ni Bakreste ba ba tozizwe ba ba sa siyezi fa lifasi?

¹⁵ Bakreste ba ba tozizwe ba zwelapili ku itebuha kwa “basizana” bao bakeñisa kuli basizana bao ba tukufalezwi ku tusa mwa musebezi wa ku kutaza “taba ye nde ye ya Mubuso” mwa lifasi kaufela. (Mat. 24:14) “Moya ni munyaliwa ba swalelezi ku bulela, ba li: ‘Taha!’” Kono hape ni ba ba utwa ni bona ba li: “Taha!” (Sin. 22:17) Taba yeo i talusa kuli batu ba ba li “lingu ze ñwi” ba utwile ba ba tozizwe ha ba bulela kuli “Taha!” mi ni bona ba swalisani ni bona ka ku bulelela batu mwa lifasi kuli “Taha!”—Joa. 10:16.

16. Jehova u file lingu ze ñwi tohonolo mañi?

¹⁶ Bakreste ba ba tozizwe ba ba sa li fa lifasi ba lata lingu ze ñwi. Ba ba tozizwe ba na ni tabo bakeñisa kuli Jehova hape u file lingu ze ñwi tohonolo ya ku tabela linyalo la Ngunyana. Ne ku polofitilwe kuli “basizana” ne ‘ba ka iswa kamba ku tiswa ka tabo ni nyakalalo.’ Batu ba ba li lingu ze ñwi, ba ba na ni sepo ya ku to pila ku ya ku ile fa lifasi, ba ka ba ni tabo ye tuna linyalo la ngunyana ha li ka eziwa mwa lihalimu. Buka ya Sinulo i bulela za “buñata bo butuna bwa batu” ba ba lapela Jehova fa lifasi kuli “ba yemi fapilaa lubona ni fapilaa Ngunyana.” Ba sebeleza Jehova mwa lapa la fa lifasi la tempele ya hae ye tuna ya kwa moya.—Sin. 7:9, 15.

17, 18. Linyalo la Ngunyana li ka tusa cwañi ba ba ka pila mwa lifasi le linca, mi Kreste u ka ba ndate ku bo mañi mwa Puso ya hae ya Lilimo ze Sikiti?

¹⁷ Mu bale Samu 45:16. “Basizana” ba munyaliwa wa kwa lihalimu wa Kreste ba ka ba ni mabaka a mañata a ku ba ni tabo ye tuna ha ba ka bona mo linyalo la Ngunyana li tahiseza limbuyoti mwa lifasi le linca. Jesu Kreste, yena Mulena, u ka zusa ‘bokuku a hae’ ba fa lifasi. Bakeñisa kuli Kreste u ka ba kutisa kwa bupilo, ‘bokuku a hae’ bao ba ka ba “bana” ba hae. (Joa. 5:25-29; Maheb. 11:35) Kreste u ka keta ba bañwi kwa bana ba hae bao kuli ba be ‘manduna mwa lifasi kaufela.’ Hape lwa kona ku libelela kuli ka nako yeo, Kreste u ka keta ba bañwi kwa baana-bahulu ba ba sepahala ba kacenu kuli ba etelele sina “manduna” mwa lifasi le linca.—Isa. 32:1.

¹⁸ Ka nako ya ka busa ka lilimo ze 1,000, Kreste u ka ba ndate ku ba bañwi hape. Kamukwaufi? Batu ba ba bonisa tumelo mwa sitabelo sa Jesu sa tiululo, ba ka pila ku ya ku ile mwa lifasi. (Joa. 3:16) Kreste kihona a ka ba ‘Ndataa bona wa kamita.’—Isa. 9:6, 7.

19, 20. Lika ze ñozwi kwa Samu 45 li tusa cwañi Bakreste kaufela kacenu?

¹⁹ Mu bale Samu 45:1, 17. Bakreste kaufela ba swanela ku isa pilu kwa litaba ze ñozwi mwa Samu 45. Bakreste ba ba tozizwe ba ba sa li fa lifasi, ba na ni tabo ye tuna ka ku ziba kuli ba tuha ba swalisana ni mizwale ba bona mwa lihalimu hamohocwalo ni munyali, yena Jesu Kreste. Bakreste ba ba li lingu ze ñwi ba susuezwa ku zwelapili ku utwa Mulenaa bona ya kanya. Hape ba itebuha hahulu ku swalisana ni batoziwa ba ba sa li fa lifasi. Kreste ni munyaliwa wa hae ba ka fa limbuyoti ze nde hahulu kwa batu kaufela hamulaho wa linyalo la Ngunyana.—Sin. 7:17; 21:1-4.

²⁰ Ha lu nze lu libelelela ku talelezwa kwa bupolofita bwa Mulena ya li Mesia, lu susuezwa ku zibahaza libizo la hae. Haike lu lumbeke Mulena “kamita ni mita.”