1, 2. (a) Ki taba ifi ye bonisa butokwa bwa ku itusisa lipuzo ze swanela? (Mu bone siswaniso se si fahalimu.) (b) Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku sabanga ku buisana litaba ze taata ku li utwisisa?

KAIZELI yo muñwi naa buisana litaba za mwa Bibele ni muunaa hae ya naa si Paki ya Jehova. Muunaa kaizeli yo a talusa kuli naa lumelanga mwa tuto ya Silaalu. Nihakulicwalo, kaizeli yo a lemuha kuli bo muunaa hae ne ba sa zibi luli ze ne bu luta bulapeli bwa bona ka za tuto ya Silaalu. Kacwalo, kaizeli yo a buza muunaa hae ka maseme kuli, “Kana mwa lumela kuli Mulimu ki Mulimu, kuli Jesu ki Mulimu, ni kuli moya o kenile ki Mulimu; ni kuli Milimu yeo hasi ye milaalu kono ki a li muñwi?” Ka ku sa libelela, muunaa kaizeli yo a alaba kuli, “Batili ha ni lumeli cwalo!” Hasamulaho, kaizeli yo ni muunaa hae ba ba ni puisano ye nde ka za kuli Mulimu ki mañi luli.

² Lu kona ku itutañi kwa taba yeo? Ki kwa butokwa hahulu ku buzanga lipuzo ze swanela ka maseme. Hape lu ituta kuli ha lu swaneli ku sabanga ku buisana ni batu litaba ze ñwi ze taata, ze cwale ka tuto ya Silaalu, lihele la mulilo, kamba taba ya ku ba teñi kwa mubupi. Haiba lu sepa Jehova ni ku sepa tuto ya lu fa, lwa  kona ku luta batu ka nzila ye ka ba fita kwa lipilu. (Makolo. 4:6) Mwa taba mo, lu ka nyakisisa mo lu kona ku lutela hande batu ka (1) ku buzanga lipuzo ilikuli batu be lu ambola ni bona ba bulele mo ba ikutwela, (2) ku nyakisisa za bulela mañolo, ni (3) ku itusisa liswanisezo kuli sisupo si utwahale hande.

3, 4. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku itusisanga lipuzo kuli lu zibe za lumela mutu ye lu ambola ni yena? Mu fe mutala.

³ Ku buza lipuzo kwa kona ku lu tusa ku ziba za lumela mutu. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku buzanga lipuzo? Liñolo la Liproverbia 18:13 li bulela kuli: “Ya alaba a si ka utwisisa pili, u iponisa bukuba, mi u ipatela maswabi.” Kacwalo, lu swanela pili ku ziba za lumela luli mutu ye lu ambola ni yena. Haiba lu sa ezi cwalo, lu kana lwa tanda feela nako ye ñata inze lu lika ku kolwisa mutu ye lu ambola ni yena kuli taba ye ñwi i fosahalile mi hasamulaho kona lu ka lemuha kuli mutu yo kanti mane ni yena u lumela sina mo lu lumelela ni luna.—1 Makor. 9:26.

⁴ Ka mutala, mwendi lu nyakisisa ni mutu yo muñwi taba ya lihele. Batu ba bañwi ba lumela kuli lihele ki sibaka ko ba yo tukufazwanga batu ba ba maswe mwa mulilo. Ba bañwi bona ba lumela kuli ku ba mwa lihele ku talusa feela ku sa ba ni silikani ni Mulimu. Kacwalo, lwa kona ku buza mutu ye lu ambola ni yena kuli: “Bakeñisa kuli batu ba na ni mibonelo ye shutana fa taba ya lihele, kana mwa kona ku ni taluseza mubonelo wa mina fa taba ye?” Ha se lu utwile maikuto a hae, lwa kona ku mu tusa ku utwisisa ze i luta Bibele.

5. Ku buza lipuzo ku kona ku lu tusa cwañi ku ziba libaka mutu yo muñwi ha lumela taba ye ñwi?

⁵ Ku buzanga lipuzo ka maseme hape kwa kona ku lu tusa ku ziba libaka mutu ha lumela taba ye ñwi. Ka mutala, lu kona ku eza cwañi haiba lu kopana ni mutu mwa bukombwa ya bulela kuli ha lumeli ku Mulimu? Lu kana lwa nga kuli mutu yo ha lumeli kuli ne lu bupilwe. (Samu 10:4) Nihakulicwalo, batu ba bañwi ha ba sa lumela ku Mulimu bakeñisa kuli ba boni batu ba bañwi inze ba nyanda kamba bona kasibili ba kile ba nyanda hahulu. Ba palelwa ku utwisisa kuli Mubupi ya lilato wa kona ku tuhelela batu inze ba nyanda. Kacwalo, haiba muñaa ndu a bulela kuli, “Ha ni lumeli ku Mulimu,” lwa kona ku mu buza kuli, “Kana mu kalile kale ku ikutwa cwalo?” Haiba mutu yo a bulela kuli kwamulaho naa sa ikutwangi cwalo, mwendi lwa kona ku mu buza haiba ku na ni nto ye ñwi ye ne ezahezi ye tahisize kuli a kakanye ku ba teñi kwa Mulimu. Kalabo ya hae i ka lu tusa ku ziba mo lu kona ku mu tuseza hande.—Mu bale Liproverbia 20:5.

6. Lu swanela ku ezañi ha se lu buzize mutu puzo?

⁶ Ha se lu buzize puzo, lu ka tokwa ku teeleza kwa kalabo ya ka fa mutu yo ni ku mu tusa ku lemuha kuli lwa kuteka maikuto a hae. Ka mutala, haiba mutu yo muñwi naa kopani ni butata bo buñwi, wa kona ku bulela kuli ha kolwi kuli ku na ni Mubupi ya lilato. Pili, lu tokwa ku mu taluseza kuli ha ku si ka fosahala ku komoka kuli ki kabakalañi ha lu nyanda. Mi cwale kihona lu ka talusa libaka ha lu lumela kuli Mulimu u teñi. (Hab. 1:2, 3) Haiba lu ba ni pilu-telele ni ku bonisa lilato ku mutu ye lu ambola ni yena, mutu yo wa kona ku tabela ku ituta ze ñata. *

7. Lu swanela ku ezañi kuli lu pete hande bukombwa bwa luna?

⁷ Bibele ki siitusiso sa butokwa hahulu ha lu li mwa bukombwa. Bibele i lu tusa ku ba ba ba “itukiselize hande ku peta musebezi kaufela o munde.” (2 Tim. 3:16, 17) Kuli lu pete hande bukombwa, ha lu swaneli ku balanga feela  mañolo a mañata. Lu swanela ku ziba mwa ku nyakisiseza za bulela mañolo ni ku ziba mwa ku a taluseza. (Mu bale Likezo 17:2, 3.) Ha lu nyakisiseñi mitala ye milaalu ye ka lu tusa ku bona mo lu kona ku ezeza cwalo.

8, 9. (a) Ki ifi nzila ye ñwi ye lu kona ku tusa ka yona mutu ya lumela kuli Jesu wa likana ni Mulimu? (b) Mu tusize cwañi batu ku utwisisa kuli Jesu ha likani ni Mulimu?

⁸ Mutala wa pili: Ha lu li mwa bukombwa, lu fumana mutu ya lumela kuli Jesu wa likana ni Mulimu. Ki mañolo afi e lu kona ku itusisa kuli lu tuse muñaa ndu yo? Lwa kona ku mu kupa kuli a bale za naa bulezi Jesu ze kwa liñolo la Joani 6:38, le li li: “Ni zwile kwa lihalimu ku to eza se si latwa ki ya ni lumile isiñi se si latwa ki na.” Ha se lu balile timana yeo, lwa kona ku buza mutu yo kuli: “Haiba kuli Jesu ki Mulimu, ki mañi ya naa mu lumile ku zwa kwa lihalimu? Kana ya naa mu lumile yo haki yo mutuna ku mu fita? Kakuli mutu ya luma yo muñwi u na ni maata ku fita ya lumiwa.”

⁹ Hape lwa kona ku bala liñolo la Mafilipi 2:9 ili ko muapositola Paulusi naa talusize za naa ezize Mulimu hasamulaho wa ku shwa ni ku zusiwa kwa Jesu. Timana yeo i bonisa kuli: ‘Mulimu a mu pahamisa hahulu [Jesu] ni ku fita mi ka sishemo a mu fa libizo le li fita mabizo a mañwi kaufela.’ Kuli mu tuse mutu ku utwisisa hande liñolo leo, mwa kona ku mu buza kuli: “Kono haiba kuli Jesu naa likana ni Mulimu pili a si ka shwa kale mi hasamulaho naa pahamisizwe hahulu ki Mulimu, kana nto yeo ne i si ke ya tahisa kuli Jesu a be ya pahami ku fita Mulimu? Kana ku na ni ya pahami ku fita Mulimu? Ku buisana ka nzila yeo ni batu kwa kona ku tusa batu ba ba bata ku ziba za Mulimu ili ba ba kuteka Linzwi la Mulimu kuli ba bate ku ituta ze ñata.—Lik. 17:11.

10. (a) Lu kona ku tusa cwañi mutu ya lumela kuli batu ba ba maswe ba ka tukufazwa mwa lihele la mulilo? (b) Mu tusize cwañi batu ku utwisisa kuli batu ba ba maswe ha ba na ku tukufazwa mwa lihele la mulilo?

¹⁰ Mutala wa bubeli: Haiba lu fumana mutu ya palelwa ku utwisisa kuli batu ba ba maswe ha ba na ku tukufazwa mwa lihele la mulilo ku ya ku ile. Mwendi mutu yo u lumela kuli batu ba ba maswe ba ka tukufazwa mwa lihele la mulilo bakeñisa kuli u bata kuli batu ba ba maswe ba fiwe koto kabakala lika ze maswe ze ba ezize. Lu kona ku tusa cwañi mutu ya ikutwa cwalo? Pili, lwa kona ku mu kolwisa kuli batu ba ba maswe ba ka fiwa koto. (2 Mates. 1:9) Mi lwa kona ku mu kupa kuli a bale liñolo la Genese 2:16, 17, le li bonisa kuli koto ya batu ba ba eza sibi ki lifu. Lwa kona ku talusa kuli bakeñisa kuli Adama naa ezize sibi, batu kaufela ki baezalibi. (Maro. 5:12) Kono lwa kona ku talusa kuli Mulimu naa si ka bulela kuli batu ba ka fiwa koto ya ku tukufazwa mwa lihele la mulilo. Mi hamulaho lwa kona ku bala liñolo la Genese 3:19. Mwa liñolo leo, Mulimu naa bulelezi  Adama kuli koto ya naa ka fiwa bakeñisa sibi sa naa ezize ne li ya ku kutela kwa liluli. Lwa kona ku buza mutu ye lu ambola ni yena kuli, “Kana ne i ka ba nto ye lukile ku bulelela Adama kuli naa ka kutela kwa liluli hailifo naa ya mwa lihele la mulilo?” Ku buza puzo ye cwalo kwa kona ku tusa mutu ya bata ku ziba niti ku utwisisa taba ye.

11. (a) Ki ifi nzila ye ñwi ye lu kona ku tusa ka yona mutu ya lumela kuli batu ba bande kaufela ba ka ya kwa lihalimu? (b) Mu tusize cwañi batu ku utwisisa taba ya ku ya kwa lihalimu?

¹¹ Mutala wa bulaalu: Ha lu li mwa bukombwa, lu kopana ni mutu ya lumela kuli batu ba bande kaufela ba ka ya kwa lihalimu. Mubonelo wo u kona ku ama mwa utwisiseza mutu yo Bibele. Lu nge kuli lu nyakisisa ni mutu yo liñolo la Sinulo 21:4. (Mu bale.) Mutu u kona ku nga kuli timana yeo i talusa za bupilo bwa kwa lihalimu. Mu kona ku tusa cwañi mutu yo ku utwisisa ze li talusa liñolo leo? Ku fita ku itusisa mañolo a mañata, lwa kona ku nyakisisa feela manzwi a mañwi a mwa liñolo la Sinulo 21:4. Timana yeo i bulela kuli “lifu ha li sa na ku ba teñi.” Kacwalo lwa kona ku buza mutu yo kuli: “Kana mwa lumela kuli nto ye ñwi kuli i feliswe i swanela ku ba ye ne li teñi pili?” Mwendi mutu yo u ka alaba kuli wa lumela cwalo. Ha sa alabile cwalo, lwa kona ku mu bulelela kuli mwa lihalimu ha ku na lifu. Ki fa lifasi feela fo ku banga ni mafu. Bakeñisa taba yeo, lwa kona ku kolwa kuli liñolo la Sinulo 21:4 li talusa limbuyoti ze ba ka ikola batu fa lifasi.—Samu 37:29.

12. Ki kabakalañi Jesu ha naa itusisanga liswanisezo?

¹² Jesu naa itusisanga liswanisezo ha naa kutazanga. (Mu bale Mateu 13:34, 35.) Liswanisezo zeo ne li mu tusanga ku ziba haiba batu ba ne ba teelezanga ku yena ne ba bata ku ituta niti ni kuli ne ba bata ku sebeleza Jehova. (Mat. 13:10-15) Jesu hape naa itusisanga liswanisezo ilikuli batu ba hupule litaba za naa ba luta ni kuli ba ikole ku teeleza ku yena. Lu kona ku itusisa cwañi liswanisezo ha lu luta batu?

13. Ki ifi swanisezo ye mu kona ku itusisa kuli mu tuse mutu ku utwisisa kuli Mulimu u pahami ku fita Jesu?

¹³ Ki kwa butokwa ku itusisanga liswanisezo ze bunolo. Ka mutala, haiba lu bata ku luta batu kuli Mulimu ki yo mutuna ku Jesu, lwa kona ku itusisa swanisezo ye. Pili lwa kona ku bulela kuli Mulimu ni Jesu ne ba swaniselize bulikani bwa bona ku Ndate ni Mwanaa hae. (Luka 3:21, 22; Joa. 14:28) Mi cwale lwa kona ku buza kuli: “Ha ne mu ka bata ku ni tusa ku utwisisa kuli batu ba babeli ba likana, ki batu ba ba cwañi ba mwa lubasi ba ne mu ka itusisa kuli mu ni tuse ku utwisisa hande kuli ba likana?” Mwendi mutu yo wa kona ku mi fa mutala wa mutu ni munyanaa hae kamba mutala wa mambile. Mi cwale lwa kona ku bulela kuli: “Yeo ki swanisezo ye nde luli. Haiba luna lwa kona ku fa swanisezo yeo ka bunolo cwalo, ki kabakalañi Jesu, yena Muluti yo Mutuna, ha naa si ka itusisa swanisezo ye swana? Kono Jesu yena naa bulezi kuli Mulimu ki Ndatahe. Ka ku eza cwalo, Jesu naa lu tusize ku utwisisa kuli Mulimu ki yo muhulu ku yena mi u na ni maata ku mu fita.”

14. Ki swanisezo ifi ye bonisa kuli Mulimu naa si ke a itusisa Diabulosi kuli a tukufaze batu mwa lihele la mulilo?

¹⁴ Ha lu nyakisiseñi mutala o muñwi. Batu ba bañwi ba lumela kuli Mulimu u file Satani maata a ku atulela batu kuli ba ye mwa lihele la mulilo. Lu kona ku tusa cwañi mushemi ku utwisisa kuli ne ku si ke kwa ba hande kuli Mulimu a itusise Diabulosi kuli a tukufaze batu mwa lihele la mulilo? Lwa kona ku buza mushemi kuli: “Ne mu ka eza cwañi mwanaa mina a mi kwenuhela ni ku eza lika ze maswe ze ñata?” Mwendi mushemi yo u ka bulela kuli naa ka hakulula mwanaa hae. Mushemi yo u ka kuta-kutela ku tusa mwanaa hae kuli a tuhele ku eza ze maswe. (Liprov. 22:15) Lwa  kona ku buza mushemi yo kuli, “Ne mu ka ezañi haiba mwanaa mina a hana ku cinca mikwa ya hae?” Bashemi ba bañata ba kona ku bulela kuli ba ka fa mwanaa bona koto. Mi lwa kona ku buza kuli, “Ne mu ka eza cwañi ha ne mu ka ziba kuli mwanaa mina u kukuezwa ki mutu yo muñwi ya maswe kuli a eze lika ze maswe?” Mushemi u ka nyemela mutu yo ya kukueza mwanaa hae. Mi kwa mafelelezo, kuli mushemi a utwisise sisupo sa mwa swanisezo, lwa kona ku mu buza kuli, “Ha se mu zibile kuli mutu ya maswe ki yena ya kukueza mwanaa mina ku eza lika ze maswe, kana ne mu ka kupa yena mutu ya maswe yo kuli a mi fele mwanaa mina koto.” Ku si na ku kakanya, mushemi yo u ka alaba kuli naa si ke a eza cwalo. Satani ki yena ya kukueza batu ku eza lika ze maswe. Kacwalo, Mulimu naa si ke a itusisa Satani kuli a fe koto kwa batu ba ba kukuelizwe ki yena Diabulosi kuli ba eze lika ze maswe.

15, 16. (a) Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku libelela kuli mutu ni mutu u ka amuhela lushango lwa Mubuso? (b) Kana mu tokwa ku ba baluti ba ba bukwala kuli mu lute hande batu? Mu taluse. (Mu bone mbokisi ye li, “ Nto ye Kona ku lu Tusa ku Ziba Mwa ku Alabela.”)

¹⁵ Niha lu ka buza lipuzo ze swanela, ni ku nyakisisa hande za bulela mañolo, mane ni ku itusisa liswanisezo ze nde, haki mutu kaufela ya ka amuhela lushango lwa Mubuso. (Mat. 10:11-14) Nihaike kuli Jesu ki yena Muluti yo mutuna ka ku fitisisa ya kile a pila fa lifasi, ki batu ba sikai feela ba ne ba amuhezi lituto za hae!—Joa. 6:66; 7:45-48.

¹⁶ Ku cwañi haiba lu ikutwa kuli ha lu na yeloseli ye tuna ya ku luta? Ku si na taba kuli kona mo lu ikutwela cwalo, lwa kona ku peta hande bukombwa bwa luna. (Mu bale Likezo 4:13.) Bibele i lu kolwisa kuli batu “kaufela ba lipilu ze nde ze bata bupilo bo bu sa feli” ba ka amuhela taba ye nde. (Lik. 13:48) Kacwalo lu tokwa ku ba ni mubonelo o swanela. Lu swanela ku lika ku bolosola mulutelo wa luna mi ha lu swaneli ku zwafa haiba kuli batu be lu kutaza ku bona ha ba amuheli taba ye nde. Haiba lu sepa Jehova ni tuto ya lu fa, lu ka ba baluti ba bande, mi nto yeo i ka lu tusa ni ku tusa batu ba ba lu teeleza. (1 Tim. 4:16) Jehova wa kona ku lu tusa ku ziba mwa “ku alabela mutu ni mutu.” Mwa taba ye tatama, lu ka ituta mo lu kona ku petela hande bukombwa bwa luna ka ku bonisa mikwa ye minde.