1. Ki lika mañi ze tahisize kuli musebezi wa ku kutaza u be taata ku u eza?

BATU ba Jehova ha ne ba kalile ku kutaza taba ye nde lilimo ze fitelela 130 kwamulaho, ne ba talimani ni mataata a mañata. * Sina Bakreste ba mwa linako za baapositola, batu ba Jehova ne ba li kakwatanyana, mi ne ba kutaza lushango lo ne ba sa tabeli batu ba bañata. Batu ba bañwi ne ba nahana kuli batu ba Jehova ne ba si ka ituta hahulu. Hamulaho, Satani ha naa nepezwi mwa lifasi, batu ba Mulimu ne ba kalile ku nyandiswa. (Sin. 12:12) Mi ku zwa feela ka nako yeo, batu ba Mulimu ba zwezipili ku kutaza mwa “mazazi a maungulelo” a, a “ziyeza.”—2 Tim. 3:1.

2. Ki lika mañi za zwezipili ku eza Jehova ili ze lu tusa ku kutaza?

² Nihakulicwalo, Jehova u zwezipili ku tusa batu ba hae. U bata kuli ba kutaze taba ye nde mwa lifasi kaufela, mi ha na ku lumeleza nto ifi kamba ifi ku palelwisa musebezi wo. Jehova u tusize batu ba hae ku mu lapela ka nzila ye mu tabisa ili ka ku ba kauhanya  kwa bulapeli bwa buhata. Naa ezize nto ye swana kwamulaho ha naa lukuluzi Maisilaele mwa Babilona. (Sin. 18:1-4) Mi litaba za lu luta Jehova li tusa mañi ni mañi wa luna. Jehova u lu luta ku pilisana ni ba bañwi ka kozo, mi hape u lu luta mo lu kona ku lutela ba bañwi ka za hae. (Mu bale Isaya 48:16-18.) Nihaike kuli Jehova u etelela musebezi wa luna, ha ku talusi kuli kamita wa cincanga miinelo ya lifasi kuli a lu tuse ku kutaza. Ki niti kuli lika ze ñwi ze ezahezi mwa lifasi li tahisize kuli musebezi wa luna wa ku kutaza u be bunolo. Nihakulicwalo, lu sa nyandiswa ni ku talimana ni mataata a mañwi a tahiswa ki lifasi la Satani. Ki ka tuso ya Jehova feela ha lu kona ku kutaza.—Isa. 41:13; 1 Joa. 5:19.

3. Bupolofita bwa Daniele bu talelelizwe cwañi?

³ Daniele naa polofitile kuli mwa nako ya maungulelo, batu ba bañata ne ba ka utwisisa niti ya mwa Bibele. (Mu bale Daniele 12:4.) Nakonyana pili “nako ya maungulo” i si ka kalisa kale, Jehova naa tusize batu ba hae ku utwisisa lituto za butokwa za mwa Bibele ni ku ba tusa ku hana lituto za buhata za bulapeli bo bu twi ki bwa Sikreste. Kacenu batu ba Jehova ba luta niti ya mwa Bibele mwa lifasi kaufela. Seo si bonisa kuli bupolofita bwa Daniele bu talelelizwe luli. Batu ba ba bato ba 8 milioni ba itutile niti mi ba sweli ku i luta ba bañwi. Kacwalo, ki lika mañi ze ñwi ze tusize batu ba Jehova ku kutaza mwa lifasi kaufela?

4. Ka silimo sa 1900, Bibele ne se i tolokilwe mwa lipuo ze kai?

⁴ Kacenu, batu ba bañata ba na ni Bibele, mi nto yeo i lu tusa ku kutaza taba ye nde. Kono kwamulaho ne ku si cwalo. Ka lilimo ze ñata-ñata, ba bahulu ba bulapeli bo bu twi ki bwa Sikreste ne ba sa lumelezi batu ku bala Bibele. Mane ne ba nyandisanga batu ba ne ba i balanga ni ku bulaya batu ba bañwi ba ne ba i tolokile. Kono mwahalaa lilimo za ma 1800, likopano ze ñwi ne li tolokile ni ku hatisa Bibele mwa lipuo ze bato ba 400. Ka silimo sa 1900, batu ba bañata ne se ba na ni Libibele. Nihakulicwalo, ne ba sa utwisisi ze i luta Bibele.

5. Lipaki za Jehova ba ezize musebezi mañi wa ku toloka Bibele?

⁵ Batu ba Jehova ne ba ziba kuli ne ba swanela ku taluseza ba bañwi ze i luta Bibele, mi ne ba ezize cwalo. Kwa makalelo, ne ba itusisize litoloko za Bibele ze ne li teñi, mi ne ba li abelanga kwa batu. Ku zwa ka silimo sa 1950, batu ba Jehova se ba hatisize Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca ya Mañolo A Kenile, mwa lipuo ze fitelela 120, ibe mutumbi kamba kalulo ya yona. Mwa silimo sa 2013, ne ba hatisize Bibele ya Sikuwa ya Toloko ya Lifasi le Linca ye lukisizwe sinca. Hatiso ye, i bunolo ku i utwisisa mane ni ku i toloka. Mi ha lu itusisa Bibele ye ba utwisisa batu, ku bunolo ku ba luta niti.

6, 7. (a) Ki lindwa ze cwañi ze bile teñi mwahalaa lilimo ze 100 ze felile? (b) Linako za kozo ze bile teñi mwa linaha ze ñwi, li lu tusize cwañi ku kutaza?

⁶ Mwa lilimo ze 100 ze felile, ku bile ni lindwa ze ñata ku kopanyeleza cwalo ni lindwa ze peli za lifasi. Batu ba bañata-ñata ba shwile ka nako ya lindwa zeo. Kacwalo, ki mwa linzila lifi mo kozo i tuselize batu ba Jehova ku kutaza? Ka nako ya ndwa ya lifasi ya bubeli, Muzwale Nathan Knorr ki yena ya naa etelela mwahalaa Lipaki za Jehova. Kwa mukopano o mutuna o ne u ezizwe ka silimo sa 1942, Muzwale Nathan Knorr naa file ngambolo ye tabisa ye nee na ni toho ya taba ye li: “Kozo—Kana ya Kona ku Inelela?” Muzwale Knorr naa bulezi ze bu talusa bupolofita bo bu ñozwi kwa Sinulo kauhanyo 17, mi  naa talusize ka ku itusisa bupolofita bo, kuli ndwa ne i ka fela ni kuli ne ku ka ba ni nako ya kozo.—Sin. 17:3, 11.

⁷ Nihakulicwalo, ku fela kwa ndwa ne ku sa talusi kuli ne ku ka ba ni kozo mwa lifasi kaufela. Ku zwa ka nako ya ndwa ya lifasi ya bubeli, batu ba bañata-ñata ba shwezi mwa lindwa ze ñwi. Mwa linaha ze ñata, ku bile ni linako za kozo ze tahisize kuli batu ba Jehova ba kutaze ka bunolo. Ki lika mañi ze zwile mwateñi? Ka nako ya ndwa ya lifasi ya bubeli, ne ku na ni palonyana feela ya Lipaki za Jehova ye sa fiteleli 110, 000. Kono kacenu se ku na ni Lipaki ba ba bato eza 8 milioni! (Mu bale Isaya 60:22.) Ka nako ye ku na ni kozo, lwa kona ku kutaza taba ye nde kwa batu ba bañata.

8, 9. Ku zamaya ku bile cwañi ko ku bunolo, mi nto yeo i lu tusize cwañi mwa musebezi wa luna?

⁸ Batu ba Jehova ha ne ba kalile ku kutaza mwa naha ya United States, ne ku si bunolo ku zamaya. Ka silimo sa 1900 ili lilimo ze bato ba 21 ku zwa fo i kalela ku hatiswa Tawala ya Mulibeleli, ne ku na ni feela limota ze bato ba 8,000 ni mikwakwa i sikai feela ye minde mwa naha yeo. Kono kacenu, ku na ni limota ze fitelela 1.5 bilioni mwa lifasi kaufela ni mikwakwa ye miñata ye nde mwa libaka ze ñata. Limota ni mikwakwa ye minde li lu tusa ku kutaza taba ye nde kwa batu ba ba pila mwa libaka za matakanyani. Nihaikaba kuli lu pila mwa libaka mo ku sa fumanehi hande linzila za ku zamaya ka zona, ni kuli lu tokwa ku zamaya misipili ye mitelele, lu likanga mo lu konela kaufela ku yo kutaza kwa batu kai ni kai ko ba fumaneha.—Mat. 28:19, 20.

⁹ Hape lu itusisanga mifuta ye miñwi ya linzila. Lu isanga Libibele ni lihatiso ze ñwi mwa libaka ze shutana-shutana ka ku itusisa limota ze tuna, lisepe, ni litima. Taba yeo i bonisa kuli mwa lisunda feela li sikai, lwa kona ku isa lihatiso kwa mizwale ni likaizeli ba ba pila mwa libaka za kwahule. Baokameli ba mupotoloho, mizwale ba ba mwa tutengo twa mitai, balumiwa, ni ba bañwi ba fufanga mwa lifulai ku ya kwa libaka ze ñwi ku yo fa lingambolo kwa mikopano ye mituna ni ku yo tusa liputeho. Mizwale ba ba mwa Sitopa se si Etelela, ni mizwale ba bañwi ba ba zwa kwa ofisi ye tuna ye etelela, ni bona ba fufanga mwa lifulai ni ku ya kwa linaha ze ñata ku yo susueza ni ku luta mizwale ni likaizeli ba mwa linaha zeo. Lika ze kaufela li tusa batu ba Jehova ku swalisana.—Samu 133:1-3.

10. Sikuwa si itusiswa cwañi mwa lifasi kaufela?

¹⁰ Mwa linako za baapositola, batu ba bañata mwa Mubuso wa Roma ne ba bulela Sigerike. Kacenu mwa lifasi kaufela, batu ba bañata ba bulela Sikuwa. Mane buka ye ñwi ye bizwa English as a Global Language i bulela kuli i bato ba 1.7 bilioni ya batu ba ba pila mwa lifasi ba bulela kamba ku utwisisa Sikuwa. Batu ba bañata ba itutanga Sikuwa bakeñisa kuli si itusiswa hahulu mwa lifasi kaufela, mwa lipisinisi, mwa litaba za naha, mwa litaba za sayansi, ni mwa litaba za bumapangapanga.

11. Puo ya Sikuwa i tusize cwañi mwa musebezi wa batu ba Jehova?

¹¹ Ku itusiswa hahulu kwa Sikuwa ku tahisize kuli taba ye nde i kutazwe mwa libaka ze ñata. Kwamulaho, lihatiso za luna ne li fumaneha feela mwa puo ya Sikuwa. Batu ba bañata ne ba kona ku bala lihatiso zeo kakuli Sikuwa ne si bulelwa mwa lifasi kaufela. Sikuwa hape si itusiswa kwa ofisi ye tuna ye etelela musebezi mwa lifasi kaufela. Mi mizwale ni likaizeli ba ba zwa mwa linaha ze shutana-shutana, ili ba ba utwa puo ya Sikuwa, ba lutiwanga kwa likolo za luna kwa Patterson, ili kwa New York.

12. Lihatiso za luna li tolokilwe mwa lipuo ze kai, mi liprogilamu za fa kompyuta li tusize cwañi mwa musebezi wo?

¹² Lu na ni buikalabelo bwa ku kutaza taba ye nde kwa batu mwa lifasi kaufela. Ki lona libaka ha lu toloka lihatiso za luna mwa lipuzo ze fitelela 700. Ki nto mañi ye tusize mwa musebezi wo? Likompyuta ni liprogilamu za fa kompyuta ze cwale ka MEPS (Multilanguage Electronic Publishing System), li tusize mwa musebezi wo wa ku toloka. Kabakaleo, Lipaki za Jehova mwa lifasi kaufela ba utwisisa ‘puo ye kenile,’ yona niti ya mwa Bibele mi ba swalisani.—Mu bale Zefania 3:9.

13, 14. Milao ni likatulo ze filwe ki likuta li lu tusize cwañi?

¹³ Sina mo ne lu itutezi mwa taba ye felile, mwa linako za baapositola, milao ya Siroma ne i tusize Bakreste mwa linzila ze ñata ku kutaza taba ye nde. Kacenu, milao ya mwa linaha ze ñata ya lu tusa mwa musebezi wa ku kutaza taba ye nde. Ka mutala, milao ya mwa naha ya United States, i fa batu tukelo ya ku iketela bulapeli, ku bulela za litumelo za bona, ni ku kopana hamoho. Nto yeo i tahisa kuli mizwale ba luna mwa  United States ba be ni tukuluho ya ku kutaza ni ku kopana hamoho ku ituta Bibele. Hape lu na ni tukuluho ya ku onga-onga musebezi wa ku kutaza, ku zwelela kwa ofisi ya luna ye tuna ye etelela musebezi mwa lifasi kaufela ili ye fumaneha kwa United States. Ki niti kuli ku na ni linako ze ñwi fo ne lu tokwela ku ya kwa kuta kuli lu yo lwanela tukelo ya luna ya ku kutaza taba ye nde. (Mafil. 1:7) Mi baatuli ba mwa likuta zeo ha ne ba batanga ku lu amuha litukelo za luna za ku kutaza, ne lu yanga kwa likuta ze pahami ili ko hañata ne lu yo winanga.

¹⁴ Mwa linaha ze ñwi ni mona, lu ile kwa likuta ku yo lwanela tukuluho ya luna ya ku lapela Jehova ni ku kutaza. Ha ne lu luzize kwa likuta zeo, ne lu ile kwa likuta ze tuna ze talima litaba za linaha ze ñata. Ka mutala, lu kuta-kutezi ku ya kwa kuta ya Mwa Europe ye Talima Litaba ze Ama Liswanelo za Sicaba (European Court of Human Rights.) Ha lu to fitanga mwa June ka silimo sa 2014, ne se lu winile litaba ze 57 mwa kuta yeo, mi katulo ye fiwanga mwa kuta yeo i swanela ku latelelwa mwa linaha ze ñata za mwa Europe. Nihaike kuli lu ‘toilwe ki macaba kaufela,’ mwa linaha ze ñata milao i lu lumelelize ku lapela Jehova ka tukuluho.—Mat. 24:9.

15. Ki zwelopili mañi ye bile teñi kwa mihatisezo ya libuka, mi zwelopili yeo i lu tusize cwañi?

¹⁵ Mifuta ye minca ya ku hatisa ka yona libuka i lu tusize ku kutaza taba ye nde kwa batu ba bañata. Ka lilimo ze ñata-ñata, batu ne ba hatisanga libuka ka ku itusisa muhatisezo wa naa kalisize Johannes Gutenberg i bato ba ka silimo sa 1450. Kono mwa lilimo ze 200 ze felile, mikwa ya ku hatisa ka yona libuka i zwezipili mwa linzila ze ñata. Ne ku tahisizwe mihatisezo ya libuka ye minca, mi ku zwa feela ona fo, libuka li hatiswanga ka bubebe bo butuna, mi li bonahala hande. Hape ku panga mapepa ni ku panga libuka ne se ku cipile. Licinceho zeo li tusize cwañi mwa musebezi wa luna? Ka silimo sa 1879, Tawala ya Mulibeleli ya pili ne i hatisizwe feela mwa puo ya Sikuwa. Tawala yeo ne i si na maswaniso, mi ne ku hatisizwe likopi ze 6,000. Kacenu, Tawala ya Mulibeleli i hatiswa mwa lipuo ze fitelela 200. I na ni maswaniso a mande mi ku hatiswanga likopi ze fitelela 50,000,000.

16. Ki lipangaliko mañi ze lu tusize ku kutaza mwa lifasi kaufela? (Mu bone siswaniso se si fa likepe 24.)

¹⁶ Zwelopili ye ezizwe kwa lipangaliko mwa lilimo ze 200 ze felile i tusize batu ba Jehova ku kutaza taba ye nde. Se lu bulezi kale za litima, limota, ni lifulai. Kono hape ku bile ni linjinga, mishini ya ku taipisa, lipangaliko ze itusiswa ki libofu, litelegilafu, likamera, mishini ye nga manzwi, mishini ye nga maswaniso, liwayalesi, TV, mafilimu, likompyuta, ni Intaneti. Nihaike kuli batu ba Jehova haki bona ba ba tahisize lipangaliko zeo, ba itusisize zona kwa ku hatisa Bibele, ni lihatiso ze ñwi mwa lipuo ze ñata mi ba itusisize zona ni kwa ku kutaza mwa lifasi kaufela. Ka ku eza cwalo ba sweli ku ‘nwa mabisi a macaba’ sina feela mo ku polofitezwi mwa Bibele.—Isa. 60:16 NW.

17. (a) Ki kabakalañi ha lu konile ku peta hande musebezi wa ku kutaza? (b) Ki kabakalañi Jehova ha bata kuli lu sebeze ni yena?

¹⁷ Kwa iponahalela hande kuli Jehova u sweli wa etelela musebezi wa luna wa ku kutaza. Jehova u lu file musebezi wo, isi kabakala kuli ha koni ku u peta haiba lu sa mu tusi, kono ki kabakala kuli wa lu lata mi u bata kuli lu sebeze ni yena. Ha lu kutaza, lu bonisa kuli lwa mu lata ni kuli lwa lata batu ba bañwi. (Mare. 12:28-31; 1 Makor. 3:9) Lu itumela hahulu ku Jehova bakeñisa kuli u sweli ku lu tusa ku kutaza mwa lifasi kaufela. Kacwalo, haike lu itusise kolo kaufela ye lu na ni yona kwa ku kutaza ka za Jehova ni Mubuso wa hae!