Mo mu Kona ku Bela Ndate yo Munde

“Bondate, mu si ke mwa halifisa bana ba mina, kuli ba si ke ba fela pilu.” —Makolose 3:21.

NDATE u kona ku eza cwañi kuli a si ke a halifisa bana ba hae? Ki kwa butokwa kuli a lemuhe buikalabelo bwa hae ka ku ba ndate lubasi. Magazini ye ñwi ha ne ambola za buiketo bwa munahano ne i ize: “Buikalabelo bwa mushemi wa muuna bu fetuhanga ku ba bo butuna hahulu ni bo bu ipitezi mi bu amanga hahulu maikuto a bana ni ku hula kwa bona kwa mwa munahano.”

Buikalabelo bwa ndate lubasi ki bufi? Mwa mabasi a mañata, ndate lubasi u ngiwa kuli ki yena ya swanela ku fa bana koto. Hañata bashemi ba basali ba bulelelanga mwan’a bona ya sa utwi kuli, ‘Bo ndataho ha ba ka kuta ba ka to ku shapa.’ Niti kikuli, banana ba tokwa ku kalimelwa hande ni ku bulelelwa niti ilikuli ba kone ku hula hande. Kono nihakulicwalo, ki ze ñata ze tokwahala kuli mushemi wa muuna a kone ku ba ndate yo munde.

Ka bumai, ha ki ndate kaufela ya tomanga mutala o munde kuli a kone ku likanyiswa. Baana ba bañwi ne ba utezwi mwa mabasi mo ku si na mushemi wa muuna. Kono mwa miinelo ye miñwi, baana ba ne ba utilwe ki mushemi wa muuna wa muñañatoho, ya si na silikani, ba utanga bana ba bona ka nzila ye swana. Ndate u kona ku ambuka cwañi mikwa yeo kuli a kone ku ba mushemi yo munde?

Ku na ni simbule se si na ni likelezo ze nde ili ze tusa, ze talusa mwa ku bela ndate yo munde. Bibele i na ni likelezo ze nde ka ku fitisisa, ze bulela ka za bupilo bwa lubasi. Likelezo za yona haki mihupulo fela; mi liketelelo za yona ha li koni ku lu tahiseza matata. Likelezo za Bibele li bonisa butali bwa Musimululi wa yona, yena Jehova Mulimu, ya li yena Musimululi wa bupilo bwa lubasi. (Maefese 3:14, 15) Haiba mu bo ndate lubasi, mu ka eza hande ku nyakisisa ze i bulela Bibele ka za bashemi. *

Ku ba ndate yo munde ha ku tusi fela bana ba mina ku ba ni buiketo mwa mubili ni mwa munahano, kono hape ku ba tusa ku hulisa silikani sa bona ni Mulimu. Haiba mwana a latiwa ki bo ndatahe ni ku utwana hahulu ni bona, ku ka kona ku mu bela hahulu bunolo ku hulisa silikani se situna ni Mulimu. Esi mane Bibele i bonisa kuli, Jehova yena Mubupi wa luna, ki Ndat’a luna ka nzila ye ñwi. (Isaya 64:8) Cwale ha lu nyakisiseñi lika ze 6 ze ba tokwa bana ku bo ndat’a bona. Ha lu ka nyakisisa ye ñwi ni ye ñwi ya lika zeo, lu ka nyakisisa likuka za Bibele ze kona ku tusa ndate lubasi ku peta buikalabelo bwa hae.

 Bana ba Tokwa ku Latiwa ki bo Ndat’a Bona

Jehova u bonisa mutala o munde ka ku ba yena Ndate. Bibele ha i talusa mwa ikutwela Mulimu ka za Mwan’a hae wa libanda, yena Jesu, i li: “Ndate u lata Mwana.” (Joani 3:35; Makolose 1:15) Ka linako ze ñwi, Jehova na bonisize kuli wa lata Mwan’a hae ni kuli wa mu katelwa. Ka nako ya na kolobezwa Jesu, Jehova na bulezi ku zwelela kwa lihalimu, kuli: “Ki wena Mwan’a ka ya latwa, ye ni katelwa.” (Luka 3:22) Jesu na sa kakanyi kuli Ndat’ahe wa mu lata. Ndate lubasi u kona ku itutañi kwa mutala wa Mulimu?

Mu si ke mwa zina-zina ku bulelela bana ba mina kuli mwa ba lata. Ndate yo muñwi ya na ni bana ba 5, wa libizo la Kelvin, u bulela kuli: “Kamita ni likile ku bonisa kuli na lata bana ba ka, isi ka ku ba talusezanga fela kuli na ba lata kono ni ka ku ba bonisa kuli na iyakatwa mañi ni mañi wa bona. Ni na ne ni ba tubulanga matebela ni ku ba tapisa.” Kwand’a ku eza fela cwalo, bana ba mina hape ba tokwa ku ziba kuli mwa ba katelwa. Kacwalo mu si ke mwa ba nyaza-nyazanga hahulu, kamba ku ba elezanga ka nako kaufela. Kono mu ba lumbange. Ndate yo muñwi ya na ni bana ba babeli, wa libizo la Donizete, u akaleza kuli: “Ndate lubasi u swanela ku ikataza ku lemuha lika ze nde ze ba eza bana ba hae kuli a ba lumbe.” Bana ba mina ha ba ka ziba kuli mwa tabela ze ba eza, ba ka ba ni maikuto a mande ka ku ikutwa kuli ba eza hande. Mi hape ku eza cwalo ku ka ba tusa ku sutelela ku Mulimu.

Bana ba Tokwa Mutala o Munde

Liñolo la Joani 5:19 li bulela kuli Jesu u kona ku eza fela “s’a boni Ndate a si eza.” Mu lemuhe kuli liñolo li bulela kuli Jesu na bona ni ku eza lika za na “eza” Ndat’ahe.” Bana hañata ba ka eza honacwalo. Ka mutala, haiba ndate a bonisa likute ku musal’a hae, mwan’a hae wa mushimani ni yena ha ka nyala u ka kutekanga basali. Mikwa ya mushemi wa muuna ha i amangi fela bana ba bashimani, kono mane mutala wa bonisa ndate u kona ku susueza ni bana ba basizana ku ba ni mubonelo u sili ka za baana.

Kana bana ba mina ku ba belanga t’ata ku kupa swalelo? Ni mwa taba ye hape mu swanela ku bonisa mutala. Bo Kelvin ba hupula mo ne ku bezi zazi le liñwi bana ba bona ba bashimani ha ne ba pwacize kamera ye tula hahulu. Ne ba nyemile maswe kuli mane ba nata tafule ya bona ni ku i pazula fahali. Bo Kelvin ne ba inyazize maswe hasamulaho mi ba kupa swalelo kwa bana ba bona kaufela ni ku bo musal’a bona, bakeñisa ku fela pilu. Ba ikutwa kuli swalelo ye ne ba kupile ne i tusize bana ba bona; bana ba bona ha ba sa fumana t’ata ku kupa swalelo.

Bana ba Tokwa ku Pila ba Tabile

Jehova ki “Mulimu ya tabile.” (1 Timotea 1:11, NW) Ha ku komokisi kuli Mwan’a hae Jesu, na bile ni tabo ye tuna bakeñisa kuli na li ni Ndat’ahe. Liproverbia 8:30 i lu tusa ku utwisisa swalisano ye mwahal’a Jesu ni Ndat’ahe, i li: “Ne ni  se ni inzi ku Yena [Ndate], ni nze ni mu sebeleza, . . . Ni nze ni tabile fapil’a hae kamita.” Kaniti luli, Ndate ni Mwana ne ba na ni silikani se situna luli!

Bana ba mina ba tokwa ku pila ba nze ba tabile. Ku banga ni nako ya ku bapala ni bana ba mina kwa kona ku ba tusa ku ba ni tabo. Ku bapala hamoho ku tahisanga kuli bashemi ni bana ba swalisane hahulu. Bo Felix ba lumela taba yeo. Ba na ni mwana wa mucaha ya sa nonoboka mi ba bulela kuli: “Ku tomanga nako ya ku bapala ni mwanaka ku lu tusize kuli silikani sa luna si zwelepili. Lwa bapalanga lipapali hamoho, ku swalisana ni balikani, ni ku potela libaka ze tabisa. Ku eza cwalo ku tahisize swalisano ye tuna mwa lubasi.”

Bana ba Tokwa ku Lutiwa za Mulimu

Jesu na lutilwe ki Ndat’ahe. Kona libaka ha na konile ku bulela kuli: “Se ni utwile ku Yena [Ndate] ni si bulelela lifasi.” (Joani 8:26) Mulimu u tokwa kuli mushemi wa muuna a lute bana ba hae lituto za mwa ku pilela ni za Mulimu. O muñwi wa misebezi ya mina ka ku ba bo ndate lubasi ki wa ku luta bana ba mina likuka ze nde. Bana ba swanelwa ku lutiwa lituto ze cwalo ku zwelela kwa bwanana. (2 Timotea 3:14, 15) Bo Felix ne ba kalile ku balelanga mwan’a bona makande a mwa Bibele inz’a sa li mwanana. Bo Felix ne ba ketanga makande a mande a tabisa, ku kopanyeleza ni a fumaneha mwa Buka Ya Ka ya Makande a Bibele. * Mwan’a bona yo ha na nze a hula, bo Felix ne ba kalile ku itusisanga libuka ze ñwi ze ne mu swanela ku likana ni lilimo za hae.

Bo Donizete ba bulela kuli: “Kwa kataza luli ku zamaisa tuto ya Bibele ya lubasi ka nzila ye tabisa. Ki kwa butokwa kuli bashemi ba bonisange kuli ba tabela litaba za Mulimu, bakeñisa kuli bana ba lemuhanga kapili haiba bashemi ha ba ezi ze ba bulela.” Bo Carlos, ba ba na ni bana ba balalu, ba li: “Lwa kopananga hañwi ka sunda sina lubasi kuli lu nyakisise ze tokwahala mwa lubasi. Mañi ni mañi mwa lubasi wa batanga taba ya ku to nyakisisa.” Kamita bo Kelvin ne ba ambolanga ni bana ba bona ka za Mulimu ko ba inzi kaufela ni ha ba eza nto ifi kamba ifi. Taba yeo i lu hupulisa manzwi a Mushe, a li: “Manzwi ao, e ni ku laela kacenu, a ine mwa pilu ya hao; mi u na ni ku a luta bana ba hao ka tokomelo, u be ni ngambolo ka ona, niha u inzi mwa ndu ya hao, niha u zamaya mwa nzila, niha u y’o lobala, niha u zuha.”—Deuteronoma 6:6, 7.

Bana ba Tokwa Kalimelo

Bana ba tokwa kalimelo ilikuli ha ba ka hula ba kone ku ba batu ba bande ni ba ba itingwa. Ku bonahala kuli Bashemi ba bañwi ba nahana kuli ku kalimela bana ba bona kamba ku ba fa koto, ku ama ku eza cwalo ka ku fiteleza hahulu, ku kopanyeleza cwalo ni ka ku ba sabisa kamba ku ba shubula ka matapa. Niteñi, Bibele ha i bonisi kuli bashemi ba swanela ku kalimela bana ba bona kamba ku ba fa koto ka buhali. Kono i bonisa kuli bashemi ba swanela ku kalimela bana ba bona ka lilato sina mwa ezeza Jehova. (Maheberu 12:4-11) Bibele i bulela kuli: “Bondate, mu si ke mwa halifisa bana ba  mina; kono mu ba hulise ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya [Jehova].”—Maefese 6:4.

Ka linako ze ñwi, ku fa mwana koto kwa tokwahalanga. Niteñi, mwana u swanela ku utwisisa libaka la felwa koto. Kalimelo kamba koto ya bashemi ha i swaneli ku tahisa kuli mwana a ikutwe kuli u toilwe. Bibele ha i lumelezi ku nata mwana ko ku fitelezi, ili ko ku kona ku mu holofaza. (Liproverbia 16:32) Bo Kelvin ba bulela kuli: “Ha ne ni kalimelanga bana ba ka, ka za lifoso ze tuna, ne ni likanga kamita ku ba bonisa kuli libaka ha ni ba kalimela ki bakeñisa kuli na ba lata.”

Bana ba Tokwa ku Silelezwa

Bana ba tokwa ku silelezwa kwa lika ze maswe ze yembulula ni kwa balikani ba ba kona ku ba sinya. Ka bumai, mwa lifasi le ku na ni “batu ba lunya” ba ba bata fela ku sinya bana. (2 Timotea 3:1-5, 13) Mu kona ku sileleza cwañi bana ba mina? Bibele i fa kalimelo ye nde ye: “Mutu ya na ni ngana u bona kozi i sa taha, mi wa isabisa; kanti likuba li ipitelela fela mi za ziyeleha.” (Liproverbia 22:3) Kuli mu sileleze bana ba mina kwa matata, mu swanela ku lemuha likozi ze kana za ba tahela. Mu bonele-hule lika ze kona ku tahisa matata, mi mu eze ze tokwahala kuli mu ba sileleze. Ka mutala, haiba mu lumeleza bana ba mina ku itusisa Intaneti, mu ikolwisise kuli ba ziba mwa ku itusiseza yona hande. Neikaba hande ku beya kompyuta yeo fa ngandaleza kuli mu kone ku bona mo itusisezwa.

Mushemi wa muuna u swanela ku talifisa bana ba hae ni ku ba tusa ku itukiseza ku kopana ni likozi za mwa lifasi le li maswe le. Kana bana ba mina ba ziba za ku eza haiba mutu yo muñwi a bata ku itusisa bona maswe ka nako ye mu si yo? * Bana ba mina ba swanela ku talusezwa nzila ye nde ni ye maswe ya mo ba swanela ku itusiseza lilama za bona za bunna kamba za busali. Bo Kelvin ba li: “Ne ni si ka tuhelela batu ba si li kamba baluti ba bona kuli ba lute bana ba ka litaba ze cwalo. Ne ni boni kuli ne li na ya na swanela ku luta bana ba ka za tobali ni za batu ba ba shengulanga banana.” Bana ba bona kaufela ba hulile hande mi cwale ba mwa manyalo a mande.

Mu Kupe Tuso ya Mulimu

Mpo ye tuna ka ku fitisisa ya kona ku fa ndate lubasi kwa bana ba hae ki ku ba tusa ku itama silikani se situna ni Mulimu. Mutala wa bonisa ndate lubasi ki wa butokwa hahulu. Bo Donizete ba li: “Bashemi ba baana ba swanela ku bonisa kuli ba itebuha hahulu silikani sa bona ni Mulimu. Ba swanela ku bonisa cwalo sihulu ka nako ye ba na ni matata. Ka linako ze cwalo, ndate u ka bonisa mwa sepezi hahulu Jehova. Tapelo ya lubasi ye kopanyeleza lipulelo za buitumelo ku Mulimu bakeñisa bunde bwa hae, i ka luta bana butokwa bwa ku ba balikani ba Mulimu.”

Kono cwale ki nto mañi ye ka mi tusa ku ba ndate yo munde? Mu kupe likelezo ku ya na ni zibo ye tuna ka ku fitisisa ya mwa ku utela bana, yena Jehova Mulimu. Haiba mu luta bana ba mina ka ku likana ni liketelelo za mwa Linzwi la Mulimu, mu ka iponela kuli ze ka zwa mwa ku eza cwalo li ka zamaelela ni manzwi a kwa Liproverbia 22:6, a li: “Nih’a supala h’a na ku i keluha.”

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Ndate lubasi u swanela ku bonisa bana ba hae mutala o munde

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Ndate lubasi u swanela ku luta bana ba hae lituto za Mulimu

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Bana ba tokwa kalimelo ye lilato