Mu Babalele Bashemi ba ba li Makwasha

KI Batu ba sikai feela ba ba na ni ze ñata za ku eza sina bashemi ba ba li makwasha. Bashemi ba ba li makwasha ba na ni matata a mañata hahulu. Ba petanga lika ze ñata ze amiwa mwa ku uta lubasi. Kwandaa mubeleko wa bona, ku na ni misebezi ye miñwi ya fa lapa ye ba ezanga ye cwale ka ku leka lika ze tokwahala, ku apeha, ku kenisa, ni ku babalela lubasi. Hape ba tokwa ku talima za buiketo bwa bana ba bona, ku ba ni nako ya ku itabisa ni bona, ku ba tusa ku tiyela minahano, mi haiba ku konahala, ba swanela ku fumana nako ya ku eza za bona beñi.

Nihaike kuli bashemi ba ba li makwasha ba zwelapili ku ata kai ni kai kacenu, ku bunolo hahulu ku sa ba iseza pilu. Me yo muñwi ya li likwasha na bulezi kuli: “Ne ni sa nahanangi ka za bashemi ba ba li makwasha ku fitela ha ni tiloo ba mushemi ya li likwasha.” Ki lika mañi ze mu kona ku eza kuli mu babalele bashemi ba ba li makwasha? Kana ba swanela ku mi bilaeza? Ha lu nyakisiseñi mabaka a malalu ha lu swanela ku tusa bashemi ba ba li makwasha.

Mabaka ha lu Swanela ku ba Babalela

Bashemi ba bañata ba ba li makwasha ba tokwa tuso. Mbelwa yo muñwi wa lilimo ze 41 ya na ni bana ba babeli na bulezi kuli: “Ka linako ze ñwi ha ni zibangi za ku eza, mi ni ikutwanga ku imelwa ki lika ze ñata za ku eza.” Ku shwelwa ki mutu ye ne ba nyalananga ni yena, ku yubekiwa, kamba miinelo ye miñwi ye maswe ku tahiselize bashemi ba bañata ba ba li makwasha ku ikutwa sina mwa na ikutwezi me yo muñwi. Me yo na bulezi kuli: “Lu kupa kimululo mi lu tokwa hahulu ku imululwa.”

Ku tusa bashemi ba ba li makwasha ku ka mi ekeleza kwa tabo. Kana mu kile mwa tusa mutu yo muñwi ku shimba mushimbo o bukiti hahulu o ne u sa konwi ku shimbiwa ki mutu a li muñwi? Haiba ki cwalo, mwendi ne mu tabile hahulu ku ziba kuli ne mu tusize mutu yo. Kamukwaoswana, bashemi ba ba li makwasha, ka linako ze ñwi ba shimbanga mushimbo o sa konwi ku shimbiwa ki mutu a li muñwi. Haiba mu itatela ku tusa bashemi ba ba li makwasha, mu ka iponela buniti bwa manzwi a kwa Samu 41:1 a li: “U filwe mbuyoti mutu ya tokomela ba ba tokwile.”

Ku tusa bashemi ba ba li makwasha ku tabisa Mulimu. Jakobo 1:27 i bulela kuli: “Bulumeli bo bu kenile, bo bu sa nyazahali fapilaa Mulimu Ndataa luna, ki mutu haa lekula lindiala ni limbelwa mwa ñalelwa ya bona.” Ku eza cwalo ku kopanyeleza ku babalela bashemi ba ba li makwasha. * Maheberu 13:16 i bulela kuli: “Mu  si ke mwa libala ku eza ba bañwi hande, ni ku fana; kakuli Mulimu u tabela matabelo a cwalo.”

Ha se lu zibile mabaka a malalu ha lu swanela ku tusa bashemi ba ba li makwasha, ha lu boneñi ze lu kona ku eza kuli lu ba tuse ni libaka ha lu kona ku kolwa kuli tuso ye lu ka ba fa i ka itebuhiwa luli.

Mu Zibe Lika ze ba Tokwa

Lu kana lwa nga kuli nto ye nde ki ku buza mushemi ya li likwasha kuli: “Ki lika mañi ze mu bata kuli ni mi ezeze?” Kono niti kikuli, batu hañata ha ba bulelangi ze ba tokwa luli. Sina mo se lu bonezi kale, Samu 41:1 i susueza ‘mutu ku tokomela.’ Buka ye ñwi i talusa kuli linzwi la Siheberu le li itusisizwe fa li kona ku talusa “kezo ya ku nahanisisa mihupulo ye taata ili ko ku ka tahisa kuli lu eze lika ze nde.”

Kacwalo, kuli lu kone ku fumana nzila ye nde ya ku ba tusa ka yona, lu tokwa ku nahanisisa luli matata e ba kopananga ni ona bashemi ba ba li makwasha. Mu bange ni temuho, ku fita ku talima feela muinelo wa li ku wona mutu. Mu ipuze kuli, ‘Kambe ki na ya li mwa muinelo wo, ne ni ka tokwa tuso mañi?’ Bashemi ba ba li makwasha ba bañata ba ka mi bulelela kuli niha mu ka lika cwañi, ha mu koni ku utwisisa luli mo ku utwahalela ku ba mushemi ya li likwasha ku fitela mu ba mwa muinelo wo. Nihakulicwalo, ku lika ka mo mu konela kaufela ku utwisisa miinelo ya bona ku ka mi tusa ‘ku tokomela’ bashemi ba ba li makwasha.

Mu Likanyise Mutala O Munde Hahulu wa Mulimu

Ha ku na mutu ya babalelanga hande hahulu bashemi ba ba li makwasha ku fita mwa ba babalelelanga Jehova Mulimu. Mañolo a mañata a bonisa pabalelo ni buiyakato bwa na ni bona Jehova Mulimu kwa limbelwa, lindiala, mane ni bashemi ba ba li makwasha. Ka ku nyakisisa mwa tusezanga Mulimu batu ba ba nyandile ba, lwa kona ku ituta ze ñata ka za ku ba fa tuso ye ba ka itebuha luli. Ku na ni lika za butokwa zee ne ze lu tokwa ku nyakisisa.

Mu ba teelezange

Mwa mulao wa na file Jehova ku Isilaele wa kwaikale, na bulezi kuli, “Ni ka utwa mihuwelezo” ya batu ba ba ziyelehile. (Exoda 22:22, 23) Mu kona ku likanyisa cwañi mutala o munde wo? Bashemi ba ba li makwasha hañata ba ikutwanga hahulu bulutu kabakala kuli ha ba na mutu yo muñwi yo muhulu ye ba kona ku ambola ni yena. Mushemi yo muñwi ya li likwasha na bulezi kuli: “Banana ha se ba ile kwa ku lobala, fokuñwi na palelwanga ku tuhela ku lila. Fokuñwi na palelwanga ku tiyela buinosi.” Haiba kwa konahala, mwa kona ku teeleza kwa “mihuwelezo” ya mushemi ya li likwasha ili yo mwendi u ka tokwa ku mi taluseza maikuto a hae. Ku eza cwalo ka nako ye swanela ni mwa sibaka se si swanela, ku ka tusa hahulu mutu yo ku tiyela matata aa kopana ni ona a ku ba mushemi ya li likwasha.

Mu ba susuezange

Jehova na susumelize ku ñoliwa kwa lipina, kamba lisamu, ze ne ba opelanga Maisilaele ka nako ya milapelo. Ha mu nahane feela limbelwa ni lindiala mo ne ba ikutwelanga ku susuezwa ha ne ba opelanga manzwi ao a tahile ka moya wa Mulimu a na ba hupulisanga kuli Jehova ne li ‘ndataa’ bona ni “muyemeli” wa bona ni kuli na ka ba tusa. (Samu 68:5; 146:9) Ni luna lwa kona ku bulelela mushemi ya li likwasha manzwi a susueza a ka kona ku hupulanga ka nako ye telele. Nihaike kuli se ku fitile lilimo ze 20, bo Ruth, ili bashemi ba ba li makwasha, ba sa hupulanga manzwi a naa ba bulelezi mushemi yo muñwi ya yeziseli aa li: “Mu eza musebezi o munde luli wa ku uta bana ba mina ba babeli. Mu zwelepili.” Bo Ruth ba bulela kuli: “Ha ne ni ikutwezi manzwi ao ku zwelela ku bona, ne ni susuelizwe luli.” Kaniti, ‘linzwi le li bulelwa ka musa la tabisa’ mi la kona ku susueza hahulu mushemi ya li likwasha ku fita mo lu zibela. (Liproverbia 12:25) Mwa kona ku bata manzwi a mande e mu kona ku babaza ka ona mushemi ya li likwasha.

 Mu fe lituso za kwa mubili haiba kwa swanela

Mulao wa Jehova wa na file Isilaele wa kwaikale ne u kopanyeleza ni litukiso ze ne tokwa ku ezezwa limbelwa ni lindiala kuli ba kone ku fumana lico ka nzila ye kutekeha. Ka zona litukiso ze, batu ba ba shebile, ne ba fumananga za ku ‘ca’ mi ne ‘ba kula.’ (Deuteronoma 24:19-21; 26:12, 13) Ni luna lwa kona ku fa lubasi lwa mushemi ya li likwasha lo lu mwa butokwi lituso za kwa mubili ka nzila ye kutekeha. Kana mwa kona ku ba iseza lico kamba lika ze ñwi ze ba kona ku itusisa fa lapa la bona? Kana mu na ni litino ze mu kona ku fa mushemi ya li likwasha kamba bana ba hae? Kamba kana mwa kona ku fa mushemi ya li likwasha masheleñi kuli a kone ku leka lika ze lu tokwa lubasi lwa hae?

Mu ikezange siango ni bona

Jehova na laezi kuli limbelwa ni lindiala ni bona ne ba swanela ku fumanehanga kwa mikiti ya ka silimo ya sicaba, ili ko ne ba ikolanga siango ni Maisilaele ba bañwi. Mane, ne ba bulelezwi kuli: Mu “ka tabela.” (Deuteronoma 16:10-15) Ni kacenu, Bakreste ba elezwa kuli: “Mu amuhelane ka za buenyi,” ili ku fumananga nako ya ku ikola siango. (1 Pitrosi 4:9) Kacwalo neikaba hande ku mema lubasi lwa mushemi ya li likwasha kwa ndu ya mina kuli ba to ca ni mina sico. Ha mu tokwi ku lukisa malyalya a ipitezi. Mu tokwa feela lika ze nyinyani kamba “nto i liñwi feela” sina mwa na bulelezi Jesu ha na ikozi siango kwa ndu ya balikani ba hae.—Luka 10:42.

Tuso ya Mina I ka Itebuhiwa

Bo Kathleen bashemi ba ba li makwasha ba ne ba uta bana ba balalu ne ba bulezi kuli ha ba na ku libala kelezo ye butali ye li: “Mu si ke mwa libelela ku fiwa lika; mu itebuhe ze mu fiwa kaufela.” Ka ku swana ni bo Kathleen, bashemi ba bañata ba ba li makwasha ba ziba kuli ku uta bana ki buikalabelo bwa bona beñi. Kacwalo, ha ba libelelangi kuli ba bañwi ba ba ezeze lika ze ba swanela ku ikezeza bona beñi. Nihakulicwalo, ba itebuhanga tuso kaufela ye ba fiwa. Ha mu tusa bashemi ba ba li makwasha, mwa kona ku cimbula mupilelo wa bona ni ku ekeza kwa tabo ya mina, ka ku sepa kuli Jehova Mulimu ‘u ka mi kutiseza se si mi lukela.’—Liproverbia 19:17.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Ki lili fo ne mu memezi lubasi lwa mushemi ya li likwasha ku to ca sico ni mina? Haiba ha mu si ka eza cwalo, mu like ku eza cwalo kapili.