MWA KU FUMANELA TABO MWA LUBASI

Mwa ku Kondiseza Linyalo la Bubeli

BO HERMAN *ba li: “Musalaa ka wa pili naa bulailwe ki butuku bwa kansa hasamulaho wa ku nyalana ni yena ka lilimo ze 34. Ha se ni nyezi lwa bubeli, musalaa ka Linda naa ikutwanga kuli kamita ne ni mu bapanyanga ni musali ye ne ni nyalanga sapili. Nto ye ne i ekeza hahulu kwa butata bo, ne li ya kuli, balikani ba ka ba kale hañata ne ba ambolanga za mikwa ye minde ya naa na ni yona musali ye ne ni nyalanga sapili mi nto yeo ne i nyemisanga Linda.”

BO LINDA ba li: “Hasamulaho wa ku nyalana ni bo Herman, ne ni ikutwile kuli bona ni ba batu ba bañwi ne ba si ke ba ni nga ku ba wa butokwa sina mo ne ba ngela musali ya naa nyalwanga ku bo Herman sapili. Musali yo naa latiwa hahulu, naa pilisana hande ni batu, mi naa kutekiwa hahulu. Fokuñwi naa kakanyanga haiba ni ka utwana hande ni bo Herman sina mwa naa utwanela ni bona musali yo.”

Linyalo la bo Linda ni muuna ye ne ba nyalananga ni yena sapili ha se li felile, bona ni bo Herman ba tabile kuli ba nyalani. Nihakulicwalo, ba ziba kuli linyalo la bubeli li kona ku ba ni butata bo ne bu siyo mwa linyalo la pili. *

Haiba mu mwa linyalo la bubeli, mu ikutwa cwañi ka za ku linyalo la mina? Musali ya bizwa Tamara ya naa nyezwi hamulaho wa lilimo ze taalu ku zwa fo ne li felezi linyalo la hae la pili, u bulela kuli: “Ha mu nyalana lwa pili, ku na ni maikuto a ipitezi a banga teñi a kuli linyalo la mina li ka inelela. Kono mwendi mwa linyalo la bubeli, ha mu koni ku ba ni maikuto a cwalo, kakuli mwa ziba hande kuli linyalo la mina la pili ne li felile.”

Nihakulicwalo, batu ba bañata ba ba bile mwa linyalo la bubeli, ba konile ku ba ni tabo ye tuna mwa linyalo la bona. Ba kondisize manyalo a bona, kamukwaocwalo, ni mina mwa kona ku kondisa. Kamukwaufi? Mu nyakisise  butata bo bulaalu bo bu atile hahulu mi mu bone mo li kona ku mi tuseza likuka za Bibele. *

BUTATA BWA PILI: HA MU LIKA KA TAATA KU TIBELA LINYALO LA MINA LA PILI KU FILIKANYA LINYALO LA MINA LA BUBELI.

Bo Ellen ba ba pila mwa South Africa ba bulela kuli: “Ni palelwa ku libala lika ze ne lu ikolanga ni bo muunaa ka mwa linyalo la luna la pili, sihulu ha lu ya kwa libaka ko ne lu yanga ha lu li fa pumulo. Mane fokuñwi ni bapanyanga baana be ni nyezwi ku bona cwale kwa baana be ne ba ni nyezi sapili.” Ka ku swana, haiba mutu ye mu nyalani ni yena cwale naa nyezi sapili, mu kana mwa ikutwa ku zwafa haiba hañata u bulelanga za linyalo la hae la pili.

AKALEZO: Mu lemuhe kuli mina kamba mutu ye mu nyalani ni yena cwale, ha mu koni ku libala ka bunolo manyalo a ne mu li ku ona sapili, sihulu haiba ne mu li mwa manyalo ao ka lilimo ze ñatanyana. Mane batu ba bañwi ba itumelela kuli fokuñwi ba ezanga mafosisa a ku biza mutu ye ba nyalani ni yena cwale, ka libizo la mutu ye ne ba nyalananga ni yena sapili. Mu kona ku eza cwañi haiba mu mwa muinelo o cwalo kamba miinelo ye miñwi ye swana ni ona? Bibele i bulela kuli: ‘Mu li ke ku ba ni maikuto a li mañwi.’—1 Pitrosi 3:8.

Mu si ke mwa hanisanga mutu ye mu nyalani ni yena ku bulela nihaiba hanyinyani za linyalo la hae la pili, bakeñisa kuli mwendi mu mu utwela lifufa. Haiba mutu ye mu nyalani ni yena u bata ku ambola za mo ne ba pilela ni mutu ya naa nyalananga ni yena sapili, mu teeleze ku yena ka tokomelo. Hape mu si ke mwa matukela ku nahana kuli u sweli ku mi bapanya ni mutu ya naa nyalananga ni yena sapili. Bo Ian ba ne ba nyezi lwa bubeli lilimo ze 10 kwamulaho, ba li: “Musalaa ka Kaitlyn naa sa ngi kuli ne ku fosahalile ku ambola za musali ye ne ni nyalananga ni yena sapili. Kono naa boni kuli ne li yona nzila ya ku ituta se ne si ni tusize ku cinca mupilelo wa ka.” Mwendi mane mu ka lemuha kuli lingambolo ze cwalo za kona ku mi tusa ku utwana hahulu ni musali ye mu nyalani ni yena ka nako ya cwale.

Mu ise pilu kwa tulemeno to tunde twa mutu ye mu nyalani ni yena cwale. Ki niti kuli mwendi musali ye mu nyezi cwale haa na buikoneli kamba tulemeno twa naa na ni tona musali ye ne mu nyezi sapili. Kono mwendi musali ye mu nyezi cwale u eza hande mwa lika ze ñwi. Kamukwaocwalo, mu like ka taata ku utwana hahulu ni mutu ye mu nyalani ni yena cwale ‘isi ka ku mu bapanya ku yo muñwi,’ kono mu nahanange lika ze nde za ezanga ni ku itumela ku yena bakeñisa lika zeo. (Magalata 6:4) Muuna ya bizwa Edmond, ya sa nyezi habeli, u bulela kuli: ‘Sina feela ha ku sa konahali kuli mutu a be ni silikani se si swana ni batu ba babeli ba ba shutana, ha ku konahali kuli mutu a be ni manyalo a mabeli a swana.’

Mu kona ku ba cwañi ni buitikaneleli ha mu nahana lika ze nde ze ne mu ikolanga mwa linyalo la mina la pili ni ha mu nahana za bupilo bo mu kalisize ni musali ye mu nyalani ni yena cwale? Bo Jared ba bulela kuli: ‘Nako ye ñwi ne ni taluselize musalaa ka kuli, naa hupulanga lika ze nde ze ne lu ikolanga ni musali ye ne ni nyezi sapili. Nihakulicwalo, ni ya tabile ku pila ni musali ye ni nyezi cwale.’

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu buze bakumina haiba ba ikutwanga bumaswe ha mu ambola za linyalo la mina la pili. Mu lemuhe linako ze mu sa swaneli ku ambolanga za linyalo la mina la pili.

BUTATA BWA BUBELI: HA MU FUMANA TAATA KU SWALISANA HANDE NI BALIKANI BA BA SA ZIBI MUTU YE MU NYALANI NI YENA CWALE.

Bo Javier ba ne ba nyezi lwa bubeli hamulaho wa lilimo ze 6 ku zwa fo li felela linyalo la bona la pili, ba li: “Ku zwa feela fo lu nyalanela, musalaa ka naa ikutwanga kuli balikani ba ka ba bañwi ne ba mu likanga kuli ba bone mwa inezi.” Muuna yo muñwi ya bizwa Leo, yena naa talimani ni muinelo o shutana. U talusa kuli: “Batu ba bañwi ne ba bulelezi musalaa ka kuli ne ba lata hahulu muuna ya naa mu nyalanga mi ne ba mu tonda hahulu, mi ne ba bulezi cwalo inze ni ikutwela!”

AKALEZO: Mu like ku ikutwa mwa ikutwela mulikanaa mina. Bo Ian ba ba bulezwi kwa makalelo, ba li: “Ni bona kuli fokuñwi balikani ba kale ba ikutwanga bumaswe ni ku sa lukuluha ku swalisana ni mutu a li muñwi feela kwa batu ba babeli ba ne ba zibana ni bona ha ne ba li mwa linyalo la pili.” Kamukwaocwalo, ‘mu si ke mwa ñañelela mihupulo ya mina, kono mu bonise bunolo kwa batu kaufela.’ (Tite 3:2) Mu fe balikani ni banabahabo mina nako ya kuli ba twaelane ni bakumina. Bakeñisa kuli se mu nyalani ni mutu u sili, mu swanela ku libelela ku ba ni balikani ba sili. Bo Javier ba ba bulezwi kwa makalelo, ba talusa kuli, nako ha ne inze i ya, bona ni bo musalaa bona ne ba kalile ku swalisana hande ni balikani ba bona ba kale. Ba zwelapili ku talusa kuli: “Kono hape ka ku ba batu ba ba nyalani, lu likanga ku ba ni balikani ba banca, ku eza cwalo ni kona kwa lu tusanga.”

 Ha mu tona ni balikani ba mina ba kale, mu nahanange mwa kona ku ikutwela mutu ye mu nyalani ni yena. Ka mutala, haiba mu kala ku ikambota za linyalo la mina la pili, mu be ni maseme mi mu eze ka butali kuli mutu ye mu nyalani ni yena cwale a si ke a ikutwa kuli ha mu mu isi pilu. Lishitanguti le liñwi la mwa Bibele li bulela kuli: “Manzwi a si ka nahanwa hande a holofaza hahulu sina sabule, kono manzwi a mutu ya butali ona a folisa mañiba.”—Liproverbia 12:18 Bibele ye Kenile, Hatiso ya 1984.

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu bonelange cimo miinelo ye kona ku tahisa kuli mina kamba bakumina ba si ke ba ikutwa ku lukuluha. Mu ikambotange pili ni bakumina kuli mu zibe mo mu kona ku alabela hande lipuzo kamba mo mu kona ku ezeza haiba balikani ba mina ba ambola za linyalo la mina la pili.

BUTATA BWA BULAALU: HA MU FUMANA TAATA KU SEPA MUTU YE MU NYALANI NI YENA CWALE BAKEÑISA KULI MUTU YE NE MU NYALANANGA NI YENA SAPILI NAA SI KA SEPAHALA KU MINA.

Bo Andrew ba ne ba yubekilwe ki basali ba bona ba pili, ili bao ka nako ya cwale ba nyezi basali ba ba bizwa bo Riley, ba li: “Ne ni ikalelwanga hahulu kuli mwendi musali ye ni nyalani ni yena cwale naa ka ni yubeka. Hañata ne ni kakanyanga haiba ne ni ka kona ku ba mutu yo munde sina mwa naa inezi muuna ya naa nyalanga bo Riley sapili. Hape ne ni ikalelwanga kuli mwendi musalaa ka zazi le liñwi naa ka ni yubeka ni ku yo nyalwa ku muuna u sili.”

AKALEZO: Mu lukuluhange ku taluseza bakumina mo mu ikutwela. Bibele i bulela kuli: “Mo ku si na likelezo, milelo ha i weli likamba.” (Liproverbia 15:22) Bo Andrew ni bo Riley ne ba kalile ku sepana bakeñisa kuli ne ba ikambotanga. Bo Andrew ba li: “Ne ni sepisize bo Riley kuli ha ni na ku felisa linyalo la luna ka mulelo wa ku tatulula butata bufi kamba bufi bo lu ka kopana ni bona mwa linyalo, mi bo Riley ni bona ne ba ni taluselize nto ye swana. Mi hanyinyani-hanyinyani naa kala ku ba sepa hahulu.”

Haiba mutu ye mu nyalani ni yena cwale naa kile a yubekwa ki mutu ya naa nyalananga ni yena sapili, mu like ka mo mu konela kaufela ku eza lika ze ka tahisa kuli a mi sepe. Ka mutala, bo Michel ni bo Sabine ili bao manyalo a bona a pili naa felile ka telekano, ne ba lumelelani kuli ne ba ka bulelanga fo ne ba ka ikambotelanga kaufela ni batu ba ne ba nyalananga ni bona sapili. Bo Sabine ba bulela kuli: “Buitamo bo, ne bu lu tusize ku ikutwa ku lukuluha ni ku silelezwa.”—Maefese 4:25.

MU LIKE MUEZEZO WO: Mu be ni maciñekelo ha mu ambolisana ni mutu ye mu si ka nyalana ni yena, ibe kuli mu ambolisana ni yena pata ka pata, kamba mu itusisa luwaile lwa ku fumbata, kamba Intaneti.

Buñata bwa batu ba ba li mwa manyalo a bubeli ba konile ku kondisa, kamukwaocwalo, ni mina mwa kona ku kondisa. Esi mane mwendi se mu ziba hande mo mu inezi bakeñisa kuli sapili ne mu kile mwa ba mwa linyalo. Bo Andrew ba ba bulezwi mwa taba ye, ba bulela kuli: “Ni fumani ku omba-ombiwa ko ku tuna hahulu mwa linyalo la ka ni bo Riley. Lilimo ze 13 ze lu tandile hamoho mwa linyalo, lu bile ni silikani se si tiile hahulu se lu sa tabeli ni hanyinyani kuli si fele.”

[Litaluso za kwatasi]

MU IPUZE KULI . . .

▪ Ki tulemeno mañi twa na ni tona mutu ye ni nyalani ni yena to ni tabela hahulu?

▪ Haiba batu be lu inzi ni bona ba kala ku ambola za linyalo la ka la pili, ni kona ku bonisa cwañi likute ku mutu ye ni nyalani ni yena cwale kuli a ikutwe ku lukuluha?

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Mu ezange lika ze ka tahisa kuli mu swalisane ni bakumina