Ki Kabakalañi ha ku na ni Manyando A Mañata?

Kuli lu utwisise libaka ha ku na ni manyando a mañata ni libaka batu ha ba palezwi ku a felisa, lu tokwa ku ziba lika luli ze tahisa kuli ku be ni manyando. Nihaike kuli lika ze tahisa manyando za shutana-shutana mi li kona ku ba taata ku li utwisisa, Bibele ya lu tusa ku ziba lika zeo. Mwa taba ye, lu ka nyakisisa mabaka a matuna a 5 a tahisa kuli ku be ni manyando a mañata. Lu mi susueza ku nyakisisa ka tokomelo ze i bulela Bibele kuli mu bone mo Linzwi la Mulimu li lu tuseza ku utwisisa hande mabaka a tahisa luli manyando.—2 Timotea 3:16.

▪ BUTATA BO BU TISWA KI PUSO YE MASWE

Bibele i bulela kuli: “Ha ku busa ya maswe sicaba sa tonga.”—Liproverbia 29:2.

Litaba ze ezahezi li bonisa kuli babusi ba bañata ba busize batu ka nzila ye situhu, mi ba tahisize manyando a mañata kwa batu ba ne ba li mwatasaa lipuso za bona. Kono haki babusi kaufela ba ba busize cwalo. Ba bañwi ba na ni milelo ye minde ya ku bata ku tusa batu. Kono ha ba fiwanga maata a ku busa, hañata ba palelwanga ku peta milelo ya bona bakeñisa ku lwaniswa ki batu ba ba mwa kopano ya bona ni batu ba ba bata maata a ku busa. Kamba ba kana ba itusisa maata a bona ka nzila ye fosahalile kuli ba pete milelo ya bona, ili ku tahisa manyando kwa batu. Henry Kissinger, ya naa banga Muñoli wa Naha ya U.S.A., naa bulezi kuli: “Litaba ze ezahezi li bonisa kuli buikatazo bwa batu bu palezwi ku tusa, mi milelo ya bona ha i si ka talelezwa.”

Bibele ni yona i bonisa kuli: “Mutu niha zamaya, ha koni ku izamaisa ili yena.” (Jeremia 10:23) Batu ba ba si ka petahala ha ba na hande butali ni buikoneli bwa ku bonela cimo lika za kwapili, ilikuli ba kondise hande lika mwa bupilo. Haiba mutu ha koni ku izamaisa ili yena, u kona ku zamaisa cwañi naha? Kana mwa bona libaka lipuso za batu ha li sa koni ku felisa manyando? Mane hañata lipuso ze maswe ki zona ze tahisanga manyando!

▪ KUKUEZO YA BULAPELI BWA BUHATA

Jesu naa bulezi kuli: “Se ki sona se ba ka ziba ka sona batu kaufela kuli mu balutiwa ba ka, haiba mu latana mwahalaa mina.”—Joani 13:35.

Baeteleli ba bulapeli ba likeleke ni litumelo ze shutana-shutana ba kutazanga za lilato ni za ku swalisana. Kono niti ya taba kikuli ba palezwi ku tusa balateleli ba bona ku ba ni lilato le lituna le li kona ku ba tusa ku ambuka ketululo. Mwa sibaka sa ku tusa batu ku ba ni lilato, hañata bulapeli bu tahisanga likauhano, saluluti, ni mifilifili mwahalaa mishobo ni likwata za batu mwa linaha. Kwa mafelelezo a buka ya hae ye bizwa Christianity and the World Religions, caziba wa litaba za bulapeli ya bizwa Hans Küng, naa ñozi kuli: “Mifilifili ya bupolitiki ye tulile tikanyo ni ye situhu ka ku fitisisa  ki yale ye susuelizwe ni ku lumelezwa ki bulapeli.”

Ku tuha fo, ba bahulu ba bulapeli bo buñata ba lumelelize patalaza kuli batu ba kona ku eza buhule, bubuki, ni kalombe. Ku eza cwalo ku tahisize ku yamba kwa matuku, ku sulula limba, ku itwala limba za mwa bucwañi, ni ku shandauka kwa manyalo ni mabasi, ili ku tahisa masitapilu ni manyando a mañata.

▪ KU SA PETAHALA KWA BATU NI LITAKAZO ZA BUITATI

“Mutu ni mutu u likiwa ka ku hohiwa ni ku hapiwa ki takazo ya hae yena muñi. Cwale takazo ha se i hulile, i zwala sibi.”—Jakobo 1:14, 15.

Bakeñisa kuli lu hozize ku sa petahala, kaufelaa luna lwa fosanga ni ku eza lika ze maswe, mi lu na ni ku lwanisa takazo ya ku “eza ze lakazwa ki nama.” (Maefese 2:3) Kono ku kona ku lu bela hahulu taata ku lwanisa takazo ye maswe haiba lu tahelwa ki takazo yeo ka nako ye lu na ni kolo ya ku eza bumaswe. Haiba lu lumeleza takazo ye maswe ku lu ezisa lika ze fosahalile, lwa kona ku tahelwa ki manyando a matuna hasamulaho.

Muñoli ya bizwa P. D. Mehta naa ñozi kuli: “Buñata bwa manyando e lu talimana ni ona a tahiswa ki litakazo za luna beñi, ku lata hahulu ku itabisa ni ku eza lika ka nzila ye tulile tikanyo, mukwañuli wa luna, ni milelo ya luna.” Litakazo ze maswe ni ku ngongwela lika ze shutana-shutana ze cwale ka bucwala, milyani ye kola, likwinano za masheleñi, somano, ni lika ze ñwi cwalo, ku sinyize batu ba bañata ba ba kutekeha mi ku tahisize manyando kwa mabasi a bona, balikani ba bona, ni batu ba bañwi. Kabakala ku sa petahala kwa batu, lwa lumela manzwi a Bibele a li: “Lwa ziba kuli ze bupilwe kaufela li zwelapili ku tonga hamoho ni ku utwa butuku hamoho ku fitela cwale.”—Maroma 8:22.

▪ KUKUEZO YA MIOYA YE MASWE

Bibele i bonisa kuli Satani ki yena “mulimu wa lifasi le” ni kuli u swalisana ni mangeloi a maswe ili a maata a bizwa madimona.—2 Makorinte 4:4; Sinulo 12:9.

Ka ku swana ni Satani, madimona ni ona a tukufalezwi ku zamaisa batu ni ku ba puma. Muapositola Paulusi naa bonisize buniti bwa taba yeo ha naa bulezi kuli: “Lu na ni ndwa, isi ya ku lwana ni mali ni nama, kono ya ku lwana ni mibuso, ni baeteleli, ni babusi ba lifasi ba ba zamaisa lifasi le la lififi, ni mioya ye maswe ye mwa libaka za lihalimu.”—Maefese 6:12.

Nihaike kuli madimona a tabela ku nyandisa batu, ku eza cwalo haki ona mulelo wa ona o mutuna. Mulelo wa ona ki ku zwisa batu ku Muambakani-ya-Pahami, yena Jehova Mulimu. (Samu 83:18) Likezo ze cwale ka ku nuha ka linaleli, mabibo, buloi, ni bunuhi, ki ze ñwi za lika zaa itusisa madimona kwa ku puma ni ku zamaisa batu. Ki lona libaka Jehova ha lu lemusa likozi zeo mi u sileleza batu kaufela ba ba hanyeza Satani ni madimona.—Jakobo 4:7.

▪ LU PILA MWA “MAZAZI A MAUNGULELO”

Lilimo ze bato ba ze 2,000 kwamulaho, Bibele ne i polofitile kuli: “U zibe se, mwa mazazi a maungulelo ku ka taha linako ze taata, ze ziyeza.”

Ka ku talusa ze ne i ka tahisa kuli linako li be ze taata, Bibele i zwelapili ku bulela kuli: “Kakuli batu ba ka ba baitati, ba ba lata masheleñi, baitumbaeti, baikankabeki, . . . ba ba si na lilato la taho, liñañeli, masawana, ba ba si na buiswalo, ba ba buhali, ba ba sa lati bunde, babeteki, ba muñañatoho, ba ba itundumuna ka buikuhumuso, ba ba lata minyaka ku fita ku lata Mulimu.” Kaniti, libaka le lituna ha ku na ni manyando mwa lifasi kacenu ki la kuli lu pila mwa “mazazi a maungulelo.”—2 Timotea 3:1-4.

Bakeñisa mabaka e lu nyakisisize, kana ha lu boni libaka batu ha ba palelwa ku felisa manyando ku si na taba ni kuli ba na ni milelo ye minde? Ki kakai he, ko lu kona ku fumana tuso? Lu swanela ku itinga ku Mubupi wa luna, ya sepisize kuli u ka ‘sinya misebezi ya Diabulosi’ ni balateleli ba hae. (1 Joani 3:8) Taba ye tatama i ka nyakisisa za ka eza Mulimu kuli a felise lika kaufela ze tahisa manyando.