Le mutyima obe wa mundamunda ubwanya kudingakanibwa na bika pa bino?

•   busole

•   kiyo

•   mulunda

•   mutyibi

 Malondololo a bine i byonso biná. Kino kishinte kisa kushintulula mwanda waka.

•  Le mutyima wa mundamunda i bika?

•  Mwanda waka ufwaninwe kufundija mutyima obe wa mundamunda?

•  Le ubwanya kufundija mutyima obe wa mundamunda namani?

•  Binena bakwenu

 Mutyima obe wa mundamunda i bukomo bwa kushiañanya kiyampe ne kibi. Bible unena’mba udi pamo bwa ‘bijila bilembelwe mu mityima.’ (Bene Loma 2:15) Mutyima wa mundamunda muyampe ukukwashanga ubandaule kintu kyokimba kulonga nansha kyokya kyokodi mulonge kala.

•   Mutyima obe wa mundamunda udi pamo bwa busole. Ukwendejanga mu dishinda diyampe kutyina wakafikilwa na makambakano.

•   Mutyima obe wa mundamunda udi pamo bwa kiyo. Ukuvulujanga misoñanya ya mwa kwikadila, ne kukulombola moikadile munda.

•   Mutyima obe wa mundamunda udi pamo bwa mulunda muyampe. Ubwanya kukupa madingi mayampe ne kukukwasha wikale na būmi bwa nsangaji shi wiwivwane.

•   Mutyima obe wa mundamunda udi pamo bwa mutyibi. Ukudyumunanga shi ubalonga kintu kibi.

 Mu kīpi: Mutyima wa mundamunda i kintu kya kamweno kibwanya kukukwasha (1) ukwate butyibi bwa tunangu (2) ulemunune bilubo byobe.

 Bible witunena’mba, “ikalai kyaba kyonso na mutyima wa mundamunda muyampe.” (1 Petelo 3:16) Kubwanyapo kulonga namino shi mutyima obe wa mundamunda keufundijibwepo.

 “Nadi mbepela bambutwile bami pa koñenda ne kwibafinda’ko. Dibajinji, mutyima wami wa mundamunda wadi untopeka, ino mwenda mafuku watuna.”—Jennifer.

 Kupwa, mutyima wa mundamunda wa Jennifer wamulengeja asapwile bambutwile bandi byaadi ulonga ne kuleka kwibadimba ñeni.

 Languluka’po: Le dibajinji mutyima wa mundamunda wa Jennifer wadi umudyumuna ku bika?

 “Shako i bikomo kwikala na būmi bwa mapala abidi kadi buvutakanyanga ñeni. Ino shi mutyima obe wa mundamunda ubakuleka ukwate butyibi bubi, ukapēlelwa kukwata butyibi bukwabo bubi.”—Matthew.

 Bantu bamo bapumpunyanga bibadyumuna mutyima wabo wa mundamunda. Bible unena’mba badi na “mutyima onso wa bumvu.” (Bene Efisesa 4:19) Bible wa Dibuku Dijila walamwine uno vese amba: “Bajimije mutyima wa bu-muntu.”

 Languluka’po: Le shi bantu kebetopekapo pa bibi byobalonga, bakekala bine na būmi buyampe? Le i makambakano’ka keakabulwepo kwibatana?

 Mu kīpi: Pa kwikala nyeke na mutyima wa mundamunda muyampe, bantu bafwaninwe kwikala “bebidije kala ñeni yabo ya kujingulula bintu na kwingidija’yo, mwa kushiañenya ne kiyampe ne kibi.”—Bahebelu 5:14.

 Pa kufundija mutyima obe wa mundamunda, ufwaninwe kwikala na musoñanya, obwanya kudingakenya’po byolonga. Bantu bamo balondanga misoñanya itūdilwe na:

•   kisaka nansha kibidiji

•   bakwabo

•   bantu ba ntumbo

 Inoko misoñanya idi mu Bible ya mwa kwikadila i milumbuluke kutabuka. Kino ke kya kutulumukapo mwanda Bible i musonekejibwe na “mushipiditu wa Leza,” Leza mwine wētupangile kadi uyukile bintu biyampe byotusakilwa.—2 Temote 3:16.

 Tala misoñanya imoimo idi mu Bible

 MUSOÑANYA: “[Tusaka] kwiendeja kwampikwa budimbidimbi mu byonso.”—Bahebelu 13:18.

•   Le shi ubaikala pa ditompo dya kutentula ku ekizame, kubepela bambutwile, nansha kwiba, uno musoñanya ubwanya kukwasha mutyima obe wa mundamunda namani?

•   Molangila, le ukamwena’mo namani dyalelo ne mu mafuku a kumeso shi mutyima wa mundamunda ukutonona wikale muntu wampikwa budimbidimbi mu bintu byonso?

 MUSOÑANYA: “Nyemai busekese.”—1 Bene Kodinda 6:18.

•    Le uno musoñanya ubwanya kukwasha mutyima obe wa mundamunda namani shi ubaikala pa ditompo dya kutala porno nansha dya kusambakena pamo kumeso kwa kwisonga?

•   Le ukamwena’mo namani dyalelo ne mu mafuku a kumeso shi mutyima obe wa mundamunda ukutonona unyeme busekese?

 MUSOÑANYA: “Ikalai na kanye banwe bene na bene, ba mutyima wa lusalusa, mwilekela na mutyima umo banwe bene na bene.”—Bene Efisesa 4:32.

•    Le uno musoñanya ubwanya kukukwasha namani shi ubepi myanda na mukwenu nansha mulunda nobe?

•   Le ukamwena’mo namani dyalelo ne mu mafuku a kumeso, shi mutyima obe wa mundamunda ukutonona wikale na lulekelo ne lusa?

 MUSOÑANYA: “Yehova . . . ushikilwe yewa ense usenswe bya lūma.”—Ñimbo ya Mitōto 11:5.

•    Le uno musoñanya ubwanya kukukwasha namani potonga mafilime, mpangiko ya Televijo ne makayo a video?

•   Le ukamwena’mo namani dyalelo ne mu mafuku a kumeso shi mutyima obe wa mundamunda ukutonona upele kwipwija mukose kwa bya lūma?

 MĀNGA YA BINE: “Ngidi na balunda badi bakaya makayo a video a bya lūma, kadi nami nadi nkaya’o. Ebiya tata waunkanda kukaya’o. Kupwa nakakaya’o ponakanangīle balunda. Ami pa kujokela ku njibo, nashikata’tu talala. Tata wāungipangula’mba le udi na mwanda, ino namulondolola’mba ngidi’tu biyampe. Ino difuku dimo, natanga Ñimbo ya Mitōto 11:5, nashilula kwiivwana bibi pa byonadi nonga. Najingulula’mba mfwaninwe kuleka kukaya ano makayo a video. Ebiya nabwanya kuleka’o. Mulunda nami umo pa kumona kimfwa kyami, nandi waleka’byo kukaya makayo a bya lūma.”—Jeremy

 Languluka’po: Le mutyima wa mundamunda wa Jeremy washilwile kwingila kitatyi’ka, ne washilwile kwiwivwana kitatyi’ka? Le i ñeni’ka yowaboila ku mānga ya Jeremy?

 Mu kīpi: Mutyima obe wa mundamunda ulombolanga mwine moikadile ne bine byokulupile. Le mutyima obe wa mundamunda ulombola’mba wi muntu wa muswelo’ka?