1, 2. Le buyampe bwa Leza i bukatampe namani, ne Bible unena namani pa ino ngikadila?

 BANTU bota dyuba dyenda dishika, balunda bapityija kitatyi pamo na kudya bidibwa, basepa ne kwisamba koku babandila bupangi. Kokwa nako, kidimye wamone budimi bwandi ne kusangala koku umungamunga mwanda kūlu kubafinda mwanda i dikumbi dibajinji dya mvula disaka kuponena pa bidimibwa. Aku nako, ba mulume ne mukaji i basangale pa kumona wabo mwana washilula kantanta nansha kutabula.

² Bano bantu, bekale bayuke nansha kebayukile, abo bonso bamwenanga mu kintu kimo—ke mu bulumbuluke nansha buyampe bwa Yehova Leza kadi. Bantu benda ku bipwilo banenanga divule amba, “Leza i muyampe.” Ino Bible unena na bukomo amba: “Buyampe bwandi i bukatampe’po kashā,!” (Zekadia 9:17) Ino bimweka’mba i batyetye’tu dyalelo bayukile mushintulwila bino bishima. Le i bika bibadilwa mu buyampe bwa Yehova Leza, ne ino ngikadila ya Leza idi na lupusa’ka pa muntu ne muntu?

3, 4. Le buyampe i bika, ne mwanda waka buyampe bwa Yehova Leza butelelwe bu kilomboji kya buswe bwandi?

³ Mu ndimi mivule ya dyalelo, “buyampe” i kishima kya bituputupu. Ino mungya Bible, buyampe ke kishimapo kya bituputupu. Dibajinji, kifunkila pa ngikadila miyampe ya mwikadilo. Nanshi tubwanya kunena’mba, buyampe budi mudi Yehova. Ngikadila yandi yonso—bukomo, boloke, ne tunangu—i miyampe kutabuka. Ne kadi, buyampe bubwanya  kutelwa bu kilomboji kya buswe bwa Yehova. Mwanda waka?

⁴ Buyampe bwingilanga, bumwekela ku bilongwa. Mutumibwa Polo wānene amba mu bantu, buyampe busangajanga kupita ne boloke bwine. (Bene Loma 5:7) Moloke ulamatanga na kikōkeji ku bijila, ino muyampe aye ulonga bivule kupita ne papo. Ukwatanga mulangwe, ne kukimba muswelo ubwanya kumwena’mo bakwabo. Enka motusa kwikimwena, Yehova i muyampe namino. Bine, buno buyampe butambanga ku buswe bwa Yehova kebudi mpwilo.

5-7. Mwanda waka Yesu wāpelele kwitwa bu “Mufundiji Muyampe,” ne i bubinebine’ka bwa mushike bwaāfundije?

⁵ Kadi Yehova i muyampe mu muswelo wa pa bula. Kitatyi kityetye kumeso kwa Yesu kufwa, muntu umo wāmufwenene kamwipangula ne kumwita amba, “A Mufundiji Muyampe.” Yesu wāmulondolola amba: “Kyoungityila bu muyampe i kika? I kutupu muyampe poso umo kete, ke Leza kadi.” (Mako 10:17, 18) Kino kilondololwa kibwanya padi kukutulumuna. Mwanda waka Yesu wālondololwele uno muntu namino? Le Yesu kādipo, “Mufundiji Muyampe”?

⁶ Bimweka’mba uno muntu wādi na lushiñanya pa kwita Yesu bu “Mufundiji Muyampe.” Yesu, na butūkanye, wāpēle Shandi wa mūlu ino ntumbo, mwine muyampe kutabuka bonso. (Nkindi 11:2) Kadi Yesu wāfundije bubinebine bwa mushike. Padi Yehova kete, po pa kutadila byobya biyampe. Aye bunka ye udi na lupusa lwa kuyukanya kiyampe ne kibi. Ba Adama ne Eva, pa kutombokela Leza na kudya ku mutyi wa kuyukanya biyampe ne bibi obēbapeleje, bāsakile kwiyukila abo bene byoloke. Ino Yesu aye wādi mwityepeje, wālekele Shandi atūle misoñanya.

⁷ Kadi Yesu wādi uyukile amba Yehova ye Nsulo ya buyampe bonso bwa bine. Aye ye Mwine upānanga “kyabuntu kyonso kiyampe ne kya kupānwa kyonso kibwaninine.” (Yakoba 1:17) Tubandaulei bidi mumwekela buyampe bwa Yehova kupityila ku buntu bwandi.

8. Le Yehova i mulombole namani buyampe bwandi ku bantu bonso?

⁸ Muntu yense mūmi kemumwene mu buyampe bwa Yehova. Ñimbo ya Mitōto 145:9 unena’mba: “Yehova i muyampe ku bonso.” Le i bimfwa’ka bya buyampe bwandi ku bonso? Bible amba: “Byakashelepo aye mwine pampikwa bukamoni pa biyampe byaalongele, na kwimupa mvula wa mūlu ne bitatyi bya kupa bipa, wimwikutyija byakudya ne kuyuja nsangaji mu mityima yenu.” (Bilongwa 14:17) Le kwaimvwene mutyima kutūka shi ubadi bidibwa bitobala? Mwene i pa mwanda wa buyampe bwa Yehova pa kutūla’ko pano pa ntanda mema atalala enda eshinta, ne “byaba bya kupa bipa” mwanda wa kutamija bidibwa bivule, shi bitupu longa kebidi’kopo. Yehova kamwekejepo buno buyampe bwandi enka ku boba bamusenswe,  ino i ku muntu yense. Yesu wānene amba: “Aye utambijanga dyuba dyandi ku babi ne ku bayampe kadi unokejanga mvula ku boloke ne ku bakondame bene.”—Mateo 5:45.

9. Le kipa kya pome kimwekeja namani buyampe bwa Yehova?

⁹ Bavule pano bamonanga buntu bwandi bu bwa bitupu, mwanda bumwekanga pobadi kyaba kyonso, pobamona dyuba, mvula ne byaba bya kupa bipa. Kimfwa tala kipa kya pome. Kivudile kumena konso. Ino i kilumbuluke, kinengele kudya, kadi kiyule mema atalaja dityima ne kukwasha ngitu. Le uyukile amba kudi miswelo ya mapome palapala 7500 pano pa ntanda, a misombelo ityila, a musombelo wa olo, a kimandyano, a musombelo wa māni kadi  ne bukata bwishileshile, amo makatampe kupita papalamushi? Shi ukwate nze ya pome mu dikasa i mitye bininge. Ino imeneja mutyi umo munengele. (Lwimbo lwa Ñimbo 2:3) Ku ñajilo kwa bushipo, mutyi wa pome wikalanga na maluba mavwambile; ne mu buyo wikalanga upa bipa. Mwaka ne mwaka mutyi ne mutyi wa pome ubwanya kupa bipa biyula makalato 20, kalato kamo kalēma makilo 19, ino walonga padi myaka 75!

10, 11. Le byumvwanino bilombola namani buyampe bwa Leza?

¹⁰ Mu buyampe bwandi kebudi mfulo, Yehova i mwitupe umbidi mupangwe mu muswelo wa “kutendelwa,” udi na byumvwanino bitukwasha tumone mingilo yandi ne kwiisangela. (Ñimbo ya Mitōto 139:14) Vuluka myanda itelelwe ku ntwelelo kwa uno shapita. Le i bintu’ka byalengeje basangale? Matama makata a mwana mutyetye. Kinya kya mvula inokela mu madimi. Kupona kwa dyuba kudi na misombelo ityila, ya olo, ne ityiluluka. Meso a muntu adi na bukomo bwa kumona misombelo mishileshile midiyala tutwa na tutwa, nansha’mba mamidiyala tununu ne kupita! Kadi matwi etu abwanya kushiañanya muvumino wa diwi dilumbuluke, muvumino wa luvula lupukuma mu mityi, ne kusepa kwa mwana ukalaba. Mwanda waka tubwanya kumona ne kwimvwana? Bible unena’mba: “Matwi evwana ne meso amona —Yehova ye wibilongele byonso.” (Nkindi 20:12) Ino bino i byumvwanino’tu bibidi.

¹¹ Kyumvwanino kya kulula i bukamoni bukwabo bwa buyampe bwa Yehova. Myulu ya muntu idi na bukomo bwa kushiyañanya mvumba mivule bininge i wanya kwikala mamidiyala ne mamidiyala ne kupita. Langulukila bidi pa bino: bidibwa byosenswe biteke, maluba, mani makukuke, mwishi ukandila mu mubunda. Kadi na kyumvwanino kyobe kya kutenga, ubwanya kwimvwana kyanga kya makala mu mpala, kufumbakanibwa na muntu osenswe, kusenena kwa kipa kyokwete mu dikasa. Abe ubokota’kyo, kala kubaiya kyumvwanino kikwabo kya butobaji. Kilango kya mu kanwa kobe kisa kujiula  musonso wa bintu palapala bidi mu kipa ne kulupula mu kanwa butobaji bumo kampanda. Bine, tudi na bubinga bwa kunena Yehova amba: “Bine, buyampe bobe i bwa ntanda ne ntanda! Ubikīle’bo boba bakwakaminwe!” (Ñimbo ya Mitōto 31:19) Le penepo i buyampe’ka ‘bubikīle’ Yehova boba bamwakaminwe?

12. Le i mpangiko’ka ya mvubu mpata bitūdile’ko Yehova, ne mwanda waka?

¹² Yesu wānene amba: “I kilembwe amba: ‘Muntu kakokejapo kwikala mūmi na mikate yonka kete mhm, ino i na kinenwa kyonso kitamba mu kyakanwa kya Yehova.’” (Mateo 4:4) I amo, mpangiko ya Yehova ya ku mushipiditu ibwanya kwitulengeja twikale biyampe kupita ne pa kwikala na ngitu miyampe, mwanda iketutwala ku būmi bwa nyeke. Mu Shapita 8 wa dino dibuku, twefundile amba Yehova wingidijanga bukomo bwandi bwa kujokeja bintu mu ano mafuku a mfulo, mwanda wa kubungila bipangwa byandi mu paladisa ya ku mushipiditu. Mwingilo mukatampe wingilwa mu ino paladisa i wa kuleta byakudya bivule bya ku mushipiditu.

13, 14. (a) Le i bika byāmwene mupolofeto Ezekyele mu kimonwa, ne bishintulula bika kotudi dyalelo? (b) Le i mpangiko’ka ipāna būmi itūdīle’ko Yehova bengidi bandi ba kikōkeji?

¹³ Mu bupolofeto bukatampe bwa mu Bible bwa kujokeja bintu, mudi ne bwa kimonwa kya mupolofeto Ezekyele mwaāmwene kujokejibwa kwa tempelo mitumbijibwe. Mu tempelo mwādi mutamba kamunonga ka mema ukuka mulungu, kupwa wenda ubaya ne kwikala na mushike mukatampe. Konso kufika ano mema kwādi kwikala madyese. Ku milomo yao kwādi mityi mivumbe ileta bidibwa ne kundapa. Uno munonga wādi uleta būmi ne bumeni ku Dijiba Difwe mwa kubulwa būmi, ke dya mwepo kadi! (Ezekyele 47:1-12) Le bino byonso byādi bishintulula bika?

¹⁴ Kino kimonwa kya tempelo kyādi kishintulula amba Yehova wādi wa kujokeja mutōtelo utōka. Kadi ne kwaluja  misoñanya yandi myoloke. Monka mwikadile munonga wa mu kimonwa, mpangiko ya Leza ipāna būmi yādi ya kukuka mu bantu bandi ne kwivudija. Tamba Yehova ujokeja mutōtelo utōka mu 1919, i mwesele bantu bandi na kwibapa mpangiko ipāna būmi. Namani? Mabible, mabuku esambila pa Bible, kubungakana ne bitango, byonso i bikwashe ku kupāna bubinebine buleta būmi ku midiyo ne midiyo ya bantu. Kupityila ku ino mpangiko, Yehova i mufundije bantu mwanda wa mvubu mpata mu mpangiko yandi ipāna būmi—kitapwa kya kinkūlwa kya Kidishitu, kine kilengeja twitabijibwe na Yehova ne kupāna lukulupilo lwa būmi bwa nyeke ku bonso basenswe Leza ne bamwakaminwe bya binebine. a O mwanda, nansha ntanda byoidi mu nzala ya ku mushipiditu mu ano mafuku a mfulo, bantu ba Leza abo badi mu fetyi ya ku mushipiditu.—Isaya 65:13.

15. Le buyampe bwa Yehova bukakuka namani pa bantu ba kikōkeji mu bula bwa Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu?

¹⁵ Ino munonga wa mu kimonwa kya Ezekyele keulekelepo kukuka pano penda pafula ino ngikadilo ya kala ya bintu. Ino, ukakuka’nka kukuka bininge mu bula bwa Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu. Ebiya, kupityila ku Bulopwe bwa Meshiasa, Yehova ukengidija ne pa mfulo mvubu ya kitapwa kya Yesu, ne kufikija bityebitye bantu ba kikōkeji ku bubwaninine. Leka! Tukatumbija bine Yehova pa buyampe bwandi!

16. Bible ulombola namani amba mu buyampe bwa Yehova mudi ne ngikadilo mikwabo, ne ayo mine i yepi?

¹⁶ Mu buyampe bwa Yehova mudi ne bikwabo kupita ne pa buntu. Leza wāsapwidile Mosesa amba: “Nkapityija buyampe bwami bonso ku meso obe, kadi nkasapula dijina dya Yehova ku meso obe.” Nsekununi ibweja’ko amba: “Yehova wapita ku  meso andi kanena’mba: “Yehova, Yehova, Leza wa lusa ne kanye, wija pa kukwatwa bulobo kadi muyule buswe bwa ndamatyidile ne bubine,.” (Divilu 33:19; 34:6, nkushi kwa dyani) Nanshi mu buyampe bwa Yehova mudi ngikadila mikwabo miyampe. Tubandaulei’mo’tu ibidi.

17. Le kanye i bika, ne Yehova wikalombolanga namani ku bantu bitupu bampikwa kubwaninina?

¹⁷ “Kanye.” Ngikadila, i tambile ku kishima “lusalusa” itusapwila bivule pa muswelo wikele Yehova na bipangwa byandi. Pa kyaba kya kwikala na kansontomokela, wa mashikamashika, nansha, kilobo, bimweka divule ku bankomokomo, Ino Yehova udi biyampe ne na kanye. Kimfwa Yehova wāsapwidile Abalama amba: “Nakwisāshila, tulula meso obe podi utale kungala ne kunshi, kutunduka ne kushika.” (Ngalwilo 13:14) Malamuni mavule atalulanga’ko kishima “Nakwisāshila.” Ino befundi ba Bible banena’mba mu Kihebelu kibajinji, pano pekalanga kishima kishinta muneneno wa kusoñanya ke muneneno wa kulomba na bulēme. Ukokeja kwiutana ne pakwabo. (Ngalwilo 31:12; Ezekyele 8:5) Fwatakanya’po bidi Mfumu wa diulu ne ntanda unena muntu bitupu amba “nakwisāshila”! Mu ino ntanda muyudile binenwa bisansa, bya lonji, ne bya mutonko, le kumwenepo amba kulangulukila pa kanye ka Yehova Leza wetu kwitutūkija mutyima?

18. Yehova i “muyule . . . bubinebine,” mu buluji’ka, ne mwanda waka bino binenwa bitukankamika?

¹⁸ “Muyule . . . bunebine.” Budimbidimbi bubatāla mu ntanda ya dyalelo. Ino Bible wituvuluja amba: “Leza ke muntupo wa bitupu ubepa bubela.” (Umbadilo 23:19) Ne kadi Tetusa 1:2 unena amba, “Leza . . . kabwanyapo kubepa.” I muyampe mpata kabwanyapo kubepa. O mwanda, milao yandi yonso i ikulupilwa; binenwa byandi bifikidilanga nyeke. Yehova witwanga ne bu “Leza wa bubine.” (Ñimbo ya Mitōto 31:5) Kakadikilangapo pa kuleka kunena bya bubela, ino upānanga bubinebine buvule. Ke mwitololepo, mwishityile, nansha ulonga bintu mu bufyafya; ino utōkejejanga bengidi bandi  ba kikōkeji mwikadile tunangu twandi ketudi mpwilo ku buntu bitupu. b Wibafundija’nka ne mwa kwikadila mungya bubinebine bwaebapa amba banangile “nyeke mu bubine.” (3 Yoano 3) Le buyampe bwa Yehova bwitutala namani ku muntu Ne muntu?

19, 20. (a) Satana wātyepeje namani kikulupiji kya Eva kyaādi ukulupile buyampe bwa Yehova, ne byāfula kwepi? (b) Le tufwaninwe kulonga bika pa buyampe bwa Yehova, ne mwanda waka?

¹⁹ Satana paātompele kongola Eva mu budimi bwa Edena, wāshilwile na kutyepeja mu bunwanwa kikulupiji kyandi mu buyampe bwa Yehova. Yehova wāsapwidile Adama amba: “Ku mityi yonso ya mu budimi ubwanya kudya’ko enka ne byoikuta.” Mu mityi tununu ne tununu yādi iyudile mu budimi bwa Edena, Yehova wāmupeleje’tu enka mutyi umo kete. Ino tala Satana mwāipangwidile Eva kipangujo kibajinji amba: “Le bine Leza wanenene amba kemufwaninwepo kudya ku mityi yonso ya mu budimi?” (Ngalwilo 2:9, 16; 3:1) Satana wānyengakenye binenwa bya Yehova mwanda wa Eva alange amba Yehova i mwibafye kintu kampanda kiyampe. Na kyabulanda, ano manwa aendekele. Eva, pamo bwa bana-balume ne bana-bakaji bālondele’po, wāshilwile kutatana buyampe bwa Leza, mwine wāmupele bintu byonso byaādi nabyo.

²⁰ Tuyukile bungi bwa masusu ne musala utambile ku kuno kutatana. Nanshi, ketwakilwai binenwa bya Yelemia 31:12 bya amba: “Bakāya . . . Kadi bakasangela buyampe bwa Yehova.” Buyampe bwa Yehova bufwaninwe kwitusangaja. Ketufwaninwepo nansha dimo kutatana kukanina kwa mutyima kwa Leza wetu muyule buyampe. Tukulupilei mwadi na mutyima umo, ke-pantu, usakilanga biyampe boba bonso bamusenswe.

21, 22. (a) Le i muswelo’ka osaka kufwija’ko pa buyampe bwa Yehova? (b) I ngikadila’ka yotukesambila’po mu shapita ulonda’ko, ne i mishile namani na buyampe?

 ²¹ Kadi tusangalanga potumona mukenga wa kusapwila bakwetu buyampe bwa Leza. Ñimbo ya Mitoto 145:7 wisambila pa bantu ba Yehova amba: “Bakayulwanga nsangaji kitatyi kyobavuluka buyampe bobe bungibungi.” Difuku ne difuku tumwenanga mu muswelo kampanda mu buyampe bwa Yehova. Ubulwe’po kwikala na kibidiji kya kufwija’ko Yehova difuku ne difuku pa buyampe bwandi, ne na kwibutelelela? Kulangulukila ne kufwija’ko Yehova difuku ne difuku pa ino ngikadila, ne kusapwila’yo bakwabo, kuketukwasha twiule Leza wetu muyampe. Ne potukimba miswelo ya kulonga biyampe na mulongela Yehova, tukafwena bininge kwadi. Yoano mutumibwa mununu wāsonekele amba: “A muswedibwe, abe kokeula byobya bibi, ino iula byobya biyampe. Yewa ulonga biyampe i mutambe kwa Leza.”—3 Yoano 11.

²² Buyampe bwa Yehova bwendelanga pamo na ngikadila mikwabo. Kimfwa, Leza i “muyule buswe bwa ndamatyidile,” mwipāne na buswe. (Divilu 34:6) Ino ngikadila ilombolwanga ku bantu kampanda kupita’ko buyampe, mwanda Yehova wiilombolanga nakampata ku bengidi bandi ba kikōkeji. Mu shapita ulonda’ko, tukamona mweilombwelanga.