1-3. (a) I mwanda’ka uleta moyo wātene bana ba bwanga pa Dijiba dya Ngadilea, ne Yesu wālongele’po bika? (b) Mwanda waka mutumibwa Polo wādi na bubinga bwa kunenena’mba “Kidishitu i bukomo bwa Leza”?

 BANA ba bwanga bākwetwe moyo. Mwanda pobādi batyibuluka Dijiba dya Ngadilea, kwēbatetukile mu kitulumukila kivula kikatampe. Bādi ke batanwe monka na bivula pa dino dijiba—ke-pantu, mobadi mwādi babiluwe ba bwino. a (Mateo 4:18, 19) Ino kino kyādi “kivula kikatampe bya malwa,” kadi bukidi bonka dijiba dyātomboka bya mwiko. Bana-balume bālonga bukomo bwa kōba bwato, ino kivula kyādi kipite bukomo. “Mantanki adi asampukila mu bwato,” bwato nabo ke buyula mema. Abo pobekonda nabya, Yesu papo aye ulēle ku mutofi wa bwato, mukōke na kufundija kwaāfundije bibumbo. Bana ba bwanga pa kutyina kufwa, bakamulangula ke bamudidila amba: “A Mfumwetu, witupandije, tubafu!”—Mako 4:35-38; Mateo 8:23-25.

² Yesu kākwetwepo moyo. Wāfunina kivula ne dijiba na bukomo bonso amba: “Shhh! Talala nyā!” Ponka na ponka kivula ne dijiba byakōkela—kivula kyetūkija, mabimbi ajimankana, ebiya “kwatalala’tu nyā.” Bana ba bwanga bakwatwa moyo mukatampe. Ke beipangula amba: “Le bine uno’u i ani?” Le bine i muntu wa muswelo’ka ufunina kivula ne dijiba nenki pamo bwa ulemununa mwana mukole?—Mako 4:39-41; Mateo 8:26, 27.

 ³ Ino Yesu kādipo pamo bwa bakwabo. Bukomo bwa Yehova bwāmwekele kwadi ne kupityila mwadi mu muswelo wa pa bula. Mutumibwa Polo wādi na bubinga bwa kunenena ku bukomo bwa mushipiditu ujila’mba: “Kidishitu i bukomo bwa Leza.” (1 Bene Kodinda 1:24) Le bukomo bwa Leza bwāmwekele mudi Yesu mu miswelo’ka? Ne muswelo wāingidije’bo Yesu ukokeja kwikala na lupusa’ka pa būmi bwetu?

4, 5. (a) I bukomo ne lupusa’ka lwāpele Yehova wandi Mwana mubutulwe bunka? (b) Le i bika byākweshe uno Mwana avuije mpango ya Shandi ya bupangi?

⁴ Langulukila pa bukomo bwādi na Yesu kumeso kwa kwiya’ye pano panshi. Yehova wāingidije bwandi “bukomo bwa nyeke” paāpangile Mwana wandi mubutulwe bunka, wāyukene mwenda mafuku bu Yesu Kidishitu. (Bene Loma 1:20; Bene Kolose 1:15) Ebiya, Yehova wāpele wandi Mwana bukomo ne lupusa lukatampe ne kumupa mwingilo wa kuvuija mpango ya Leza ya bupangi. Bible unena pa uno Mwana amba: “Bintu byonso byāikele’ko kupityila kudi aye, kadi pampikwa aye i kutupu kintu nansha kimo kyāikele’ko.”—Yoano 1:3.

⁵ Tubwanya kumona mubaile uno mwingilo uleta lunjingwe. Langa’po bidi bukomo bwādi bulombwa pa kupanga midiyo ne midiyo ya bamwikeulu bakomo, diulu ne ntanda mudi midiyala ne midiyala ya bisansa bya ñenyenye ne bintu palapala byūmi. Pa kuvuija ino mingilo, Mwana mubutulwe bunka wādi na bukomo bupityile bonso mūlu ne panshi—ke mushipiditu ujila wa Leza kadi. Uno Mwana wāsangedile kwikala bu Sendwe Mwine Mukata, wāingidijibwe na Yehova pa kupanga bintu bikwabo byonso.—Nkindi 8:22-31.

6. I bukomo ne lupusa’ka lwāpelwe Yesu pa kupwa kufwa ne kusanguka’ye?

⁶ Le bine Mwana mubutulwe bunka wādi ubwanya kwikala na bukomo ne lupusa lukatampe? Yesu wānene pa kupwa  kufwa ne kusanguka amba: “Lupusa lonso napebwa’lo mūlu ne pano panshi pene.” (Mateo 28:18) Bine, Yesu wāpelwe bwino ne lupusa lwa kwingidija bukomo mūlu ne panshi. Byadi “Mulopwe wa balopwe ne Mfumwandya bamfumu,” i mupebwe lupusa lwa “kujimankanya maludiki onsololo ne lupusa ne bukomo bonsololo”—amweka ne keamweka—alwa na Shandi. (Kusokwelwa 19:16; 1 Bene Kodinda 15:24-26) Leza “kashilepo kantu kampikwa kutūlwa munshi” mwa Yesu—ko kunena’mba i kutalula’mo enka Yehova.—Bahebelu 2:8; 1 Bene Kodinda 15:27.

7. Mwanda waka tubwanya kukulupila amba Yesu kakengidijapo bibi bukomo bumupele Yehova?

⁷ Le tukwatwe moyo amba padi Yesu wakengidije bibi bukomo bwandi? Leka, leka, leka! Yesu usenswe Shandi ne kasakengapo kulonga kintu nansha kimo kya kumufītyija mutyima. (Yoano 8:29; 14:31) Yesu uyukile biyampe amba Yehova kengidijangapo bibi bukomo bwandi kebudingakanibwa. Yesu wājingulwile kala amba Yehova ukimbanga mikenga ya “kulombola bukomo bwandi pangala pa boba badi na mutyima mubwane kwadi.” (2 Bilongwa 16:9) Bine, Yesu wifwene Shandi mu kusanswa bantu, nanshi tukokeja kukulupila amba Yesu ukengidija nyeke bukomo bwandi mu muswelo muyampe. (Yoano 13:1) Mānga ya bilongele Yesu ibingija uno mulangwe. Tutalei bidi bukomo bwaādi nabo pano pa ntanda ne muswelo waādi wibwingidija.

8. Yesu pa kupwa kushingwa māni, bukomo bwāmutonwene alonge bika, ne wēbwingidije namani?

⁸ Bimweka amba Yesu kālongelepo bingelengele paākidi mwanuke mu Nazala. Ino bintu byāshintyile paāpwile kubatyijibwa mu 29 K.K., aye papo na myaka kubwipi kwa 30. (Luka 3:21-23) Bible witusapwila: “Mwamushingīle Leza māni na mushipiditu ujila ne bukomo, waenda ulonga biyampe mu ntanda monso ne kubelula boba bonso bamweshibwa malwa na Dyabola.” (Bilongwa 10:38) “Ulonga  biyampe”—le kino kekilombolapo amba Yesu wāingidije biyampe bukomo bwandi? Paāpwile kushingwa māni, “wadi mupolofeto mukomo mu bilongwa ne mu binenwa.”—Luka 24:19.

9-11. (a) Yesu wādi uvudile kufundija kwepi, ne i kikoleja’ka kyāmutene? (b) Mwanda waka bantu bātulumukile mufundijijo wa Yesu?

⁹ Le Yesu wādi mukomo mu binenwa namani? Wādi ufundija divule kumeso a bantu bangi—ku nkula, ku ngulu, mu bipito ne mu nsoko. (Mako 6:53-56; Luka 5:1-3; 13:26) Shi binenwa byandi kebyādipo bisangaja bemvwaniki, longa bādi ba kumushiya. Byokekwādipo bitabo bilembe, bemvwaniki bayampe bādi bafwaninwe kulama binenwa byandi mu ñeni ne mu mityima yabo. O mwanda nanshi mufundijijo wa Yesu wādi ufwaninwe kwikala ukoka, wimvwanika, kadi upēla kuvuluka. Ino kufundija namino kekwākolejepo Yesu. Tala kimfwa Busapudi bwandi bwa ku Lūlu.

¹⁰ Lubanga lumo nenki mu 31 K.K., bantu bēbungīle ku mukuna udi kubwipi na Dijiba dya Ngadilea. Bamo bātambile ku Yudea ne ku Yelusalema, ku kintu kya makilometele 100 kutūla ku 110. Bangi nabo i ba ku nkula ya Tyila ne Shidona, dya kungala. Bavule bādi babela bāfwenene Yesu ne kumutenga, kadi wēbondapa bonso. Pa kumona amba kekukidipo muntu ubela bininge, ebiya kāebafundija. (Luka 6:17-19) Aye pa kupwa kwisamba’mo kyaba, kebatulumuka pa byobāimvwene. Mwanda waka?

¹¹ Myaka pa kupita’po, muntu umo wāimvwene buno busapudi wālemba amba: “Bibumbo kebitendela mufundijijo wandi, mwanda wadi wibafundija pamo bwa muntu udi na lupusa.” (Mateo 7:28, 29) Bāmwene amba Yesu wisambanga na bukomo. Wādi unenena Leza ne kwimanina pa lupusa lwa Kinenwa kya Leza. (Yoano 7:16) Yesu wādi unena binenwa bimvwanike, wādi na bukomo bwa kunekenya, ne kubingija bintu mu muswelo keupatanibwa. Binenwa byandi byādi  bifika pa nkote ne kutenga mityima ya bemvwaniki. Wēbafundije mwa kwikadila na nsangaji, muswelo wa kulombela, wa kukimba Bulopwe bwa Leza, ne mwa kwiteakenya pa bintu bīya kumeso. (Mateo 5:3–7:27) Binenwa byandi byādi bisañamuna boba bakimbakimba bubinebine ne boloke. Bano bantu bādi betabije ‘kwipela’ ne kushiya byonso mwanda wa kumulonda. (Mateo 16:24; Luka 5:10, 11) Buno shabo bo bukamoni bwa bukomo bwa binenwa bya Yesu!

12, 13. Yesu wādi “mukomo mu bilongwa” mu buluji’ka, ne bingelengele byandi byādi bishile ku bika?

¹² Kadi Yesu wādi “mukomo mu bilongwa.” (Luka 24:19) Maevanjile atela bingelengele 30 ne kupita byālongele Yesu—byonso na “bukomo bwa Yehova.” b (Luka 5:17) Bingelengele bya Yesu byātengele būmi bwa bantu bavule. Bingelengele’tu bibidi—kya kudisha bana-balume 5 000, mwenda mafuku wa longa kikwabo wadisha bana-balume 4 000. Kadi pādi ne bana-bakaji, bana batyetye, bonso mu kikonge bādi tununu ketubadika!—Mateo 14:13-21; 15:32-38.

¹³ Bingelengele bya Yesu byādi na myanda mivule. Wādi na lupusa lukatampe ne pa bandemona, wibapanga bukidi bonka. (Luka 9:37-43) Wādi na lupusa pa bintu bya ku ngitu, walamuna mema ke vinyu. (Yoano 2:1-11) Langapo bidi mwātulumukile bana ba bwanga kitatyi kyobamwene “Yesu ulandala pa dijiba.” (Yoano 6:18, 19) Kekwādipo musongo umukolela, wādi undapa bulema, misongo ya nzenzeka, ne ya lufu mine. (Mako 3:1-5; Yoano 4:46-54) Wādi ubelula’yo mu miswelo mishileshile. Imo wābelwile’yo aye kulampe, mikwabo na kwiitenga pabwipi. (Mateo 8:2, 3, 5-13) Yoi, yabelulwa kiponka na ponka, ingi nayo bityebitye.—Mako 8:22-25; Luka 8:43, 44.

14. I kitatyi’ka kyālombwele Yesu amba udi na bukomo bwa kutalula lufu?

 ¹⁴ Kintu kitulumukwa, Yesu wādi na bukomo bwa kutalula lufu. Misunsa isatu mituntulu wāsangwile bafwe, mwana mwana-mukaji wa myaka 12 wāmujokejeja kudi bambutwile bandi, wāsangula mwanā wa kishala mwana-mulume mubutulwe kasuku, kadi wājokejeja bana-bakaji mwanabo mwana-mulume. (Luka 7:11-15; 8:49-56; Yoano 11:38-44) I kutupu kyāmukolele nansha kimo. Mwana mwana-mukaji wa myaka 12 ukifwa’tu, wāmusangwila’nka pa kitanda palēle. Mwanā wa kishala wāmusangwila pobadi bamuladikile, ne kutatana mpika enka mu difuku dya kufwa kwandi. Ebiya Lazalasa wāmusangula aye papo ke mulonge mafuku aná mu kibundu.

15, 16. I bukamoni’ka bulombola’mba Yesu kādipo na kwisakila paādi wingidija bukomo bwandi?

¹⁵ Le umona namani mwadi mwa kwingidijibwa bibi bukomo bwa Yesu shi bwadi amba i bupebwe mwendeji wa kubulwa kubwaninina? Ino Yesu kādipo wa bubi. (1 Petelo 2:22) Wāpelele kutononwa na kwisakila ne lwiso bimweka mu bantu bampikwa kubwaninina pobengidija bukomo bwabo mwanda wa kusanshija bakwabo.

¹⁶ Yesu kādipo na kwisakila mu mwingidijijo wa bukomo bwandi, kēbwingidijepo pa kamweno kandi. Paādi na nzala, wāpelele kwalamuna mabwe ke mikate amba adye. (Mateo 4:1-4) Byākadipo na bintu bivule, kino kilombola amba kādipo usaka kwipeteja na bukomo bwandi. (Mateo 8:20) Kudi bukamoni bukwabo bulombola amba kādipo na mutyima wa kumwena mu bukomo bwandi. Kulonga bingelengele kwādi kumulomba bivule. Pa kubelula babela, wādi wimvwana bukomo bumutamba’mo, enka ne pa kubelula’tu muntu nansha umo. (Mako 5:25-34) Ino aye wādi uleka bibumbo bimutenga, ne kubelulwa bibelulwa. (Luka 6:19) Bine kuno shako ko kubulwa kwisakila!

17. Le Yesu wālombwele namani amba wingidijanga bukomo bwandi na kitungo?

 ¹⁷ Yesu wādi wingidija bukomo bwandi na kitungo. Kādipo ulonga bingelengele mwanda wa kwimwekeja nansha kukaya. (Mateo 4:5-7) Wāpelele kulonga biyukeno mwanda wa kusangaja’tu mutyima umbi wa Heloda. (Luka 23:8, 9) Yesu pa kyaba kya kutumbija bukomo bwandi, divule wādi usoñanya babelulwa’ba baleke kusapwila muntu nansha umo. (Mako 5:43; 7:36) Kādipo usaka bantu bele kashinga padi kupityila ku midimuko ya myanda yobemvwana.—Mateo 12:15-19.

18-20. (a) Le Yesu wādi utononwa na bika shi kaingidija bukomo bwandi? (b) Le byālongele Yesu pa kubelula muntu umo wa kitwi bibakutenga namani?

¹⁸ Uno Yesu, muntu mukomokomo, i mwishile kulampe na balopwe ba mityima myūmu bengidija bukomo bwabo pampikwa kubanga bisakibwa ne masusu a bantu. Yesu wādi ubangile bantu. Kumona’tu bantu basusuka kwādi kumuteneka mpata ke kumutonona ebasenge. (Mateo 14:14) Wādi uta mutyima ku malango ne ku bisakibwa byabo, ne kano kanye kādi na lupusa pa muswelo waingidija bukomo bwandi. Kimfwa kimo kitulumukwa i kyokya kidi mu Mako 7:31-37.

¹⁹ Pa kitatyi’kya, kibumbo kikatampe kyāsokwele kudi Yesu ke kimuletela bavule babela, nandi wēbabelula bonso. (Mateo 15:29, 30) Ino Yesu wāta mutyima nakampata pa muntu umo. I pa muntu wa kitwi mukomenwe kunena. Yesu wājingulwile muvutakeno wa ñeni ya muntu’wa. Wāta’ko mutyima ne kumuselela kufula—kulampe na kibumbo—kwa bunka bwabo. Yesu wālongele biyukeno bimo bikwasha muntu ayuke byasaka kulonga. “Waela minwe mu matwi a muntu’wa, kadi pa kupwa kupēla mata, wamutenga pa ludimi.” c (Mako  7:33) Kupwa, Yesu wātala mūlu, ne kwela kyefu. Kulonga namino kwādi bwa kulombola muntu amba, ‘Bino byonkenkulongela, i pa bukomo bwa Leza.’ Ku mfulo, Yesu wānena’mba: “Jikuka.” (Mako 7:34) Ponka’po ne matwi ajikuka, kadi waanza kunena biyampe.

²⁰ Bine i kintu kitenga’po kashā pa kumona’mba nansha Yesu byaādi wingidija bukomo bwa Leza pa kubelula babela, wālombwele amba utele mutyima ku mwiimvwanino wabo! Le kumwenepo amba Yehova i mulonge biyampe pa kutūla Bulopwe bwa Kimeshiasa mu makasa a uno Mulopwe uyukile kubanga bantu?

21, 22. (a) Bingelengele bya Yesu bilombola bika? (b) Yesu byadi na bukomo pa bintu bya kipangila, le i bika byotukokeja kutengela mu Bulopwe bwandi?

²¹ Bintu bikatakata byālongele Yesu pa ntanda i nsolweji ya madyese makatampe mpata akamonwa mu buludiki bwandi. Mu ntanda impya ya Leza, Yesu ukalonga monka bingelengele—papo ke bya ntanda yonso! Tala bidi myanda imo ikunka mutyima īya kumeso.

²² Yesu ukajokeja ino nshi ku bubwaninine. Vuluka’mba wālombwele amba udi na bukomo pa bintu bya kipangila na kutalaja kivula. Nanshi bine, mu Bulopwe bwa Kidishitu, bantu kebakakwatwapo moyo wa kulongwa bibi na bimpumpu, bintenshi, kusabika kwa ngulu, ne bimpengele bikwabo bya kipangila. Yesu byadi Sendwe Mwine Mukata wāingidijibwe na Yehova pa kupanga ntanda ne byūmi byonso bidi’po uyukile biyampe mupungilwe ntanda. Uyukile muswelo muyampe wa kwingidija bupeta bwayo. Mu buludiki bwandi, ntanda yonso ikalamuka ke Paladisa.—Luka 23:43.

23. Yesu byadi Mulopwe, ukavuija namani bisakibwa bya bantu?

²³ Le bisakibwa bya bantu nabyo le? Bukomo bwa Yesu bwa  kudisha tununu ne tununu twa bantu, na tubintu tutyetye kete, bwitukulupija amba buludiki bwandi bukanyongolola bantu ku nzala. Na bubine, mwiabidilo muyampe wa bidibwa bivulevule ukapwa nzala. (Ñimbo ya Mitōto 72:16) Lupusa lwandi pa misongo ne bipupo lulombola amba kubela, bupofu, kitwi, busheta ne bulema bikabelulwa—kufundwididilwa’ko lonso. (Isaya 33:24; 35:5, 6) Bukomo bwandi bwa kusangula bafwe bwitukulupija amba byadi Mulopwe wa mūlu, udi na bukomo bwa kusangula midiyo keibadika ya bantu bavulukwa na Shandi.—Yoano 5:28, 29.

24. Potulangulukila pa bukomo bwa Yesu, i kika kyoketufwaninwepo kwilwa, ne mwanda waka?

²⁴ Potulangulukila pa bukomo bwa Yesu, tuvulukei amba Mwana i mwiule Shandi potō. (Yoano 14:9) Muswelo wingidija Yesu bukomo bwandi witulombola patōka mwingidijija Yehova bwandi. Kimfwa, tala kanye kādi na Yesu pa kubelula wa makopo umo. Yesu pa kumukwatyilwa lusa, wāmutenga kanena amba: “Nsakile!” (Mako 1:40-42) Yehova udi bwa witulombola mu ino nsekununi amba, ‘Talai moñingidijanga bukomo bwami!’ Lelo ubulwe’po kufwija’ko Leza Mwinē Bukomo Bonso pa muswelo waingidija bukomo bwandi na buswe nenki?