1. Lelo Yesu wānene ukoma bika mu bufuku bwandi bwa mfulo pano pa ntanda?

YESU, mu bufuku bwandi bwa mfulo pano pa ntanda, wālombwele amba utele mutyima ku būmi bwa kumeso bwa balondi bandi. Pa kino, wālomba’nka ne Shandi amba: “Kyonkulomba, ke kwibatalulapo mu ino ntanda, aa, ino wibalame mwanda wa yewa umbi. Abo ke ba ino ntandapo, monka monkikadilepo wa ino ntanda.” (Yoano 17:15, 16) Mu ino milombelo ya na mutyima umo, Yesu wālombwele amba uswele bininge balondi bandi kadi amba utele mpata mutyima ku binenwa byālombwele bamo umbukata mwabo bwine bufuku’bwa amba: ‘Kemudipo ba ino ntanda.’ (Yoano 15:19) Bine, i kimweke patōka amba Yesu wādi usaka balondi bandi besansanye na ntanda!

2. “Ntanda” yātelele Yesu i ntanda’ka?

² “Ntanda” ino yātelele Yesu i bantu bonso babombokele kudi Leza, baludikwa na Satana, ne bamuninwe na mushipiditu wa mwino, wa mitatulo utamba kudi Satana. (Yoano 14:30; Efisesa 2:2; 1 Yoano 5:19) Eyo, “mulunda na ino ntanda wetūla ke wa lwana na Leza.” (Yakoba 4:4) Lelo boba bakimba kwilama mu buswe bwa Leza, bakokeja namani kwikala mu ntanda abo’ko besansanye nayo? Tusa kubandaula miswelo itano: na kwikala nyeke na dikōkeji ku Bulopwe bwa Leza buludikwa na Kidishitu ne kupela kwikuja mu mapolitike a ntanda, na kukomena mushipiditu wa ntanda, na kuvwala ne kwidyangula na butūkanye, na  kwikala na diso ditūkanye, ne na kuvwala bya bulwi byetu bya ku mushipiditu.

3. (a) Lelo Yesu wāmwene namani mapolitike a mu yabo myaka? (b) I kika kinenenwa’mba balondi bashingwe māni ba Yesu i mikendi? (Tala ne kunshi kwa dyani.)

³ Yesu pa kyaba kya kwiela mu mapolitike a mu yabo myaka’ya, wēpene mu kusapula Bulopwe bwa Leza, umbikalo wa mūlu wa kwiya waadi wa kubikadila bu Mulopwe. (Danyele 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) O mwanda wānene ku meso a Pontyusa Pilato, mbikavu mwine Loma’mba: “Bulopwe bwami ke bwa ino ntandapo.” (Yoano 18:36) Balondi bandi ba kikōkeji beulanga kimfwa kyandi na kulamata kudi Kidishitu ne ku Bulopwe bwandi ne na kusapwila ntanda buno Bulopwe. (Mateo 24:14) Mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Nanshi twi mikendi pa kyaba kya Kidishitu . . . Twisāshilanga bantu pa kyaba kya Kidishitu amba: “Pwanai na Leza.’” *—2 Kodinda 5:20.

4. Lelo bene Kidishitu bonso ba bine balombolanga namani dikōkeji dyabo ku Bulopwe bwa Leza? (Tala kapango “ Bene Kidishitu Babajinji Kebēkujijepo mu bya Ntanda.”)

⁴ Mikendi imaninanga kwa bene bubikadi nansha bulopwe bwa yabo ntanda, o mwanda keifwaninwepo kwikuja mu myanda ya matanda moituminwe. Ayo, ifwaninwe kulwila enka umbikalo wa yabo ntanda. Mo monka ne balondi bashingwe māni ba Kidishitu, “bu mwanā kibundi [bwabo] budi mūlu.” (Fidipai 3:20) Bine, twibafwija’ko pa bupyasakane bwabo mu kusapula Bulopwe, mwanda i bakwashe “mikōko mikwabo” mivule ya Kidishitu nayo ikale ‘kupwana na Leza.’ (Yoano 10:16; Mateo 25:31-40) Ino  mikōko ingilanga bu batumwa ba Kidishitu bakwatakanya banababo na Yesu bashingwe māni. Bino bisumpi bibidi, bidi mu luombe lumo lulwila Bulopwe bwa Meshiasa, kebikujangapo nansha dimo mu myanda ya politike ya ino ntanda.—Tanga Isaya 2:2-4.

5. Kipwilo kya bwine Kidishitu i kishile na bene Isalela ba pa kala muswelo’ka, ne kuno kwishila i kumweke namani?

 ⁵ Dikōkeji kudi Kidishitu ke abopo’tu kete bubinga bupelela bene Kidishitu ba bine kwikuja mu bya ntanda. Batwe twi beshile na bene Isalela ba pa kala bāpelwe ntanda na Leza, mwanda tubadilwanga mu bu bana na bana bwa ntanda yonso. (Mateo 28:19; 1 Petelo 2:9) Nanshi shi twikupa ku mutamba umo wa bitango bya politike, tukabulwa bukankamane bwetu bwa kunenena kadi tukatūla bumo bwetu bwa bwine Kidishitu mu kyaka. (1 Kodinda 1:10) Pakwabo kadi, mu kitatyi kya divita, nabya tukalwa na banabetu betabije, bantu botunenwe kusanswa. (Yoano 13:34, 35; 1 Yoano 3:10-12) O mwanda mwine, Yesu wānene bandi bana ba bwanga batūle bipete byabo. Wēbasoñanya enka ne kuswa balwana nabo.—Mateo 5:44; 26:52; tala ne kapango kanena’mba “ Lelo Nkikujijepo mu bya Ntanda?”

6. Le kwipāna kowipēne kudi Leza kutala namani kipwano kyobe na Kesala?

⁶ Batwe bene Kidishitu ba bine twi bapāne būmi bwetu kudi Leza, ke ku muntupo, ku bulongolodi kampanda, nansha ku muzo kamukaya. 1 Kodinda 6:19, 20 unena’mba: “Kemudipo ba banwe bene, aa, mwanda mwapotelwe ku lupoto.” Nanshi balondi ba Yesu bapanga “Kesala” byandi, pamo bwa bulēme, musonko, ne kikōkeji kidi na mikalo, inoko bapanga “bintu bya Leza nabyo kudi Leza.” (Mako 12:17; Loma 13:1-7) Mu bintu byobapa Leza mubadilwa butōtyi bwabo, buswe bwa na mutyima onso, ne kikōkeji kya kukōkelelela. Shi bibwanika, betabijanga enka ne kwelela Leza būmi bwabo.—Luka 4:8; 10:27; tanga Bilongwa 5:29; Loma 14:8.

7, 8. Lelo ‘mushipiditu wa ino ntanda’ i bika, ne ‘wingilanga’ na kupa muntu bika?

⁷ Muswelo mukwabo wisansanyanga bene Kidishitu na  ntanda i na kukomena mushipiditu wayo umbi. Polo wāsonekele amba: “Batwe’ko otwaitabije, ke mushipiditu wa ino ntandapo, aa, ino i mushipiditu wa kwa Leza.” (1 Kodinda 2:12) Wānene ku bene Efisesa’mba: “Momwadi munangila pa kala mwendele . . . ino ntanda, mwendele mulopwe wa lupusa lwa luvula, mushipiditu wingila pano mu bana bampikwa kikōkeji.”—Efisesa 2:2, 3.

⁸ “Luvula” nansha mushipiditu wa ntanda i bukomo bwa kubulwa kumweka, butonona bantu baleke kukōkela Leza ne kukuna mobadi “kilokoloko kya ngitu, ne kilokoloko kya meso.” (1 Yoano 2:16; 1 Temote 6:9, 10) Bukomo nansha “lupusa” lwa mushipiditu wa ino ntanda lumwekelanga mu kukoka kolukoka ngitu yetu ya bubi, mu kufyama kwalo, mu kuningila bantu, ne mu kusambakana lubilo pamo’nka bwa luvula. Pakwabo kadi, ‘lwingilanga’ mu muntu wampikwa kukōkela na kumupa bityebitye tuto twa bwine ntanda, pamo bwa kwisakila, kwitatula, makomwa-meso, ne mushipiditu wa kulonga bintu na bwanapabo ne wa butomboki. * Mu kīpi, mushipiditu wa ntanda utamijanga bityebitye tuto twa Dyabola mu mityima ya bantu.—Yoano 8:44; Bilongwa 13:10; 1 Yoano 3:8, 10.

9. Lelo mushipiditu wa ntanda ukokeja kutwela mu ñeni ne mu mutyima wetu namani?

⁹ Lelo mushipiditu wa ntanda ubwanya kwala miji mu ñeni ne mu mutyima obe? Eyo, ubwanya shi kutele’kopo mutyima. (Tanga Nkindi 4:23.) Divule lupusa lwao lushilulanga munshimunshi, padi i na balunda bamweka bu balēmantu, ino na bubine kebaswelepo Yehova. (Nkindi 13:20; 1 Kodinda 15:33) Kadi ukokeja kukoka uno mushipiditu umbi kupityila ku bitabo bitatanwa, mateba a Entelenete a bantu badi mutaka ne a batupondo, kwipwija mukose kutyani, ne makayo a kwitāka—na bubine, i kupityila  ku kintu nansha ku muntu ye-yense udi na milangwe ya Satana nansha na milongelo yandi.

10. Le i muswelo’ka otubwanya kukomena mushipiditu wa ino ntanda?

¹⁰ Le i muswelo’ka otubwanya kukomena mushipiditu wa ino ntanda wa munshimunshi ne kwilama mu buswe bwa Leza? I enka shi tumwena ne pa mfulo mu mpangiko ya ku mushipiditu ya Yehova ne kulomba kyaba kyonso  mushipiditu ujila. Yehova i mukatampe kutabuka Dyabola ne ntanda imbi yaludika. (1 Yoano 4:4) Bine, nanshi i kya mvubu kwikala nyeke pabwipi na Yehova kupityila ku milombelo!

11. Lelo mushipiditu wa ntanda i mutādile namani misoñanya ya muvwadilo?

¹¹ Kintu kikwabo kilombola mushipiditu uludika muntu i muvwadilo, mwidyangwilo, ne bukundwe. Mu matanda mavule, misoñanya itala muvwadilo ke myoneke, byalengeje ne muntu umo anene ku televijo amba panopano bandumba basa kubulwa ne bya kuvwala. Enka ne bankasampe bene kebafikile pa busongwakaji ke banze kala kisela kya muvwadilo kyatelelwe na julunale umo amba i kya “kikoba pa ntanda, mpota mu meso kutupu.” Kisela kikwabo i mivwalakanya ilombola mushipiditu wa butomboki, kubulwa bulēmantu ne kalēmo.

12, 13. I misoñanya’ka ifwaninwe kuludika muvwadilo ne mwidyangwilo wetu?

¹² Batwe bengidi ba Yehova, tufwaninwe kuvwala pa mvwadilo, mbwija ya dyangi, itōka, isangaja, ne mungya kyaba kyotudi’mo. Mumwekelo wetu ufwaninwe kitatyi kyonso kwikala wa “butūkanye ne ñeni mibwane,” kutentekela’po ne “mingilo miyampe,” ngikadila ifwaninwe kwikala na bonso “betela bu bene Leza,” bana-balume ne bana-bakaji. Bine, kine kyotusaka, ke kwimwekejapo, mhm, ino i “[kwilama] mu buswe bwa Leza.” (1 Temote 2:9, 10; Yude 21) Eyo, tusakanga mwidyangwilo wetu mwine wikale wa “muntu mufyame wa mu mutyima . . . , mwine wa bulēme bukatampe ku meso a Leza.”—1 Petelo 3:3, 4.

¹³ Kadi vuluka’mba, mondele wa bisandi byotuvwala ne mwidyangwilo wetu ukokeja kushinta muswelo umona bantu mutōtelo wa bine. Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “butūkanye,” shi kinenenwa mu mwikadilo, kidi na  mulangwe wa kityino, kwakamwa, ne kulēmeka mwiimvwanino ne milangwe ya bakwabo. Shi ke pano, kitungo kyetu kifwaninwe kwikala kya kubadikija mutyima wa mundamunda wa bakwetu, byobya byotusaka ke bilonda. Kutabukidila, tusakanga kupēja Yehova ne bantu bandi bulēme ne kwiyukanya batwe bene bu bengidi ba Leza na kulonga “byonso mwanda wa ntumbo ya Leza.”—1 Kodinda 4:9; 10:31; 2 Kodinda 6:3, 4; 7:1.

14. Mu mwanda utala mumwekelo ne bukundwe, i bipangujo’ka byotufwaninwe kwiipangula?

¹⁴ Muvwadilo, mwidyangwilo ne bukundwe bikalanga na mvubu mpata potutambila mu mwingilo wa budimi nansha potwenda ku kupwila. Wiipangule’mba: ‘Le mumwekelo wami ne dyangi dyami bikokelanga bipitepite milangwe ya bantu pondi? Le bibatenekanga ku mutyima? Le kulonda byonsaka mu mwidyangwilo nekumwene bu kwa mvubu kupita’ko kubwanya bisakibwa bya mingilo mu kipwilo?’—Ñimbo 68:6; Fidipai 4:5; 1 Petelo 5:6.

15. Mwanda waka Kinenwa kya Leza kekitelelepo kamo ne kamo pa bitala muvwadilo, mwidyangwilo, ne bukundwe?

¹⁵ Bible katelelepo kamo ne kamo pa bitala muvwadilo, mwidyangwilo, ne bukundwe bwa bene Kidishitu. Yehova kasakangapo kwitusuminwa bwanapabo bwa kwingidija bukomo bwetu bwa kulanga. Inoko, usakanga twikale  bantu batame balonda misoñanya ya mu Bible ne “bebidije kala ñeni yabo ya kujingulula bintu na kwingidija’yo, mwa kushiañenya ne kiyampe ne kibi.” (Bahebelu 5:14) Kupityidila, usakanga tuludikwe na buswe—bwa kuswa Leza ne mukwetu. (Tanga Mako 12:30, 31.) Mu ino mikalo, tudi na miswelo mivule mpata ya mivwadilo ne midyangwilo. Kino kimwekanga mu bibumbo bya nsangaji bya bantu ba Yehova ba pi na pi pobongwilanga pamo bavwele bya misombelo palapala.

16. I muswelo’ka ulwa mushipiditu wa ntanda na byobya byāfundije Yesu, ne i bipangujo’ka byotufwaninwe kwiipangula?

¹⁶ Mushipiditu wa ntanda ongolanga bantu bavule ne kwibatonona bamone amba lupeto ne bituntwa byo bileta nsangaji. Inoko Yesu wānene amba: “Nansha shi muntu  udi na bintu bingi, būmi bwandi kebutambangapo ku bintu byadi nabyo.” (Luka 12:15) Yesu kāitabijepo kwisusula nansha kwisuminwa nsangaji, ino wāfundije’mba būmi ne nsangaji ya binebine i bya boba beyukile amba “bafwaninwe kwifunda myanda ya Leza,” balamine būmi bupēla, butele mutyima enka ku bintu bya ku mushipiditu. (Mateo 5:3; 6:22, 23) Wiipangule amba: ‘Lelo bine nkulupile byobya byāfundije Yesu’ni, ne mumunwe na “shandya bubela”? (Yoano 8:44) Lelo binenwa byami, bitungo, bintu byontangidije kumeso, ne mwikadilo wa būmi bwami, ulombola bika?’—Luka 6:45; 21:34-36; 2 Yoano 6.

17. Tela byabuyabuya bimobimo bimona boba balamine būmi bupēla.

¹⁷ Yesu wānene’mba: “Tunangu tubingijibwanga na mingilo yato.” (Mateo 11:19) Tala byabuyabuya bimobimo bimona boba balama būmi bupēla. I batūkijibwe mutyima mu mwingilo wa Bulopwe. (Mateo 11:29, 30) I bepuke kuzumbijazumbija mutyima bya bitupu kadi i beepeje ku njia ne ku kwisanshija mutyima. (Tanga 1 Temote 6:9, 10.) Byobasangela’nka byobadi nabyo, abaikala na kitatyi kya kwikala pamo na banababo bene Kidishitu. Pa kino, balālanga tulo tuyampe. (Musapudi 5:12) Bamwenanga nsangaji mu kupāna pangya bukomo bwabo. (Bilongwa 20:35) “Lukulupilo [lwabo i] lukomejibwe,” kadi badi na ndoe ya mutyima ne kuloelelwa. (Loma 15:13; Mateo 6:31, 32) Bine, ano shao i madyese’po kashā!

18. Bible utela namani walwana netu, manwa andi, ne mwikadile “bulwi”?

¹⁸ Kadi bene Kidishitu belamine mu buswe bwa Leza bakiñwanga ku mushipiditu kutyina’mba Satana wakebabudija nsangaji ne būmi bwa nyeke. (1 Petelo 5:8) Polo wānene’mba: “Mwanda bulwi botudi nabo, ke bwa kulwapo na mashi ne ngitu, aa, ino i na maludiki, na ba lupusa, na  bendeji ba ntanda ya ino fukutu, ne na bibumbo bya mishipiditu mibi mu bifuko bya mūlu.” (Efisesa 6:12) Kishima “bulwi” kekidipo na mulangwe wa kulwa na muntu udi kulampe—muntu ufyeme mu kiteba—ino i na wa kwishipila nandi. Kadi, bishima “maludiki,” “ba lupusa,” ne “bendeji ba ntanda” bilombola’mba tutambwanga na bantu ba mu bīkalo bya ku mushipiditu belongolole kadi beteakanye.

19. Shintulula mwikadile bya bulwi bya ku mushipiditu bya mwine Kidishitu.

¹⁹ Inoko, nansha byotudi bantu ba bukōkekōke, bakolelwa, tukokeja kunekenya. Muswelo’ka? Na kutekuna “bivwalwa byonso bya bulwi bya kwa Leza.” (Efisesa 6:13) Tutanga bushintuludi bwa bino bya bulwi mu Efisesa 6:14-18 amba: “Nanshi, imanijai pototo koku mwikutyile bubine mu kifuka pamo bwa mukaba, ne kuvwala kilama-kyadi kya boloke, ne kuvwala ku maulu bilato bya mutyima wa kusapula myanda miyampe ya ndoe. Mu ngikadila yonso, tekunai ngabo mikatampe ya lwitabijo, mine yomukabula nayo miketo yonso ya mudilo ya yewa umbi. Kadi, itabijai kilama-mutwe kya lupandilo, ne kipete kya mushipiditu, ko kunena’mba kinenwa kya Leza, koku mulombela nyeke milombelo ya miswelo yonso ne kwabija kyaba kyonso mu mushipiditu.”

20. Le ngikadilo yetu i mishile namani na ya sola?

²⁰ Byobidi i mpango ya Leza, bino bya bulwi bya ku mushipiditu biketukiñanga potwibivwala kitatyi kyonso. Bene Kidishitu i beshile na basola bendanga ku bulwi dimodimo, mwanda abo balwanga bulwi bwa mpanda-mfwa bwa zenzeka enka ne bikōnakanya Leza ntanda ya Satana ne kwela mishipiditu imbi yonso mu lupongo. (Kusokwelwa 12:17; 20:1-3) Shi ulwanga na bukōkekōke nansha na bilokoloko bibi, kokaleka’byo; mwanda muntu ense ufwaninwe ‘kwikupila’ aye mwine pa kusaka’mba ashale nyeke mukōkele kudi Yehova. (1 Kodinda 9:27) Na bubine, i mu kitatyi kyoketulupo motufwaninwe kuta’ko mutyima!

21. Lelo i muswelo’ka umo kete otubwanya kunekenya bulwi bwetu bwa ku mushipiditu?

 ²¹ Kadi, ketukokejapo kunekenya buno bulwi na bukomo bwa batwe bene. O mwanda, Polo wituvuluja mvubu ya kulomba Yehova “kyaba kyonso mu mushipiditu.” Kyaba kimo kyonka, tufwaninwe kuteja Yehova na kwifunda Kinenwa kyandi ne kwitana na ‘basola’ bakwetu ponso potumona mukenga, ke-pantu ketulwangapo bunka! (Filemone 2; Bahebelu 10:24, 25) Boba bakōkele mu ino myanda bakanekenyanga bulwi ne kubingija lwitabijo lwabo polulwibwa.

22, 23. (a) Mwanda waka tufwaninwe kwikala nyeke beteakanye kwishintulwila lwitabijo lwetu, ne i bipangujo’ka byotufwaninwe kwiipangula? (b) I mwanda’ka otukesambila’po mu shapita ulonda’ko?

²² Yesu wānene’mba: “Byokemudipo ba ino ntanda, . . . o mwanda mwine ntanda imushikilwe.” (Yoano 15:19) Nanshi, bene Kidishitu bafwaninwe kwikala nyeke beteakanye mwa kwishintulwila lwitabijo lwabo na bulēme ne na butūkanye. (Tanga 1 Petelo 3:15.) Wiipangule’mba: ‘Lelo njingulwile kilongelanga Batumoni ba Yehova kyaba kimo bintu bishile na biloñanga bantu bonso? Shi nami natanwa na kikoleja kya uno muswelo, le nkulupile na mutyima umo amba binena Bible ne umpika mukōkele byo byendele’mo? (Mateo 24:45; Yoano 17:17) Pa mwanda utala kulonga byoloke ku meso a Yehova, lelo ne mwiteakanye kwishila kadi ne kwifyelela kwishila’kwa?’—Ñimbo 34:2; Mateo 10:32, 33.

²³ Inoko, pavule, mutyima wetu wa kusaka kwisansanya na ntanda utūlwanga pa matompo mu miswelo mivule ya munshimunshi. Kimfwa, monka motwanenenanga kūlu’ku, Dyabola ongolanga bengidi ba Yehova beele mu bya ntanda kupityila ku kwipwija mukose kubi. Penepa tukatonga namani kwipwija mukose kuyampe kwitutūkija mutyima ne kekōnepo mutyima wetu wa mundamunda? Uno o mwanda otukesambila’po mu shapita ulonda’ko.