1, 2. Lelo i muswelo’ka ulombwele Yehova buntu bwandi kotudi?

YEHOVA i Leza wa buntu. Bintu byonso byotudi nabyo i bitambe kwadi. Ye mwinē bintu byonso bya bulēme bidi pano pa ntanda, kadi wibingidijanga mwanda wa kukwatakanya būmi bwetu. (Ñimbo ya Mitōto 104:13-15; Hakai 2:8) Kupityila ku Bible, twifunda’mba Yehova wāingidije kyaba kimo bintu bya bulēme mu kingelengele mwanda wa kukwasha bantu bandi.

² Kimfwa, Yehova wāpele muzo wa Isalela māna ne mema pobādi mu ntanda mutuputupu mu bula bwa myaka 40. (Divilu 16:35) Bine, bādi na bintu byonso byobādi basakilwa. (Nehemia 9:20, 21) Mwenda mafuku, Yehova wāpele mupolofeto Edisha bukomo bwa kuvudija māni matyetye a mwana-mukaji umo wa kishala wādi na kikōkeji. Kino kyabuntu kya Leza kyākweshe uno mwana-mukaji aluje māpu andi ne kwikala na lupeto lubwanine lwa kumukwasha aye ne bandi bana. (2 Balopwe 4:1-7) Kadi na bukwashi bwa Yehova, Yesu wāletele byakudya mu kingelengele, enka ne lupeto lwine pobādi basakilwa’lo.​—Mateo 15:35-38; 17:27.

3. I bika byotusa kubandaula mu kino kishinte?

³ Yehova ubwanya kwingidija kintu kyo-kyonso kyasaka  mwanda wa kukwatakanya bipangwa byandi. Inoko, ulombanga bengidi bandi bapāne byobadi nabyo mwanda wa kukwatakanya mwingilo wingilwa na bulongolodi bwandi. (Divilu 36:3-7; tanga Nkindi 3:9.) Mwanda waka Yehova usakanga tumupe bintu byetu bya bulēme? Lelo bengidi ba Yehova ba mu kitatyi kyālembelwe Bible bākwatakenye namani mwingilo wandi? Lelo bulongolodi bwingidijanga namani byabuntu bya lupeto bitūlwa dyalelo? Kino kishinte kisa kwitukwasha tutane malondololo ku bino bipangujo.

4. Lelo i bika byotulombolanga Yehova kitatyi kyotukwatakanya mwingilo wandi?

⁴ Tupānanga kudi Yehova mwanda tumusenswe kadi tusakanga kumufwija’ko. Kitatyi kyotulangulukila pa bintu byonso bitupele Yehova, mutyima wetu witukunkanga tulonge’po kintu. Mulopwe Davida nandi wēivwene uno muswelo paālombwele bintu byādi bisakibwa pa kūbaka tempelo. Davida wānenene amba bintu byonso byotudi nabyo i bitambe kudi Yehova kadi byonso byotumupa i bya ku bintu byaetupele kala.​—Tanga 1 Bilongwa 29:11-14.

5. Lelo Bible witufundija namani amba kupāna byabuntu bya na mutyima tō i kipindi kya mvubu mu butōtyi bwa bine?

⁵ Kadi tupānanga kudi Yehova mwanda uno nao i muswelo wa kumutōta. Mu kimonwa kimo, Mutumibwa Yoano wāivwene bengidi ba Yehova ba mūlu banena’mba: “A Yehova Leza wetu, abe wi mufwaninwe kupebwa ntumbo ne bulēme ne bukomo, mwanda wapangile bintu byonso, kadi pa mwanda wa kiswa-mutyima kyobe byaikele’ko ne kupangibwa.” (Kusokwelwa 4:11) Na bubine, Yehova ye ufwaninwe ntumbo yonso ne bulēme, o mwanda tusakanga kumupa kyokya kitabukile kunengela. Kupityila kudi Mosesa, Yehova wāsoñenye muzo wa Isalela usobe masobo misunsa isatu pa mwaka. Kipindi kimo kya mu butōtyi bwabo ku ano masobo kyādi kya kulambula byabuntu kudi Yehova. Bantu bāsoñanibwe amba “kebakikamweka ku meso a Yehova makasa bitupu, mhm.” (Kupituluka 16:16) Dyalelo nadyo, kupāna byabuntu bya na mutyima tō i kipindi kya mvubu mu butōtyi bwetu. Kupityila ku uno muswelo, tulombolanga’mba tumwene na mvubu ne kukwatakanya mwingilo wingilwa na bulongolodi bwa Yehova.

6. Mwanda waka i biyampe twikale na buntu? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

⁶ I biyampe twikale na buntu pa kyaba kya kwikala’nka na mutyima wa kupebwa. (Tanga Nkindi 29:21.) Fwatakanya’po bidi nkasampe umo wapebwa kalupeto ka ku ditumba na bambutwile bandi, ino kadi waingidija’mo kipindi mwanda wa kupotela bambutwile bandi kyabuntu. Lelo bambutwile bakeivwana namani pa kino kyabuntu? Pakwabo napo, fwatakanya’po nkasampe pania ukishikete na bambutwile bandi, webape kalupeto mwanda wa kukwasha ku kufutyila njibo nansha kupota byakudya bya kisaka. Padi bambutwile kebadipo bebilangila, inoko abaitabija’kyo. Mwanda waka? Mwanda uno i muswelo wa kwibafwija’ko pa bintu byonso byobamulongela. Mu muswelo umo onka, Yehova nandi usakanga tumupe bintu byetu bya bulēme.

7, 8. Lelo bantu ba Yehova ba mu kitatyi kyālembelwe Bible bāshile namani kimfwa pobādi batūla byabuntu (a) bya mingilo ya pa bula? (b) bya kukwatakanya nabyo mwingilo wandi?

⁷ Mu Bible, twifunda’mo amba bengidi ba Yehova bādi batūla byabuntu mwanda wa kukwatakanya mwingilo wandi. Kyaba kimo bādi batūla byabuntu bya mingilo ya pa bula. Kimfwa, Mosesa wākankamikile bene Isalela batūle byabuntu mwanda wa kūbaka kipema. Mwenda mafuku, Mulopwe  Davida nandi wālongele muswelo umo onka mwanda wa kūbaka tempelo. (Divilu 35:5; 1 Bilongwa 29:5-9) Mu buludiki bwa Mulopwe Yoashe, babitobo bālongolwele tempelo na kwingidija lupeto lwāletele bantu. (2 Balopwe 12:4, 5) Mu myaka katwa kabajinji namo, bene Kidishitu bāivwene amba mu Yudea mudi nzala ne amba banabetu basakilwa bukwashi. Penepo mwine Kidishitu ense wākwete butyibi bwa kuleta kyabuntu kya kutumina bano banabetu.​—Bilongwa 11:27-30.

⁸ Kadi bantu ba Yehova bādi batūla lupeto mwanda wa kukwatakanya boba bādi batangidile mwingilo wandi. Kimfwa, mu Bijila bya Mosesa, bene Levi kebādipo na bupyani pamo bwa bisaka bikwabo. O mwanda bene Isalela bonso bādi baleta kya kujikija dikumi mu byobādi nabyo kya kupa bene Levi. Kino kyādi kikwasha bene Levi bate mutyima ku mwingilo wabo wa ku kipema. (Umbadilo 18:21) Mu muswelo umo onka, bana-bakaji ba buntu bāingidije byobādi nabyo mwanda wa kukwatakanya Yesu ne batumibwa bandi.​—Luka 8:1-3.

9. Lelo byabuntu byādi bitūlwa pa kala byādi bitamba kwepi ne kwepi?

⁹ Bino byabuntu byādi bitamba kuntu palapala. Bene Isalela bāletele byabuntu mwanda wa kūbaka kipema, padi ye bano bāletele bintu bya bulēme byobāpelwe mu Edipito. (Divilu 3:21, 22; 35:22-24) Mu myaka katwa kabajinji, bene Kidishitu bamo bādi bapoteja’nka ne bintu byabo, pamo bwa madimi nansha mobo, ne kukatūla lupeto’lwa ku batumibwa. Kupwa batumibwa nabo bādi bengidija lupeto’lwa mwanda wa kukwasha batutu ne bakaka basakilwa bukwashi. (Bilongwa 4:34, 35) Bene Kidishitu bakwabo bādi balea’ko kalupeto kakukatūla kyabuntu mwanda wa kukwatakanya mwingilo. (1 Kodinda 16:2) Nanshi twikale bampeta nansha balanda, batwe bonso tubwanya kutūla byabuntu.​—Luka 21:1-4.

10, 11. (a) Lelo i muswelo’ka otubwanya kwiula buntu bwa bengidi ba Yehova ba mu kitatyi kyālembelwe Bible? (b) Le umonanga namani kukwatakanya mwingilo wa Bulopwe?

¹⁰ Dyalelo, netu babwanya kwitulomba kutūla byabuntu pa mwanda wa kitungo kampanda. Padi kyenu kipwilo i kikwate’ko mpangiko ya kulongolola Njibo ya Bulopwe nansha kūbaka ingi mipya. Pakwabo napo musambo wa mu yenu ntanda usakilwa kulongololwa. Kadi tubwanya kukwasha ku milupu ya ku kitango. Nansha padi banabetu ba mu kifuko kampanda i baponenwe na kimpengele kya kipangila ne kusakilwa bukwashi. Kadi byabuntu byetu bikwatakanibwanga nabyo bamishonele, bapania ba pa bula, batadi ba bipindi, ne boba bengila ku kité kyetu kya ntanda yonso ne bengila ku mabilo a misambo kujokoloka ntanda yonso. Kadi kipwilo kyenu kibwanya kukwata’ko mpangiko ya kutuma kitatyi ne kitatyi byabuntu mwanda wa kūbaka Mobo a Bitango ne Mobo a Bulopwe a banabetu ba mu bifuko bikwabo kujokoloka ntanda yonso.

¹¹ Batwe bonso tubwanya kupāna kintu kyotudi nakyo mwanda wa kukwatakanya mwingilo wingilwa na bulongolodi bwa Yehova mu ano mafuku a mfulo. Byabuntu bivule kebiyukanangapo bene batūdile’byo. Kitatyi kyotutūla lupeto mu kasanduku ka byabuntu kadi mu Njibo ya Bulopwe nansha potutūla byabuntu pa jw.org, ketulombolangapo bantu bakwabo byotwatūla nansha ke buvule bwine. Ino le ukalonga namani shi umona’mba kyabuntu kyobe i kityetye bininge kadi kya kubulwa mvubu? Bubine i buno amba byabuntu bivule bitambula bulongolodi, bitambanga ku tubyabuntu’tu tutyetutye kupita byobya bikatakata bitūlwa na bantu batyetye kete. Nansha ke banabetu badi na kalupeto katyetye babwanya kwiula bene Kidishitu babajinji ba mu Masedonya. Bādi mu ‘bulanda bukatampe,’ inoko bādi na mutyima  wa kusaka kupāna, kadi bāpēne na buntu bitupu.​—2 Kodinda 8:1-4.

12. Lelo bulongolodi bwingidijanga namani byabuntu mu muswelo mulumbuluke?

¹² Kitango Kyendeji kidi na kikōkeji kadi i kidyumuke mu muswelo wingidijibwa byabuntu. (Mateo 24:45) Batutu bekibundile balombelanga mwanda wa kukwata butyibi buyampe, kadi batandikanga bintu senene mwa kwingidijija lupeto. (Luka 14:28) Mu kitatyi kyālembelwe Bible, bana-balume ba kikōkeji bādi batala myanda ya byabuntu bādi batadija pa kusaka’mba byabuntu bingidijibwe’nka mwanda wa kutōta Yehova kete. Kimfwa, Ezela wājokēle ku Yelusalema na byabuntu bya byabulēme byāletele mulopwe wa Peleshia, mwādi olo, ndalama, ne byabulēme bikwabo byadi bibwanya kupotolojibwa na dyalelo ku kintu kya madolala midiyo 100 ne musubu. Ezela wāmwene bino bintu bu byabuntu bipēnwe kudi Yehova. O mwanda wāletele bulombodi bupotoloke mwanda wa kwibilama pobādi batyibuluka mu ntanda ya kyaka. (Ezela 8:24-34) Myaka mivule pa kupita’po, mutumibwa Polo nandi wābungakenye lupeto mwanda wa kukwasha banabetu bafudile ba mu Yudea. Wādi ukulupile amba boba bātongelwe kulama lupeto bakelwingidija “pampikwa budimbidimbi, ke’nkapo ku meso a Yehova kete, ino i ne ku meso a bantu kwine.” (Tanga 2 Kodinda 8:18-21.) Dyalelo, bulongolodi bwetu bwiulanga ba Ezela ne Polo na kwingidija byabuntu senene.

13. Mu ino myaka, mwanda waka bulongolodi i bushinte bintu bimobimo?

¹³ Kisaka kibwanya kujadika bintu pa muswelo wa kwingidija lupeto lwabo amba baleke kwela lupeto luvule kupita lobasokola. Padi babwanya ne kukimba miswelo ya kupēleja būmi mwanda wa kwingidila Yehova bininge. Mo monka ne bulongolodi bwa Yehova. Mu ino myaka, kwelundile mingilo mivule isangaja, kadi kitatyi kimo, twadi twela lupeto luvule kupita lwadi lutwela. O mwanda pamo bwa kisaka, bulongolodi bukimbanga miswelo ya kulama lupeto ne kupēleja mwingilo, amba byabuntu byenu bya na mutyima umo bingidijibwe senene.

14-16. (a) Lelo byabuntu byomutūlanga bingidijibwanga ku bika? (b) Le umwenanga namani mu ino mingilo?

¹⁴ Bantu ke balonge myaka mivule mu bubine banenanga’mba pano ketutambulanga byabuntu bivule bitamba ku bulongolodi kupita mafuku kunyuma. Pano tudi na jw.org ne Televijo ya JW. Tudi na Bible wa Bisonekwa Bijila​—Bushintuludi bwa Ntanda Mipya mu ndimi mivule. Mu 2014 ne  mu 2015, Kitango kya Matanda kya mafuku asatu kyadi na mutwe wa mwanda unena’mba “Kimbai Bidi Nyeke Bulopwe bwa Leza!” kyalongelwe mu biwanza bikatampe mu bibundi 14 kujokoloka ntanda yonso. Bonso batenwe’ko basangele mpata!

¹⁵ Bavule bafwijije’ko pa mwanda wa bino byabuntu bitamba ku bulongolodi bwa Yehova. Kimfwa, ba mulume ne mukaji bamo bengidilanga mu Azia, balembele amba: “Twingidilanga mu kibundi kityetye. O mwanda kyaba kimo, twimonanga bu tudi kwa bunka, twailwa’nka ne mubaile mwingilo wa Yehova. Inoko kupityila ku mpangiko palapala ya ku Televijo ya JW, twayukile amba tudi mu bubana na bana bwa ntanda yonso. Batutu ne bakaka ba mu kino kibundi basangelanga bininge Televijo ya JW. Divule shi abapu kulonda mpangiko ya ku kweji, twibevwananga banena’mba, bemonanga bu badi pabwipi na batutu ba mu Kitango Kyendeji. Pano badi na fyedi ya kubadilwa mu bulongolodi bwa Leza.”

¹⁶ Kujokoloka ntanda yonso, kudi mwingilo ukyendelela ne pano wa kūbaka nansha kūbakulula Mobo a Bulopwe kintu kya 2 500. Banabetu ba mu kipwilo kimo kya mu Hondiras banenene amba badi babila bininge kūbakilwa Njibo ya Bulopwe, potwisamba pano badi nayo. Balembele amba: “Tudi na nsangaji pa kubadilwa mu kisaka kya Yehova ne mu bubana na bana bwa ntanda yonso bwa kutendelwa.” Bantu bavule beivwananga uno muswelo pobatambulanga Bible ne mabuku makwabo mu lwabo ludimi, pebakwashanga batutu ne bakaka pa kupwa kwa kimpengele kya kipangila, nansha ke pobamonanga bipa biyampe bilupuka mu busapudi bwa mu bibundi bikatampe ne bwa mu bantu bavule mu wabo mwaba.

17. Le tubayuka namani amba Yehova ukwatakanyanga bulongolodi bwandi dyalelo?

¹⁷ Bantu bavule ke Batumonipo ba Yehova kebabwanyapo kwivwanija muswelo otulonga bino bintu byonso’bi na kwingidija byabuntu bya kwilanga kete. Mukulumpe umo wa kompani mikatampe wakapempwile kitampilo kyetu kimo. Watulumukile pa kuyuka’mba mingilo yonso ingilwanga na bengidi ba kwilanga, na byabuntu bya kwilanga, kadi pampikwa bintu bya busunga bitweja lupeto. Watendele amba kebibwanikapo. I bya bine! Tuyukile amba bibwanikanga’tu mwanda Yehova ye ukwatakanya uno mwingilo.​—Yoba 42:2.

18. (a) Le i madyese’ka otwimwenanga potupāna byabuntu mwanda wa kukwatakanya Bulopwe? (b) I muswelo’ka otubwanya kufundija betu bana ne bapya nabo balonge uno muswelo?

¹⁸ Yehova witumwene na bulēme kadi i mwitupe mukenga wa kukwatakanya mwingilo mukatampe wa Bulopwe. Witukulupija’mba uketwesela madyese potwiwingila. (Malaki 3:10) Yehova ulaile amba shi tupāna na mutyima umo, nabya bintu bikalumbuluka mu būmi bwetu. (Tanga Nkindi 11:24, 25.) Kadi witusapwila’mba tukekala na nsangaji shi tupāna, mwanda “nsangaji ya kupāna itabukile ya kupebwa.” (Bilongwa 20:35) Kupityila ku binenwa ne bilongwa byetu, tubwanya kufundija betu bana ne bapya muswelo obabwanya kutūla byabuntu mwanda wa kukwatakanya uno mwingilo ne kwimwena madyese mavule.

19. Le kino kishinte kibakukankamika namani?

¹⁹ Bintu byonso byotudi nabyo i bitambe kudi Yehova. Shi tupāna byabuntu kudi Yehova, tulombolanga’mba tumusenswe ne amba tukwete na mutyika bintu byonso byaetulongela. (1 Bilongwa 29:17) Bene Isalela pobātūdile byabuntu mwanda wa kūbaka tempelo, bāsepelele “mwanda bapene ne mutyima mubwaninine kudi Yehova.” (1 Bilongwa 29:9) Netu twendelelei nyeke kwimwena nsangaji ne kuloelelwa na kupa Yehova bintu byotudi nabyo byaetupele kala.