Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

Foto ya lukala ne mutwe wa mwanda bikwatyile pabwipi

1922—Pano Kepadi Myaka Katwa

1922—Pano Kepadi Myaka Katwa

“Leza . . . wetupe bushindañani mudi . . . Yesu Kidishitu.” (1 Ko. 15:57) Bino binenwa byatongelwe bu kisonekwa kya mwaka wa 1 922, byakulupije Befundi ba Bible amba bakapalwa mpalo pa kikōkeji kyabo. Mu mwine mwaka’wa, Yehova wapadile mpalo bano basapudi bapyasakane. Webesele pobashilwile kutampa mabuku abo bene, ne kwingidija ladiyo mwanda wa kusalaja bubine bwa Bulopwe. Ebiya dya ku mfulo kwa 1922, byamwekele monka patōka amba Yehova waesele bantu bandi. Befundi ba Bible balongele kitango kya kasekuseku mu Cedar Point, mu Ohio, mu États-Unis. Kino kitango kyaikele na lupusa lukatampe ba bulongolodi bwa Yehova tamba pene’pa kutūla ne didi kūlu dino.

“MULANGWE MUYAMPE MPATA”

Basapudi pobasapwile bininge, kulomba kwa mabuku nako kwavudila’ko. Banabetu ku Betele ya Brooklyn badi balupula mapepala, inoko badi bakitampija mabuku a bipapilo bikomo na masosiete a bansunga. Ebiya pokwabudilwe mabuku mu bula bwa myeji mivule kebikambakanya mwingilo wa busapudi, Tutu Rutherford waipangula tutu Robert Martin wadi mwimaniji wa tyapu, shi babwanya kwanza kutampa mabuku abo bene.

Kipito kya tyapu kya Concord mu Brooklyn, mu New York

Tutu Martin uvuluka’mba, “Wadi mulangwe muyampe mpata, mwanda byadi bishintulula’mba tufungule tyapu ya kutampa mabuku.” Banabetu baluwa kifuko pa nimero 18 mu Kipito kya Concord mu Brooklyn, ne kusokola mamashini obadi basakilwa.

Ke bonsopo basangedile uno mulangwe. Mwimaniji wa sosiete yadi itutampila mabuku, waiya kupempula tyapu yetu mipya. Wanena’mba: “Mudi na bingidilwa biyampe mpata bya kutampa nabyo mabuku, ino kekudipo muntu nansha umo momudi’mo uyukile kwibingidija. Mu myeji’tu isamba, byonso bisa kufwa.”

Tutu Martin usekununa’mba, “Byamwekele bu ye bisa kulongeka, inoko wanenene pampikwa kubadila’mo Mfumwetu; aye witukwashanga nyeke.” Tutu Martin wadi na bubinga. Bukidi bonka ino tyapu mipya yashilula kulupula mabuku 2 000 ku difuku.

Bengidi bemene mu tyapu ku mashini abo a linotype

KUSAPWILA BANTU TUNUNU NE TUNUNU KUPITYILA KU LADIYO

Kutentekela pa kutampa mabuku abo bene, bantu ba Yehova bashilwile ne kwingidija manwa mapya a kusalaja nao myanda miyampe​—ke ladiyo kadi. Tutu Rutherford wesamba ku ladiyo musunsa mubajinji Dya Yenga kyolwa, mafuku 26 Kweji 2, 1922. Wanena ku ladiyo ya KOG mu Los Angeles, mu Californie, mu États-Unis mwisambo unena’mba, “Bantu Midiyo ne Midiyo Badi’ko Pano Kebakafupo Nansha Dimo.”

Kintu kya bantu 25 000 balondele ino mpangiko. Bamo batumine enka ne mikanda ya kufwija’ko. Willard Ashford mwikadi wa mu Santa Ana, mu Californie, ubadilwa mu bantu batumine ino mikanda. Wafwijije’ko Tutu Rutherford pa kupityija ino mpangiko “mu muswelo usangaja.” Kupwa wabweja’ko amba: “Byotudi na bantu basatu babela ku njibo, muntu nansha umo motudi kadipo ubwanya kuteja mwisambo obe, nansha shi wanenene’o dya kubwipi na kuno kwetu.”

Mu mayenga alondele’po, kwapityijibwe mīsambo mikwabo. Dya ku mfulo kwa mwaka’wa, Kiteba kya Mulami kyanena’mba “kintu kya bantu 300 000 bafikīlwe na musapu kupityila [ku ladiyo].”

Befundi ba Bible byobakankamikilwe na muswelo waitabile bantu, basumininwe kushimika ladiyo mu lubanza lwa mu Staten Island, kubwipi na Betele ya Brooklyn. Mu myaka yalondele’po, Befundi ba Bible baingidije ino ladiyo, WBBR, mwanda wa kusalaja bininge musapu wa Bulopwe.

“ADV”

Kiteba kya Mulami kya mafuku 15 Kweji 6, 1922 kyalombwele amba kitango kikatampe kisa kulongelwa mu Cedar Point, mu Ohio, tamba mu mafuku 5 kutūla ku 13 Kweji 9, 1922. Befundi ba Bible basangele bininge pobafikile mu Cedar Point.

Tutu Rutherford wasapwila bevwaniki mu mwisambo wandi mubajinji amba: “Nkulupile bya binebine amba, Mfumwetu . . . usa kwesela kino kitango ne kulengeja’mba bukamoni bukatampe bupānwe mu muswelo kewamwekele kashā pano pa ntanda.” Baneni ba ku kino kitango bakankamikile bininge mwingilo wa busapudi.

Kibumbo kya bantu badi ku kitango kya mu 1922, mu Cedar Point, mu Ohio

Mu Dya Butano, mafuku 8 Kweji 9, kintu kya bantu 8 000 bayula mu njibo mwadi mulongelwa kitango, kebatengele na kipyupyu kuteja mwisambo wa Tutu Rutherford. Badi bakulupile amba usa kuleta nshintulwilo ya “ADV,” yadi ilembelwe ku lwito lwabo. Bamo pobadi bashikata, bamwene kintu kilampe kivunge kumeso kwa lukala. Tutu Arthur Claus wa mu Tulsa, mu Oklahoma, mu États-Unis, wasokwele pa kushikata pamukwasha ateje biyampe mwisambo, ke-pantu mu kine kitatyi’kya byadi bikomo kuteja senene mwanda kekwadipo binanda bya kubaija diwi.

“Twadi tulonda na katentekeji kishima ne kishima”

Mwanda wa kutyina kukalakanya mwisambo, mwimaniji waelele musapu amba kekukekalapo muntu nansha umo mutyelewe uketabijibwa kutwela mu njibo mulongelwa kitango, kitatyi kya mwisambo wa Tutu Rutherford. Tutu Rutherford washilula mwisambo wandi na 9:30 ya lubanga, na kupituluka mu binenwa bya Yesu bidi mu Mateo 4:17 bya amba: “Bulopwe bwa mūlu bubafwena pabwipi.” Paadi wisambila pa muswelo wadi ufwaninwe bantu kuteja musapu wa Bulopwe, wanena’mba: “Yesu wānenene amba mu kitatyi kya kwikala’po kwandi, ukaludika mwangulo wa bantu bandi, mwine mwaadi wa kukongakanya bantu ba bubinebine ne ba lulamato.”

Tutu Arthur Claus, wadi ushikete mu njibo mwine mwadi mulongelwa kitango, uvuluka’mba: “Twadi tulonda na katentekeji kishima ne kishima.” Inoko mu kitulumukila, byamulomba kutamba’mo mwanda waivwene kubela. Tutu Arthur watamba’mo na mutyima-kanyonga, mwanda wadi uyukile amba kebakamwitabijijapo kujokela’mo.

Kitatyi kityetye pa kupita’po, washilula kwivwana biyampe. Usekununa’mba paadi kajokela ku njibo kwadi kulongelwa kitango, waivwana bakupila makasa bininge. Byamukunka ku mutyima! Wanena’mba ufwaninwe kuteja kipindi kishele’ko kya uno mwisambo mulumbuluke. Kadi nansha shi bimulomba kukanda pa musaka, usa kukanda’po mwanda wa kuteja’o. Tutu Claus, nsongwalume wa myaka 23 mu kine kitatyi’kya, wakanda pa musaka. Madidisha a pa musaka adi pululu, kadi paadi kafwena’ko wajingulula’mba “diwi difika’po biyampe.”

Inoko tutu Arthur Claus kadipo bunka. Balunda nandi bamo nabo bakandile pa musaka. Frank Johnson umo wa mu bano balunda nandi, wamufwena wamwipangula’mba, “Le udi’ko na kalupete ka bui?”

Arthur wanena’mba, “En-en, ngidi nako.”

Frank amba, “Wi kilondololwa ku milombelo yetu. Le ubamone kino kintu kikatampe kivungilwe’ki? I mutwe wa mwanda upopelwe na misumadi. Teja Mutyibi na katentekeji. * Shi kanena’mba, ‘Munenwe kusapula, sapulai,’ utyibe ino myonji iná’i.”

Ebiya tutu Arthur ne lupete lwandi ku kuboko, katengēle pamo ne bakwabo kiyukeno kya kwibalombola batyibe myonji. Bukidi bonka Tutu Rutherford wafika pa kipindi kya mvubu mpata mu wandi mwisambo. Tutu Rutherford wanena na nsangaji yonso ne na bupyasakane, kadi mobimwekela ne na diwi dikatampe amba: “Ikalai batumoni ba Mfumwetu ba kikōkeji kadi ba bine. Endelelai kumeso mu buno bulwi kufika’nka ne bishala kifuko kyonso kya mu Babiloni mu masala. Sapulai uno musapu konsokonso, pi na pi. Ntanda ifwaninwe kuyuka’mba Yehova ye Leza, ne amba Yesu Kidishitu i Mulopwe wa balopwe, Mfumu wa bamfumu. Dino i difuku dya pa bula. Talai, Mulopwe wabikala! Banwe bo bandi bedi ba lubila. Shi ke pano, sapulai, sapulai, sapulai Mulopwe ne Bulopwe bwandi!”

Tutu Arthur usekununa’mba, aye pamo ne batutu bakwabo batyiba myonji, ebiya kintu kyadi kivungilwe ku mutwe wa mwanda kyapona panshi. Kukwatañana na masomo “ADV,” kwamweka mutwe wa mwanda unena’mba: “Sapulai Mulopwe ne Bulopwe.” Masomo “ADV” mu Angele i kishima kusapula mu kīpi.

MWINGILO WA MVUBU

Kitango kya mu Cedar Point kyakweshe banabetu bate mutyima ku mwingilo wa mvubu wa kusapula Bulopwe, kadi boba badi na mutyima wa kusapula, basangedile kupāna bukamoni. Kalala-ntanda umo (witwa dyalelo bu pania) wa mu Oklahoma, mu États-Unis, walembele amba, “Twasapwile mu kipindi kimo mwadi bantu bengila mu mingotyi ya makala, kadi balanda bininge.” Wanenene amba divule bantu pobadi bevwana musapu wa mu dipepala dya L’Âge d’Or, “badi basūmija impolo.” Wanenene amba, “Twasangedile bininge kwibasenga.”

Bano Befundi ba Bible baivwanije amba binenwa bya Yesu bidi mu Luka 10:2 i bya kampeja-bukidi, bya amba: “Mwangulo i mukatampe, ino bengidi i batyetye.” Dya ku mfulo kwa mwine mwaka’wa, basumininwe bininge kusapula musapu wa Bulopwe konsokonso.

^ Kyaba kimo, badi beta Tutu Rutherford bu “Mutyibi” mwanda waingile mu kitatyi kampanda bu mutyibi mu Missouri, mu États-Unis.