Danièle byaadi mukosoke, waunsongola mu kutwi amba, “Kokikambakana’tu kwita bampulushi, kebafike kala!” Dya kunyuma kwetu, amba tutale motoka washīka kumeso kwa hotela. Kepakabile ne impafu mine, basola betukuta. Ino mfwijangaka’ko pa bukosoke bwa Danièle, mwanda naikele na kitatyi kya kupa tutu mukwabo mikanda imoimo.

Pobadi benda netu ku bilo ya bampulushi, nadi nangulukila pa moneivwanine biyampe pa kwikala na uno mukaji wa kubulwa moyo kadi mukomo ku mushipiditu. Uno ke musunsapo’tu umo otwaingidile pamo na Danièle. Lekai nemulombole kyetulengeje tukapempule matanda mwadi mupelejibwe mwingilo wetu wa busapudi.

Nabutwidilwe mu kisaka kya bene Katolika mu 1930, mu Croix, kakibundi katyetye kadi kungala kwa Franse. Kisaka kyetu kyadi kyenda ku Misa yenga ne yenga, kadi tata wadi mwiele bininge mu myanda ya kipwilo. Inoko, ponadi kenumba ku myaka 14, kinkumenkume kimo kyaunkwasha mone buzazangi bwa kipwilo.

Franse wadi utalwa na basola ba Alemanye mu divita dya bubidi dya ntanda. Mumpe wetu wadi witukankamika nyeke mu masapudi andi tukwatakanye umbikalo wa Nazi wa mu Vichy. Binenwa byandi byadi bituletela moyo. Pamo bwa bantu bavule mu Franse, twadi tuteja kufula ladiyo ya BBC, yadi inenena basola balwana. Kupwa mumpe washinta mu kitulumukila, wakwata’ko mpangiko ya kulombela mwanda wa kuvuluka bushindañani bwa balwana mu Kweji 9, 1944. Uno mwanda waunsense. Waunengeje ndeke kukulupila bendeji ba bipwilo.

Divita pa kupwa, tata wafwa. Kaka byaadi kemusongwe kala kadi ushikete mu Belejike, o mwanda nadi mfwaninwe kulela mama. Nasokwele kaji kayampe. Mukulumpe wami wa kaji ne bandi bana badi bene Katolika bepāne. Nansha byonadi wa kwikala na būmi buyampe mu kaji kabo, ino nadi wa kwikala pa ditompo.

Kaka Simone wadi Kamoni, waiya kwitupempula mu 1953. Kupityila ku wandi Bible, wasokwela patōka na bunwa bufundiji bwa bubela bwa Kipwilo kya Katolika bwa kalunganyembo ka mudilo, Busatu Busantu, ne kubulwa kufwa kwa muya.  Dibajinji namupatene amba kengidijepo Bible wa Katolika, ino bukidi bonka naitabija’mba byaadi unena’bya bo bubine. Kupwa waundetela manimelo a kala a Kiteba kya Mulami, napwa kutanga onso bufuku pa butanda. Kepejije najingulula’mba i bubine; ino nadi na moyo wa kwikala ku mutamba wa Yehova kutyina nakajimija kaji.

Mu bula bwa myeji mityetye, nadi nefunda Bible ne bishinte bya Kiteba kya Mulami ami mwine. Ku mfulo nakwata butyibi bwa kwenda ku Njibo ya Bulopwe. Buswe bonatene mu kipwilo bwauntenga bya binebine. Pa kwifunda Bible na tutu umo wa bwino mu myeji isamba, nabatyijibwa mu Kweji 9, 1954. Kepejije, nasangala pa kumona mama ne nkasami mwana-mukaji baikala Batumoni.

I kya bulanda, mwanda mama wafwile mayenga matyetye kumeso kwa kitango kya matanda kya mu 1958 kya mu New York kushilula, kwine konaikele na dyese dya kutanwa’ko. Ami pa kujoka, namona’mba nkikidipo na biselwa bya kisaka, ebiya naleka kami kaji, nashilula bupania. Mu kine kitatyi’kya, nashilula kwinangila na Danièle Delie, kaka pania mupyasakane, waikele ke wami mukaji mu Kweji 5, 1959.

Danièle washilwile mwingilo wa kitatyi kyonso mu Beletanye, kibundi kya kunja kidi kulampe na kwabo. Wadi usakilwa bukankamane pa kusapula mu kino kibundi kya bene Katolika ne kwenda na kinga mu myaba ya kunja bininge. Pamo bwa ami, nandi wadi na mutyima wa kampeja-bukidi; mwanda twadi tumona bu mfulo ibafwena bininge. (Mateo 25:13) Mushipiditu wandi wa kwipāna wetukweshe twendelele na mwingilo wa kitatyi kyonso.

Batwe’tu pa kupwa kwisonga, betutuma kukengila mu kipindi. Twaibidila būmi bwa kubulwa bintu bivule. Kipwilo kibajinji kyotwapempwile kyadi na basapudi 14, kadi banabetu badi na misokwe mityetye pa kwitutundaila. O mwanda twadi tulāla pa matela ku lukala lwa Njibo ya Bulopwe. Nansha byokekyadipo kifuko kilumbuluke, ino kyadi kiyampe mwanda wa miongo yetu!

Nansha byotwadi bavudilwe bya kulonga, Danièle waibidile mwingilo wa kwendakana. Divule wadi ungilaija mu kotoka ketu enka ne byotupwa lenyo ya mu kitulumukila na bakulumpe, ino kadipo utompola. Twalongele’tu myaka ibidi mu mwingilo wa kipindi, mwine motwefundile amba i biyampe ba mulume ne mukaji kwisamba pampikwa budimbidimbi ne kwingidila pamo.​—Musapudi 4:9.

Mu 1962, betwityile kukafunda mu myeji dikumi ku kalasa ka 37 ka Masomo a Ngileade mu Brooklyn, mu New York. Mu bana ba masomo 100, mwadi 26 besongele, o mwanda twamwene amba i dyese kukafunda’ko pamo. Nakivulukanga kipwano kyetu na bipanda mu lwitabijo, kimfwa Frederick Franz, Ulysses Glass, ne Alexander Macmillan.

Potwadi tufunda, betusoñenye twingidije bukomo bwetu bwa kubandila bintu. Kyolwa kya Dya Mposo dimodimo shi tubapu kufunda, twadi tukananga mu bifuko biyampe bya mu New York City.  Twadi tuyukile amba Dya Mwanzo tukalemba mu kīpi myanda yotwamwene. Divule dine twadi tujoka bapungile Dya Mposo kyolwa, ino tutu wa ku Betele wadi witukunkuja wadi witwipangula bipangujo mwanda wa kwitukwasha tuvuluke myanda mikatampe ya kukalemba. Dya Mposo dimo twajokoloka mu kibundi kyolwa kyonso. Twakapempula ku njibo kulaminwe bintu bya kala, kwine kotwefundile myanda itala mabwe matyematye ne makatampe adi mu lwelēle. Ku Njibo ya Kibīko kya Bintu bya Kipangila mu Amerika, twayukile’ko kwishila kwishidile ñwena obeta bu mbala na obeta bu ntungulu. Batwe tujokela ku Betele, tutu wadi witukunkuja wetwipangula’mba, “Le dibwe dityetye ne dikatampe dya mu lwelēle i meshile namani?” Danièle byaadi mukōke, walondolola’mba, “Mabwe makatampe adi na meno malampe!”

Twatulumukile bininge pa kwitutuma ku musambo wa Franse, kotwaingidile pamo mu myaka 53 ne kupita. Mu 1976, bauntonga bu mukwatakani wa Komite wa Musambo kadi baumpa ne mwingilo wa kukapempula matanda a mu Afrika ne a pa Bukata bwa Kutunduka, mwine mwadi mukankajibwe mwingilo wetu wa busapudi. Kino kyalengeje twende mu Gabon, mwetutene myanda yotwanenanga ku ngalwilo. Kunena na bubine, nkyadipo nanga’mba mbwanya kuvuija ino mingilo yonso ya mu kitulumukila. Ino Danièle waunkweshe pa kuvuija mwingilo o-onso.

Tamba’tu ku ngalwilo, twadi tusenswe būmi bwetu bwa ku Betele. Danièle byaefundile Angele mu myeji itano kumeso kwa kwenda ku Ngileade, waikele ke mwalamuni wa bwino wa mabuku etu. Twadi na nsangaji mivule mu mwingilo wetu wa ku Betele, inoko mingilo yotwaingile mu kipwilo yadi itusangaja bininge. Mvulukanga potwadi twenda bufuku na Danièle mu dishinda dya kudiye mu Paris, bakōke inoko basangale pa kwendeja pamo bifundwa bya Bible byendelela. Ino i kya bulanda, mwanda būmi bwa Danièle bwashintyile mu kitulumukila, byalengeja akomenwe kwingila mwaadi usakila.

Mu 1993, bamukwata dyaya dya ku dibele. Mundapilo wadi usansa bininge, kimfwa kupasulwa ne kundapwa na lawa mikomokomo ya kizungu. Myaka dikumi ne itano pa kupita’po, bamukwata monka dyaya, dine dyadi dibi bininge. Inoko byaadi usenswe bininge mwingilo wandi wa bwalamuni, walonga bukomo bwa kwingila monka pawaivwene’ko biyampe.

Nansha Danièle byaabelele bininge, ketwadipo tulanga nansha dimo kutamba ku Betele. Inoko kubelela ku Betele nako kudi na bikoleja, nakampata shi bakwenu kebayukilepo mosusukila. (Nkindi 14:13) Nansha Danièle byaadi kasenselela ku myaka 80, mpala yandi miyampe ne mumwekelo wandi kebyadipo bilombola’mba ubelanga. Kadipo witompwela. Ino wadi utele mutyima ku kukwasha bakwabo. Wadi uyukile amba kuteja kubwanya kukwasha bininge boba basusuka. (Nkindi 17:17) Danièle kadipo witūla bu mudingidi; ino wadi wingidija myanda yamutene mwanda wa kukwasha bakaka bavule baleke kutyina misongo ya dyaya.

Kadi twalwile ne na makambakano makwabo. Danièle byakadipo ukibwanya kwingila mwingilo wa kitatyi kyonso, wadi kaunkwasha bininge mu  miswelo mivule. Wadi unkambakena bininge, ne kino kyaunkweshe ñendelele kwingila bu mukwatakani wa Komite wa Musambo mu myaka 37. Kimfwa, wadi uteakanya bintu byonso mwanda wa tumone byakudya bya midi mu yetu njibo ne kwitūkija pa kimo difuku ne difuku.​—Nkindi 18:22.

Danièle wadi nyeke na mumweno muyampe kadi usangedile būmi. Kupwa wabela dyaya musunsa wa busatu. Bukomo bwetupwa. Kundapibwa misunsa mivule na lawa ya kizungu ne na mashini kwamupwile bukomo kakomenwa’nka ne kwenda. Mutyima waunsense pa kumona wami mukaji muswe, wadi mwalamuni wa bwino kakomenwa kwisamba.

Nansha byetupwile bukomo, ino twatakamene mu milombelo, koku tukulupile amba Yehova kaketulekapo nansha dimo tutompibwe kupita pa byotubwanya kutyumwina mu manwi. (1 Kodinda 10:13) Twadi tulonga nyeke bukomo bwa kusangela bukwashi bwa Yehova bwaetupa kupityila ku Kinenwa kyandi, bamuñanga ba ku Betele, ne kukwashibwa na buswe na kisaka kyetu kya ku mushipiditu.

Divule twadi tulomba Yehova etuludike pa bundapi botufwaninwe kwitabija. Kyaba kimo, kebadipo bakimundapa. Dokitele wadi undapa Danièle mu bula bwa myaka 23 wakomenwe kushintulula kine kyadi kimulengeja akomenwe kuyuka bintu pa kupwa kundapibwa na lawa ya kizungu. Wakomenwe kwitulombola muswelo mukwabo wa kumundapa. Kekwakidipo wa kumundapa, ketwiipangula mobisa kwikadila. Kupwa dokitele ungi waitabija kundapa Danièle. Bidi pamo’nka na Yehova wasawile dishinda mwanda wa kwitukwasha tulwe na kuzumbazumba kwetu.

Twefundile kulwa na kuzumbija mutyima kupityila ku kulangulukila pa bya dyalelo. Monka mwānenene’kyo Yesu amba: “Difuku ne difuku didi na makambakano adyo mabwane.” (Mateo 6:34) Mumweno muyampe ne mizaulo nabyo byetukweshe. Kimfwa, kitatyi kekyadipo kyundapibwa Danièle mu bula bwa myeji ibidi, waunenene na mizaulo koku umungamunga’mba, “Uyukile, nkyaivwene biyampe!” (Nkindi 17:22) Nansha byaadi ususuka, wadi usangela kwimba na diwi ditunduke ñimbo mipya ya Bulopwe.

Mumweno wandi muyampe waunkweshe ndwe na makambakano ami. Kunena na bubine, mu myaka 57 yotwalonga mu busongi, wadi uvuija bisakibwa byami bishileshile. Kadipo usaka nansha dimo kunombola mwa kukangila mai! Ino pa kukolejibwa bininge, nefundile mwa kukendela masani ne bisandi ne mwa kutēkela twakudya tupēla. Naladile ne bilaudi, ino nasangedile bininge kulonga bino bintu mwanda wa kumusangaja. *

Shi ntale kunyuma, mbwanya kumona’mba naboila ñeni miyampe ku makambakano etutene pa mwanda wa misongo ne bununu. Mibajinji, ketufwaninwepo kuvudilwa bya kulonga twakomenwa kusanswa mwinē petu. Tufwaninwe kwingidija senene myaka yotukidi na bukomo buvule mwanda wa kuta baswe betu mutyima. (Musapudi 9:9) Ya bubidi, ketufwaninwepo kulangalanga bininge pa tubintu tutyetutye; shi bitupu tubwanya kwilwa madyese mavule otudi nao difuku ne difuku.​—Nkindi 15:15.

Kitatyi kyonangulukilanga pa būmi bwetu bwa mu mwingilo wa kitatyi kyonso, monanga bya binebine amba twaeselwe na Yehova kutabuka ne motwadi tulangila. Neivwananga na mwēivwanine mulembi wa mitōto wānenene amba: “Yehova wanongela bintu na kanye.”—Ñimbo ya Mitōto 116:7.