Ba Tata ne Mama badi bene Katolika bepāne. Inoko pobefundile mu Bible amba dijina dya Leza i Yehova, abo bonso babidi baikele Batumoni ba Yehova bapyasakane. Tata waleka kusōnga bankishi ba Yesu. Inoko waingidija bwino bwandi bwa bu sendwe wa mbao mwanda wa kushinta yetu njibo, yaikala Njibo ya Bulopwe mibajinji mu San Juan del Monte, kibundi kya kufula kwa Manila, kapitale ya Filipine.

Ami pa kupwa kubutulwa mu 1952, bambutwile bami bashilula kumfundija myanda ya Yehova, monka mobadi bafundijija batutu bami baná ne bakaka bami basatu. Ponadi ntama, tata wankankamikile kutanga shapita umo wa mu Bible difuku ne difuku, kadi wefundile nami mu mabuku etu mavule. Kyaba kimo, bambutwile betu badi beta batadi bendakana ne mikendi ya ku bilo ya musambo bāye bashikate kwetu. Kino kyetuletēle nsangaji mivule mu kisaka, kadi kyalengeje tukankamikwe na myanda mimweke yadi itusekunwina bano batutu, mine yetulengeje batwe bonso tutangidije kumeso mwingilo wa Yehova mu bwetu būmi.

Bambutwile bami banshidile kimfwa kiyampe kya lwitabijo. Mama pa kufwa pa mwanda wa misongo, ami ne Tata twashilwile kwingila bupania pamo mu 1971. Inoko mu 1973 ponadi na myaka 20, tata wafwa. Bine kufwilwa bambutwile kwaunengeje nemone bu ngidi bunka. Inoko lukulupilo “lwa binebine kadi lushimate” lwa mu Bible lwankweshe ngikale na mumweno muyampe ne kushala pabwipi na Yehova pa kyaba kya kutyumukwa mutyima bininge. (Bah. 6:19) Kepaijijepo na pafwile tata, naitabija kukengila bu pania wa pa bula pa kisanga kītolwele kya Coron, mu polovenshi ya Palawan.

Nadi na myaka 21 ponafikile mu Coron. Byonadi nsongwalume wa ku kizungu, natulumukile bininge pa kujingulula’mba pa kino kisanga padi mudilo wa nshinga mutyetye, mapompi matyetye a mema, ne byendwa-nabyo bya myotoka ne mamotó bityetye. Nansha byopadi banabetu batyetye, kepadipo pania wa kusapula nandi kadi kyaba kimo nadi nsapula  bunka. Mu kweji wami mubajinji, nadi nanga bininge kyetu kisaka ne balunda nami. Bufuku, nadi mandila ñenyenye mūlu koku nsūmija impolo. Nadi nanga bya kwimika mwingilo wami ne kujokela kwetu.

Mu kino kitatyi kya bunka, nadi nsapwila Yehova byonso bindi ku mutyima. Nadi mvuluka milangwe ikankamika yonadi ntanga mu Bible ne mu mabuku etu. Nadi mvuluka divule kisonekwa kya Ñimbo ya Mitōto 19:14. Najingulwile amba Yehova ukekala “Dibwe dyami ne Mukudi wami” shi nangulukila pa bintu bimusangaja pamo bwa bintu byalongele ne ngikadila yandi. Kishinte kya mu Kiteba kya Mulami kya Falanse kinena’mba “Vous n’êtes jamais seul” a kyankweshe bininge. Nekitangile misunsa mivule. Kitatyi kyonadi bunka, nadi nemona bu ngidi pamo na Yehova kadi kino kyampele mikenga milumbuluke ya kulombela, kwifunda, ne kulanguluka.

Kepaijijepo na ponafikile mu Coron, natongwa bu mukulumpe. Byonadi mukulumpe bunka bwami, nashilwile kwendeja Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike a yenga ne yenga, Kupwilwa kwa Mingilo, Kifundwa kya Kitabo kya Kipwilo, ne Kifundwa kya Kiteba kya Mulami. Kadi yenga ne yenga nadi nena mwisambo wa bantu bonso. Na bubine, nkyakidipo monka na kitatyi kya kwimona bu ngidi bunka!

Nemwenine byabuyabuya mu mwingilo wami wa busapudi mu Coron—bamo mu bonadi nefunda nabo Bible bafikile ku kubatyijibwa. Inoko kwadi ne bikoleja. Kyaba kimo, byadi binomba kwenda lwendo tamba lubanga kutūla ku midi pa kukafika mu mwaba, papo nkiyukilepo ne kwine konkalāla shi nafika. Mu mwaba wa kipwilo mwadi mubadilwa ne tubisanga tuvule tutyetutye. Pa kukafika’ko, nadi ñenda divule na botyi pa majiba a kivula nansha byonkyadipo ndyukile koila! Ino mu bino bitatyi byonso bya makambakano, Yehova wadi unkinga ne kunkwatakanya. Mwenda mafuku, najingulwile amba Yehova wadi unteakanya ku bikoleja bikatampe bya mu mwaba mukwabo obantumine kukengidila’mo.

Mu 1978, natuminwe kukengidila mu Papuazi-Nuvele-Giné, kungala kwa Ostrali. Papuazi-Nuvele-Giné i ntanda ya ngulu idi na bukata busenselela ku ntanda ya Eshipanye. Natulumukile pa kujingulula’mba kintu kya bantu midiyo isatu ba mu ino ntanda besambanga ndimi 800 ne musubu. Na bya dyese, bantu bavule badi besamba ludimi lwa Melanesian Pidgin, luyukene bininge bu Tok Pisin.

Natuminwe kitatyi kampanda mu kipwilo kya Angele mu kapitale, mu Port Moresby. Inoko kitatyi kityetye pa kupita’po navilukila mu kipwilo kya Tok Pisin ne kutwela mu kalasa ka kufunda luno ludimi. Nadi ñingidija mu busapudi bintu byonadi nefunda mu kalasa. Kino kyankweshe ndyuke ludimi bukidibukidi. Kepaijije, naanza kunena mīsambo ya bantu bonso mu ludimi lwa Tok Pisin. Kepapityilepo ne mwaka mwine na ponafikile mu Papuazi-Nuvele-Giné, natongwa kwingila bu mutadi wa kipindi wa bipwilo bya Tok Pisin mu mapolovenshi mavule makatampe. Bine kino kyantulumwije bininge.

Bipwilo byobyadi kulampe na bipwilo bikwabo, nadi ntūla’ko bitango bivule bya kipindi ne kwenda ñendo mivule. Ku ngalwilo, nadi nemona bu ngidi bunka mwanda nadi mu ntanda myeni mwine mudi bantu besamba ludimi lwishile na lwami, kadi ba bibidiji bishile. Pa mwanda wa ngulu ne nshi ya bikunubikunu, kemwadipo mashinda mayampe. O mwanda kisengele yenga ne yenga nadi ñenda lwa  amviyo mwanda wa kukapempula bipwilo. Kyaba kimo, badi bansela bunka bwami mu kaamviyo katyetye kakubulwa kwikala’tu biyampe. Ino ñendo yadi inengeja nzumbije mutyima enka monadi nzumbijija’o ponadi ñenda na botyi!

Byokwadi enka bantu batyetye kete badi na matelefone, nadi nesamba na bipwilo kupityila ku mikanda. Divule nadi mfika ne mikanda yami mine keyafikile, ebiya kengipangula bantu ba mu kibundi banombole kudi Batumoni. Inoko kitatyi kyonso ponadi ntana banabetu, badi bantundaila na nsangaji ne na mutyima wa kufwija’ko. Kino kyadi kinengeja mvuluke kine kyonadi nongela buno bukomo bonso. Nemwenine bukwashi bwa Yehova mu miswelo mivule, kadi kipwano kyami nandi kyaningile’ko bininge.

Ponatenwe musunsa wami mubajinji ku kupwila pa kisanga kya ku mbadi kītwa bu Bougainville, ba mulume ne mukaji bamo baumfwena koku bamungamunga, bangipangula’mba, “Lelo wituvulukile?” Navuluka ponadi nsapwila bano ba mulume ne mukaji ponafikile musunsa wami mubajinji mu Port Moresby. Nashilwile kwifunda nabo Bible, ebiya nebashila tutu wa kwine’kwa efunde nabo. Pano badi ke babatyijibwe! Kino kibadilwa mu madyese mavule onaeselwe mu bula bwa myaka isatu yonalongele mu Papuazi-Nuvele-Giné.

Kumeso kwa kutaluka mu Coron mu 1978, netene’mo na kaka umo muyampe mpala kadi mwipāne, witwa bu Adel. Wadi pania wa lonso ulelele bandi bana babidi, ba Samuel ne Shirley. Enka mu kine kitatyi’kya, wadi ulelele ne mama wandi mununu. Mu Kweji 5, 1981, najokela mu Filipine mwanda wa kusonga Adel. Pa kupwa kwisonga, twaanza kwingila bu bapania ba lonso ne kukwatakanya kisaka kya pamo.

Nansha byonadi na kisaka, mu 1983 natongelwe monka bu pania wa pa bula ne kutumwa kukengidila pa Kisanga kya Linapacan, mu polovenshi ya Palawan. Kisaka kyetu kyonso kyavilukila pa kino kifuko kītolwele pene kepadipo Batumoni. Pa kupwa kulonga’po kintu kya mwaka umo, inandya Adel wafwa. Inoko, twaendelele kulonga bivule mu mwingilo wa busapudi, bine byetukweshe tulwe na njia ya bushiyena. Twashilwile kwifunda Bible na bantu bavule badi basaka kupwila. O mwanda kepaijijepo, twasakilwa Njibo ya Bulopwe mityetye. Ebiya twaubaka batwe bene Njibo ya Bulopwe imo. Myaka’tu isatu pa kupita’po na potwafikile, twaikele na nsangaji ya kumona bantu 110 batanwa ku Kivulukilo. Kadi bavule mobadi baendelele kufika ne ku kubatyijibwa.

Mu 1986, bantuma kukengidila pa kisanga kya Culion, pene padi kifuko kya bantu babela makopo. Kitatyi kityetye pa kupita’po, Adel nandi watongwa kwingila bu pania wa pa bula. Ku ngalwilo, twaselele mutyima kūlu pa kusapwila bantu bonenwe mu mpala na makopo. Inoko banabetu ba kwine’kwa betukulupija’mba bantu ba makopo batambwile bundapi, ne amba kekudipo kyaka kikatampe kya kusambukilwa na yabo misongo. Bamo mobadi badi batanwa ku kupwila ku njibo ya kaka umo. Bukidi bonka, twaibidila ne kusangela kusapula lukulupilo lwetu lwa mu Bible ku bano bantu badi bemona bu belwe na Leza ne na bantu. Byadi bisangaja’po  kashā kumona bantu badi babela bininge bekala na nsangaji na kukulupila’mba, dyakadilwe kantu bakekala na bukomo bwa ngitu bubwaninine.—Luka 5:​12, 13.

Le betu bana baibidile namani būmi pa kisanga kya Culion? Ami ne Adel twaityile bakaka babidi bankasampe ba pa kisanga kya Coron bāye bashikate netu, mwanda wa betu bana bekale na balunda bayampe. Samuel, Shirley, ne bano bakaka babidi bankasampe badi basangela kukwasha bantu bakwabo befunde bubine na kwifunda na bana bavule, kitatyi kyotwadi ami ne Adel twifunda na bambutwile ba bano bana. Kitatyi kimo twadi twifunda Bible na bisaka 11. Bukidi bonka, twashilula kwifunda Bible na bantu bavule, twabunda kipwilo kipya!

Ku ngalwilo, nadi mukulumpe bunka bwami mu kino kipindi. O mwanda bilo ya musambo yaunenene ñendeje kupwila kwa yenga ne yenga kwa basapudi mwānda mu Culion, ne kwa basapudi kitema mu kibundi kya Marily kwine kwadi kwendwa lwendo lwa mansá asatu na botyi. Shi tubapu kupwila kwine’kwa, kisaka kyetu kyadi kyenda lwa nshi mu kifuko kya ngulu mu bula bwa mansá mavule mwanda wa kukendeja bifundwa bya Bible mu kibundi kya Halsey.

Ku mfulo, bantu bavule pa kwitabija bubine mu Marily ne mu Halsey, twaubaka Mobo a Bulopwe mu bino bifuko bibidi. Pamo’nka bwa mu Linapacan, batutu ne bakaka pamo ne boba badi basangela bubine, bo baletele bingidilwa bivule ne kwingila mingilo mivule ya lūbako. Mu njibo yaūbakilwe mu Marily mwadi mubwanya kubwana bantu 200, kadi kwadi muswelo wa kwiibaija. Kino kyetukweshe twanze kulongela’mo bitango.

Mu 1993 patamine betu bana, ami ne Adel twashilwile mwingilo wa kipindi mu Filipine. Kupwa mu 2000, nafunda Masomo a Bufundiji bwa Mingilo mwanda wa kufundijibwa mwa kwikadila mwadimu ku ano masomo. Nadi nemona bu nkibwanyapo kwikala mwadimu ku ano masomo, inoko Adel wadi nyeke unkankamika. Waumvulwije amba Yehova ukampa bukomo bwa kwingila uno mwingilo mupya. (Fid. 4:13) Adel wanenene namino kupityila ku bintu byaadi ke mwimwene, mwanda wadi wingila mwingilo wandi koku wikonda na misongo.

 Mu 2006 ponadi mfundija ku ano masomo, bakwata Adel misongo ya Parkinson. Twatyumukilwe mutyima bininge! Ponamulombwele amba twimike mwingilo mwanda wa kukamukwatakanya, Adel wanondolola’mba, “Nakwisāshila, kimba’ko’tu dokitele ukokeja kundapa misongo yami. Nkulupile amba Yehova uketukwasha twendelele na mwingilo wetu.” Mu bula bwa myaka isamba yalondele’po, Adel waendelele kwingila mwingilo wandi pampikwa kwitompwela. Pakadipo ukibwanya kwenda, wadi kasapwila mu kakinga ka babisheta. Paadi kakomenwa kwisamba, wadi ulondolola ku kupwila mu kishima kimo nansha bibidi. Kufika enka ne byaafwile mu 2013, batutu ne bakaka badi batumina Adele kitatyi kyonso misapu ya kumufwija’ko pa kimfwa kyandi kiyampe kya kūminina. Napityije myaka 30 pamo na Adel, mukaji wa kikōkeji kadi wa buswe. O mwanda paafwile, nashilwile monka kwikonda na njia ne na bushiyena.

Adel wadi usaka ñendelele na mwingilo wami, ne ye byonalongele. Naendelele kulonga bivule mu mwingilo wa Yehova, ne kino kyankweshe ndwe na bushiyena. Tamba mu 2014 kutūla mu 2017, natuminwe kukapempula bipwilo bya ludimi lwa Tagalog mu matanda mwadi mutūdīlwe mwingilo wetu mikalo. Kupwa papo, nakapempwile bipwilo bya Tagalog mu Taiwan, mu États-Unis, ne mu Kanada. Mu 2019, nakafundije mu tulasa twa Angele twa Masomo a Basapudi ba Bulopwe mu India ne mu Tailande. Kwingila ino mingilo yonso i kundetele nsangaji mivule. Bine ngidi na nsangaji mivule mwanda ne muvudilwe bya kulonga mu mwingilo wa Yehova.

Konso kobadi bantuma kukengidila, nadi mpwana’ko na batutu ne bakaka bonadi ntana, o mwanda kebyadipo bipēla kwishiya nabo. Mu bitatyi pamo bwa bino, nefundile kukulupila bya binebine mudi Yehova. Nemwenine kitatyi kyonso bukwashi bwandi, kadi kino kyankweshe ngitabije na mutyima wami onso kushinta ko-konso kwa mu būmi bwami. Dyalelo, ne pania wa pa bula mu Filipine. Kendi mwibidile mu kyami kipwilo kipya, kine kikele bu kisaka kyami kinkwatakanya ne kundela. Kadi nsangalanga pomona ba Samuel ne Shirley beula lwitabijo lwa inabo.—3 Yo. 4.

Bine, ne mutanwe na matompo mavule mu būmi, mwine mubadilwa ne kumona wami mukaji muswe ususuka na misongo mibimibi ne kufwa. Kadi byanombele bukomo pa kwibidila ngikadilo mivule mipya. Nansha nankyo, ne mumone amba Yehova ‘kadipo kulampe na batwe bonso.’ (Bil. 17:27) Kuboko kwa Yehova “ke kwīpipo bininge” pa kukwatakanya ne kukomeja bengidi bandi, nansha ke mu myaba mītolwele. (Isa. 59:1) Yehova, Dibwe dyami, waikele nami mu būmi bwami bonso, o mwanda mufwijanga’ko bininge. Nkyadipo bunka nansha dimo.