Mu 2012, bafundi ba bintu bya kishiyekulu batene bibese byūmu bya mutyibi byalonga myaka 3 000. Bakimbi basangele bininge. Mwanda waka? Ke pa mwandapo wa bibese bya mutyibi, ino i mwanda wa bilembwa byadi’po.

Bafundi ba bintu bya kishiyekulu pobabungīle pamo bino bibese, babwenye kutanga bilembwa bya bene Kenani byadi pa mutyibi. Bya’mba: “Eshba’al Ben Beda,” ko kunena’mba “Eshebale, mwanā Beda.” Uno o musunsa umbajinji watene bafundi ba bintu bya kishiyekulu dino dijina dilembwe pa bintu bya kala.

Muntu mukwabo wādi witwa bu Eshebale i mutelwe mu Bible. Wādi mwanā Mulopwe Solo. (1 Bilongwa 8:33; 9:39) Polofesele Yosef Garfinkel, wadi mu bano basokwele mutyibi unena’mba: “I kisangaja’po kashā pa kutana dijina Eshebale mu Bible, kadi pano dibatanwa ne mu mānga ya bintu bya kala, kadi enka mu buludiki bwa Mulopwe Davida.” Kino i kimfwa kikwabo kilombola muswelo ubingijibwa Bible na bintu bya kala!

Mu Bible, Eshebale mwanā Solo witwanga kadi ne bu Ishi-boshete. (2 Samwele 2:10) Mwanda waka bāpingakenye “bale” na “boshete”? Bakimbi bashintulula’mba padi mulembi wa Samwele wa Tubidi wātyinine kwingidija Eshebale kutyina bene Isalela bakavuluka Bala, leza mulobo wādi utōtwa na bene Kenani. Ino mu mukanda wa mu Bible wa Bilongwa wa Kamo, mutanwa ne pano dijina Eshebale.