1, 2. Mu ino ngikadilo ya bintu, mwanda waka balanda kebakapu’mopo?

DYALELO, myanda itala lupeto i midyambakane bininge. Kimfwa, bankasampe bavule i bakomenwe kusokola twaji. Bantu bamo batulanga’nka ne būmi bwabo mu kyaka mwanda wa kuvilukila mu matanda a bupeta. Nansha ke mu matanda a bupeta mwine, mudi balanda bavule. Ntanda yonso, bampeta bendanga bapetela’ko, balanda nabo benda balandapela’ko bininge. Mungya kwenzankanya kwa panopano, mpeta mukatampe umo pa katwa udi na lupeto lubwanya kwikala na bantu 99 pa katwa. I kimweke patōka’mba nansha byokudi bantu bamo badi na lupeto luvule lubwanya kwibakwasha mu būmi bwabo bonso, inoko kudi kadi ne balanda ba tyō midiyala ne midiyala. Yesu wājingulwile kino paānenene amba: “Balanda mudi nabo mafuku onso.” (Mako 14:7) Mwanda waka kudi buno bukondame?

² Yesu wādi uyukile amba enka Bulopwe bwa Leza bo bubwanya kushinta ngikadilo ya ino ntanda ya byabusunga. Bible unena’mba “bansunga,” nansha ngikadilo ya byabusunga, pamo ne ngikadilo ya politike ne ya bipwilo, byonso bibadilwa mu bintu bya mu ino ntanda ya Satana. (Kusokwelwa 18:3) Bantu ba Leza bapēlelwanga kwisansanya lonso na politike ne na bipwilo bya bubela. Inoko,  bantu ba Leza bavule bakomenwanga kwisansanya lonso na byabusunga bya ino ntanda ya Satana.

3. Le i bipangujo’ka byotusa kubandaula?

³ Byotudi bene Kidishitu, tufwaninwe kubandaula mumweno wetu pa ngikadilo ya ino ntanda ya byabusunga. Pa kufikila pa kino, tubwanya kwiipangula amba: ‘Le i muswelo’ka ombwanya kwingidija bintu byami bya ku ngitu pa kulombola’mba nkōkele Leza? I muswelo’ka onkokeja kwepuka kwikuja bininge mu byabusunga bya ino ntanda? I myanda’ka mimweke ilombola’mba bantu ba Leza dyalelo bamukulupile ne pa mfulo?’

4, 5. (a) Le i bika byātene kalama wa mu mānga ya Yesu? (b) Lelo Yesu wānenene balondi bandi balonge bika?

⁴ Tanga Luka 16:1-9. Batwe bonso tufwaninwe kulangulukila pa mānga ya Yesu itala kalama mukondame. Uno kalama bāmusambile amba udi na kisūpa, kupwa mukulu wandi wa kaji wākwata butyibi bwa kumutalula. * (Tala kunshi kwa dyani.) Inoko kalama wālongele “bya bukosoke.” Kumeso kwa kutalulwa’ye pa kaji, wāsambile bulunda na bantu bādi babwanya kumukwasha mwenda mafuku. Yesu pa kwisambila pa ino mānga kādipo usakila bana bandi ba bwanga balonge bukondame pa mwanda wa kwikala na būmi buyampe. Kino ye kiloñanga bantu ba ino ntanda. Inoko Yesu wāingidije ino mānga mwanda wa kwitufundija bufundiji bwa kamweno.

⁵ Yesu wāyukile amba pamo bwa uno kalama wātenwe mu ngikadilo mikomo mu kitulumukala, ne balondi bandi bavule nabo bākakolelwa mwa kwikadila mu ino ntanda ya bukondame. O mwanda wēbalombwele amba: “Kimbai balunda na bupeta bukondame.” Mwanda waka? I mwanda shi byabupeta byabo bibebapu, balunda nabo, ba Yehova ne Yesu, ‘bakebatambula mu bīkalo bya nyeke.’ I bika byotubwanya kwifunda ku ano madingi a Yesu?

6. Le tubayuka namani amba ngikadilo ya byabusunga idi’ko dyalelo keyādipo mu mpango ya Leza?

⁶ Nansha Yesu byākashintulwilepo kine kyaātyile bintu bya ku ngitu bu bya “bukondame,” inoko Bible wikilombola patōka’mba kwivudidija lupeto mu byabusunga kekwādipo mu mpango ya Leza. Kimfwa, Yehova wāpele ba Adama ne Eve ku bitupu bintu byonso byobādi basakilwa mu Budimi bwa Edena. (Ngalwilo 2:15, 16) Mwenda mafuku, paāpele bashingwe māni mushipiditu ujila, “i kutupu nansha umo wadi unena’mba kintu kyonso kyadi nakyo i kyandi bunka; ino bintu byonso byobadi nabyo byadi bya abo bonso.” (Bilongwa 4:32) Mupolofeto Isaya wānenene amba kukekalanga kitatyi kikasangela bantu bya buyabuya bya pano pa ntanda. (Isaya 25:6-9; 65:21, 22) Inoko kino kitatyi pokekyafikile balondi ba Yesu bafwaninwe kulonga bintu na “bukosoke.” Bafwaninwe kwingidija bintu byabo bya bukondame bya mu ino ntanda, koku kadi balonga bukomo bwa kusangaja Leza.

7. Lelo i madingi’ka etupa Yesu mu Luka 16:10-13?

⁷ Tanga Luka 16:10-13. Kalama wa mu mānga ya Yesu wāpwene na balunda mwanda wa kamweno kandi aye mwine. Inoko, Yesu wādi usaka balondi bandi bapwane na balunda ba mūlu pampikwa kitungo kya kwisakila. Wādi usaka twivwanije amba muswelo otwingidija byabupeta byetu bya bukondame ubwanya kulombola shi bine tukōkele Leza nansha shi ketumukōkelepo. Le tubwanya kulonga kino namani?

8, 9. Leta bimfwa bya banabetu bamo baingidije senene byabupeta byabo bya bukondame.

 ⁸ Muswelo umo wa kulombola amba twingidijanga senene bintu byetu bya ku ngitu i na kutūla byabuntu ku mwingilo wa busapudi wa ntanda yonso wālaile Yesu. (Mateo 24:14) Nkasampe umo mwana-mukaji wa mu India wadi na kasanduku mwadi ubīka kalupeto bityebitye. Walekele’nka ne kupota bya kukaya nabyo mwanda wa kuvudija kalupeto kandi mu kasanduku. Payudile kasanduku, watūdile kyabuntu kya lupeto lwandi lonso mwanda wa kukwasha ku mwingilo wa busapudi. Tutu umo wa mu India udi na budimi bwa makoko. Wapēne makoko mavule bu kyabuntu ku bilo ya bwalamuni ya mu Malayalam. Ino bilo byoyadi isaka kupota makoko, wamwene’mba kyabuntu kyandi kyadi na mvubu mpata kupita’ko shi wapēne lupeto. Bine walongele bya ‘tunangu.’ Batutu ba mu Ngidiki nabo, batūlanga kyaba ne kyaba byabuntu bya māni a mpafu, mikama ya majiba, ne bidibwa bikwabo ku Betele.

⁹ Tutu mukwabo wa mu Sri Lanka nandi waletele lubanza lwandi lwikale ke pa kupwidila ne kulongela bitango ne pa kufikila bengidi ba kitatyi kyonso. Bine uno tutu wesuminwe lupeto pa kuleta luno lubanza, inoko bwadi bukwashi bukatampe ku basapudi ba kwine’kwa ba misokwe mityetye. Mu ntanda imo mwadi mukankajibwe mwingilo wetu, banabetu baingidije mobo abo bu Mobo a Bulopwe. Kino kyakweshe bapania ne basapudi bakwabo ba misokwe mityetye bekale na kifuko kya kupwidila’po pabwipi pampikwa kujimija lupeto.

10. I bintu’ka bimobimo byotumwenanga mu kwikala na buntu?

¹⁰ Bino bimfwa bilombola amba bantu ba Leza i ‘bakōkele mu bityetyetyetye.’ (Luka 16:10) Bengidijanga bintu byabo bya ku ngitu mwanda wa kamweno ka bakwabo. Le bano balunda na Yehova beivwananga namani pobatūla bino byabuntu? Bekalanga na nsangaji pa kuyuka’mba shi bekale na buntu, nabya bakamwena’mo bupeta “bwa binebine” momwa mūlu. (Luka 16:11) Kaka umo utūlanga kitatyi ne kitatyi byabuntu bya lupeto mwanda wa kukwasha ku mwingilo wa Bulopwe unena’mba, kudi kintu kitulumukwa kyalongekele mu bula bwa myaka. Ushintulula amba: “Namwene amba ponadi mpāna bininge bintu bya ku ngitu, naikele na buntu ku bantu bakwabo. Natamije bininge mutyima wa kufwilañana lusa, kutukijija bakwabo mutyima, ne kwitabija bilubo byami ne madingi.” Bantu bavule i bamone amba bamwenanga bininge mu kwikala na buntu.—Ñimbo ya Mitōto 112:5; Nkindi 22:9.

11. (a) Le buntu bwetu bulombola namani amba tuloñanga bya “bukosoke”? (b) I bika bilongeka mu bantu ba Leza dyalelo? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

¹¹ Netu tuloñanga “bya bukosoke” potwingidija bintu byetu bya ku ngitu mwanda wa kukwatakanya bakwabo mu mwingilo. Nansha shi ketubwanyapo kwingila mwingilo wa kitatyi kyonso, ne kuvilukila kokwa kusakilwa bukwashi, tubwanya kukwatakanya nyeke bakwabo. (Nkindi 19:17) Kimfwa, byabuntu byetu bikwashanga pa kulupula mabuku ne kukwatakanya mwingilo wa busapudi mu matanda malanda mudi bantu bavule batwela mu bubine. Mu matanda pamo bwa Congo, Madagaskar, ne Rwanda Mabible i makande’mo bei bininge. Kitatyi kimo Bible umo upotwanga na mfutwa itambula muntu ku yenga nansha ku kweji. Mu myaka mivule, banabetu badi batonga pa kupota byakudya bya kyabo kisaka nansha  kupota Bible na ino mfutwa. Dyalelo, kupityila ku byabuntu bileta bakwabo ne “kwenzankanya” lupeto, bulongolodi bwa Yehova bwalamunanga Mabible ne kwiabanya ku bitupu mwanda wa muntu yense wa mu kisaka ne boba botwifundanga nabo Bible bekale nandi. (Tanga 2 Kodinda 8:13-15.) Nanshi boba bapāna ne boba bapēbwa, abo bonso babwanya kwikala balunda na Yehova.

12. Lelo Abalahama wālombwele namani amba ukulupile mudi Leza?

¹² Netu tubwanya kwikala balunda na Yehova shi tukimba byabupeta bya “binebine” ne kwepuka kwikuja bininge mu byabusunga bya ino ntanda. Mo mwālongele ne Abalahama muntu wa kikōkeji. Wākōkele Yehova na kuviluka mu kibundi kya bupeta kya Ulu ne kukashikata mu mapema mwanda wādi usaka kwikala mulunda na Yehova. (Bahebelu 11:8-10) Wādi ukulupile nyeke mudi Leza kupita’ko mu bintu bya ku ngitu. (Ngalwilo 14:22, 23) Yesu wākankamikile bakwabo beule lwitabijo lwa Abalahama. Difuku dimo, wāsapwidile nsongwalume umo mpeta amba: “Shi usaka kwikala mubwaninine, enda ukapoteje byodi nabyo ne kupāna ku balanda, penepo ukekala na byabulēme mūlu, kupwa iya wikale mulondi wami.” (Mateo 19:21) Uno nsongwalume kādipo na lwitabijo pamo bwa lwa Abalahama. Inoko kwādi ne bantu bakwabo bādi bakulupile mudi Leza.

13. (a) Lelo Polo wāpele Temote madingi’ka? (b) I muswelo’ka otubwanya kulonda madingi a Polo dyalelo?

¹³ Temote wādi mwana-mulume wa lwitabijo. Polo pa kupwa kumwita bu “sola wa binebine wa Kidishitu Yesu,” wāmusapwidile amba: “I kutupu muntu wingilanga busola usuñanga bya busunga bya mu būmi, shi ukimba kwitabijibwa na mwine wamutwejeje bu sola.” (2 Temote 2:3, 4) Balondi ba Yesu dyalelo, kubadila’mo ne bengidi ba kitatyi kyonso mudiyo umo ne kupita, baloñanga bukomo bwa kulonda ano madingi a Polo. Bakomenanga ditompo dya kukokwa na bintu bisumbijibwa mu ino ntanda ya makomwa-meso. Bavulukanga musoñanya wa amba: “Mwapudi i mupika wa mwapulwa.” (Nkindi 22:7) Satana usakanga tujimije kitatyi kyetu kyonso ne bukomo mwanda wa kwipeneneka na byabunsunga bya mu ino yandi ntanda. Bamo bashalanga na ndeni mivule mwanda wa kupota njibo, motoka, kufunda masomo nansha ke pa mwanda wa kulonga butundaile bwa katutu. Shi ketutadijepo, tubwanya kushala na ndeni ya myaka kapwila. Tuloñanga bya tunangu potupēleja būmi bwetu, potwepuka ndeni, ne potuleka kusupakanya lupeto. Shi tulonge uno muswelo, nabya tukengidila Leza na bwanapabo kupita’ko kumunwa bupika na ngikadilo ya byabusunga ya dyalelo.—1 Temote 6:10.

14. Lelo tufwaninwe kusumininwa kulonga bika? Leta bimfwa.

¹⁴ Pa kupēleja būmi bwetu, tufwaninwe kutūla Bulopwe bwa Leza pa kifuko kibajinji. Ba mulume ne mukaji bamo badi na byabusunga bivule kadi bimwenwa’mo bininge. Inoko, badi basaka kujokela mu mwingilo wa kitatyi kyonso. O mwanda bapoteje byabusunga byabo, botyi, ne bintu bikwabo bya ku ngitu. Kupwa betuma kukakwasha ku lūbako lwa kité kya ntanda yonso mu Warwick, mu New York. Uno wadi mwanda wa pa bula ku bano ba mulume ne mukaji mwanda badi bengila ku Betele, kadi mu mayenga amo badi bengila pamo na bambutwile ba mulume ne na wabo mwana mwana-mukaji ne wandi mulume ku lūbako lwa mu Warwick. Kaka umo pania wa mu Colorado, mu États-Unis, wasokwele kaji ku banki kamusela kipindi kya difuku dimo. Bakulu bandi ba kaji pa kusangela bininge mwingidilo wandi, bamunenene engile kaji kalomba kitatyi kivule ne kumubweja’ko mfutwa misunsa isatu. Inoko, kano kaji byokekadipo ka kumushila kitatyi kya kutambila mu mwingilo,  o mwanda wekapelele. Bino i bimfwa’tu bityetye bya kwipāna bya bengidi ba Yehova. Shi tusumininwe kutūla tumweno twa Bulopwe pa kifuko kibajinji, nabya tukalombola’mba tukwete na mutyika bulunda bwetu na Leza ne bupeta bwa binebine kupita bintu bya ku ngitu.

15. Lelo i bupeta’ka buletanga nsangaji mikatampe?

¹⁵ Kwikala na bupeta bwa ku ngitu kekushintululapo amba twi betabijibwe na Leza. Yehova weselanga “bampeta mu mingilo milumbuluke.” (Tanga 1 Temote 6:17-19.) Kimfwa, kaka umo witwa bu Lucia wayukile amba mu Albani musakilwa basapudi bavule. * (Tala kunshi kwa dyani.) Penepa waviluka mu Itali ne kwenda mu Albani mu 1993. Nansha byakadipo na kaji, aye’ko wadi ukulupile amba Yehova ukamukwasha. Wefundile Kialbani ne kukwasha bantu 60 ne musubu bepāne. Padi mu kyetu kibundi mwingilo wetu wa busapudi keulupulangapo bipa pamo bwa bino. Inoko kintu kyonso kyotulonga mwanda wa kukwasha bakwabo befunde myanda ya Yehova ne kwikala balunda nandi, kyo kintu kyotufwaninwe kumona nyeke na mvubu.—Mateo 6:20.

16. (a) I bika bikafikila ngikadilo ya byabusunga ya dyalelo? (b) Le kino kifwaninwe kwikala na lupusa namani pa muswelo otumona bintu bya ku ngitu?

¹⁶ Yesu wālombwele patōkelela’mba ngikadilo ya byabusunga ya dyalelo ikatalulwa’ko. Wānenene amba: ‘Shi buno bupeta bwa ku ngitu bubapu,’ ino kātatenepo amba ‘shi bukapwa.’ (Luka 16:9) Mu ano mafuku a mfulo, mabanki amo aponene kadi mu matanda amo mwaikele makambakano mavule a misokwe ya lupeto. Inoko panopano ponka bintu bisa kubipila’ko mpata. Ngikadilo ya politike, ya bipwilo, ne ya byabusunga ya ino ntanda ya Satana bikatalulwa’ko. Mupolofeto Ezekyele ne Zefenia bālaile amba ndalama ne nsahabu, bine bimonwa na mvubu mpata mu ngikadilo ya byabusunga, kebikekalapo monka na mvubu. (Ezekyele 7:19; Zefenia 1:18) Le tukeivwana namani shi tubafika ku mfulo kwa bwetu būmi mu ino ntanda ne kujingulula’mba twashintyile bupeta bwetu bwa binebine na bintu bya bukondame bya ino ntanda? Tubwanya kukeivwana pamo bwa muntu waingile mu būmi bwandi bonso mwanda wa kwikala na lupeto luvule, ino ku mfulo wajingulula’mba lupeto lonso lwadi nalo i lwa bubela. (Nkindi 18:11) Bintu bya ku ngitu bya mu ino ntanda bisa konakanibwa. Nanshi kwatakanya mukenga wa kwingidija bintu byobe bya ku ngitu mwanda wa kupwana na balunda ba mūlu. Byobya byotulongela Yehova ne Bulopwe bwandi bituletelanga nsangaji ya bine.

17, 18. Lelo i mpalo’ka itengēle balunda na Leza?

¹⁷ Pakāya Bulopwe bwa Leza i kutupu muntu nansha umo ukapota kintu na lupeto nansha kwikala na ndeni. Byakudya bikekala bya ku bitupu kadi bivule, ne kadi ketukasakilwapo kufuta badokitele nansha bamuñanga. Balunda na Yehova bakasangela bya buyabuya bya pano pa ntanda. Olo, nsahabu, ne mabwe a bulēme bikengidijibwa mwanda wa kuneñenya bintu, ke pa mwandapo wa kupeteja muntu kampanda. Mbao mikomo, mabwe ne byuma bya kūbaka nabyo mobo mayampe bikekala bya ku bitupu. Balunda netu baketupa’byo ku bitupu, ketukebapote’byopo. Bine tukasangelanga bya buyabuya byonso bya pano pa ntanda.

¹⁸ Kino i kipindi’tu kya mu mpalo ya kutendelwa ikapalwa boba bapwana na balunda ba mūlu. Batōtyi ba Yehova ba pano pa ntanda bakela nsadi ya tusepo ne nsangaji pobakevwana binenwa bya Yesu bya amba: “Iyai, banwe ba kweselwa na Tata, pyanai Bulopwe bwimulongolwedilwe tamba ku ñanjilo ya ino ntanda.”—Mateo 25:34.