1-2. (a) Le i kika kinenenwa’mba Amakedona i mwanda muyampe ku bantu? (b) Le i bipangujo’ka byotusa kwisambila’po mu kino kishinte?

LE KODI mwivwane bantu batela divita dya nyukilia ne kimpengele kya kipangila bu “Amakedona”? Inoko, aye Bible unena’mba Amakedona i mwanda muyampe, mwanda uleta nsangaji! (Kus. 1:3) Divita dya Amakedona kedikatukijapo bantu ino dikebapandija! Mwanda waka tubanena namino?

² Bible unena’mba divita dya Amakedona dikapandija bantu na kutalula’ko buludiki bwa bantu. Dino divita dikapandija bantu na konakanya babi ne kukūla boloke. Kadi dikapandija bantu na kukinga ntanda ku bonakani. (Kus. 11:18) Pa kwitukwasha twivwanije uno mwanda senene, twisambilei bidi pa bino bipangujo biná: Le Amakedona i bika? Le i binkumenkume’ka bisa kulongeka kumeso kwa Amakedona? I muswelo’ka otubwanya kubadilwa mu boba bakapanda pa Amakedona? Ne i muswelo’ka otukashala bakōkele pano pafwena Amakedona?

3. (a) Le kishima “Amakedona” kishintulula bika? (b) Mungya Kusokwelwa 16:14, 16, le i kika kyotunenena’mba Amakedona ke kifukopo kimweka na meso?

³ Tanga Kusokwelwa 16:14, 16. Kishima “Amakedona” kitanwa musunsa umo kete mu Bisonekwa, kadi i kitambe ku kishima kya Kihebelu kishintulula’mba “Lūlu lwa Mekido.” (Kus. 16:16; kunshi kwa dyani) Mekido i kibundi kyādi mu Isalela wa kala. (Yos. 17:11) Inoko Amakedona ke dijinapo dya kifuko kimweka na meso pano pa ntanda. Shi tunene, i kishima kifunkila pa kukongakanibwa kwa “balopwe ba ntanda  yonso ikelwe na bantu” mwanda wa kulwa na Yehova. (Kus. 16:14) Inoko mu kino kishinte tusa kwingidija kishima “Amakedona” pa kwisambila pa divita dikekala’ko pa kupwa kukongakanibwa kwa balopwe ba ntanda. Le tubayuka namani amba Amakedona i kifuko kya kyelekejo? Dibajinji, i kutupu lūlu lumweka na meso lwitwa bu Mekido. Dya bubidi, kifuko kya Mekido i kityetye bininge, kekibwanyapo kubwana’po “balopwe ba ntanda yonso ikelwe na bantu,” ne bibumbo byabo ne byabulwi byabo. Dya busatu, enka na motusa kwikimwena mu kino kishinte, divita dya Amakedona dikashilula kitatyi kikatambwa bantu ba Leza bakusankene koku ne koku pano pa ntanda na “balopwe” ba ntanda.

4. Mwanda waka Leza ukwatañanya Mekido na divita dyandi dikatampe dya mfulo?

⁴ Mwanda waka Yehova ukwatañanya Mekido na divita dikatampe dya mfulo? Mekido ne Musansa wa Yezelele i bifuko byādi bilwilwa’po mavita mavule. Kitatyi kimo, Yehova wākweshe bantu bandi mu ano malwi. Kimfwa, “dya ku mema a Mekido” Leza wākweshe Balaka Mutyibi mwine Isalela anekenye kibumbo kya bene Kenani kyādi kyendejibwa na Shisela. Balaka ne mupolofeto mukaji Debola bāfwijije’ko Yehova pa bushindañani bwabo bwa mu kingelengele. Bāimbile amba: “Tamba mūlu ñenyenye yalwile . . . na Shisela. Kamunonga ka Kishone kebapitwile.”​—Bat. 5:19-21.

5. Le i kwishila’ka kukatampe kudi pa bukata bwa divita dya Amakedona na bulwi bwālwile Balaka?

⁵ Ba Balaka ne Debola bāfudije lwimbo lwabo na binenwa bya amba: “Nanshi leka balwana nobe bonso bakube, abe Yehova, ino leka boba bonso bakusenswe bekale bwa dyuba ditamba mu ntumbo yadyo.” (Bat. 5:31) Pa Amakedona napo, balwana na Leza bakakubijibwa, ino boba basenswe Leza bakapanda. Inoko padi kwishila kukatampe pa bukata bwa ano malwi abidi. Pa Amakedona, bantu ba Leza kebakalupo. Kadi kebakekalapo na byabulwi! ‘Bakekala bakomo shi bakekale talala nyā ne kukulupila’ mudi Yehova ne bibumbo byandi bya mūlu.​—Isa. 30:15; Kus. 19:11-15.

6. Le Yehova ukanekenya namani balwana nandi pa Amakedona?

⁶ Lelo Leza ukanekenya namani balwana nandi pa Amakedona? Aye ubwanya kwingidija bintu palapala. Kimfwa, ubwanya kwingidija kutenkana kwa ntanda, mvula wa mabwe, ne mapeni. (Yoba 38:22, 23; Ezk. 38:19-22) Ubwanya kulengeja balwana nandi belwe abo bene na bene. (2 Bi. 20:17, 22, 23) Kadi ubwanya kwingidija bamwikeulu bandi bepaye bantu babi. (Isa. 37:36) Nansha shi Leza wakengidija bika, aye ukanekenya. Balwana nandi bonso bakonakanibwa. Kadi boloke bonso bakapanda.​—Nki. 3:25, 26.

7-8. (a) Mungya 1 Bene Tesalonika 5:1-6, le i lubila’ka kelwaelelwe kashā lukela bendeji ba ntanda? (b) Mwanda waka luno lubila lukekala bu bubela buleta kyaka?

⁷ Lubila lwa “ndoe ne mutyima-ntenke” lukelwa kumeso kwa “difuku dya Yehova.” (Tanga 1 Bene Tesalonika 5:1-6.) Mu 1 Bene Tesalonika 5:2, “difuku dya Yehova” difunkila pa “kyamalwa kikatampe.” (Kus. 7:14) Le tukayuka namani amba kino kyamalwa kekisa kushilula? Bible witulombola’mba kukelwa lubila kelwaelelwe kashā. Luno lubila lukekala bu kiyukeno kilombola’mba kyamalwa kikatampe kekisa kushilula.

⁸ Luno i lubila lwālailwe lwa “ndoe ne mutyima-ntenke.” Mwanda waka bendeji ba ntanda bakanena namino? Le bendeji ba bipwilo bakebakwasha’ko? Bibwanika. Inoko, luno lubila lukekala’tu bu bubela bukwabo butamba ku bandemona. Kadi buno bubela bukekala bu kyaka kikatampe mwanda  bukalengeja bantu balange bya bubela’mba badi na mutyima-ntenke, akyo papo kyamalwa kikatampe bininge mu mānga ya muzo wa muntu kibatengēle. Bine, bakafikilwa na “konakanibwa kwa mu kitulumukila, pamo bwa bisanso bya lubutulo bya mwana-mukaji wa dīmi.” Le i bika bikafikila bengidi ba Yehova ba kikōkeji? Padi bakatulumuka pakashilula difuku dya Yehova mu kitulumukila, inoko bakekala beteakanye.

9. Lelo Leza ukonakanya ntanda ya Satana namani?

⁹ Yehova kakonakanyapo ntanda yonso ya Satana musunsa umo, na mwaālongele mu mafuku a Noa. Ino ukonakanya’yo mu bipindi bibidi bikatampe. Dibajinji, ukonakanya Babiloni Mukatampe, buludiki bwa ntanda yonso bwa bipwilo bya bubela. Kupwa, pa Amakedona, ukonakanya kipindi kikwabo kya ntanda ya Satana, mwine mubadilwa malongolodi a politike, basola, ne malongolodi a bya busunga. Pano tubandaulei senene bino binkumenkume bibidi bikatampe.

10. Mungya Kusokwelwa 17:1, 6 ne 18:24, mwanda waka Yehova ukonakanya Babiloni Mukatampe?

¹⁰ “Butyibi busa kutyibilwa ndumba mukatampe.” (Tanga Kusokwelwa 17:1, 6; 18:24.) Babiloni Mukatampe ufutulwijanga bininge dijina dya Leza. Ufundijanga myanda ya bubela padi Leza. Uloñanga busekese bwa ku mushipiditu na kusamba kipwano na baludiki ba ntanda. Umwenanga pa mutwe wa bantu bandi na kwingidija bukomo bwandi ne lupusa lwandi. Kadi i mumwange mashi mavule, kubadila’mo ne a bengidi ba Leza. (Kus. 19:2) Le Yehova ukonakanya Babiloni Mukatampe namani?

11. Le “kinyema kya ntanda kya musombelo utyila pyā” i bika, ne Leza ukekingidija namani pa kufikidija kiswa-mutyima kyandi pa Babiloni Mukatampe?

¹¹ Yehova ukengidija “masengo dikumi” a “kinyema kya ntanda kya musombelo utyila pyā” pa konakanya “ndumba mukatampe.” Kino kinyema kya ntanda kya kyelekejo, kyelekeja Bumo bwa Mizo. Masengo dikumi elekeja maludiki a politike  akwatakenye kino kitango. Pa kitatyi kitungilwe na Leza, ano maludiki a politike akatamba’dyo Babiloni wa kyelekejo. “Bakamusala ne kumuvūla mutaka” na kutūta bupeta bwandi bonso ne kusokwela patōka bubi bwandi. (Kus. 17:3, 16) Buno bonakani bwa bukidibukidi​—enka na bwa mu difuku dimo​—bukasansa bininge boba bamukwatakenye. Pano wianyanga’mba: “Ami nshikete bu mulopwe mukaji, kadi nkidipo mukaji wa kishala, nkikekalapo mu madilo nansha dimo.”​—Kus. 18:7, 8.

12. Le Yehova kakalekapo mizo ilonge bika, ne mwanda waka?

¹² Leza kakalekapo mizo yonakanye bantu bandi. Mwanda betyilwanga pa dijina dyandi, ne kadi i bakōkele musoñanya wandi wa kutamba mu Babiloni Mukatampe. (Bil. 15:16, 17; Kus. 18:4) Kadi baloñanga bukomo bwa kukwasha bakwabo nabo batambe’mo. O mwanda bengidi ba Yehova ‘kebakatambulapo ku mpupo yandi.’ Inoko lwitabijo lwabo lukatompibwa.

13. (a) Lelo Koka i bika? (b) Mungya Ezekyele 38:2, 8, 9, le i bika bikafikija Koka pa kifuko kya kyelekejo kitwa bu Amakedona?

¹³ Kutambwa na Koka. (Tanga Ezekyele 38:2, 8, 9.) Malongolodi a bipwilo bya bubela pa kupwa konakanibwa, bantu ba Leza bo bakashala, pamo bwa mutyi umo upandile ku kivula kikatampe. Na bubine, Satana ukaloba. Ukamwekeja bulobo bwandi na kwingidija lunsafwakanwa lwa “myanda inenenwe ku mushipiditu na bandemona”​—mwanda wa kutonona mizo mikutyile mu bumo itambe’dyo bengidi ba Yehova. (Kus. 16:13, 14) Ino mizo mikutyile mu bumo itwanga bu “Koka wa ntanda ya Makoka.” Mizo poikashilula bulwi bwayo, ikafika pa kifuko kya kyelekejo kitwa bu Amakedona.​—Kus. 16:16.

14. Le Koka ukajingulula bika?

¹⁴ Koka ukakulupila kwandi “kuboko kwa ngitu”​—ko kunena’mba kibumbo kya basola bandi. (2 Bi. 32:8) Batwe tukakulupila mudi Yehova Leza wetu​—kintu kikamonwa  na mizo bu bulubi. Mwanda baleza ba bukomo ba Babiloni Mukatampe kebamukūdilepo ku “kinyema kya ntanda” ne ku “masengo dikumi” akyo! (Kus. 17:16) Nanshi Koka ukalanga’mba i bipēla kunekenya. Ukatamba bantu ba Yehova pamo bwa “makumbi apūta ntanda.” (Ezk. 38:16) Ino Koka ukajingulula bukidi bonka’mba wapi mu dikinga. Pamo bwa Felo pa Dijiba Dityila, Koka ukajingulula’mba ulwanga na Yehova.​—Div. 14:1-4; Ezk. 38:3, 4, 18, 21-23.

15. Le Kidishitu ukanekenya muswelo’ka?

¹⁵ Kidishitu ne bibumbo byandi bya mūlu bakalwila bantu ba Leza ne konakanya bibumbo bikatampe bya Koka. (Kus. 19:11, 14, 15) Ino le i bika bikafikila Satana, walwana mukatampe na Yehova, mwine ukafikija mizo ku Amakedona na bubela bwandi? Yesu ukamwela mu lupongo pamo ne bandemona bandi, mwine mobakashityilwa mu bula bwa myaka kanunu.​—Kus. 20:1-3.

16. (a) Le i muswelo’ka otukalombola’mba ‘tuyukile Leza’? (b) Le kuyuka kotuyukile Yehova kuketuletela dyese’ka pa Amakedona?

¹⁶ Ekale shi ketudi beje mu bubine nansha shi ketwaijije’mo, pa kupanda pa Amakedona, tufwaninwe kulombola’mba ‘tuyukile Leza’ ne amba tukōkele “myanda miyampe ya Mfumwetu Yesu.” (2 Ts. 1:7-9) ‘Tuyukile Leza’ shi tuyukile bintu byasenswe, byashikilwe, ne misoñanya yandi. Kadi tulombolanga’mba tumuyukile shi tumusenswe, tumukōkele ne kumutōta’nka aye kete. (1 Yo. 2:3-5; 5:3) Shi tulombole amba tuyukile Leza, nabya tukekala na dyese dya ‘kuyukwa nandi,’ kintu kiketupandija pa Amakedona! (1 Ko. 8:3) Mwanda waka tunena namino? Mwanda ‘kuyukwa nandi’ kulombola’mba twi betabijibwe na Leza.

17. Le kukōkela “myanda miyampe ya Mfumwetu Yesu” kushintulula bika?

¹⁷ Mu “myanda miyampe ya Mfumwetu Yesu” mubadilwa bubine bonso bwāfundije Yesu, budi mu Kinenwa kya Leza. Tukōkelanga  myanda miyampe shi twingidija’yo mu būmi bwetu. Kino kikōkeji kilombanga kutūla tumweno twa Bulopwe pa kifuko kibajinji, kulonda misoñanya myoloke ya Leza mu būmi, ne kusapula Bulopwe bwa Leza. (Mat. 6:33; 24:14) Mubadilwa ne kukwasha’ko banababo na Kidishitu bashingwe māni pobavuija mwingilo wabo mukatampe.​—Mat. 25:31-40.

18. Le bene Kidishitu bashingwe māni basa kupala boba bebakwasha’ko mpalo namani?

¹⁸ Panopano ponka bengidi ba Leza bashingwe māni nabo basa kupala “mikōko mikwabo” mpalo pa mwanda wa bukwashi bwabo. (Yoa. 10:16) Namani? Kumeso kwa divita dya Amakedona kushilula, abo bonso 144 000 bakasangwilwa mūlu bu bipangwa bya ku mushipiditu kebibwanyapo kufwa. Penepa bakabadilwa mu bibumbo bya mūlu bikonakanya Koka ne kukinga “kibumbo kikatampe” kya bantu badi pamo bwa mikōko. (Kus. 2:26, 27; 7:9, 10) Bine, kibumbo kikatampe kikekala na dyese pa mwanda wa kukwatakanya kobākwatakenye bengidi ba Yehova bashingwe māni pobādi bakidi pano pa ntanda!

19-20. Nansha shi tubatanwa na matompo, le i muswelo’ka otukashala bakōkele pano pafwena Amakedona?

¹⁹ Mu ano mafuku mabi a mfulo, bantu bavule ba Yehova batanwanga na matompo. Nansha nankyo, tubwanya kūminina na nsangaji. (Yak. 1:2-4) Kintu kikatampe kibwanya kwitukwasha i kulombela na kininga. (Luka 21:36) Kutentekela pa milombelo, tufwaninwe kwifunda ne kulangulukila pa Kinenwa kya Leza difuku ne difuku, kubadila’mo ne bupolofeto budi’mo butala pa ano etu mafuku. (Ñim. 77:12) Kulonga bino bintu ne kusapula bininge, bikakomeja lwitabijo ne lukulupilo lwetu!

²⁰ Langa’po bidi mokasangela kitatyi kikonakanibwa Babiloni Mukatampe ne kitatyi kikapwa Amakedona! Nakampata, langa’po bidi nsangaji mikatampe yokekala nayo pakabingijibwa dijina dya Leza ne bubikadi bwandi! (Ezk. 38:23) Bine, Amakedona i mwanda muyampe ku boba bayukile Leza, bakōkele wandi Mwana, ne bakōminina kufika ne ku mfulo.​—Mat. 24:13.