Bambutwile bami bayukile bubine kumeso kwa kwisonga mu myaka ya 1920. Nabutwilwe ku ngalwilo kwa mwaka wa 1939. Ponadi mwanuke mu Angeletele, twadi twenda na bambutwile bami ku kupwila, kupwa neandikija ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike. Mvulukanga ne dyalelo kitatyi kyonapityije kipindi kyami kibajinji, baunkandija pa kintu mwanda wa mfikile pa kineneno. Nadi na myaka isamba kadi nadi mutūyuke bininge mwanda bantu bonso badi bantala.

Pa mwanda utala busapudi, tata wadi unembela bya kukasapula pa tabulo. Nadi na myaka mwānda ponaendele bunka kukasapula dibajinji ku njibo ya muntu. Nasangele bininge patangile mwinē njibo byadi bilembelwe pa tabulo, kupwa watambula ne dibuku “Que Dieu soit reconnu pour vrai”! Najoka lubilo kukasapwila’mo tata. Busapudi ne kupwila byadi binsangaja bininge, kadi byaunkweshe ngikale na mutyima wa kwingidila Yehova kitatyi kyonso.

Paunembeje tata ku ba kutambula Kiteba kya Mulami, nashilula kusanswa bubine bwa mu Bible bininge. Nadi ntanga kiteba ne kiteba shi kibafika. Nakulupila Yehova bininge kadi byaunengeja nepāne kwadi.

Twaendele na kyetu kisaka ku kitango kya mu New York kya mu 1950 kyadi kinena’mba, L’accroissement de la théocratie. Mutwe wa mwanda wa Dya Buná, mafuku 3 Kweji 8, wadi unena’mba “Journée de missionnaires.” Mu dine difuku’dya Tutu Carey Barber, waingile mu Kitango Kyendeji mwenda mafuku, wanena mwisambo wa lubatyijo. Ku mfulo kwa mwisambo wandi, wanena bonso ba kubatyijibwa balondolole  ku bipangujo bibidi, nami naimana nanena’mba, “Eyo!” Nadi na myaka 11, ino nayukile amba nakwata butyibi bukatampe. Inoko nadi ntyina mema mwanda nadi nkiyukilepo kusumba. Tata nkasa waenda nami ku kyumbu kadi waunkulupija’mba byonso bisa kupita’nka biyampe. Na bubine, byonso byaendele’nka lubilo kadi maulu ami keafikilepo panshi pa kyumbu. Tutu umo wauntambikile kwa tutu mukwabo, tutu mukwabo nandi wauntambika kwa tutu mukwabo mwine waumbatyije, kupwa tutu mukwabo wauntambija mu kyumbu. Tamba mu dine difuku’dya, Yehova ōlolanga nyeke tushinda twami.

Ponapwile masomo nadi nsaka kwikala bu pania, ino badimu bankankamika nkafunde ku iniveleshite. Abo pa kuningila naitabija, nakafunda ku iniveleshite, inoko ne kwija mpika najingulula’mba, nkibwanyapo kwimanija mu bubine koku kadi ntele mutyima ku masomo ami, kupwa nakwata butyibi bwa kuleka’o. Nalombela Yehova pa uno mwanda, kupwa nebalembela mukanda na bulēme amba nsa kuleka masomo ku mfulo kwa mwine mwaka’wa. Ponkapo nashilula kwingila bu pania koku nkulupile mudi Yehova.

Mu Kweji 7, 1957, nashilula kwingila mwingilo wa kitatyi kyonso mu kibundi kya Wellingborough. Nanena batutu ba ku Betele ya mu Londoni bantumine’ko tutu pania wa bwino wa kwingila nandi. Tutu Bert Vaisey wamfundije bintu bivule, byaadi musapudi mukankamane waunkweshe ngikale na mpangiko miyampe ya busapudi. Mu kyetu kipwilo twadi’mo na bakaka banunu basamba, Tutu Vaisey ne ami. Kuteakanya kupwila konso ne kupityija’ko bipindi, kwaumpele mikenga mivule ya kuningija kikulupiji kyami mudi Yehova ne kumwekeja lwitabijo lwami.

Pa kupwa kukutwa kitatyi kityetye pa mwanda wa kupela kutwela busola, twemona na Barbara, kaka umo pania wa pa bula. Twesonga mu 1959, kadi batwe bonso twadi twitabije kwenda konso kobaketutuma. Dibajinji twaenda ku Lancashire, kungala ne kushika kwa Angeletele. Kupwa mu Kweji 1, 1961, baungita kukafunda mu kweji umo ku Masomo a Mwingilo wa Bulopwe ku Betele ya mu Londoni. Ino natulumukile, ku mfulo kwa masomo, bauntonga bu mutadi wa kipindi. Kupwa mutadi wa kipindi umo wa bwino wa mu kibundi kya Birmingham, waumfundija mayenga abidi, twadi ne na Barbara. Ebiya twakajokela mu mwaba wetu wa Lancashire ne Cheshire.

Potwadi mu konje mu Kweji 8, 1962, betutumina mukanda ku bilo ya musambo. Mu amvelope mwadi mafomu a ku Masomo a Ngileade! Pa kupwa kulombela pa uno mwanda, ami ne Barbara twadinga mafomu kupwa tweajokeja bukidibukidi ku bilo ya musambo mobetusoñaninye. Myeji itano pa kupita’po, twaenda ku Brooklyn, mu New York, kukafunda ku Ngileade mu kalasa ka 38 mu bula bwa myeji dikumi.

 Ku Ngileade kebetufundije’kopo enka Kinenwa kya Leza ne bulongolodi bwandi, ino i ne bubana ba bana bwetu. Potwadi tukidi’tu na myaka 20 ne musubu, twaboile ñeni mivule ku botwakafundile nabo. Difuku ne difuku badi bampa kipindi kya kupityija na Tutu Fred Rusk mwadimu wetu umo. Kintu kyaadi ukoma i amba madingi afwaninwe kwikala nyeke mayampe, ko kunena’mba madingi afwaninwe kwimanina pa Bisonekwa. Mu batutu ba bwino badi banena mīsambo ku masomo mwadi ne bano, Nathan Knorr, Frederick Franz, ne Karl Klein. Kadi bana ba masomo baboile ñeni miyampe ku kimfwa kya kwityepeja kya Tutu Alexander Macmillan, wetufundije tuyuke muswelo wakweshe Yehova bantu bandi mu kitatyi kya matompo a tamba mu 1914 kutūla ku ngalwilo kwa 1919!

Dya ku mfulo kwa masomo, Tutu Knorr wetusapwila na Barbara amba tusa kwenda mu Burundi, mu Afrika. Twaenda lubilo mu kibīko kya mabuku kya Betele, kukatala mu dibuku Annuaire mwanda wa kuyuka shi mu Burundi mwadi basapudi banga mu kine kitatyi’kya. Twatulumuka, mwanda ketwamwenepo pantu nansha pamo palembelwe buvule bwa basapudi badi mu Burundi. Twadi ba kwenda mu mwaba ke wasapwilwe’mo udi mu kontina yoketuyukilepo biyampe! Bine, twazumbije mutyima. Inoko milombelo ya kininga yo yetukweshe.

Mu mwaba wetu mupya, bintu byonso byadi bishile na bintu byoketudi bemwene, kimfwa kwishinta kwa bitatyi, bibidiji, ne ludimi. Twadi tunenwe kwifunda Falanse. Kadi twadi na makambakano a kusokola pa kushikata. Mafuku abidi na potwafikile, Harry Arnott, tutu umo otwafundile nandi ku Ngileade, waiya kwitupempula paadi ujokela mu mwaba wandi, mu Zambia. Wetukimbija’ko njibo, mine yaikele ke njibo mibajinji ya bamishonele. Na pano kala, balupusa, bene kebadipo bayukile Batumoni ba Yehova bashilula kwitulwa. Batwe’tu tukishilula kwibidila mwaba wetu, balupusa betulombola’mba shi kemudipo na kalata ka mingilo kemusapo kushikata muno. Na bya bulanda, twataluka’mo twaenda mu Uganda.

Twadi na moyo wa kwenda mu Uganda pa kubulwa viza, inoko twakulupile mudi Yehova. Tutu umo mwine Kanada wadi mwitume mu Uganda, mwaba usakilwa bukwashi, wakashintulula  yetu myanda ku bilo itala beni mu kibundi, ebiya betupa myeji kampanda tukimbe mikanda ya kushikata nayo mu Uganda. Ino myanda yonso yalombwele amba Yehova wadi witukwasha.

Mu Uganda mwadi mwishile bininge na ku Burundi. Mwingilo wa Bulopwe wadi kala ke mushilule mu ino ntanda, nansha byomwadi’tu Batumoni 28 kete. Mwadi bantu bavule besamba Angele. Ino ne kwija mpika twajingulula’mba, pa kukwasha bantu basangela bendelele, tufwaninwe ne kwifunda’ko ludimi lumo mu ndimi mivule ya benē kibundi. Twashilula kusapula mu Kampala, mwisamba bantu bavule ludimi lwa Luganda, ebiya twakwata butyibi bwa kwifunda luno ludimi. Twalongele myaka mivule pa kwisamba biyampe luno ludimi, ino lwetukweshe tusapule biyampe. Twashilula kwivwanija biyampe bisakibwa bya ku mushipiditu bya botwadi twifunda nabo Bible. Nabo betushitwila mityima yabo, ne kwitulombola mobeivwanina pa byobefunda.

Nsangaji yetu ya kusokola bantu betyepeje betabija bubine, yavudile’ko pobetupele mwingilo mukwabo mu kitulumukila—mwingilo wa bu mutadi wendakana mu ntanda yonso ya Uganda. Musambo wa Kenya wetutuma, twaenda kukakimba bifuko bifwaninwe mwadi musakilwa bapania ba pa bula. Divule dine bantu badi kebayukile Batumoni badi betutundaila na kizaji. Badi betutundaila biyampe betutēkela’nka ne byakudya.

Kadi twaendele ne ñendo mikwabo. Twatamba mu Kampala, twaenda ku kyabu kikatampe kya Mombasa mu Kenya, lwendo lwa mafuku abidi na kudiye, kupwa twaenda na kyombo mu Seishele, kisanga kidi mu kalunga-lui ka India. Kupwa, tamba mu 1965 kutūla mu 1972, nadi keñenda kukapempula mu Seishele na Barbara. Mu kine kitatyi’kya pa kisanga padi basapudi babidi, kupwa paikala kisumpi, ebiya ke kipwilo. Twaenda kukapempula banabetu ba mu Eritré, mu Efiopya, ne mu Sudan.

Batwe pa kujokela mu Uganda, myanda ya ntanda yashinta, mwanda mwabikele kisumpi kya basola. Ino myanda ilenga moyo yaumvulwije amba kukōkela bulombodi bwa kufuta “bintu bya Kesala kudi Kesala” i kintu kya tunangu. (Mako 12:17) Kitatyi kimo, banenene bantu bonso batambile ku matanda a bweni, bakelembeje ku bilo ya bampulushi idi kubwipi na kwabo. Twakōkela bukidi bonka. Mafuku matyetye pa kupita’po potwadi twenda ku Kampala, bampulushi beinanye betufwena ami ne mishonele mukwetu. Twazakala! Betunena’mba twi batubedibedi, kupwa baenda netu ku bilo mikatampe ya bampulushi, kwine kotwashintulwile amba twi bamishonele, bantu ba ndoe. Byonso byotwebashintulwidile amba ketudi kala belembeje, bampulushi bapela’byo. Baenda netu na motoka ku bilo ya bampulushi kubwipi na njibo ya bamishonele koku betulamine. Na bya dyese, komanda wadi uyukile amba ketudi belembeje kala wetujiula, kupwa wanena badi betulamine amba mwibalekelelei!

Mu mene mafuku’a basola badi betwimika kitatyi ne kitatyi, kadi divule dine badi basola bakolwe bininge. Inoko kitatyi kyonso kyobadi betukwata twadi tulombela, ebiya shi abetupityija pa kubulwa makambakano, mutyima wetutūka. Ino i kya bulanda, mwanda mu 1973, bapanga bamishonele bonso mu Uganda.

Kadi betushinta monka kwa kukengidila,  betutuma mu Côte d’Ivoire, mu Afrika wa Kutunduka. Bine, kino kyetulombele kushinta bininge: Kwifunda bibidiji bikwabo, kwisamba monka Falanse kitatyi ne kitatyi, ne kwibidila būmi bwa kushikata na bamishonele batambile ku matanda makwabo! Inoko ne pano pene Yehova wetuludikīle ku bantu betyepeje, ba mityima miyampe baitabije bukidibukidi myanda miyampe. Batwe bonso twamwene amba, kukulupila mudi Yehova kwaolwele tushinda twetu.

Ebiya mu kitulumukila bakwata Barbara misongo ya dyaya. Nansha byotwadi twenda mu matanda a bweni mwanda wa kukamundapa biyampe, inoko mu 1983 byamweka’mba ketukendelelapo kwingila mu Afrika. Bine, kino kyetutyumwine batwe bonso mutyima!

Misongo ya Barbara ya dyaya yaninga potwadi twingila ku Betele ya mu Londoni, kupwa wafwa. Banabetu ba mu kisaka kya Betele bankwatakenye bininge. Nakampata ba mulume ne mukaji bamo baunkweshe ngibidile ngikadilo yonadi’mo kadi ñendelele kukulupila mudi Yehova. Mwenda mafuku twemona na kaka umo wadi wingila ku Betele ujoka, waingile bu pania wa pa bula, kadi walombwele amba i kaka mutame ku mushipiditu mwanda wadi usenswe Yehova. Twesonga na Ann mu 1989, ketwingila tamba penepa ku Betele ya mu Londoni.

Tamba mu 1995 kutūla mu 2018, naikele na dyese dya kwingila bu mukendi wa ku kité (wadi witwa pa kala bu mutadi wa zone), napempwile matanda kubwipi kwa 60. Mu bupempudi ne bupempudi, nemwenine bintu bilombola’mba, Yehova weselanga bantu bandi mu ngikadilo mishileshile.

Mu 2017, twakapempula mu Afrika. Naikele na nsangaji ya kufikija Ann mu Burundi, kadi batwe bonso twatulumukile pa kumona kuvula kwavudīle’ko basapudi mu Burundi! Mu kipito monadi nsapula ku njibo ne njibo mu 1964, ye mudi pano Betele miyampe ingila pa mwanda wa basapudi 15500.

Nasangele bininge pobanombwele matanda a kukapempula mu 2018. Mu ano matanda mwadi ne ntanda ya Côte d’Ivoire. Potwafikile mu Abidjan, mu kibikelo, nemwene’nka na amiwa wajokela kwetu. Natala ku papye wa manimelo a matelefone, namona’mba tutu wadi mu kyumba kyadi kubwipi na kyumba kya beni, i tutu ondyukile, Sossou. Ebiya navuluka’mba i tutu wadi wingila bu mutadi wa mu kibundi ponadi mu Abidjan. Inoko netupile. Wadi i Sossou mukwabo, wandi mwana.

Yehova wafikidije binenwa byandi. Najingulwile amba, nansha ke mu makambakano mavule, shi tukulupile mudi Yehova, bine ōlolanga tushinda twetu. Pano nsaka kwenda nyeke mu kano kashinda kampikwa mfulo, mudi kitōkeji kyenda kibaila’ko kufika ne mu ntanda mipya.​—Nki. 4:18.