Ikalai na Mutyima wa Kukungila!
Ikalai na Mutyima wa Kukungila!
“Nkakungila Leza wa lupandilo lwami; Leza wami ukangivwana.”—MIKA 7:7.
1, 2. (a) Ngikadilo imbi ya bene Isalela yēbafikije namani ku byamalwa mu ntanda mutuputupu? (b) I bika bikokeja kufikila mwine Kidishitu wambulwa kutamija ngikadilo miyampe?
BINTU bivule mu būmi bikokeja kumweka bu biyampe nansha bu bibi, mungya ngikadilo ya muntu ne muntu. Bene Isalela pobādi mu ntanda mutuputupu, bādi bapebwa mana mu kingelengele. Konso kobādi bela meso, yādi’nka ntanda myūmu, bine, bādi ba kufwija’ko Yehova wādi wibapa bino bidibwa. Ino yo yādi ya kwikala ngikadilo miyampe. Ino abo pa kuvuluka bidibwa bya miswelo ne miswelo byobādi badya mu Edipito, bāshilula kutompola amba mana ke mayampepo. Bine ino i ngikadilo imbi!—Umbadilo 11:4-6.
2 Ne dyalelo nadyo mo monka, ngikadilo ya mwine Kidishitu ikokeja kumwekeja bintu bu bya nsangaji nansha bu bya bulanda. Mwine Kidishitu wambulwa ngikadilo miyampe ukokeja bukidi bonka kujimija nsangaji yandi. Kwikala namino ke kuyampepo, mwanda Nehemia wānene amba: “Tusepo twa Yehova i bukomo [bwetu].” (Nehemia 8:10) Ngikadilo miyampe, ya nsangaji, itukwashanga twikale bakomo, baloeja ndoe ne bumo mu kipwilo.—Loma 15:13; Fidipai 1:25.
3. Ngikadilo miyampe yākweshe Yelemia namani mu bitatyi bya byamalwa?
3 Yelemia wādi na ngikadilo miyampe nansha byaādi mu kitatyi kya byamalwa. Nansha ke pa kupwa kwimwena tusua twāponene Yelusalema mu 607 K.K.K., aye wādi nyeke na mumweno muyampe wa bintu. Yehova kādipo wa kwilwa Isalela, bine, uno muzo wādi wa kupandijibwa. Yelemia wāsonekele mu mukanda wa Madilo amba: “I byakanye bya Yehova byo ketukubijibwepo, mwanda byalusa byandi kupwa mpikila. I bipya mafuku onso nyeke lubanga mo bukila mo bukila; ne bu-binebine bobe i bukatampe.” (Madilo 3:22, 23) Tamba kalā, bengidi ba Leza balamanga nyeke ngikadilo miyampe, ya nsangaji, mu bitatyi bya malwa.—2 Kodinda 7:4; 1 Tesalonika 1:6; Yakoba 1:2.
4. I ngikadilo’ka yādi na Yesu, ne yāmukweshe muswelo’ka?
4 Myaka tutwa tusamba tamba mu myaka ya Yelemia, Yesu nandi wāūminine pa mwanda wa ngikadilo miyampe yaādi nayo. Tutanga’mba: “Aye [Yesu] wakankamene ne [ku mutyi wa masusu] ne kubanga bumvu kwine mpika, pa mwanda wa tusepo twadi tumutūdilwe kumeso, ino pano washikata ku lundyo lwa lupona lwa Leza.” (Bahebelu 12:2) Yesu, mu byonso byāmutene, kulondwalondwa, kupangwapangwa—nansha ke lufu ku mutyi wa masusu—wālamine mu mutyima wandi “tusepo twadi tumutūdilwe kumeso.” Ino nsangaji i madyese a kubingija bubikadi bwa Yehova ne kutumbija dijina dyandi pamo ne kyepelo kya kukaletela bantu bakikōkeji madyese mavule mu mafuku a kumeso.
Ikala na Mutyima wa Kukungila
5. I mu mwanda’ka umo mumweke mukokeja kwitukwasha mutyima wa kukungila tumone bintu mobikadile?
5 Shi tutamije ngikadilo ya mutyima bwa yoya yādi na Yesu, ketukajimijapo nsangaji ya Yehova nansha shi bintu kebilongekelepo motwadi tusakila ne pa kitatyi kyotusaka. Mupolofeto Mika wānene amba: “Ami nami nkatala kudi Yehova; nkakungila Leza wa lupandilo lwami; Leza wami ukangivwana.” (Mika 7:7; Madilo 3:21) Netu tukokeja kwikala na uno mutyima wa kukungila. Muswelo’ka? Mu miswelo mivule. Dibajinji tukokeja padi kumona amba mwanetu upelwe lupusa walonga kilubo, ne amba kino kilubo kifwaninwe kulemununwa ponka na ponka. Ino shi tudi na mutyima wa kukungila tukeshinkija bidi, mwa kubandawila, ‘Lelo i mulube binebine’ni, nansha ami’ko ye wetupa? Shi i mulube, lelo Yehova kalekelepo bintu bimweke patōka mwanda wa mwanetu’wa ekale kwilemununa? Mwene kisakwa ke kwipangilapo na mwididi wa kusaka kumulemununa na kasumalomo?’
6. Mutyima wa kukungila ubwanya namani kukwasha muntu wikonda na makambakano amutala?
6 Mutyima wa kukungila ukokeja kwitukwasha shi tudi na mwanda wituvutakenye ñeni, ne shi tulwanga na bukōkekōke kampanda. Langa’po bidi shi tulomba Yehova etukwashe, ino mwanda kupwa keupu. Lelo tukalonga namani? Tukendelela na kulonga byonso byotubwanya mwanda wa kupwija mwanda, koku tukulupile mu binenwa bya Yesu bya amba: “Mwikale kulomba nankyo kikemupebwapo; kadi mwikale kusaka, nankyo mukekimonapo; kadi mwikale kututula, nankyo kikemushitwilwapo.” (Luka 11:9) Endelela na kulombela, koku ukungila Yehova. Aye mwine ukalondolola ku milombelo yobe pa kitatyi kifwaninwe, ne mu muswelo wandi wayukile.—1 Tesalonika 5:17.
7. Mutyima wa kukungila ubwanya kwitukwasha mu muswelo’ka mu myanda itala mwivwanino wetu wa Bible wenda uletwa’po kitōkeji bityebitye?
7 Abo bupolofeto bwa Bible bwenda bufikidila, kwivwanija kwetu kwa Bisonekwa nako kwenda kutōkejibwa. Padi kyaba kimo tukokeja kulanga’mba bushintuludi kampanda bubapite pafula. Shi myanda keitōkejibwepo motusakila, lelo twikalanga na mutyima wa kukungila? Vuluka, Yehova wāmwene amba i kiyampe kusokola “kifībwe [kikola] kya Kidishitu” bityebitye mu bula bwa myaka kubwipi kwa 4 000. (Efisesa 3:3-6) Lelo tudi na buluji kampanda bwa kubudilwa kitūkijetyima? Le tukyalakananga “umpika wabinebine ne wamanwa” amba ke ayepo utongelwe kupa bantu ba Yehova “bidibwa pa kitatyi kifwaninwe”? (Mateo 24:45, NW) Kyotwibudijija nsangaji ya bwine Leza pa mwanda wa kubulwa kwivwanija senene kakintu kampanda i kika? Vuluka, Yehova ye utoñanga kitatyi ne muswelo wa kusokola “kifibwe kyandi.”—Amose 3:7.
8. I kika kinenenwa amba kitūkijetyima kya Yehova i kya kamweno ku bavule?
8 Bamo bakokeja kuzozeja mutyima amba tubaije mu mingilo ya kikōkeji myaka mivule, ino kumona “difuku dikatakata dya kitenteji dya Yehova” mpika. (Yoela 2:30, 31) Eyo, nabo bakokeja kukankamana shi batale bintu na mumweno muyampe. Petelo wādingile amba: “Yukai’mba kutuukija mutyima kwa Mfumwetu e lo lupandilo.” (2 Petelo 3:15, MB) Kitūkijetyima kya Yehova i kipe midiyo ne midiyo ya bantu bakwabo ba mityima myoloke mukenga wa kwifunda bubinebine. Mwene kino i kintu kya kutendelwa? Kadi, Yehova paenda ulungulula kitūkijetyima kyandi, batwe netu po pa “[kufikijija] lupandilo [lwetu] ne moyo ne luzakalo” pano.—Fidipai 2:12; 2 Petelo 3:11, 12.
9. Shi kudi bintu bitukalakanyanga mu mwingilo wa Yehova, mutyima wa kukungila ubwanya kwitukwasha namani tūminine mine ngikadilo’yo?
9 Mutyima wa kukungila witukwashanga tuleke kuzozeja mutyima mu kulondwalondwa, mu misongo, mu bununu ne mu bikoleja bikwabo bitukalakanyanga mu mingilo ya Bulopwe. Yehova usaka tumwingidile na mutyima wetu onso. (Loma 12:1) Mwanā Leza uyukile kufwila “lusa balanda ne badi makasa,” ketulombepo bipite pa byotubwanya kulonga; ne Yehova nandi mo monka. (Mitōto 72:13) Nanshi twi bakankamikwe kulonga byotubwanya, koku tutengele na mutyima mutūke kufika ne pakashinta bintu—shi mu ino ngikadilo ya bintu, shi mu yoya ikāya’ko. Vuluka kino: “Leza kadipo wa bukondame wakuvulaminwa mīngilo yenu ne lusa lwenu lo mwalombwele pa dijina dyandi, lo mwingidila bapandulwemo mīngilo, ne pano pene mukīngila monka.”—Bahebelu 6:10.
10. I ngikadilo’ka keikwatañene na bwine Leza yotufwaninwe kwepuka shi tudi na mutyima wa kukungila? Shintulula.
10 Mutyima wa kukungila witukwashanga kadi twepuke mitatulo. Bamo pobekalanga ke batupondo i kupela kobapelanga kukungila. Padi bamwene amba kudi bintu bifwaninwe kujadikwa, shi mwivwanino wa Bible, shi myanda itala bulongolodi. Ino babulwa kujingulula amba mushipiditu wa Yehova o utononanga umpika wabinebine ne wamanwa kujadika bintu mu kitatyi Kyandi kifwaninwe, ke pa kitatyipo kyotumwene batwe bu kyo kifwaninwe. Kadi bujadiki bo-bonso bufwaninwe kukwatañana na kiswa-mutyima kya Yehova, ke na milangwe yetupo. Batupondo balekanga mitatulo yōna mulangilo wabo, ku mfulo yebakukaja ne kwibakukaja. Shi badi amba beulanga ngikadilo ya mutyima yādi na Kidishitu, longa i balame nsangaji yabo ne kushala umbukata mwa bantu ba Yehova.—Fidipai 2:5-8.
11. I muswelo’ka muyampe otubwanya kwingidija kitatyi kyetu kyotukungila, na kulonda kifwa kya bāni?
11 I bine, kwikala nyeke na mutyima wa kukungila ke kwikalapo nkope, kwingila mpika. Tudi na bintu bivule bya kulonga. Kifwa, tufwaninwe kwipāna mu kwifunda Bible pa kasuku, mwanda kino kilombola amba tutele mutyima bininge ku bintu bya ku mushipiditu pamo bwa bapolofeto bakikōkeji ne bamwikeulu. Petelo wisambila pa kuno kuta mutyima’mba: “Mwendele luno lupandilo luno’lu bapolofeto nabo badi bēpangula ne kukimbidila’lo, . . . bino bintu bino’bi ne bamwikeulu nabo basakanga nabo kujingululamo.” (1 Petelo 1:10-12) Ke enkapo kwifunda kwa kasuku kete, kudi ne kutanwa ku kupwila kitatyi ne kitatyi, ne milombelo. (Yakoba 4:8) Boba balonga bintu bilombola amba batele mutyima ku bisakibwa byabo bya ku mushipiditu, badya kitatyi ne kitatyi bidibwa bya ku mushipiditu, betana na banabetu bene Kidishitu, bo balombolanga amba i beule ngikadilo ya mutyima ya Kidishitu.—Mateo 5:3.
Mona Bintu Mobikadile
12. (a) I bwanapabo’ka bwākimbile ba Adama ne Eva? (b) Bantu balondanga mulongelo wa ba Adama ne Eva bafulanga ku bika?
12 Leza pa kupanga ba mulume ne mukaji babajinji, wēlamīne mbila ya kuyukanya kiyampe ne kibi amba i yandi. (Ngalwilo 2:16, 17) Ino abo Adama ne Eva bāsaka kwikala banapabo ku buludiki bwa Leza, kino kyābutula ntanda ino yotudi’mo dyalelo. Mutumibwa Polo wānene amba: “Monka mwatwelele bubi panopantanda ku muntu umo, ne lufu nalo ponka pa bubi, mo monka mwasambakanine lufu ku bantu bonso, mwanda abo bonso bapīle mambo.” (Loma 5:12) Myaka tununu tusamba ya mānga ya muntu tamba mu kitatyi kya Adama ibabingija byānene Yelemia, amba: “A Yehova ngyukile’mba dishinda dya muntu kedidipo kwadi aye mwine, ehe; kekidipo mu muntu unañanga kolola matabula andi.” (Yelemia 10:23) Kwitabija amba byānene Yelemia i byabine ke kufudilwapo. I kumona bintu mobikadile. I kulombola amba shi “muntu wabikala muntu na kumusanshija” mu bula bwa myaka yonso’i, i mwanda ubikele pambulwa kuludikwa na Leza.—Musapudi 8:9, NW.
13. I mumweno’ka muyampe udi na Batumoni ba Yehova pa bintu bikatakata bisaka kulonga bana ba bantu?
13 Mu myanda itala ino ngikadilo idi’mo bana ba bantu, Batumoni ba Yehova i bayuke amba bintu bikatakata bisaka bantu kulonga mu ino ngikadilo ya bintu bidi na mikalo. Ngikadilo miyampe ikokeja kwitulamina nsangaji, ino keibwanyapo kupwija myanda yonso. Ku ngalwilo kwa myaka ya 1950, mwendeji umo wa kipwilo mwine Amerika walupwile dibuku dyapotelwe bininge, ditwa bu Lupusa lwa Mulangilo Muyampe (Angele). Dino dibuku dyashintulwile amba bijika bivule bikokeja kutyumunwa shi twibitala na ngikadilo miyampe. Mulangilo muyampe i kintu kya kutendelwa. Inoko myanda imweka ilombola amba buyuki, busendwe, bituntwa, ne mulwi wa bintu bikwabo bitubudijanga batwe bantu bintu bivule byotukokeja kulonga. Kadi pi na pi, makambakano i makatampe, bana ba bantu kebabwanyapo kupwija’o—nansha badi na mulangilo muyampe namani!
14. Lelo Batumoni ba Yehova badi na ngikadilo imbi? Shintulula.
14 Batumoni ba Yehova bamonanga bintu mobikadile, o mwanda batopekwanga kyaba kimo amba badi na ngikadilo mibi. Abo nanshi kyobakimba i kulombola bantu Yewa ubwanya kasuku kandi kulumbulula lonso byobya bīkonda nabyo muzo wa muntu. Ne mu uno mwanda namo beulanga ngikadilo ya mutyima ya Kidishitu. (Loma 15:2) Baputuminanga mu kukwasha bakwabo nabo bapwane biyampe na Leza. Bayukile amba dyakadilwe kantu dino’di, uno mwingilo obengila ukalupulanga bipa bilumbuluke kutabuka.—Mateo 28:19, 20; 1 Temote 4:16.
15. Mwingilo wa Batumoni ba Yehova ulumbululanga būmi bwa bantu muswelo’ka?
15 Batumoni ba Yehova kebedilwepo makambakano akambija bantu mu bibundi mobashikete—nakampata bilongwa bya munyanji bijidikilwe na Bisonekwa. Muntu usangela musapu pa kusaka ekale Kamoni ushintanga bidi būmi bwandi, pavule kino kilombanga kushinta milongelo mibi yaibidile ifityija Leza mutyima. (1 Kodinda 6:9-11) Enka namino, Batumoni ba Yehova bakwasha boba betabija musapu banekenye bunkolwankolwa, kibidiji kya kutoma mfwanka nansha dyamba, busekese, ne makayo a kwidya lupeto. Bantu bashinta uno muswelo bafundilanga’ko muswelo wa kulela bisaka byabo senene, ne kwikala bambulwa budimbidimbi. (1 Temote 5:8) Shi bantu ne bisaka byabo badi amba bakwashibwanga bonso uno muswelo, longa makambakano a bibundi abatyepa—ne kumunwa bupika na mfwanka ne dyamba, kususula bisaka, ne bikwabo, nabyo longa bibasakana. Nanshi Batumoni ba Yehova na kwikala kwabo kobekele bana ba kibundi bakōkele ku bijila, kutentekela’po ne bantu bakwabo bobakwasha nabo bashinte būmi bwabo bwikale bulumbuluke, i bine i bapēleje’ko kiselwa kya bitango bingila mingilo ya kupwija makambakano akambija bantu mu bibundi.
16. Mwanda waka Batumoni ba Yehova kebekujangapo mu bisumpi bya boba bafwila kwalamuna mushikatyilo wa bantu?
16 Lelo Batumoni ba Yehova bashintanga mikadilo ya bantu mu ino ntanda? I amo, mu myaka dikumi ya kunyuma’i, kibalwa kya Batumoni bengila kyelundile’ko kutamba ku 3 800 000 kufika ku kintu kya bantu 6 000 000. Kuno i kwilundila’ko kwa bantu kubwipi kwa 2 200 000, bavule umbukata mwabo i baleke milongelo mikondame pa kwikala’bo bene Kidishitu. Būmi bwa bavule bubalumbuluka! Inoko, kino kibalwa i kityetye mpata shi tudingakanye’kyo na kwilundila’ko kwa bekadi ba ntanda mu bula bwa kine kitatyi’kyo—bantu 875 000 000! Batumoni ba Yehova basepelelanga kukwasha bantu betaba ku musapu, nansha byobayukile amba i batyetye kete bakatwela mu kashinda katwala ku būmi. (Mateo 7:13, 14) Batumoni bakitengele kwalamuka kukatampe kwa ntanda ikashintwa’nka na Leza kete ke milumbuluke, o mwanda kebekujangapo mu bisumpi bya bantu bafwila kwalamuna mushikatyilo wa bantu, bishilulanga pavule mu biyampe ino byakafula kubi, pakwabo byafula ku kwisobwela bidyanga.—2 Petelo 3:13.
17. I bika byālongele Yesu pa kukwasha bantu nandi, ino i bika byakālongelepo?
17 Batumoni ba Yehova pobapelanga kwikuja mu bino bimyanda, i kulombola kobalombolanga kikulupiji kimo kyonka mudi Yehova kyādi na Yesu paādi pano panshi. Kunyuma, mu myaka katwa imbajinji, Yesu wālongele bingelengele bivule bya bundapi. (Luka 6:17-19) Wāsangula ne bafwe. (Luka 7:11-15; 8:49-56) Ino kāpwijijepo makambakano a misongo ne kufundwididila’ko walwana netu: lufu. Wādi uyukile amba kitatyi kitungilwe na Leza kyādi kekyabwene. Yesu, muntu mubwaninine wādi na manwa mavulevule, wādi ukokeja kulonga bintu bivule mwanda wa kupwija makambakano makatampe a kipolitike ne a bantu. Kimweka amba bantu bamo ba lukongo lwandi bādi basaka ayate bulopwe, alongolwele bantu būmi, ino aye Yesu wāpela. Tutanga’mba: “Boba bāna-balume pa kumona nabya kino kiyūkeno kyālonga Yesu, ke banena’mba: Nanshi i binebine uno’u i yewa mupolofeto wakwiya panopantanda. Ebiya Yesu byēbayūkile’mba: Basaka kwiya kuningila bakambikike bulopwe; ne kuteluka watelukila pakwabo, monka mu lūlu’mo kwa bunka bwandi.”—Yoano 6:14, 15.
18. (a) Yesu wālombwele nyeke namani mutyima wa kukungila? (b) Lombola mushintyile mwingilo wa Yesu tamba mu 1914?
18 Yesu wāpelele kwikuja mu bimyanda bya kipolitike nansha mu bimingilo bikatakata bya kibundi bipeneneka nabyo bantu, mwanda wādi uyukile amba kitatyi kyandi kya kubikala bulopwe ne kundapa muntu ye-yense udi kuntu ko-konso kyādi kekyabwene. Nansha ke pa kupwa kukanda mūlu bu mushipiditu keufu kwine, wāitabije bidi kukungila kitatyi kyādi kitungilwe na Yehova kumeso kwa kubikala. (Mitōto 110:1; Bilongwa 2:34, 35) Ino tamba kubikikwa kwandi bu Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza mu 1914, i mwikwate’ko na mwingilo wandi “wakunekenya” kufika’nka ne byakafikija’o pa mfulo. (Kusokwelwa 6:2; 12:10) Bine tunenwe kukōkela ku bulopwe bwandi, nansha bakwabo betela bu bene Kidishitu byobatongele kupela kuyuka bufundiji bwa Bible butala pa Bulopwe!
Kukungila—I Nsulo ya Kupungila’ni, ya Nsangaji?
19. Kukungila ‘kubelekanga mutyima’ kitatyi’ka, ne i kitatyi’ka kyokwitupanga nsangaji?
19 Solomone wāyukile amba kukungila kupungijanga muntu. Wāsoneka’mba: “Lukulupilo lwijanga lubelekanga mutyima.” (Nkindi 13:12) I bine, shi muntu utengela bintu byakubulwa mfwetefwete, mutyima wandi ukokeja kubela mpungiji. Ino kutengela mwanda wa nsangaji—shi butundaile, shi lubutulo lwa mwana, nansha shi kwitana na bantu botuswele—kukokeja kubadikila kwitupa nsangaji ne difuku dya kufikidila’o dine kedyabwene. Ino nsangaji ibwanya kuvudila’ko shi twingidija kitatyi kya kukungila na tunangu, twilongolola ku kwiya kwa mwanda mwine otutengele’wa.
20. (a) I myanda’ka mikatampe yotutengele na kikulupiji amba tukeimona? (b) I muswelo’ka otukokeja kutana nsangaji pano potukikungila kufikidila kwa mpango ya Yehova?
20 Wivwane tukulupile na mutyima onso amba byotutengele bisa kufikidila—nansha shi ketuyukilepo i kitatyi’ka kyobikafika—kyaba kyonso kyotutengele’byo ‘kekiketubelekapo mutyima.’ Batōtyi bakikōkeji ba Leza bayukile amba Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu ubafwena. Basumininwe amba bakamona mukapwila lufu ne luba. Batengele na nsangaji kitatyi kyobakalubula midiyala ne midiyala ya bafwile, kubadila’mo ne bakena babo. (Kusokwelwa 20:1-3, 6; 21:3, 4) Mu ino myaka yenda yoneka bifuko bishiketwe’mo, abo bakulupile kukamona Paladisa moikajokela pano pa ntanda. (Isaya 35:1, 2, 7) Bine, i kya tunangu kwingidija senene kino kitatyi kyotukitengele, na ‘kuvudilwa nyeke bya kulonga mu mwingilo wa Mfumwetu’! (1 Kodinda 15:58) Endelela na kudya bidibwa bya ku mushipiditu. Tamija nyeke kipwano kya mushike na Yehova. Kimba bakwenu ba mityima ibakunka kwingidila Yehova. Kankamika banabenu betabije. Mwena kamweno mu kitatyi kyo-kyonso kitushidile Yehova mukenga. Nabya, kukungila kobe kokungila Yehova ‘kekukakubelekapo mutyima’ nansha dimo. Ino po pene kukakupa nsangaji!
Lelo Ukokeja Kushintulula?
• Yesu wālombwele nyeke namani mutyima wa kukungila?
• I mu myanda’ka munenwe bene Kidishitu kwikala na mutyima wa kukungila?
• Mwanda waka Batumoni ba Yehova basangela kukungila Yehova?
• I bika bibwanya kulongwa mwanda wa kukungila Yehova kwikale bu nsulo ya nsangaji?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Bifwatulo pa paje 23]
Yesu wāūminine pa mwanda wa nsangaji yādi imutūdilwe kumeso
[Kifwatulo pa paje 24]
Tukokeja kwikala na nsangaji nansha shi ketudi bengile myaka mivule
[Bifwatulo pa paje 26]
Bantu midiyo ne midiyo abalumbulula būmi bwabo pa kwikala ke Batumoni ba Yehova