Kōkelai ne Dikōkeji Ponka ku Lupusa lwa Leza

“Yehova i mutyibi wetu, Yehova i mujidi[ki] wa bijila wetu, Yehova i mulopwe wetu.”—ISAYA 33:22.

1. I bika byālengeje muzo wa Isalela wa kala wikale muzo wa pa bula mu mizo mikwabo?

 MUZO wa Isalela wāshimikilwe mu 1513 K.K.K. Mu kine kitatyi’kya kewādipo na mwipata, na ntanda ya bu kishi, nansha na mulopwe umweka na meso. Bantu ba mu uno muzo bādi bapika. Inoko uno muzo mupya wādi wa pa bula mu muswelo kampanda. Yehova Leza ye wādi Mutyibi, Mujidiki wa bijila, ne Mulopwe wao wampikwa kumweka. (Divilu 19:5, 6; Isaya 33:22) Kekudipo muzo mukwabo wādi uno muswelo!

2. I kipangujo’ka kiipangulwa pa muswelo wādi ulongolwelwe Isalela, ne mwanda waka malondololo akyo adi na mvubu kotudi?

² Yehova i Leza wa ndudi, kadi i Leza wa ndoe, ko kunena amba muzo o-onso waludika nao unenwe kwikala’nka mulongololwe biyampe. (1 Kodinda 14:33) Mo mwādi mwikadile Isalela. Ino bulongolodi bwa pano panshi, bumweka na meso, bubwanya namani kuludikwa na Leza wampikwa kumweka? Pa kuyuka kino, tubandaulei muswelo wāludikile Yehova uno muzo wa kala, ne kujingulula nakampata bintu byaādi ulongela Isalela mobilombwela mvubu ya kukōkela ne dikōkeji ponka ku lupusa lwandi.

Mwādi Muludikilwa Isalela wa Kala

3. I mpangiko’ka mifwaninwe yātūdile’ko Yehova mwanda wa kuludika bantu bandi?

³ Yehova wādi Mulopwe kamweka na meso wa Isalela, ino wātongele bana-balume bakikōkeji ke bandi bantunguluji bamweka na meso. Kwādi bamfumu, mitwe ya bisaka, ne bana-balume banunu ba kwingidila bantu na kwikala badingidi ne batyibi. (Divilu 18:25, 26; Kupituluka 1:15) Inoko ketufwaninwepo kulanga amba bano bana-balume bāpelwe biselwa bādi babwanya kutyiba pampikwa kakoba mambo a bantu na kusansanya ne kwivwanija pakubulwa kuludikwa’bo na Leza. Kebādipo babwaninine, kadi kebādipo babwanya kuyuka bidi mu mityima ya batōtyi nabo. Nansha nankyo, batyibi bakaminwe Leza bādi bapa banababo betabije madingi mayampe, mwanda ādi emanine pa Bijila bya Yehova.—Kupituluka 19:15; Mitōto 119:97-100.

4. I masakila’ka ādi afwaninwe kwepuka batyibi bakikōkeji mu Isalela, ne mwanda waka?

⁴ Kwikala mutyibi kwādi kadi kulomba bivule, ke enkapo kuyuka Bijila kete, mhm. Bana-balume banunu bādi bakubulwa kubwaninina, o mwanda bādi bafwaninwe kuta mutyima ku kuleka kulēmenena ku masakila abo mabi—kifwa mwino, mboloji, ne lwiso—kutyina amba bakakondeka butyibi bwabo. Mosesa wēbasapwidile amba: “Kemukalemekapo bantu amba yeu i yeu, yeu i yeu, mu kidye, mhm; mukevwananga batyetye ne bakatampe pamo ponka; kemukakwatyibwapo moyo mpala ya muntu, mwanda kidye i kya Leza.” I amo, batyibi mu Isalela bādi batyiba mambo pa kyaba kya Leza. Bine, ādi madyese a kutendelwa mpata!—Kupituluka 1:16, 17.

5. Kutentekela pa batyibi baātūdile’ko, i mpangiko’ka mikwabo yākwete’ko Yehova mwa kulelela bantu bandi?

⁵ Yehova wākwete’ko ne mpangiko mikwabo mwa kuvuijija bisakibwa bya ku mushipiditu bya bantu bandi. Kumeso kwa abo kufika ne mu Ntanda ya Mulao mwine, wēbasoñenye kala kūbaka tabenakulo, kité kya mutōtelo wabine. Wātūla’ko ne babitobo ba kufundija Bijila, kwela bitapwa bya banyema, ne kusoka ensense lubanga ne kyolwa. Leza wāpa Alone, tutu wa Mosesa, kyepelo kya bu kitobo mukatampe umbajinji mu Isalela, wātonga ne bana ba Alone ke ba kukwasha shabo mu mingilo yandi.—Divilu 28:1; Umbadilo 3:10; 2 Bilongwa 13:10, 11.

6, 7. (a) I kipwano’ka kyādi pa bukata bwa bene Levi babitobo ne ke babitobo? (b) I ñeni’ka yotukokeja kuboila ku mingilo pala pala yādi ingilwa na bene Levi? (Kolose 3:23)

 ⁶ Kuvuija bisakibwa bya ku mushipiditu bya bantu midiyo ne midiyo kewādipo mwingilo munekene, mwanda babitobo bādi babala-banga kete. O mwanda kwākwetwe mpangiko ya abo kukwashibwa na bantu bakwabo ba mu kisaka kya Levi. Yehova wāsapwidile Mosesa amba: “Ukapana bene Levi kudi Alone, ne kudi bāna bandi bana-balume bene kumo, abo kupanwa bapanwa’tu kudi aye, mwanda wa bāna ba Isalela.”—Umbadilo 3:9, 39.

⁷ Bene Levi bādi balongololwe senene. Bādi babanibwe mungya mafu a bisaka bisatu—bene Ngelashoma, bene Kohata, ne bene Meladi—difu ne difu ne mwingilo wadyo wa kwingila. (Umbadilo 3:14-17, 23-37) Kekubulwe padi mingilo imo yādi imweka amba idi na mvubu kupita mikwabo, inoko ayo yonso yādi na kamweno. Mwingilo wa bene Levi ba mu difu dya Kohata, wādi wibalomba kwingidila kubwipi na dikumbo dikola dya kipwano ne ku bipungwa bya tabenakulo. Inoko mwine Levi yense, mwine Kohata nansha wa mu difu dikwabo, wādi na madyese a kutendelwa. (Umbadilo 1:51, 53) Ino i kya bulanda, mwanda bamo kebākwetepo madyese abo na mutyika. Pa kyaba kya kukōkela ne dikōkeji ponka ku lupusa lwa Leza, abo bāshikwa, bāikala na mitatulo, na kwilangila, ne na mukao. Mu bano bantu mwādi ne mwine Levi utelwa dya bu Kola.

Lelo ‘Musaka ne Butobo Bwine Kumo’ni?’

8. (a) Kola wādi ani? (b) I bika padi byāfikije Kola ku kushilula kumona babitobo na meso a bu muntu?

⁸ Kola kādipo mutwe wa kisaka kya Levi, kādipo nansha mutwe wa difu dya bene Kohata dine. (Umbadilo 3:30, 32) Inoko wādi mfumu mupebwe bulēme mu Isalela. Mingilo ya Kola padi yādi imupa kyaba kya kwingidila pamo senene na Alone ne bandi bana. (Umbadilo 4:18, 19) Kola pa kwimwena kubulwa kubwaninina kwa bano bana-balume, kepabulwe wādi kalanga’mba: ‘Mwene bano babitobo i bantu’tu bakubulwa kubwaninina, penepa ami mfwaninwe kwibakōkela namani! Tala bidi, enka panō, Alone wapungile kyana kya ñombe. Bantu betu pa kutōta’kyo, baponena mu butōtyi bwa bilezaleza. Ino pano kala Alone kaingila bu kitobo mukatampe, mwanda’po’tu i mwanabo na Mosesa! Bine, yoi’ko yo ntondo ya mu meso fututu! Le ba Nadaba ne Abihu, bana ba Alone nabo? Mwene nabo balongele bubi bukatampe, bafutulula madyese a mwingilo wabo, o mwanda Yehova webepaile!’ * (Divilu 32:1-5; Levi 10:1, 2) Eyo, nansha shi Kola wādi na milangwe’ka, ino i kimweke patōka amba wāshilwile kumona butobo na meso a bu muntu. Kino kyo kyāmufikije ku kutombokela ba Mosesa ne Alone, ke’kopo kutombokela Yehova kadi.—1Samwele 15:23; Yakoba 1:14, 15.

9, 10. Kola ne bantomboki nandi bātopekele Mosesa matope’ka, ne i kika kinenenwa amba kebādipo bedilwe bubi budi’po?

⁹ Kola wādi muntu mutumbe, o mwanda wādi upēlelwa kukokela bakwabo betabije mu ñeni yaādi ukala. Aye, ne Datani ne Abilama, bāungwijije bana-balume 250 kobadi—bonso bamfumu mu kitango. Abo bonso bāiya kudi Mosesa ne Alone, kebānena’mba: “Kitango  kyonsololo i kijila kyonsololo’tu, muntu ku muntu; kadi Yehova nandi udi mubukata mwakyo. Lelo penepo kadi i mwanda ka o mwizunzwila banwe bene pangala pa kipwilo kya Yehova, a?”—Umbadilo 16:1-3.

¹⁰ Bantomboki kebādipo bedilwe bubi budi mu kulwa na lupusa lwa Mosesa. Myaka mityetye kunyuma, ba Alone ne Midiamu bālwile nalo. Bālupwile’nka ne milangwe iifwene na ya Kola! Kukwatañana na Umbadilo 12:1, 2, bēipangwile amba: “Lelo Yehova kunena wanenene mudi Mosesa enka’ni? Kanenenepo ne mudi batwe kumo’ni?” Ponka’po Yehova wāivwana. Wāsoñanya ba Mosesa, Alone, ne Midiamu bāye betane ku kibelo kya kipema kya kitango ebalombole mwendeji watongele. Wēbasapwila pampikwa kafinda amba: “Shi mudi mupolofeto umbukata mwenu nankyo amiwa Yehova nkeyukanya ami mwine kwadi mu kimonwa, nkesamba nandi bidi ne mu kilotwa. Mwingidi wami Mosesa kadipo namino’u, ehe, aye i wabinebine munjibo mwami monso.” Penepa Yehova wāponeneja Midiamu makopo mu bula bwa kitatyi kampanda.—Umbadilo 12:4-7, 10.

11. Le Mosesa wālongele bika pa mwanda wa ba Kola?

¹¹ Kola ne boba bādi ku mutamba wandi bādi bayukile biyampe uno mwanda. Kekwādipo muswelo wa kwibafwila lusa pangala pa butomboki bwabo. Inoko Mosesa wādi utompa kulanguluka nabo na kitūkijetyima. Wibasapwila bekale na mutyima wa kufwija’ko pangala pa madyese obādi nao, amba: “Lelo i kintu kityetye’ni ko mudi, amba Leza wa Isalela wemupandwilemo ku kitango kya Isalela kwimufwenya pabwipi na aye mwine”? Bine, kekyādipo “kintu kityetye”! Bene Levi bādi kala na bivule bya kulonga. Le i bika bikwabo byobādi bakimba? Binenwa bikwabo bya Mosesa byālombwele milangwe ya mu mityima yabo, amba: ‘Ino banwe musaka ne butobo bwine kumo’ni?’ * (Umbadilo 12:3; 16:9, 10) Lelo Yehova wālongele bika pa buno butomboki bobātombokēle lupusa lwandi?

Mutyibi wa Isalela Wakwata Myanda mu Makasa

12. Kipwano kiyampe kya Isalela na Leza kyādi kīmanine pa bika?

¹² Yehova wāpele Isalela Bijila, wānena bantu amba shi bakōkele’ko bakekala “muzo wa bu-ujila,” ne amba ukashala nyeke ujila shi betabije kulonda mpangiko ya Yehova. (Divilu 19:5, 6) Ino buno butomboki bwa patōkelela pa kulupuka, Mutyibi ne Mujidiki wa bijila wa Isalela wākwata aye mwine myanda mu makasa! Mosesa wānena Kola amba: “Kesha abewa ne kitango kyobe kyonsololo mwikalai ku mpala ya Yehova abewa ne abo bene, ne Alone mwine; kadi bonso bayate mvungu, muntu ne lwandi, muntu ne lwandi, kabidi mutūlamo ensense mu ayo, ino bonso balete ku meso a Yehova mvungu, muntu ne lwandi, muntu ne lwandi, mvungu tutwa tubidi ne makumi atano; abewa ne Alone mwine, au ne luvungu lwandi, au ne luvungu lwandi.”—Umbadilo 16:16, 17.

13. (a) I kika kinenenwa amba bantomboki bētatwile pa kukela ensense ku meso a Yehova? (b) Lelo Yehova wālongele bika ku bano bantomboki?

¹³ Kukwatañana na Bijila bya Leza, enka babitobo kete bo bādi bela ensense. Mulangwe’tu wa  bene Levi ke babitobopo kwela ensense ku mpala ya Yehova wādi ufwaninwe kwaluja ñeni ya bano bantomboki. (Divilu 30:7; Umbadilo 4:16) Ino yō, Kola ne bandi kwaluja’yopo mpika! Lubanga “Kola wabungakanya kitango kyonsololo padi [ba Mosesa ne Alone] ku kibelo kya kipema-kyakitango.” Nsekununi itulombola’mba: “Yehova kēsambe ne ba Mosesa ne Alone amba: Mwisansanyei banwe bene umbukata mwa kino kitango kino’ki, [mwanda] nkebakubija fututu panopano ponka.” Ino ba Mosesa ne Alone bāabija Yehova mwanda wa kupandija būmi bwa bantu. Nandi wāitabija kwabija kwabo. Ino enka Kola ne bandi, “mudilo walupuka kwadi Yehova, keuloteja bana-balume tutwa tubidi ne makumi atano’ba baelele ensense.”—Umbadilo 16:19-22, 35. *

14. Mwanda waka Yehova wāpele kitango kya Isalela mfuto mikatampe nenki?

¹⁴ Kintu kitulumukwa i kino: bene Isalela bēmwenine byālongele Yehova pa bano bantomboki, ino abo kuboila’ko ñeni mpika. “Kesha kadi kitango kyonso kya bāna ba Isalela kyamwiuningila Mosesa ne Alone amba: Banwe umbaipaya bantu ba Yehova.” Bine, bene Isalela bēkupa ku mutamba wa boba bākutyile kitumba! Ponka’po kitūkijetyima kya Yehova kyāfika pa mfulo. Ke kutupu kadi muntu—shi Mosesa, shi Alone—wādi ubwanya kadi kunenena bantu. Yehova wāleta kinzengele mu boba bantu bampikwa kikōkeji, “bafwa ku kinzengele tununu dikumi ne tuná ne bantumo tutwa tusamba-tubidi, kulonda bafwile pa mwanda wa Kola.”—Umbadilo 16:41-49.

15. (a) I buluji’ka bwādi bufwaninwe bene Isalela kwitabijija bwendeji bwa ba Mosesa ne Alone pampikwa kwishisa? (b) Ino nsekununi ikufundija bika padi Yehova?

¹⁵ Bano bantu bonso bājimije būmi bwabo bya bituputupu. Shi bāikele’tu nansha kulanguluka pa myanda moikadile. Bādi bafwaninwe kwiipangula bipangujo pamo bwa bino: ‘I bāni bātūdile būmi bwabo mu kyaka pa kukemana ku meso a Felo? I bāni bālombele amba bene Isalela banyongololwe? I ani kasuku kandi wāityilwe kukanda ku Lūlu lwa Holeba pa kupwa kwa kunyongololwa kwa Isalela amba akesambe mpala na mpala na mwikeulu wa Leza?’ Bine, nsekununi ya kutendelwa ya ba Mosesa ne Alone ilombola amba bādi na dikōkeji kudi Yehova, kadi bādi baswele bantu. (Divilu 10:28; 19:24; 24:12-15) Yehova kādipo na nsangaji pa kwipaya bantomboki. Ino bantu bo bēlombwele patōkelela amba basa kwendelela na kūmija nshingo yabo mu butomboki bwabo, penepa nandi wākwata’po kya mfulo. (Ezekyele 33:11) Byonso bino bidi na nshintulwilo mikatampe dyalelo. Mwanda waka tunena namino?

Kujingulula Mukola wa mu Ano Mafuku

16. (a) I bukamoni’ka bwādi bufwaninwe kunekenya Bayuda ba mu myaka katwa kabajinji amba Yesu ye ntunguluji wa Yehova? (b) Mwanda waka Yehova wāpingakenye butobo bwa bene Levi, ne wāpingakenye’bo na bika?

¹⁶ Dyalelo, kudi “muzo” umpya udi na Yehova bu Mutyibi, Mujidiki wa bijila, ne Mulopwe wao wakubulwa kumweka. (Mateo 21:43) Uno “muzo” wāikele’ko tamba mu myaka katwa kabajinji K.K. Mu mine myaka’ya, tabenakulo ya mu mafuku a Mosesa yādi ke mipingakanibwe na tempelo ya buya bwa dyangi mu Yelusalema, mwādi mwingidila bene Levi bonka. (Luka 1:5, 8, 9) Inoko, mu mwaka wa 29 K.K., tempelo mikwabo, ya ku mushipiditu yāshimikwa, ne Yesu Kidishitu ye wayo Kitobo Mukatampe. (Bahebelu 9:9, 11) Mwanda utala lupusa lwa Leza  wālupuka dikwabo. Lelo Yehova wādi wa kwingidija ani pa kuludika uno “muzo” umpya? Yesu wēlombwele bu muntu wa dikōkeji dyabinebine kudi Leza. Wādi uswele bantu. Ulonga ne biyukeno bivule bya kutendelwa. Inoko, bene Levi bavule bāpela kumwitabija pamo’nka bwa bankambo wabo bāūmije nshingo. (Mateo 26:63-68; Bilongwa 4:5, 6, 18; 5:17) Ku mfulo, Yehova wāpingakanya butobo bwa bene Levi na butobo bukwabo bwishile—butobo bwa bulopwe. Buno butobo bwa bulopwe bukidi’ko ne dyalelo.

17. (a) I kisumpi’ka kibundile butobo bwa bulopwe dyalelo? (b) Yehova wingidijanga namani butobo bwa bulopwe?

¹⁷ Le i bāni babundile buno butobo bwa bulopwe mu ano mafuku? Mutumibwa Petelo ulondolola kino kipangujo mu mukanda wandi umbajinji wa ku bukomo bwa mushipiditu. Wātumine bashingwe-māni babundile ngitu ya Kidishitu mukanda’mba: “Bānwe’bo mwi lukongo lutongibwe, bu[tobo] bwa bulopwe, muzo wa bu-ujila, bantu bakumunwa na Leza enka, amba musapule byobya byabuya byandi bitabukilemo kunengela aye wemwityile mu fukutu ku mwinya wandi wakutendelwa.” (1 Petelo 2:9) Na bino binenwa, i kimweke patōka amba balondi bashingwe-māni, balonda mayo a Yesu, abo bonso kikonge bo babundile “butobo bwa bulopwe,” butelelwe na Petelo bu “muzo ujila.” O ao mukola wingidija Yehova pa kufundija bantu bandi ne kwibapa buludiki bwa ku mushipiditu.—Mateo 24:45-47.

18. I kipwano’ka kidi pa bukata bwa bakulumpe batongelwe ne butobo bwa bulopwe?

¹⁸ Bakulumpe batongwe bo bantunguluji ba butobo bwa bulopwe, mwanda i bapebwe byepelo bya kusela biselwa mu bipwilo bya bantu ba Yehova kujokoloka ntanda yonso. Bano bana-balume bafwaninwe kupebwa bulēme ne kukwatakanibwa, bekale bashingwe-māni nansha mikōko mikwabo. Mwanda waka? Mwanda Yehova, kupityila ku mushipiditu sandu wandi, ye utoñanga bano bakulumpe na kwibatūla pa byepelo byabo. (Bahebelu 13:7, 17) Le wibatoñanga namani?

19. I kika kinenenwa amba bakulumpe i batongwe na mushipiditu sandu?

¹⁹ Bano bakulumpe i babwanye bisakibwa bilombwelwe mu Kinenwa kya Leza, kilupwilwe na mushipiditu wa Leza. (1 Temote 3:1-7; Tetusa 1:5-9) O mwanda banenwa amba batoñwanga na mushipiditu sandu. (Bilongwa 20:28) Bakulumpe bafwaninwe kadi kujingulula biyampe Kinenwa kya Leza. Bafwaninwe kushikwa kantu ko-konso kamweka bu mboloji mu butyibi, monka mushikilwe’ko Mutyibi Mukatakata Mwine.—Kupituluka 10:17, 18.

20. Mwanda waka ukwete na mutyika bakulumpe baputuma na mingilo?

²⁰ Tufwaninwe kukwata na mutyika bakulumpe betu baputuma na mingilo, ketufwaninwepo  kulwa na lupusa lwibapelwe! Mwingilo wabo wa kikōkeji, obengila divule mu bula bwa myaka, witutononanga twibakulupile. Bateakanyanga ne kwendeja kupwila kwa pa kipwilo na kikōkeji, bengila netu pamo mu mwingilo wa kusapula “myanda-miyampe ya bulopwe,” betupa ne madingi a mu Bisonekwa ponso potusakilwa’o. (Mateo 24:14; Bahebelu 10:23, 25; 1 Petelo 5:2) Betupempulanga mu misongo ne kwitusenga potudi mu madilo. Bakwatakanya tumweno twa Bulopwe na dikōkeji, pambulwa kwisakila. Bine, mushipiditu wa Yehova udi pobadi; i betabijibwe ku meso andi.—Ngalatea 5:22, 23.

21. Lelo bakulumpe bafwaninwe kuyuka bika, ne mwanda waka?

²¹ Eyo, bakulumpe kebabwanininepo shabo. Nabo beyukile mikalo yabo, o mwanda kebakimbangapo kubikala luombe, ‘kipyanwa kya Leza.’ Ino bemwene bu ‘bengidi bengidila pamo na bakwabo mwanda wa nsangaji ya banababo.’ (1 Petelo 5:3; 2 Kodinda 1:24) Bakulumpe betyepeje, baputuma na mingilo, baswele Yehova, kadi bayukile amba shi bekankila kumwiula byabinebine, bakalonga biyampe bivule mu kipwilo. O mwanda baloñanga kitatyi kyonso buninge bwa kutamija ngikadilo ya bwine Leza, kifwa buswe, lusa, ne kitūkijetyima.

22. Lelo kupituluka mu nsekununi ya Kola kubakomeja namani lwitabijo lobe mu bulongolodi bwa Yehova bumweka na meso?

²² Bine twi badyese ne dyese’po pa kwikala na Yehova bu Muludiki wetu wampikwa kumweka, Yesu Kidishitu bu Kitobo wetu Mukatampe, bashingwe-mani babundile butobo bwa bulopwe nabo bu bafundiji betu, ne bakulumpe bene Kidishitu bakikōkeji bu badingidi betu! Eyo, i kutupu bulongolodi buludikwa na bantu bubwanya kwikala bubwaninine, inoko batwe tudi na nsangaji pa kwingidila Leza pamo na banabetu betabije bakikōkeji, bakōkele na mutyima tō ku lupusa lwa Leza!

[Kunshi kwa dyani]

Lelo Ubafunde Bika?

• I mpangiko’ka ya buswe yākwete Yehova mwa kulelela bene Isalela?

• I kika kinenenwa amba kekwādipo muswelo wa kufwila Kola lusa pa butomboki bwaātombokele ba Mosesa ne Alone?

• I ñeni’ka yotwaboila ku muswelo wāpwijije Yehova myanda ya bantomboki?

• I muswelo’ka otukalombola amba tufwijanga’ko Yehova pa mpangiko yatūdile’ko mu ano mafuku?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 23]

Le umwene kiselwa kyo-kyonso mu mwingilo wa Yehova bu dyese?

[Kifwatulo pa paje 24]

“I mwanda ka o mwizunzwila banwe bene pangala pa kipwilo kya Yehova, a?”

[Kifwatulo pa paje 26]

Bakulumpe batongwe bo bantunguluji ba butobo bwa bulopwe