Bengidi ba Yehova Badi na Lukulupilo Lwabine

“Basheleshele ba Yakoba bakekala umbukata mwa bantu bangibangi pamo’nka bwa lumé kudi Yehova, . . . nansha [kukulupila mwanā muntu mpika].”​—MIKA 5:7.

1. I kika kinenenwa amba Isalela wa ku mushipiditu utūkijanga mityima ya bantu?

 YEHOVA i Mulongi mukatampe wa mvula ne lumé. Kukulupila bantu amba babwanya kuleta mvula ne lumé i kupanga luvula. O mwanda mupolofeto Mika wāsonekele amba: “Basheleshele ba Yakoba bakekala umbukata mwa bantu bangibangi pamo’nka bwa lumé kudi Yehova, bwa makumbi a mvula pa biyombo byampikwa kwija pa muntu, nansha [kukulupila mwanā muntu mpika].” (Mika 5:7) Lelo “basheleshele ba Yakoba” dyalelo i bāni? I bene Isalela ba ku mushipiditu, bashele’ko ba “Isalela wa Leza.” (Ngalatea 6:16, MB) Ku “bantu bangibangi” ba pano panshi, badi “pamo’nka bwa lumé” lwa Yehova lutalaja mityima ne “bwa makumbi a mvula pa biyombo.” Bine, bene Kidishitu bashingwe māni dyalelo i madyese a Leza pa bantu. Abo i basapudi ba Bulopwe, o mwanda bengidijibwa na Yehova pa kupa bantu musapu wandi wa lukulupilo lwabinebine.

2. Mwanda waka tudi na lukulupilo lwabine nansha byotudi mu ino ntanda ya tuvutakanya?

² Ke kya kutulumukapo shi ino ntanda ibudilwe lukulupilo lwabinebine. Kusunkana kwa politike, koneka kwa bantu mu mwikadilo, buñonaona, bufudile, butumbula, mavita​—byo bintu byotutengelanga kumona mu ntanda ibikelwe na Satana Dyabola. (1 Yoano 5:19) O mwanda bavule badi na moyo wa byobya bibatengele kumeso. Ino batwe batōtyi ba Yehova ketudipo na moyo, mwanda tudi na lukulupilo lwabine lwa būmi bwiya kumeso. I lukulupilo lwabine mwanda lwimanine pa Kinenwa kya Leza. Tudi na lwitabijo mudi Yehova ne mu Kinenwa kyandi mwanda byonso byanena kebibulwangapo kufikidila.

3. (a) Mwanda waka Yehova wādi na kilongwa kya kulonga pa Isalela ne Yuda? (b) I kika kinenenwa amba binenwa bya Mika bitala ne pa ano mafuku?

³ Bupolofeto bwa Mika bwa ku bukomo bwa mushipiditu bwitupanga bukomo mwa kunangila mu dijina dya Yehova, bwitupa ne kyalwilo kya lukulupilo lwabine. Mu myaka katwa ka mwanda K.K.K., pādi banena Mika bupolofeto, bantu basambile kipwano na Leza bādi bakalañane mu mizo ibidi​—wa Isalela ne wa Yuda​—kadi ayo yonso ibidi yādi misūle kipwano kyayo na Leza. O mwanda kwādi koneka kwa bantu mu mwikadilo, bupondo bwa mutōtelo, ne kuswa bya bupeta kubikubi. Penepo Yehova wāleta kidyumu amba kudi kilongwa kyasa kulonga. Bine, bidyumu bya Leza byādi bitala bantu ba mu myaka ya Mika. Inoko ngikadilo ya dyalelo keishidilepo na yoya ya mu myaka ya Mika o mwanda binenwa byandi bidi na mvubu mu ano mafuku. Tukajingulula kino shi tubandaule myanda imoimo mikatampe ya mu mashapita asamba-abidi a mu mukanda wa Mika.

Bintu Bisokola Myanda Mikatampe ya Mika

4. Mika shapita 1 kutūla ku wa 3 unena myanda’ka?

⁴ Tutalei bidi mu kīpi myanda itanwa mu mukanda  wa Mika. Mu shapita 1, Yehova usokwela patōkelela kujilula kwa Isalela ne kwa Yuda. Pa mwanda wa buno bupupakane, Isalela ukonakanibwa ne mfuto ya Yuda nayo ikafika’nka ne ku kibelo kya Yelusalema. Shapita wa 2 ulombola amba bampeta ne bakomokomo bamweshanga bazoze ne bafudilwe malwa. Inoko kudi ne mulao wa Leza. Bantu ba Leza bakakongakanibwa umbumo. Shapita wa 3 ulombola misapu ya Yehova ya kutopeka bendeji ba ntanda ne bapolofeto bapupakane. Bendeji batyibanga mambo na maviyo, bapolofeto nabo bafumika bya bubela. Nansha byobalonga bino, Mika wapebwa bukomo bwa mushipiditu sandu bwa kwela lubila lwa kwiya kwa butyibi bwa Yehova.

5. I bintu’ka bilombwelwe mu Mika shapita wa 4 ne wa 5?

⁵ Shapita wa 4 ulaya amba mu kipindi kya mfulo kya mafuku, mizo yonso ikāya ku lūlu luzunzulwe lwa njibo ya Yehova amba ifundijibwe na aye. Ino dibajinji bidi, Yuda usa kuselwa bu musungi mu Babiloni, kupwa Yehova ukamunyongolola. Shapita wa 5 witusokwela amba Meshiasa ukabutwilwa mu Betelema Yuda. Ukakumba bantu bandi ne kwibanyongolola ku mizo ya kasusu.

6, 7. I myanda’ka inenwe mu shapita wa 6 ne wa 7 wa bupolofeto bwa Mika?

⁶ Shapita wa 6 ulombola myanda ya Yehova yatopeka bantu bandi, myanda yasa kwibemukija. Le i kika kyalongele kifikija bantu bandi ku kumutombokela? Nansha kimo. Ino na bubine bisakibwa byaibalomba i bipēla byonka. Usaka batōtyi bandi bekale na boloke, na kanye, ne butūkanye ponso pobananga nandi. Pa kyaba kya kwikala na bino bintu, ba Isalela ne Yuda abekwata’ko na mwiendelejo wa butomboki, o mwanda basa kufikilwa na byamalwa.

⁷ Mika utompola mu shapita wa mfulo wa bupolofeto bwandi pa mwanda wa bunonga-bibi bwa bantu ba mu yabo myaka. Inoko katyumwinepo mutyima, mhm, mwanda usumininwe’nka ‘kukungila’ Yehova. (Mika 7:7) Mukanda uvuya na binenwa bya kikulupiji amba Yehova ukafwila bantu bandi lusa. Mānga ilombola patōka amba luno lukulupilo lwāfikidile. Mu 537 K.K.K., Yehova pa kupwa kupa muzo wandi mfuto, pa lusa lwandi wājokeje bāshele’ko mu ntanda yabo.

8. Le ukokeja namani kunena mu kīpi myanda idi mu mukanda wa Mika?

 ⁸ Bine, uno musapu usokwele Yehova kupityila kudi Mika i mulumbuluke’po kashā! Uno mukanda wa ku bukomo bwa mushipiditu uleta bifwa bya kudyumukila’po bya mulongelanga Yehova ku boba bemona amba bamwingidila, ino abo bakubulwa lwitabijo. Ulombola ne binkumenkume bilongeka mu ano etu mafuku. Kadi uleta madingi a Leza alombola muswelo otufwaninwe kwiendeja mu bino bitatyi bikomo mwa kwikadila na lukulupilo lushimatyije.

Yehova Mfumu Mubikadi Wanena

9. Mungya Mika 1:2, i bika byādi binena kulonga Yehova?

⁹ Shi ke pano, tubandaulei mukanda wa Mika mu kamo ne kamo. Tutanga mu Mika 1:2 amba: “Umvwanai banwe bantu, banwe bonsololo; teja a panopanshi ne byonsololo bidipo; ino Mfumwetu Leza ekale kamoni ko mudi, Mfumwetu aye mu njibo yandi ikola.” Shi wadi amba wādi’ko mu kitatyi kya Mika, longa bino binenwa kebyābudilwepo kukukoka ute’ko mutyima. Ne mu ano mafuku namo mo monka, bikukoka ute’ko mutyima mwanda Yehova unenanga aye mu njibo yandi ikola, kadi kanenangapo enka Isalela ne Yuda kete, ehe, i bantu bonsololo ba pi na pi. Mu mafuku a Mika, bantu bāsūdile Mfumu Mubikadi Yehova kitatyi kilampe bininge. Ino bukidi bonka, bintu byāalamuka. Yehova wādi musumininwe kulonga’po kilongwa kya kamfula-nkonko kupwididile.

10. Mwanda waka binenwa bya Mika 1:2 bidi na kamweno kotudi?

¹⁰ Ne mu dyalelo namo mo monka. Kusokwelwa 14:18-20 ulombola amba Yehova ukisambanga monka aye mu tempelo yandi ikola. Panopano ponka Yehova usa kulonga kilongwa kya kamfula-nkonko ne binkumenkume bya kutenkanya muzo wa muntu. Penepa, “mañanza a panopanshi” onso mabimabi akelwa mu kyengelo kikatakata kya bukalabale bwa Yehova, mwa konakenya fututu ngikadilo ya bintu ya Satana.

11. Binenwa bya Mika 1:3, 4 bidi na buluji’ka?

¹¹ Ivwana bisa kulonga Yehova. Mika 1:3, 4 unena’mba: “Talapo bidi! Yehova ulupuka mwandi, ukatūka, ne kwenda unyanta pa bitenta bilampe bya panopanshi. Kabidi ngulu ikasungululwa munshi mudi aye, ne misanza ikasuba’nka bwa bupula pa mudilo, bwa mema mapungululwe pa impulumuko.” Lelo Yehova ukashiya kīkalo kyandi kya momwa mūlu kaiya kunyanta pa ngulu ne misanza ya mu Ntanda ya Mulao? Mhm. Kekudipo ne kyakambakena na kwiya. Ukata’tu mutyima pano pa ntanda mwanda wa kufikidija kiswa-mutyima kyandi. Pakwabo kadi, ke nshipo ikasusuka na bino bintu bitelelwe, i bekadi badi’po. Pakemana Yehova, musala kyo kintu kikafikila bantu bampikwa kikōkeji​—ulanga’mba i ngulu isunguluka bwa bupula ne misanza iladika na bintenshi.

12, 13. Kukwatañana na 2 Petelo 3:10-12, i bika bikalengeja lukulupilo lwetu lwikale lwabinebine?

¹² Binenwa bya bupolofeto bya Mika 1:3, 4 bikokeja kukuvuluja bupolofeto bukwabo bwālembelwe ku bukomo bwa mushipiditu bulaile musala wa kwiya pa ntanda. Mutumibwa Petelo wānene mungya mobisonekelwe mu 2 Petelo 3:10, amba: “Difuku dya Yehova dikāyanga bwa ngivi; monka mo mukapityila madiulu ne mikungulo mikatampe mīne, ne byamūlu bīne bikasunguluka ku kyanga kikatampe, ne ntanda mīne ne bilongwa byayo bidi monka bikaso[ko]lwanga.” Binenwa bya Petelo bidi pamo’nka bwa bupolofeto bwa Mika, kebifunkilapo pa madiulu ne ntanda bimweka na meso, mhm. Ino bifunkila pa kyamalwa kibūke kikafikila ino ngikadilo ya bintu yakubulwa bwine Leza.

¹³ Nansha byokudi kino kyamalwa, bene Kidishitu abo badi na kikulupiji kya būmi bwiya kumeso, pamo’nka bwa Mika. Namani? Na kulonda madingi atanwa mu mukanda wa Petelo mu mavese alonda’po. Mutumibwa wela kabobo amba: “Mufwaninwe kwikala bantu ba muswelo’ka mu bilongwa bikola bya mwiendelejo ne mingilo ya bwine Leza, koku mukungila ne kulama mu ñeni kwikala’po kwa difuku dya Yehova!” (2 Petelo 3:11, 12, NW) Lukulupilo lwetu mu būmi bwiya kumeso lukekala lwabinebine shi tutamije mutyima wa kikōkeji ne kulonga buninge bwa kwikala na mwiendelejo ukola ne būmi buyule mingilo ya bwine Leza. Kadi shi ketwidilwepo amba difuku dya Yehova dyodi dīya nabya lukulupilo lwetu lukekala lwabinebine.

14. Mwanda waka Isalela ne Yuda bādi bafwaninwe kupebwa mfuto?

 ¹⁴ Yehova ushintulula mwanda waka muzo wandi ufwaninwe kupebwa mfuto. Mika 1:5 unena’mba: “Mwanda kino kyonso kino’ki i pa kujilula kwa Yakoba, ne pa bubi bonso bwa njibo ya Isalela. Lelo kujilula kwa Yakoba i kuka le, a? Lelo ke kwa Samadia’po’ni, a? Kadi bitenta bya Yuda i bika le, a? kebidipo Yelusalema kadi’ni, a?” Yehova ye wikadije’ko ba Isalela ne Yuda. Ino abo abamutombokela, kadi butomboki bwabo bubafika’nka ne mwipata mwabo, mu Samadia ne mu Yelusalema.

Bilongwa Bibi Bibavula

15, 16. Bantu ba mu myaka ya Mika bāpile mambo a bilongwa’ka bibi?

¹⁵ Kifwa kya bunonga-bibi bwa bantu ba mu myaka ya Mika i kisapulwe na bishima binane mu Mika 2:1, 2, amba: “Malwa abo boba bakala ñeni ya bukondame, ne kulonga kibikibi pa matanda abo! bwakya lubanga balonga’kyo, ke-kintu kidi mu bukomo bwa dikasa dyabo. Kabidi bābila madimi, ne kusompola basompola’o; ne mobo, kukwata bakwata’o; kabidi basusula muntu ne njibo yandi, ke muntu ne bupyani bwandi kadi.”

¹⁶ Bantu ba makomwa-meso bakeshanga bufuku bakuta nkuku ya mwa kusompwela madimi ne mobo a bakwabo. Bukya’tu lubanga, bapeja kufikidija nkuku yabo. Shi badi amba bavulukile kipwano kyabo na Leza, longa kebalongapo bibi namino. Bijila bya Mosesa bidi na mbila ikinga balanda. Mungya bino Bijila, i kutupu kisaka kifwaninwe kujimija lonso kipyanwa kyabo. Inoko kino ke akyopo kikalakala nakyo bano bankomwa-meso. Abailwa binenwa bidi mu bene Levi 19:18, binena’mba: “Ukasanswanga mwikadi nobe bwa mo wisanshilwe abe mwine.”

17. I bika bikokeja kufikila boba betela bu bengidi ba Leza ino bakimba bidi bintu bya ku ngitu?

¹⁷ Kino kilombola myanda moikokeja kupityila bantu betela bu bengidi ba Leza abo nanshi bajimije kala mumweno wa bitungo bya ku mushipiditu, bakimba’ko bidi bintu bya ku ngitu. Polo wādyumwine bene Kidishitu ba mu myaka yabo’ya amba: “Boba batele mityima’mba, tusakwikala bampeta, nabya abaponena mu kutompibwa, abapi mu dikinga, ne mu bya kilokoloko kya bulembakane, ne kya byakwiletelela, bino bidi namino bitūkija bantu [ku] koneka, ne [ku musala].” (1 Temote 6:9) Shi muntu watūla kusokola lupeto bu kitungo kibajinji mu būmi, bine nabya watōta Leza wa bubela—Mamona, ke Lupeto kadi. Uno leza wa bubela kaletangapo lukulupilo lwabinebine pa būmi bwa kumeso.​—Mateo 6:24, BB.

18. I bika byadi bya kufikila bansanswa lupeto ba mu mafuku a Mika?

¹⁸ Mu mafuku a Mika, bavule baboile ñeni ku bibi byēbafikile, bāyuka amba kukulupila mu bintu bya ku ngitu i kwa bitupu. Yehova wibanena kukwatañana na Mika 2:4 amba: “Mu dyodya difuku bakemwela lukindi, ne kudila madilo matonde amutyima, ne kunena’mba: Tubatūtwa fututu; waalamuna kyepelo kya bantu bami; i-i! wafundula’kyo ko ndi, ino waabanya madimi etu kudi yewa ntomboki.” Bine, bano bangivi ba mobo ne madimi bonso basa kujimija bupyani bwa bisaka byabo. Basa kuselelwa mu ntanda ya bweni, bituntwa byabo bikashala ke bitūtwa bya “ntomboki,” bantu ba mizo. Nkulupilo yabo yonso ya ntundubuko mu mafuku a kumeso ikatukila.

19, 20. Lelo i bika byēmwenine Bayuda bādi bakulupile mudi Yehova?

¹⁹ Inoko, lukulupilo lwa boba bakulupile mudi Yehova kelukatunyapo kufikidila. Yehova i wabinebine, muyuke kulama bipwano byandi na Abalahama ne na Davida, kadi ufwila lusa boba bonso bamuswele mumuswedile Mika, babinza pa mwanda wa kubomboka kubombokele bekalwa nabo kudi Leza. Bine, pa mwanda wa boloke, kujokejibwa kudi’ko mu kitatyi kitungwe na Leza.

²⁰ Kino kisa kufikidila mu 537 K.K.K., pasa kupona Babiloni, ino Bayuda bashele’ko basa kujokejibwa mu yabo ntanda. Mu kine kitatyi’kyo, binenwa bya Mika 2:12 bisa kufikidila musunsa wabyo umbajinji. Yehova unena’mba: “A Yakoba, binebine nkakukongakenya bonsololo; binebine nkaningisha bashalashala ba Isalela; nkebasambakanya pamo, pamo’nka bwa mikōko ya Bozala; pamo’nka na luombe umbukata mwa madyo abo, bakalenga kapotopoto  kakatampe mwanda wa kibumbo kya bantu.” Bine, Yehova i wa buswe bwa kashā! Pa kupwa’tu kupa bantu bandi mfuto, usa kupa bashele’ko kyaba kya kukajokela mwabo kukamwingidila mu ntanda yaāpele bankambo babo.

Kwiifwana Potō mu Etu Mafuku

21. I kika kinenenwa amba ngikadilo ya dyalelo iifwene na ya mu mafuku a Mika?

²¹ Pano potwabandaula mashapita abidi mabajinji a Mika, mwene ubemwena amba bivule i biifwane na bintu bilongeka dyalelo? Dyalelo nadyo bavule betelanga amba bengidilanga Leza, mwādi mwitelela ba mu myaka ya Mika. Ino abo papo bakalañane, belwa’nka ne mavita abo bene na bene, pamo’nka bwa ba Yuda ne Isalela. Bampeta bavule ba mu Bipwilo bya Kine Kidishitu basusulanga balanda. Pavule pene, bendeji ba bipwilo batalanga kilomo-nyeka bilongwa bijidikilwe patōkelela mu Bible. Ke kya kutulumukapo shi mfulo ya Bipwilo bya Kine Kidishitu isa kufika panopano ponka, pamo ne ya mitōtelo mikwabo yonso ya “Babiloni Mukatakata,” umbikalo wa ntanda wa mitōtelo ya bubela! (Kusokwelwa 18:1-5) Inoko, shi tutale mobyāpityile mu kitatyi kya Mika, Yehova ukashiya bengidi bandi ba kikōkeji pano pa ntanda.

22. I bisumpi’ka bibidi bikulupile mu Bulopwe bwa Leza?

²² Tamba mu 1919, bene Kidishitu bashingwe māni ba kikōkeji i bakalañane bya lonso na Bipwilo bya Kine Kidishitu, ino basapulanga myanda miyampe ya Bulopwe ku mizo yonso. (Mateo 24:14) Dibajinji bidi, badi bakimba bashele’ko ba mu Isalela wa Leza. Kupwa ke kukongakanya “mikōko mikwabo,” penepo bibumbo byonso bibidi byaikala ke “luombe lumo, ne mukumbi aye umo.” (Yoano 10:16) Bano batōtyi ba kikōkeji ba Yehova bonso i bekute ‘umbumo’ nansha byobengidila Leza mu matanda 234. Ne pano pene, kipombo kya mikōko kidi na “kapotopoto kakatampe mwanda wa kibumbo kya bantu,” bana-balume, bana-bakaji ne bana batyetye bene kumo. Kebakulupilepo mu ino ngikadilo ya bintu, ehe, ino bakulupile mu Bulopwe bwa Leza busa kujokeja panopano ponka Paladisa pano pa ntanda.

23. Mwanda waka usumininwe amba lukulupilo lobe i lwabinebine?

²³ Vese wa mfulo wa Mika shapita 2 wisambila pa bano batōtyi ba kikōkeji ba Yehova amba: “Mulopwe wabo ubadikila kumeso abo, ino Yehova pa mutwe wabo.” Lelo nobe wimwene mu luno lunkunkwa-mulongo lwa bushindañani lwenda lulonda Mulopwe, Yesu Kidishitu, ne Yehova pa mutwe wabo? Shi wimwene’mo, yuka amba bushindañani bobe budi’ko ne lukulupilo lobe i lwabinebine. Kino kisa kumweka patōkelela potusa kubandawila’ko myanda mikwabo mikatampe ya mu bupolofeto bwa Mika.

Usa Kulondolola Namani?

• Mwanda waka Yehova wāikele na kilongwa kya kulonga Yuda ne Isalela mu mafuku a Mika?

• I bika bikokeja kufikila boba betela bu bengidi ba Leza ino bakimba bidi bintu bya ku ngitu?

• Byotwapwa kubandaula Mika shapita 1 ne wa 2, mwanda waka usumininwe amba lukulupilo lobe i lwabinebine?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 6]

Bupolofeto bwa Mika bwitukomejanga ku mushipiditu

[Bifwatulo pa paje 7]

Bene Isalela ba ku mushipiditu ne bapwani nabo bendelejanga kumeso mutōtelo wabine pamo’nka bwa Bayuda bāshele’ko mu 537 K.K.K.