‘Diwi Dyabo Dyāsambakene Konsokonso Pano pa Ntanda’

“Mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya [mushipiditu sandu.]”—MATEO 28:19.

1, 2. (a) Lelo Yesu wāpele bandi bana ba bwanga mwingilo’ka? (b) Mwanda waka bene Kidishitu ba mu myaka katwa kabajinji bābwenye kulonga bivule?

 KITATYI kityetye kumeso kwa kukanda’ye mūlu, Yesu wāpele bandi bana ba bwanga mwingilo. Wēbasapwila’mba: “Mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya [mushipiditu sandu].” (Mateo 28:19) Bine, uno mwingilo kewādipo munekene!

² Langa’po bidi! Pa Pentekosa wa mu 33 K.K., kubwipi kwa bana ba bwanga 120 kete bāpungulwidilwe mushipiditu sandu, bāshilula ne kuvuija mwingilo wabo na kusapwila bakwabo amba Yesu ye Meshiasa wādi utengelwe tamba kala, mwine ukamwenwa’mo lupandilo. (Bilongwa 2:1-36) Lelo kano kakisumpi katyetye kādi ka kubwanya namani kusapwila “mizo yonso ya bantu”? Ku muntu byādi bikomo, ino “kudi Leza i kilongelonge’tu kekudi kyakumukomena.” (Mateo 19:26) Bene Kidishitu babajinji bādi bakwatakanibwa na mushipiditu sandu wa Yehova, kadi bādi na mutyima wa kupēlakana. (Zekadia 4:6; 2 Temote 4:2) O mwanda, kupwa kwa myaka makumi matyetye onka, mutumibwa Polo wānene amba myanda miyampe yādi “isapulwa mu bipangibwa byonso bya muno munshi.”—Kolose 1:23.

3. I bika byājimankenye “ñano” ya bwine Kidishitu butōka?

³ Mu bula bwa myaka katwa kabajinji, mutōtelo wa bine wādi wenda usambakana konso. Inoko, Yesu wālaile mu bupolofeto amba kukekala kitatyi kikakuna Satana “kiyombo kibi,” papo “ñano” ya bwine Kidishitu bwa bine ikajimankana mu tutwa tuvule twa myaka kufika ne ku mwangulo. Bino byāfikidile kupwa kwa lufu lwa batumibwa.—Mateo 13:24-39, MB.

Kwilundila’ko kwa Bukidi Dyalelo

4, 5. Tamba mu 1919, i mwingilo’ka wāshilwile kwingila bene Kidishitu bashingwe māni, ne mwanda waka kyādi kikoleja kikatampe?

⁴ Mu 1919, kitatyi kyābwene kya ñano ya bwine Kidishitu butōka kwisansanya na kiyombo kibi. Bene Kidishitu bashingwe māni bāyukile amba mwingilo mukatampe wāpēne Yesu wādi ukyendelela. Bākulupila na bukomo amba badi mu “mafuku a kumfulo” kadi bādi bayukile bupolofeto bwa Yesu bunena’mba: “Myanda Miyampe ino’i ya Bulopwe ikasapulwa panopantanda ponso, amba ikale bu kiyukeno ku mizo yonso, penepa mfulo keifika shayo.” (2 Temote 3:1; Mateo 24:14, MB) Bine, bāyukile amba mingilo ya kwingila i mivule.

⁵ Ino, pamo bwa bana ba bwanga mu 33 K.K., bano bene Kidishitu bashingwe māni bātenwe na bikoleja bikatampe. Bādi bantu tununu tutyetye bekele mu matanda abala-anga kete. Lelo bādi ba kubwanya namani kusapula myanda miyampe “panopantanda ponso”? Vuluka, bekadi ba ntanda bādi ke belundile’ko tamba padi ku midiyo 300 mu kitatyi kya Bakesala kufika ku kisengele midiyala 2 kupwa kwa divita dibajinji dya ntanda. Kadi badi benda belundila’ko bukidibukidi mu myaka katwa ka 20 konso.

6. Lelo myanda miyampe yāendelele namani kumeso pa kulumba ku 1935?

⁶ Inoko, bengidi bashingwe māni ba Yehova, pamo’nka bwa banababo ba mu myaka katwa kabajinji, bēkwete’ko na mwingilo wibapelwe koku bekele na lwitabijo lukunkane mudi Yehova ne mushipiditu wandi. Pa kulumba ku 1935, kubwipi kwa basapudi 56 000 bāshilula kusapula bubinebine bwa mu Bible mu matanda 115. Bine, uno wādi kala mwingilo mukatampe, ino kwādi kukishele mingilo mivule.

7. (a) I kikoleja’ka kipya kyātenwe nakyo bene Kidishitu bashingwe māni? (b) Mwingilo wa kukongakanya i mwende kulampe namani na bukwashi bwa “mikōko mikwabo”?

 ⁷ Kupwa, kwivwanija kwa mushike kwa boba batelelwe bu “kibumbo kikatampe” mu Kusokwelwa 7:9 kwāleta kikoleja kipya, ino kadi kyāmweka amba kukaleta bukwashi ku bano bene Kidishitu baputuma na mingilo. Kibumbo kya “mikōko mikwabo” keiyukene buvule, bantu betabije badi na lukulupilo lwa pano panshi, bādi banenwe kukongakanibwa “mu mizo yonso, ne mu bisaka byonso ne mu bantu ne mu ndimi.” (Yoano 10:16) Nabo bādi banenwe ‘kwingidila Yehova mingilo ikola dyuba ne bufuku.’ (Kusokwelwa 7:15) Ko kunena amba bādi ba kulunga kuboko ku mwingilo wa kusapula ne kufundija. (Isaya 61:5) O mwanda bene Kidishitu bashingwe māni bāsepelele mpata pa kumona basapudi betuntwila’ko kufika pa makumi a tununu, kupwa ke midiyo ya bantu. Mu mwaka wa 2003, kibalwa kipya kikande kya bantu 6 429 351 baingile mwingilo wa busapudi—bavule bene i ba mu kibumbo kikatampe. * Bene Kidishitu bashingwe māni bafwijanga’ko pangala pa buno bukwashi, koku mikōko mikwabo nayo ifwija’ko pa kwikala na madyese a kukwatakanya banababo bashingwe māni.—Mateo 25:34-40.

8. Lelo Batumoni ba Yehova bālongele namani pa kutyinibwa’bo mbavu mu bula bwa divita dya bubidi dya ntanda?

⁸ Pāmwekele patōka kabumbo ka ñano, Satana wēkalwile bulwi bukomokomo. (Kusokwelwa 12:17) Lelo wālongele namani pāmwekele kibumbo kikatampe? Wākalabele byamwiko! Lelo kudi kyotutuninya kunena amba i aye wādi usonshila kutambwa kwātambilwe mutōtelo wa bine bulwi mu bula bwa divita dya bubidi dya ntanda? Bene Kidishitu bādi batyinibwa mbavu na balwana ba mitamba yonso ibidi. Baswe betu batutu ne bakaka bavule bātenwe na matompo asansa mutyima, bamo bafwila lwitabijo lwabo. Nansha nankyo, bādi balonda binenwa bya mulembi wa mitōto wānene amba: “Mudi Leza nkatōtanga mwanda wandi; mudi Leza e mo nkulupile nkikakwatwapo moyo, mhm. Lelo kikangubila muntu bitupu i kika?” (Mitōto 56:4; Mateo 10:28) Bene Kidishitu bashingwe māni ne mikōko mikwabo bākomejibwe na mushipiditu wa Yehova bāshala bonso bemanije nshinkidingi. (2 Kodinda 4:7) Papo “mwanda wa Leza wenda ukula.” (Bilongwa 6:7) Mu 1939, divita pa kulupuka, bene Kidishitu ba kikōkeji 72 475 bātūla lapolo wa mwingilo wa busapudi. Inoko, lapolo mupatuke wa mu 1945, mwaka wāfudile divita, wālombwele amba Batumoni 156 299 bādi bayukanya myanda miyampe pi na pi. Bine, kino i kinya kikata kyāshindilwe Satana!

9. I masomo’ka mapya āsapwilwe mu bula bwa Divita II dya Ntanda?

⁹ I kimweke patōka amba malwa a mu divita dya bubidi dya ntanda keālengejepo bengidi ba Yehova kwalakana shi mwingilo wa busapudi ufwaninwe kwingilwa. Ino, mu 1943, divita papo kasha dinana, kwāsapulwa kubundwa kwa masomo abidi. Amo, etwa dyalelo bu Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike, ādi afwaninwe kwendejibwa mu bipwilo byonso mwa kufundija Batumoni kusapula ne kulonga bana ba bwanga. Makwabo, Masomo a Ngileade a Bwifundi bwa Bible a Watchtower, ādi a kufundija bamishonele ba kushinsakanya mwingilo wa busapudi mu matanda a bweni. I amo, mudilo wa divita pa kubula, bene Kidishitu bādi kala beteakanye mwa kutuntwila’ko mingilo.

10. Bupyasakane bwa bantu ba Yehova bwāmwenwe namani mu mwaka wa 2003?

¹⁰ Bine, i bengile mwingilo utendelwa mpata! Byobafundijibwe ku Masomo a Mwingilo wa Kiteokratike, abo bonso—bankasampe ne batame, bambutwile ne bana, ne ba bulema bene—baingile ne pano pene bakingila mwanda wa kuvuija mwingilo mukatampe wibapele Yesu. (Mitōto 148:12, 13; Yoela 2:28, 29) Mu mwaka wa 2003, kintu kya basapudi 825 185 ku kweji ne kweji balombwele mutyima wa kupēlakana pa kwingila dimodimo nansha bya lonso mwingilo wa bupania. Mu uno mwaka umo onka, Batumoni ba Yehova bapityije nsaa 1 234 796 477 basapwila bakwabo myanda miyampe ya Bulopwe. Bine, Yehova usangelanga bupyasakane bwa bandi bantu!

Mu Myaba ya Bweni

11, 12. I bimfwa’ka bilombola katelelo kayampe kashile bamishonele?

¹¹ Mu bula bwa myaka, banabetu bafundile ku  Ngileade ne, mu myaka ya panopano, boba bafundile ku Masomo a Bufundiji bwa Mingilo i bashiye katelelo ka ntumbo. Tulete kimfwa, mu Brezile mwādi basapudi batyetye bafika ku 400 kete kitatyi kyāfikile bamishonele babajinji mu 1945. Bano bamishonele ne bakwabo balondele’po bāingila pamo na banababo bapyasakane bene Brezile, Yehova nandi wēbesela pangala pa bukomo bwabo. Bine, i kya nsangaji mpata ku yense uvuluka oa mafuku mabajinji pa kuyuka amba Brezile watūdile lapolo wa kibalwa kipya kikande kya basapudi 607 362 mu  2003!

¹² Tala Jampani nandi. Kumeso kwa divita dya bubidi dya ntanda, wādi enka na basapudi ba Bulopwe bafika ku katwa kete. Mu bula bwa divita, kupangwapangwa kwa nshikani kwātyepeja kibalwa kyabo, kufika dya ku mfulo kwa divita, kwāshala Batumoni babala-banga kete bādi bakidi bōmi ku mushipiditu ne ku ngitu. (Nkindi 14:32) Bano banabetu batyetye bālamine bululame bwabo kebābudilwepo kusepelela pa kutundaila mu 1949 bamishonele 13 babajinji kufundijibwa ku Ngileade, bamishonele nabo bātengwa bukidi bonka ku mityima na banababo bazanzamuke, ba kizaji bene Jampani. Myaka 50 ne musubu kupita’po, mu mwaka wa 2003, Jampani watūdile lapolo wa basapudi 217 508! Bine, Yehova waesele bantu bandi mu mine ntanda’i. Matanda makwabo mavule i malete malapolo a uno muswelo. Boba basapula mu myaba ya bweni baluñanga kuboko bya binebine ku kusambakanya myanda miyampe, o mwanda yaivwenwe mu matanda, ne bisanga, ne myaba 235 kujokoloka ntanda yonso. Bine, kibumbo kikatampe kitambanga mu “mizo yonso.”

“Batambile . . . mu Bisaka Byonso ne mu Bantu, ne mu Ndimi”

13, 14. Yehova wālombwele namani mvubu ya kusapula myanda miyampe mu ‘ndimi yonso’?

¹³ Kingelengele kibajinji kilombwelwe kupwa kwa bana ba bwanga kushingwa māni a mushipiditu pa Pentekosa wa mu 33 K.K. i kyokya kya kunena mu ndimi ya bibumbo byādi byungwidile. Bonso bādi bebevwana bādi padi banena ne ludimi lwādi lwisambwa mu mizo mivule, kimfwa Kingidiki. Kadi byobādi “batūkanye,” kebādipo mwa kubudilwa kwivwana busapudi bwa mu Kihebelu ku tempelo. Ino mityima yabo yākunkilwe pa kwivwana myanda miyampe mu ndimi yobādi bayukile tamba kubutulwa ña.—Bilongwa 2:5, 7-12.

¹⁴ Dyalelo nadyo, kudi ndimi mivule ingidijibwa mu mwingilo wa busapudi. Kibumbo kikatampe kyālailwe mu bupolofeto amba kikatamba mu “bisaka byonso ne mu bantu, ne mu ndimi,” ke mu mizopo yonkayonka, mhm. Kukwatañana na kino, Yehova wānene bupolofeto kupityila kudi Zekadia amba: “Bantu dikumi ba mu ndimi yonsololo ya mizo’ya, bakakwata, eyo, bakashipila ku kisandi kya yewa [Muyuda] amba: Batwe tukenda nenu, mwanda tubaivwana’mba Leza udi nenu pamo.” (Zekadia 8:23) Eyo, Batumoni ba Yehova kebakidipo na kyabuntu kya ndimi, inoko bayukile mvubu ya kufundija mu ndimi ya bantu.

15, 16. Bamishonele ne banabetu bakwabo i banekenye namani kikoleja kya kusapula mu ndimi myeni?

¹⁵ Na bubine, dyalelo kudi ndimi mityetye yonka inenwa na bantu bavule mpata, kimfwa Angele, Falanse, ne Kiespanyola. Inoko, boba bashile matanda abo mwa kukengidila mu matanda makwabo beelelanga’ko kufunda ndimi ya kobenda mwa kufikijija myanda miyampe ku boba ba ‘ngikadilo mifwaninwe kukamona būmi bwa nyeke.’ (Bilongwa 13:48) Kulonga namino kukokeja kwikala kukomo. Banabetu ba kisanga kya Pasifike wa Kunshi kya Tuvalu pobasakile mabuku mu ndimi yabo, mishonele umo wetwikile kino kiselwa. Kekwadipo dikishonele, ino aye washilula kukongakanya mulongo wa bishima bya Kituvalu. Mwenda mafuku, dibuku Ukokeja kwikala ne būmi bwanyeke mu Paladisa pano pantanda * dyālupulwa mu Kituvalu. Kadi pāfikile bamishonele mu Curaçao, kekwadipo dibuku disambila pa Bible nansha ke dikishonele dya Kipapiamento, ludimi lunenwa’mo. Kadi bantu bādi bepatanya mpata pa kuyuka muswelo mufwaninwe wa kulemba luno ludimi. Ino kupwa kwa myaka ibidi na pāfikile’mo bamishonele, trakte umbajinji wa bwine Kidishitu wisambila pa Bible wālupulwa mu luno ludimi. Dyalelo, Kipapiamento i lumo lwa mu ndimi 133 mulupulwa Kiteba kya Mulami lwendo lumo na Angele.

 ¹⁶ Mu Namibi, bamishonele babajinji kebātenepo Batumoni ba mu mine ntanda’i ba kwibakwasha pa kwalamuna. Ne kadi, Kinama, ludimi lwa mu mine ntanda’i kelwādipo na bishima bingidijibwa divule mu nkulupilo yetu, kimfwa kishima “mubwaninine.” Mishonele umo unena’mba: “Pa kwalamuna nādi ñingidija badimu bādi befunda Bible. Byobādi na buyuki butyetye bwa bubinebine, nādi nshikata nabo mwa kuyukila shi musemwa ne musemwa i moloke.” Inoko mwenda mafuku, trakte Būmi mu Ntanda Impya wāalamwinwe mu ndimi iná ya mu Namibi. Dyalelo, Kiteba kya Mulami kilupulwanga nyeke mu Kikwanyama ne mu Kindonga.

17, 18. I bikoleja’ka binekenibwa mu Meksike ne mu matanda makwabo?

¹⁷ Mu Meksike, ludimi lukatampe lunenwa’mo i Kiespanyola. Inoko, pādi kepaile bene Eshipanye, mwādi munenwa ndimi mivule, kadi ndimi imoimo ikinenwa ne pano. O mwanda pano mabuku a Batumoni ba Yehova alupulwanga mu ndimi isamba-ibidi ya mu Meksike ne mu Ludimi lwa Batumama lwa Meksike. Mwingilo wa Bulopwe wa mu Maya kyo kyādi kilembwa kibajinji kulupulwa kyaba ne kyaba mu ludimi lwa bene India ba mu Amerika. O mwanda bantu tununu ne tununu Bamaya, Baazateke, ne bakwabo, babadilwa mu basapudi ba Bulopwe 572 530 badi mu Meksike.

¹⁸ Mu myaka ya panopano, kudi bantu midiyo ne midiyo banyemene mu matanda a bweni bu bapando, bakwabo baviluka pangala pa bufudile. O mwanda pano matanda mavule abaikala musunsa wabo umbajinji na myaba mibwanine ya ndimi ya bweni. Batumoni ba Yehova kebekwate’ko kala na mingilo. Kimfwa mu Itadi, kudi bipwilo ne bisumpi bya mu ndimi 22 kutalula’mo bidi Kintadyana. Pa kukwasha banabetu basapwila bantu banena ndimi mikwabo, kwālongolwelwe panopano tulasa twa kufundija ndimi 16, kubadila’mo ne Ludimi lwa Batumama lwa Kintadyana. Mu matanda makwabo mavule, Batumoni ba Yehova baloñanga bukomo bumo bonka bwa kufikila bantu bavulevule bavilukīle’mo. Bine, na bukwashi bwa Yehova, kibumbo kikatampe kitambanga’nka kutamba mu ndimi mivulevule.

“Konsokonso Panopantanda”

19, 20. I binenwa’ka bya Polo bifikidila dyalelo mu muswelo wa kutendelwa? Shintulula.

¹⁹ Mu myaka katwa kabajinji, mutumibwa Polo wāsonekele amba: “Lelo kebēvwenepo’ni? Baivwene’tu binebine; diwi dyabo dyakasambakana konsokonso panopantanda, ne myanda yabo kumfulo kwine kwa ntanda.” (Loma 10:18) Shi byādi namino mu myaka katwa kabajinji, le dyalelo ke pepi! Bantu midiyo—kupita padi ba mu kitatyi kyonso kya kunyuma—banenanga’mba: “Nkatotanga Yehova mafuku onso, nyeke; mitendelo yandi īkashikilwanga mu kyakanwa kyami nyeke.”—Mitōto 34:1.

²⁰ Ne kadi, mwingilo kewendangapo na lukoko. Kibalwa kya basapudi ba Bulopwe kyendanga kilundila’ko. Kudi kitatyi kivulevule kipityijibwa mu mwingilo wa busapudi. Basapudi baloñanga kujokela’mo kupya midiyo na midiyo ne kwendeja tutwa twa tununu twa bifundwa bya Bible. Kudi bantu bakyendelela na kusangela musapu. Mwaka wapityile’u, kibalwa kipya kikande kya bantu 16 097 622 batenwe ku Kivulukilo kya lufu lwa Yesu. Bine, kukidi bivule bya kulonga. I amo, twiulei nyeke bululame kebutelententa bwa banabetu bāuminine kupangwapangwa kunane. Kadi tulombolei bupyasakane budi na banabetu bonso baputumina mu mingilo ya Yehova tamba mu 1919. Shi ke pano, batwe bonso twimbei pamo na kaimba wa mitōto amba: “Bintu byonsololo bidi ne muya bitendele Yehova. Tendelai Yehova.”—Mitōto 150:6.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukokeja Kushintulula?

• I mwingilo’ka wāshilwile kwingila banabetu mu 1919, ne mwanda waka kewādipo munekene?

• I bāni bakongakanibwe mwa kukwatakenya’bo mwingilo wa busapudi?

• Lelo i katelelo’ka kashile bamishonele ne bakwabo bengila mu matanda a bweni?

• I myanda’ka yokokeja kutela ilombola amba Yehova weselanga mwingilo wingila bantu bandi dyalelo?

[Bipangujo bya Kifundwa]