“Umpika” wa Binebine Kadi wa Manwa
“Umpika” wa Binebine Kadi wa Manwa
“I ani na bubine umpika wa binebine ne wa manwa utūdilwe na mfumwandi kutala ba mingilo bandi?”—MATEO 24:45, NW.
1, 2. Mwanda waka i kya kamweno kotudi kupebwa bidibwa bya ku mushipiditu kitatyi ne kitatyi dyalelo?
DYĀDI Dya Buná kyolwa, mafuku 11 Nisane, 33 K.K.; bana ba bwanga ba Yesu bāipangwile kipangujo kidi na buluji bukatampe kotudi dyalelo. Bāmwipangula’mba: ‘I kika kikekala kiyukeno kya kwikala’po kobe ne kya kuvuika kwa ngikadilo ya bintu?’ Yesu pa kulondolola, wānena bupolofeto bwendele nkuo pi na pi. Wēsambile pa byaba bya mavita, bipupo bya nzala, bintenshi, ne bipupo bya mba. Bino byonso i “bya pangalwilo pa misongo” bitupu. Ke-pantu byamalwa bibibibi byadi bya kwiila’ko. Bine, bintu bilenga moyo byadi kumeso!—Mateo 24:3, 7, 8, 15-22; Luka 21:10, 11.
2 Tamba mu 1914, myanda mivule ya mu bupolofeto bwa Yesu ifikidilanga. “Misongo” ke mitonde mu muzo wa muntu. Ino bene Kidishitu abo kebadipo na kyobazakela. Mwanda Yesu wēbalaile amba ukebakwatakanya na kwibadisha bidibwa bya ku mushipiditu. Pano Yesu byadi mūlu, i muswelo’ka wakwete’ko mpangiko ya kwitupa bidibwa bya ku mushipiditu batwe badi pano panshi?
3. Le i mpangiko’ka yākwete’ko Yesu amba tutambule “bidibwa pa kitatyi kifwaninwe”?
3 Yesu aye mwine wālondolwele kino kipangujo. Mu bwandi bupolofeto bukatampe, wāipangwile amba: “Lelo i ani na bubine umpika wa binebine ne wa manwa utūdilwe na mfumwandi kutala ba mingilo bandi, ne kwibapa bidibwa pa kitatyi kifwaninwe?” Kupwa wābweja’ko amba: “I wa nsangaji yao umpika shi mfumwandi pa kujoka amutane ulonga namino. Bine nemunena amba, ukamutūla pa bintu byandi byonso.” (Mateo 24:45-47, NW) Bine, kwadi kwa kwikala “umpika” upelwe kiselwa kya kupāna bidibwa bya ku mushipiditu, “umpika” wa binebine kadi aye umo wa manwa. Le uno umpika i muntu umo’ni, bantu bepyana umo ke mukwabo’ni, nansha i kintu kikwabo? Uno umpika wa binebine byapāna bidibwa bivule bya ku mushipiditu, i biyampe nanshi tumuyuke.
Le I Muntu Umo’ni, I Kabumbo?
4. Le tuyukile namani amba “umpika wa binebine ne wa manwa” ke muntupo umo?
4 “Umpika wa binebine ne wa manwa” ke muntupo umo. Mwanda waka tunena namino? Mwanda umpika wāshilwile kuleya bidibwa bya ku mushipiditu mu myaka katwa kabajinji, ne mungya kunena kwa Yesu, uno umpika wadi wa kulonga’nka namino ne bifika Mfumwandi mu 1914. Ko kunena’mba ke mwingile na kikōkeji mu bula bwa myaka 1 900 ne kupita. Bine, nansha ke Metuzala kālēlepo ino myaka yonso’i!—Ngalwilo 5:27.
5. Shintulula mwanda waka kishima “umpika wa binebine ne wa manwa” kekifunkilapo pa mwine Kidishitu umo ne umo.
5 Lelo kishima “umpika wa binebine ne wa manwa” kino kekifunkilapo pa mwine Kidishitu umo ne umo? Eyo, bene Kidishitu bonso bafwaninwe kwikala ba binebine ne ba manwa; inoko pano Yesu, pa kutela “umpika wa binebine ne wa manwa,” wādi wisambila pa kintu kingi kipotoloke. Le twikiyukile namani? Mwanda wānene amba “mfumwandi pa kujoka” ukatūla uno umpika pa “bintu byandi byonso.” Le mwine Kidishitu umo ne umo ubwanya namani kutūlwa pa kintu ne kintu—pa bintu “byonso” bya Mfumwandi? Kebibwanikapo!
6. Le muzo wa Isalela wādi wingila namani bu “mwingidi” nansha “umpika” wa Leza?
6 Kyashala’ko nanshi i kino: Yesu wādi wisambila pa kisumpi kya bene Kidishitu bu ye “umpika wa binebine ne wa manwa.” Le kibwanika kutela kisumpi kya bantu bavule bu umpika? Eyo kibwanika. Myaka tutwa tusamba-tubidi kumeso kwa Kidishitu, Yehova wātelele muzo mutuntulu wa Isalela bu “bami batumoni,” ne bu “mwingidi wami o natonga.” (Isaya 43:10) Muntu ne muntu wa mu muzo wa Isalela tamba mu mwaka wa 1513 K.K.K., pāletelwe Bijila bya Mosesa, kutūla ne pa Pentekosa wa mu mwaka wa 33 K.K. wādi ubadilwa mu kano kabumbo ka mwingidi. Bene Isalela bavule kebādipo nansha mu mingilo ya bwendeji bwa muzo mwine nansha mu mpangiko ya kupāna bidibwa bya ku mushipiditu. Yehova wāpēne ino mingilo ku balopwe, batyibi, bapolofeto, babitobo, ne bene Levi. Inoko muzo onso kya pamo wādi welekeja bubikadi bwa Yehova ne kumutendela mitendelo umbukata mwa mizo yonso. Mwine Isalela umo ne umo wādi kamoni wa Yehova.—Kupituluka 26:19; Isaya 43:21; Malaki 2:7; Loma 3:1, 2.
“Mwingidi” Wāfundulwa
7. Mwanda waka muzo wa kala wa Isalela wātunyinye kwikala “mwingidi” wa Leza?
7 Isalela ye wādi “mwingidi” wa Leza mu bula bwa tutwa twa myaka yāpityile, le ye aye enka umpika wātelelwe na Yesu? Ke ayepo, mwanda Isalela wa kala kāikelepo wa binebine nansha wa manwa. Polo unena mu kīpi mobyāikadile pa kutela binenwa bya Yehova ku meso a uno muzo amba: “Dijina dya Leza dibatukibwa byamalwa monka umbukata mwa baJentaila pa mwanda wa bānwe.” (Loma 2:24) Bine, Isalela wāfikile pa mfulo pa butomboki bwandi mu mānga yonso pa kupela Yesu, penepo Yehova nandi wāmwela.—Mateo 21:42, 43.
8. Le i kitatyi’ka kyātongelwe “mwingidi” wa kupingakena Isalela, ne mwādi mu ngikadilo’ka?
8 Kubulwa kikōkeji kwa “mwingidi” ko kunena’mba Isalela, kekwāshintulwilepo amba kubapu batōtyi ba kikōkeji kebakatambulapo kadi bidibwa bya ku mushipiditu, ehe. Mu dya Pentekosa wa mu 33 K.K., mafuku 50 kupwa kwa lufu lwa Yesu, mushipiditu sandu wāpungulwilwe pa bandi bana ba bwanga 120 bādi mu kyumba kya peulu mu Yelusalema. Pa kine kyaba’kya, muzo umpya wābutulwa. Ponka’pa kubutulwa kwao kwāelelwa lubila pāikele bantu ba mu muzo’wa kusapula pakubulwa moyo “bintu bikatampe bya Leza” ku bekadi ba mu Yelusalema. (Bilongwa 2:11) O mwanda uno muzo umpya, muzo wa ku mushipiditu, wāikele ke “mwingidi” wa kusapula ntumbo ya Yehova ku mizo ne kupāna bidibwa pa kitatyi kifwaninwe. (1 Petelo 2:9) I kyendele’mo nanshi utelwe bu “Isalela wa Leza.”—Ngalatea 6:16, MB.
9. (a) Le i bāni babundile “umpika wa binebine ne wa manwa”? (b) Le “ba mingilo” i bāni?
9 Muntu yense wa mu “Isalela wa Leza” i mwine Kidishitu mwipāne, mubatyijibwe ne kushingwa māni a mushipiditu sandu, udi na lukulupilo lwa kwenda mūlu. Shi ke pano, kishima “umpika wa binebine ne wa manwa” kifunkila pa kisumpi kya boba bonso bashingilwe māni babadilwa mu muzo wa ku mushipiditu badi pano panshi mu kitatyi kyo-kyonso tamba mu 33 K.K. kufika ne dyalelo, monka mwādi mubadilwa mwine Isalela yense mūmi mu kitatyi kyo-kyonso tamba mu 1513 K.K.K. kufika ne mu Pentekosa mu 33 K.K. mu kabumbo ka mwingidi wāingile kumeso kwa bwine Kidishitu. Le penepa “ba mingilo” i bāni, bapebwa byakudya bya ku mushipiditu na uno umpika? Mu myaka katwa kabajinji K.K., mwine Kidishitu yense wādi na lukulupilo lwa kwenda mūlu. O mwanda ba mingilo bādi enka bene Kidishitu bashingwe māni, ke abopo bonso kisumpi, ino i muntu ne muntu pa bula. Bonso, kubadila’mo ne boba bādi na byepelo mu kipwilo, bādi basakilwa bidibwa bya ku mushipiditu bitamba kudi umpika.—1 Kodinda 12:12, 19-27; Bahebelu 5:11-13; 2 Petelo 3:15, 16.
“Mīngilo, wa Yandi wa Yandi”
10, 11. Le tuyukile namani amba ke bonsopo ba mu kabumbo ka umpika badi na biselwa bimo bya mwingilo?
10 “Isalela wa Leza” i kabumbo ka umpika wa binebine ne wa manwa kapelwe mwingilo wa kwingila, kadi umo ne umo wa mu kano kabumbo udi na biselwa byandi. Binenwa bya Yesu bidi mu Mako 13:34 bilombola kino patōka. Amba: “Bidi pamo’nka na muntu mwende ku ntanda īngi, washia njibo yandi ne bapika webapa lupusa, kadi webābanya mīngilo, wa yandi wa yandi, ebiya walaīle ne kalama wa pa kibelo amba: Untengela.” Nanshi umo ne umo wa mu kabumbo ka umpika upelwe mwingilo—wa kuvudija bintu bya Kidishitu bya pano panshi. Ufwaninwe kuvuija mwingilo wandi mungya bukomo ne mikenga yamona.—Mateo 25:14, 15.
11 Kadi mutumibwa Petelo wānene bene Kidishitu bashingwe māni ba mu mafuku abo amba: “Iingidilei banwe bene na bene mungya buntu bwatambwile muntu ne muntu; bwi tulama tuyampe twa buntu bwa Leza bushyalangane.” (1 Petelo 4:10, BB) O mwanda bashingwe māni badi na kiselwa kya kwiingidila abo bene na bene na byabuntu bibapele Leza. Ne kadi binenwa bya Petelo bilombola amba ke bene Kidishitu bonsopo badi ba kwikala na bwino bumo, biselwa, nansha madyese amo, ehe. Ino umo ne umo wa mu kabumbo ka umpika wādi unenwe kulunga kuboko mu ludingo kampanda ku kutanta kwa muzo wa ku mushipiditu. Namani?
12. Mwana-mulume nansha mwana-mukaji ye-yense wa mu kabumbo ka umpika wādi ulunga namani kuboko ku kutanta kwa umpika?
12 Dibajinji, umo ne umo wādi na kiselwa kya kwikala kamoni wa Yehova usapula myanda miyampe ya Bulopwe. (Isaya 43:10-12; Mateo 24:14) Yesu, kumeso’tu kwa kukanda mūlu, wāsoñenye bandi bana ba bwanga ba kikōkeji, bana-balume ne bana-bakaji, bekale bafundiji. Amba: “Endai nanshi mukafundijei mizo yonso ya bantu nabo ke bāna-babwanga, kwibabatyija mu dijina dya Tata, ne dya Mwana, ne dya mushipiditu sandu. Kadi ne kwibalombola balaminine byonso byo nemulaīle ami mwine. Ebiya, ami nami kadi, ngidi nenu mafuku onso nyeke, ne kumfulo kwine kwa panopantanda.”—Mateo 28:19, 20.
13. I madyese’ka ādi nao bashingwe māni bonso?
13 Bana ba bwanga bādi bafundijibwa bya binebine byonso byālaile Kidishitu bandi bana ba bwanga. Mwenda mafuku, boba betaba nabo bābwanya bisakibwa bya kufundija bakwabo. Bidibwa bya ku mushipiditu bita ngitu byāpelwe boba ba kukabadilwa mu kabumbo ka umpika mu mizo mivule. Bene Kidishitu bonso bana-balume ne bana-bakaji bāingile uno mwingilo wa kulonga bana ba bwanga. (Bilongwa 2:17, 18) Uno mwingilo wādi wa kwendelela’nka namino tamba pāshilwile umpika umbajinji kwingila kutūla’nka ne pakafula ngikadilo ya bintu.
14. Le madyese a kufundija mu kipwilo ādi apelwe enka bāni, ne bana-bakaji bashingwe māni ba kikōkeji bādi bamona kino namani?
14 Bashingwe mani bapya babatyijibwe bādi nabo babadilwa mu uno umpika, pampikwa kubanga amba yeu ye wēbafundije, kadi abo bonso bādi batambula bufundiji ku bakulumpe ba mu kipwilo babwenye bisakibwa bya mu Bisonekwa. (1 Temote 3:1-7; Tetusa 1:6-9) Bano bana-balume batongwe bo bādi batantyija muzo mu muswelo wa pa bula. Bana-bakaji bene Kidishitu ba kikōkeji bashingwe māni kebādipo bakalala mwanda bene Kidishitu bana-balume bo bādi bafundija mu kipwilo. (1 Kodinda 14:34, 35) Ino bādi na nsangaji ya kumwena mu mwingilo mukomo wa bana-balume ba mu kipwilo, kadi bādi bafwija’ko pangala pa madyese obādi nao, kimfwa a kutwadila bakwabo misapu ya nsangaji. Bakaka bashingwe māni bapyasakane ba mu ano mafuku nabo badi na uno mutyima umo onka wa kwityepeja, nansha batutu batongelwe bu bakulumpe bekale bashingwe nansha bakubulwa kushingwa māni.
15. Le i nsulo’ka minemine yādi ilupuka’ko bidibwa bya ku mushipiditu mu myaka katwa kabajinji, ne i bāni bādi batangidile mu kuleya’byo?
15 Bidibwa bivule bya ku mushipiditu byādi bipānwa mu myaka katwa kabajinji byādi bilembwa na batumibwa bene ne na bana ba bwanga bakwabo bādi batangidile kumeso. Mikanda yobādi basoneka—nakampata yoya ibadilwa mu mikanda 27 ya ku bukomo bwa mushipiditu ibundile Bisonekwa bya Kingidiki bya Bwine Kidishitu—yādi ipita mu bipwilo, ne na bubine kyo kyādi kyalwilo kya bufundi bwādi bufundija bakulumpe mu bipwilo bya pabo. Mu uno muswelo, bantunguluji ba umpika bādi baleya na kikōkeji bidibwa binune bya ku mushipiditu ku bene Kidishitu bambulwa budimbidimbi. Kabumbo ka umpika ka mu myaka katwa kabajinji kāvuije na kikōkeji mwingilo obēkapele.
“Umpika” Myaka Tutwa 19 Kupita’po
16, 17. Le kabumbo ka umpika i kelombole namani amba kavuijanga mwingilo wako na kikōkeji kutūla ne mu 1914?
16 Le dyalelo nadyo? Yesu pa kushilula kwikala’po mu 1914, le wātene kisumpi kya bene Kidishitu bashingwe māni kipāna bidibwa na kikōkeji pa kitatyi kifwaninwe? Bine wātene’kyo. Kino kisumpi kyādi kiyukilwa ku bipa bilumbuluke byokyādi kilupula. (Mateo 7:20) Mānga ya tamba pene’pa ilombola amba kino kisumpi kyādi’ko bine.
17 Kitatyi kyaile Yesu, kintu kya ba mingilo 5 000 bādi bepāne mu kusambakanya bubinebine bwa mu Bible. Ba mingilo shabo bādi batyetye, ino umpika wāingidije manwa pala pala mwa kusambakenya myanda miyampe. (Mateo 9:38) Kimfwa, kwādi mpangiko ya kulupula busapudi bwa myanda ya mu Bible mu majulunale kintu kya 2 000. Mu uno muswelo bubinebine bwa mu Kinenwa kya Leza bwādi bufikila batangi makumi a tununu lwendo lumo. Kadi kwādi mpangiko ya bifwatulo bya musombelo kadi bijina byādi bilombolwa mu nsaa mwanda mituntulu. Na ano manwa mapya a kusapula, musapu wa mu Bible, tamba ku ñanjilo ya Bupangi kutūla ne ku Umbikalo wa Myaka Kanunu wa Kidishitu, wāivwene na bemvwaniki bapite ne pa midiyo kitema mu makontina asatu. Mabuku matampwe nao i muswelo mukwabo wādi wingidijibwa. Kimfwa mu 1914, kwālupwilwe kintu kya milami 50 000.
18. Le i mwaka’ka wātūdile Yesu umpika pa bintu byandi byonso, ne mwanda waka?
18 I amo, Mfumwandi pa kujoka wātene umpika wandi wa binebine udisha na mutyima umo ba mingilo koku usapula myanda miyampe. Ino kwādi kukidi biselwa bikatampe mpata byādi bikitengele uno umpika. Yesu wānene amba: “Bine nemunena amba, ukamutūla pa bintu byandi byonso.” (Mateo 24:47, NW) Yesu wālongele kino mu 1919, umpika pa kupwa kupita mu kyaba kya matompo. Mwanda waka uno “umpika wa binebine ne wa manwa” wāpelwe biselwa bikatampe mpata? Mwanda Mfumwandi wātene bintu byandi ke bivudije. Yesu wāpelwe bulopwe mu mwaka wa 1914.
19. Shintulula muswelo uvuijibwa bisakibwa bya ku mushipiditu bya ba mu “kibumbo kikatampe.”
19 Le bino bintu byātūdilwe’po umpika wa binebine na Mfumwandi wādi ukivwikwavwikwa kilongo kya bulopwe i bintu’ka? I bintu byonso bya ku mushipiditu byatelelwa pano panshi. Kimfwa, myaka makumi abidi kinondanonda na kubikikwa kwa Kidishitu mu 1914, “kibumbo kikatampe” kya “mikōko mikwabo” kyāyukene. (Kusokwelwa 7:9; Yoano 10:16) Kino kibumbo ke bantupo babadilwa mu “Isalela wa Leza,” i bana-balume ne bana-bakaji ba mityima miyampe badi na lukulupilo lwa pano panshi, bantu baswele Yehova ne kukimba kumwingidila pamo bwa bashingwe māni. Bine, i banene “umpika wa binebine ne wa manwa” amba: “Batwe tukenda nenu, mwanda tubaivwana’mba Leza udi nenu pamo.” (Zekadia 8:23) Bano bene Kidishitu kebaijije mu kubatyijibwa badyanga bidibwa bimo byonka binune bya ku mushipiditu pamo na ba mingilo bashingwe māni, kadi tamba pene’pa bino bibumbo bibidi bidyanga ku meza amo. Bine ano i madyese makatampe eselwe bano ba mu “kibumbo kikatampe”!
20. I mwingilo’ka wingila “kibumbo kikatampe” mu kuvudija bintu bya Mfumwetu?
20 Boba babadilwa mu “kibumbo kikatampe” i belunge na nsangaji ku kabumbo ka umpika kashingwe māni bu basapudi ba myanda miyampe. Ponso pobasapula, bintu bya Mfumwabo bya pano panshi nabyo byendanga bivudila’ko, kino bibwejejanga’ko kiselwa kiselele “umpika wa binebine ne wa manwa.” Bantu bakimba bubinebine pa kwenda bavula, kubaijibwa kwa bitampilo nako kwenda kusakilwa’ko mwa kupela bonso balomba mabuku esambila pa Bible mabuku abo. Mabilo a misambo a Batumoni ba Yehova endanga ashimikwa mu matanda ne matanda. Bamishonele nabo batumwa enka “ne kulampe kwine kumfulo kwa ntanda.” (Bilongwa 1:8) Kutamba ku kintu kya bashingwe māni tununu tutano mu 1914, batendedi ba Leza pano abavula kebadi kintu kya midiyo isamba ne kupita, kadi bavule bene i boba ba mu “kibumbo kikatampe.” Bine ne bine ponka, bintu bya Mulopwe ke bivule mpata tamba kasha uvwikwa kilongo kya bulopwe mu 1914!
21. Le i byelekejo’ka bibidi byotukabandaula mu kifundwa kilonda’ko?
21 Bino byonso bilombola amba umpika i “wa binebine ne wa manwa.” Yesu pa kupwa’tu kwisambila pa “umpika wa binebine ne wa manwa,” wāletele byelekejo bibidi bilombola ino ngikadilo: i kyelekejo kya bajike ba ñeni ne bivila ne kya talenta. (Mateo 25:1-30) Bine kino i kitutenge ku mutyima mpata! Le bino byelekejo bidi na buluji’ka kotudi dyalelo? Tusa kwisambila pa kino kipangujo mu kishinte kilonda’ko.
Le Ulanga’po Namani?
• I bāni babundile “umpika wa binebine ne wa manwa”?
• “Ba mingilo” i bāni?
• I kitatyi’ka kyāpelwe umpika wa binebine bintu byonso bya Mfumwandi, ne mwanda waka kyādi kine kitatyi’kyo?
• I bāni bakwabo balundila’ko bintu bya Mfumwetu mu ano makumi a myaka ya panopano, ne bebilundilanga’ko muswelo’ka?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Bifwatulo pa paje 24]
Kabumbo ka umpika ka mu myaka katwa kabajinji kāingile mwingilo wako na kikōkeji