“Mwilamei Senene Umbyonso”

“Mwendalale witabija binenwa byonso: Ino muntu mukosoke aye utadija biyampe matabula andi.”—NKINDI 14:15.

1, 2. (a) Myanda yātene Lota mu Sodoma itufundija bika? (b) Bishima “kwilama senene” bishintulula bika?

 ABALAHAMA wānene Lota abadikile kutonga ntanda yasaka, ino meso a Lota ākokwa na dilungu dya nzaba ya mema dyadi “bwa budimi bwa Yehova.” Dyāmwekele bu kifuko kiyampe kutūla’mo kyandi kisaka, ponka’po “Lota wetongela dilungu dyonso dya Yodano” ne kutūla wātūla kitūlo kubwipi na Sodoma. Mumwekelo wa bintu keo kudimbañana, mwanda kubwipi kwādi “bene Sodoma badi babi byamwiko, ne bu-bipyamambo byamalwa ku meso a Yehova.” (Ngalwilo 13:7-13) Myanda pa kwenda ilunguluka, Lota ne kisaka kyandi bājimija bivule. Ku mfulo, aye ne bana bandi bana-bakaji bakashikata mu muta. (Ngalwilo 19: 17, 23-26, 30) Kyokya kyaāmwene’mba i kiyampe kyāalamuka ke kibi.

² Nsekununi ya byātene Lota i bufundiji ku bengidi ba Leza dyalelo. Potukwata butyibi, tufwaninwe kudyumuka ku byaka ne kwilama kutyina twakongolwa na mumwekelo’tu wa bintu. O mwanda Kinenwa kya Leza kitudyumuna biyampe’mba: “Mwilamei senene umbyonso.” (1 Petelo 1:13, MB) Kishima kya Kingidiki kyalamwinwe bu “kwilama senene” pa bute pa bute kishintulula “kwikala mujalale.” Kukwatañana na R. Lenski, mubandaudi wa Bible, bujalale i “ñeni mitūke, mishikate itompa ne kupikula bintu mobyolokele kadi itukwasha kukwata butyibi boloke.” Leka bidi tubandaule pano ngikadilo imoimo itulomba kwikala na ñeni mijalale.

Kutompa Mikenga ya Busunga

3. Mwanda waka i biyampe kudyumuka kitatyi kyotupebwa mukenga wa busunga?

³ Langa bidi shi abakupe mukenga wa busunga kudi muntu mulēme, pakwabo mwanenu mutōtyi wa Yehova. Aye udi na nsangaji mwanda umona’mba bintu bisa kukwendekela ne ukukankamika upeje kutyina’mba wakabulwa mukenga’wa. Nobe ubashilula kala kumona musa kwikadila biyampe būmi bobe ne bwa kisaka kyobe, padi ubalanga ne mosa kumwena kyaba kikatampe kya kulonga bintu bya ku mushipiditu. Ino Nkindi 14:15 udyumuna’mba: “Mwendalale witabija binenwa byonso: Ino muntu mukosoke aye utadija biyampe matabula andi.” Nsangaji ya kushilula bya busunga divule ifikijanga muntu ku kuvulaminwa makinga adi’mo, ku kwikala na kalengwa ku byaka, ne kutunya kubandaula kubulwa kukulupilwa kudi mu bya busunga. (Yakoba 4:13, 14) Mu ngikadilo ya uno muswelo, bine, mukusakila wilame senene umbyonso!

4. Tukokeja ‘kutadija matabula etu’ namani potusansanya mukenga wa busunga?

⁴ Muntu wa ñeni ubandaulanga na katentekeji busunga bobamusakila kumeso kwa kukwata’po butyibi. (Nkindi 21:5) Buno bubandaudi pavule busokolanga byaka bifyame. Ivwana bidi uno mwanda ukokeja kumweka: Muntu kampanda usaka ku kwapula lupeto mwanda wa kwisungulula kadi wakulombola’mba ukakwalwija’lo na musubu mukatampe shi umwapwije’lo. Musubu’o ukokeja kukukoka, ino le i byaka’ka bidi’mo? Lelo mwapudi witabije kukaluja lupeto nansha shi bya busunga byandi bibaoneka, nansha ukaleta’lo’nka  shi bya busunga bibamwitaba? Mu muneneno mukwabo, shi bya busunga bibatyompoka, lelo lupeto lobe lukajimina? Ukokeja kadi kwiipangula’mba: Kyapwilwa lupeto ku bantu i kika? Lelo mabanki amonanga kutūla lupeto mu bya busunga bu kyaka? Kwitūdila’ko kitatyi kya kubandaula byaka kukakukwasha usansanye mukenga’wa na kusumininwa.—Nkindi 13:16; 22:3.

5. (a) Pāpotele Yelemia budimi, i ditabula’ka dya ñeni dyaātabwile? (b) Mwanda waka i kya kamweno kulemba papye wa kwiimvwanika konsololo kwa bya busunga?

⁵ Mupolofeto Yelemia, pa kupota budimi kudi mwanabo, kadi mutōtyi wa Yehova, wāsonekeje mukanda wa kumvwañana kwabo kumeso a batumoni. (Yelemia 32:9-12) Dyalelo, muntu wa ñeni ukasaka kulemba pa papye kwiimvwanika konsololo kwa bya busunga kwalonga na bantu, kubadila’mo ne kwa na balongo ne kwa na banababo betabije. * Kwikala na papye wa kwiimvwanika mulembwe biyampe ne bipotoloke kuketukinga ku kwitupa kadi kukalama bumo. Ku mutamba mukwabo, kubulwa kulemba kwiimvwanika divule ko kuletanga myanda mu busunga umbukata mwa bengidi ba Yehova. I kya bulanda mwanda ino myanda ifulanga ku kīji, ku bululu, ne ku kujimija būmi bwa ku mushipiditu.

6. Mwanda’ka tufwaninwe kwilama ku makomwa-meso?

⁶ Tufwaninwe kudyumuka makomwa-meso. (Luka 12:15) Mulangwe wa kudya musubu muvule wa lupeto ukokeja kusaba muntu meso kakimone byaka bidi mu bya busunga. Nansha boba badi na madyese mu mwingilo wa Yehova bene ke bapye mu dine dikinga’di. Kinenwa kya Leza kitudyumuna’mba: “Kusanswa kwa bupeta keko, loelelwai mu byonka bintu byo mudi nabyo.” (Bahebelu 13:5) Mwine Kidishitu shi wamone mikenga ya busunga, ufwaninwe kwiipangula amba, ‘Lelo bine mfwaninwe kwiela’mo? Kwikala na būmi bupēla bwimanine pa butōtyi botūtota Yehova kuketukinga ku “bubi bonso miswelo ne miswelo.”—1 Temote 6:6-10.

Bikoleja Bitana Bankunga Bene Kidishitu

7. (a) Bene Kidishitu bankunga bavule balwanga na bikoleja’ka? (b) Kutonga muntu wa kwisonga nandi i mwanda ulomba dikōkeji kudi Leza muswelo’ka?

⁷ Bengidi ba Yehova bavule babilanga busongi ino kutana wa kwisonga nandi mufwaninwe mpika. Mu matanda amo, bantu baningilwanga na bakwabo kusonga. Ino pa kutana wa kwisonga nandi umbukata mwa banababo betabije bikomo. (Nkindi 13:12) Bene Kidishitu bayukile’mba kulonda musoñanya wa mu Bible wa kwisonga “monka mudi Mfumwetu” i mwanda ulomba dikōkeji kudi Yehova. (1 Kodinda 7:39) Pa kwimanija nshinkidingi mu kuningilwa kobaningilwa na bantu ne mu byongo byobekonda nabyo, bano Bene Kidishitu bankunga bafwaninwe bine kwilama senene umbyonso.

8. Nsongwakaji Mwine Shulama wātenwe na kuningilwa’ka, ne Mwine Kidishitu mwana-mukaji dyalelo ukokeja namani kulwa na kino kikoleja?

⁸ Mu Lwimbo lwa Ñimbo mudi nsongwakaji mutūkanye witwa bu Mwine Shulama wākubwile mutyima wa Solomone. Mulopwe wāmusaka na kumulombola bupeta, ntumbo, ne buya, ino aye wādi kala ke mupwe kuswa nsongwalume ungi. (Lwimbo lwa Ñimbo 1:9-11;  3:7-10; 6:8-10, 13) Shi wi mwana-mukaji Mwine Kidishitu, padi nobe ke bakuswe kudi muntu okusakile. Muntu omwingila nandi ku kaji, padi i mukulu obe wa kaji, ukokeja kushilula kukunena twa lushiñanya, ukonda twa maondo, ne kukimba mikenga ya kushikata nobe pamo. Dyumuka na kuno kukubembeka. Eyo, padi milangwe ya muntu’wa ke ya bukenapo nansha imbi, ino pavule pene ikalanga ayo. Pamo na nsongwakaji Mwine Shulama, ikala “bwa nsakwa.” (Lwimbo lwa Ñimbo 8:4, 10) Pela pelēe bya maondo byonso. Lombola bengidi nobe tamba’tu ku ñanjilo amba wi Kamoni wa Yehova kadi kwatyididila mukenga wa kwibasapwila bukamoni. Kulonga namino ko kukakukinga.

9. I byaka’ka bimo bidi mu kupwana na okuyukile kupityila ku Entelenete? (Tala ne kapango pa paje 30)

⁹ Mateba a Entelenete apungwa bu a kukwasha nkunga atane wa kwisonga nandi pano abavula. Bamo i bamone’mba dino dyo dishinda dya kwiyuka na bantu bokebadipo pakwabo ba kwitana nabo. Inoko, kupwana bupofu na muntu okwamwene kuletanga byaka bya binebine. Ku Entelenete, i kikomo kuyuka bya binebine ne bya bubela. (Mitōto 26:4) Ke yensepo witela bu mwingidi wa Yehova ukokeja kwikala mwingidi wa Yehova. Kutabukididila, kwinangila ku Entelenete mwanda wa kwisonga kukomejanga bulunda bya bukidibukidi, ne kino kinyengakanyanga kusansanya. (Nkindi 28:26) Nanshi kwikale ku Entelenete nansha ku kintu kingi, ke kya tunangupo kutamija kipwano na muntu okuyukidije mwaikadile.—1 Kodinda 15:33.

10. Nkunga Mwine Kidishitu ukokeja kukankamikwa muswelo’ka na banababo betabije?

¹⁰ Yehova i “muyūle kanye ne lusa” ku bengidi bandi. (Yakoba 5:11) Uyukile’mba bikoleja bitana Bene Kidishitu bankunga badi na mutyima wa kusonga bizozejanga mutyima, o mwanda ukwete na mutyika dikōkeji dyabo. Lelo bakwabo bakokeja kwibakankamika namani? Tufwaninwe kitatyi kyonso kwibatendela pangala pa kikōkeji kyabo ne mushipiditu wabo wa kwipāna. (Batyibi 11:39, 40) Tukokeja kwibatweja mu mpangiko ya kisense kyetu kya kwiubaka. Le walongele kino panopano? Ne kadi, mwene tubwanya kwibatūla mu milombelo, amba Yehova ebakwashe balame bujalale bwabo bwa ku mushipiditu ne amba batane nsangaji pobamwingidila. Shi ke pano, tulombolei’mba tutele mutyima bano banabetu ba dikōkeji na kwibakwata na mutyika monka mwibakwatyile nao Yehova.—Mitōto 37:28.

Kulwa na Makambakano a Misongo

11. Misongo mikomo iletanga bikoleja’ka mu būmi?

¹¹ Yō, kebyo kusansa pa kumona shi batwe bene nansha muswe wetu ubela misongo mikatampe! (Isaya 38:1-3) Kitatyi kyotukimba bundapi bufike’po, i biyampe tulamate ku misoñanya ya mu Bisonekwa. Kimfwa, Bene Kidishitu banenwe kukōkela lubila lwa mu Bible lwa kwilama ku mashi, ne kwiepeja na myundapilo yo-yonso ikwatañene na majende. (Bilongwa 15:28, 29; Ngalatea 5:19-21) Ku boba bakubulwa kuyuka kiñanga, kusansanya mundapilo mufwaninwe kukokeja kwibakolela ne kwibapungija. Pa kino i kika kikokeja kwitukwasha twilame senene umbyonso?

12. Mwine Kidishitu ukokeja namani kulama bujalale pabandaula miswelo ya bundapi?

¹² “Mukosoke aye utadija biyampe matabula andi” na kukimba mu Bible ne mu mabuku  a Bwine Kidishitu. (Nkindi 14:15) Mu bipindi bikwabo bya ntanda mudi ba muñanga ne mpitalo mityetye, kwiundapa kwa kishiyekulu, kwa kwingidija mityi, ko ako kete kudi’ko. Shi ye ako kumo kotwingidija, nabya tukokeja kutana madingi mu Kiteba kya Mulami kya 15 Kweji 4, 1987, paje 26-29, Falanse. Kitudyumunanga ku byaka bikatampe. Kimfwa kitulombola myanda pamo bwa ino: Lelo ñanga uyukile ne kwingidijanga majende? Lelo bundapi bwimanine pa lukulupilo lwa’mba lufu ne misongo’i itambile ku bankambo bafwile bafītwa mutyima nansha ku balwana betuloele? Lelo kudi bitapwa, ne nsanzo, ne bisela bikwabo bingidijibwanga pa kukakimba ne kwiundapa mityi? (Kupituluka 18:10-12) Bukimbi bwa uno muswelo buketukwasha tulonde madingi a ku mushipiditu anena’mba: “Tompai bintu byonso; mukwatyijei kyokya kilumbuluke.” * (1 Tesalonika 5:21) Kino kiketukwasha tulame bujalale bwetu.

13, 14. (a) I muswelo’ka otukekala na bujalale potuta mutyima ku bukomo bwetu bwa ngitu? (b) Mwanda waka tusakilwa bujalale kitatyi kyotwisambila pa bukomo bwa ngitu ne bundapi na bakwetu?

¹³ Bujalale bulombwa mu myanda yonso ya mu būmi, ne potukimba bukomo bwa ngitu pene. (Fidipai 4:5) Kuta mutyima ku bukomo bwa ngitu na bujalale kulombolanga kufwija kotufwija’ko pa kyabuntu kilēme kya būmi. Shi tubabela misongo, i biyampe kuta’ko mutyima. Shako, ketukafikapo pa bubwanine bwa ngitu kutūla’nka ne bifika mafuku a mwine Leza “akūndapa mizo.” (Kusokwelwa 22:1, 2) Ino tufwaninwe kutadija kutyina’mba twakaselwa na kukimba bukomo bwa ngitu, ino bisakibwa bya ku mushipiditu twebitolwela kufula.—Mateo 5:3; Fidipai 1:10.

¹⁴ Tufwaninwe kwikala na bujalale ne milangwe mishikate kitatyi kyotwisamba na bakwetu pangala pa būmi bwa ngitu ne myanda ya bundapi. Ino myanda keifwaninwe kutādila mīsambo yetu potwitana na banabetu ba ku mushipiditu ku kupwila kwa Bwine Kidishitu ne ku kubungakana. Ne kadi, butyibi mu bundapi divule bwimanine pa misoñanya ya mu Bible, pa mutyima wa mundamunda wa muntu, ne pa kipwano kyandi na Yehova. Nanshi i kubulwa buswe shi uningila mutōtyi nobe mimweno yobe ne kumupeleja kwimvwana bimunena mutyima wandi wa mundamunda. Shako tubwanya kulomba bukwashi ku batutu bapye mu kipwilo, ino Mwine Kidishitu yense ufwaninwe “kusela kiselwa kyandi” pakwata butyibi,  mwanda “tukeshintulwila kudi Leza, muntu pandi, muntu pandi.”—Ngalatea 6:5 BB; Loma 14:12, 22, 23.

Potutanwa na Makambakano

15. Ngikadilo mikomo iletanga makambakano muswelo’ka?

¹⁵ Ngikadilo mikomo ikokeja kulengeja ne mwingidi wa dikōkeji wa Yehova kunena ne kulonga bya kubulwa ñeni. (Musapudi 7:7) Pātenwe Yoba na matompo, wābudilwe bujalale kyaba kimo o mwanda bajadikile milangwe yandi. (Yoba 35:2, 3; 40:6-8) Nansha ke “Mosesa wadi muntu mukōkele’tu, utabukile bantu bonsololo baikele panopanshi,” pa kukambakanibwa wākwetwe nsungu ne kunena byampikwa kufwaninwa. (Umbadilo 12:3; 20:7-12; Mitōto 106:32, 33) Davida wālombwele kwīfula kuyampe pa kuleka kwipaya Mulopwe Solo, ino Nabalu pa kumufutulula ne kumunenena bibibibi, Davida wākalabala; wajimija ñeni. Ke Abikele kutenga’po kuboko, ne kujokeja ñeni yandi, ne kwilama ku kilubo kityani.—1 Samwele 24:2-7; 25:9-13, 32, 33.

16. I bika biketukwasha twepuke kulonga byampikwa kufwaninwa?

¹⁶ Ne batwe netu tukokeja kutanwa na makambakano akokeja kona ne butyibi bwetu buyampe. Kutompa mimweno ya bakwetu na katentekeji, na mwālongele Davida, kwitukwasha tuleke kulonga bya kubulwa kwendela’mo ne kwikuja mu bubi. (Nkindi 19:2) Kadi, Kinenwa kya Leza kitupa madingi amba: “Zakalai luzakalo kupya mwanda, mpika; mwisambei ne mityima yenu pa butanda mutalalei nyā.” (Mitōto 4:4) Shi bikokejika i kya ñeni kwilaija ne byotwitūkija kumeso kwa kulonga kintu nansha kukwata butyibi. (Nkindi 14:17, 29) Tuvundamukilei kudi Yehova mu milombelo itamba mu mutyima, nabya “ndoe ya Leza, ya kutabuka ñeni yonso, ikalama mityima [yetu], ne kufwatakanya [kwetu] kwine kumo mudi Kidishitu Yesu.” (Fidipai 4:6, 7) Kutalala kuketupa Leza, kuketujadika ñeni ne kwitukwasha twilame senene umbyonso.

17. Mwanda waka tufwaninwe kukulupila mudi Yehova potwilama senene umbyonso?

¹⁷ Nansha byotulonga bukomo bwa kwepuka byaka ne kulonga bintu na ñeni, ino batwe bonso tukukalanga. (Yakoba 3:2) Tukokeja kutabula ditabula dibi ino ne kuyuka kwine mpika. (Mitōto 19:12, 13) Kutabukidila, byotudi bantu, ketudipo na bukomo nansha na kyepelo kya kolola matabula etu kwakubulwa Yehova. (Yelemia 10:23) Bine tumufwija’ko, ke-muntu witukulupija’mba: “Nkakulombolanga ñeni, ne kukufundija mu dishinda dyōkendanga: Nkakupanga ñeni ne diso dyami ponka padi abe.” (Mitōto 32:8) Eyo, na bukwashi bwa Yehova, tukokeja kwilama senene umbyonso.

[Kunshi kwa dyani]

Usa Kulondolola Namani?

Tukelama senene umbyonso namani

• potupebwa mukenga wa busunga?

• potukimba muntu wa kwisonga nandi?

• potulwa na misongo?

• potudi na makambakano?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kapango pa paje 30]

Lelo Ukakulupila’byo?

Mateba a Entelenete a bankunga anena bino bilonda’ko:

“I bikomo kukuyukija muntu mwaikadile nansha shi tulonge bukomo bwetu namani.”

“Misapu yetu ke ya kwisumbidila mu bubine, mu butuntulu, ne mu kamweno kayo.”

“Milangwe, madingi, binenwa, byabuntu, ne misapu nansha myanda mikwabo yotuleta mu [uno] mwingilo i bya balembi bene’byo . . . kadi kebifwaninwepo kukulupilwa.”

[Kifwatulo pa paje 29]

“Mukosoke aye utadija biyampe matabula andi”

[Kifwatulo pa paje 31]

Bana-bakaji Bene Kidishitu bakokeja kwiula namani nsongwakaji Mwine Shulama?

[Kifwatulo pa paje 32]

“Tompai bintu byonso; mukwatyijei kyokya kilumbuluke”