1. Le i ngikadilo’ka ya bulanda idi’mo bantu?

 YEHOVA kādipo nansha dimo na mpango ya amba bantu basusuke na bipa bilupuka ku bununu. Ino, mpango yandi yādi ya amba bana-balume ne bana-bakaji bekale na bukomo bwa ngitu bubwaninine mu Paladisa. Inoko, pano “bipangwa byonso pamo bibinzanga’nka kubinza ne kususuka.” (Loma 8:22) Le ulanga, Leza wivwananga namani kitatyi kyamona bubi bwa kyonakanya mu bantu? Kadi, banunu bavule basūlwanga mu būmi bwabo kitatyi kyobasakilwa bukwashi.​—Ñim 39:5; 2 Tim 3:3.

2. Mwanda waka bene Kidishitu bafwaninwe kuta banunu mutyima bininge?

² Bantu ba Yehova bafwijanga’ko pa kwikala kobekele na banunu mu bipwilo. Tumwenanga mu tunangu twabo kadi kimfwa kyabo kya lwitabijo kitupanga bukomo. Bavule motudi balamete kudi mununu umo nansha bavule mu bano banunu baswe. Inoko, nansha shi tulamete batutu ne bakaka banunu nansha kwibalamata mpika, twibasakilanga bekale biyampe. (Ngt. 6:10; 1 Pe. 1:22) Batwe bonso tukamwena mu kubandaula muswelo umona Leza banunu. Kadi tusa kubandaula biselwa bidi na bantu ba mu kisaka pamo ne kipwilo mu mwanda utala banunu betu baswe.

3, 4. (a) Le i milombelo’ka ya mvubu yālombele mulembi wa Mitōto 71 kudi Yehova? (b) Le banunu ba mu kipwilo babwanya kulomba Leza bika?

³ Mulembi wa Mitōto 71:9 wālombele Leza amba, “kokangela  pa mwaka wa bununu; kokandekelela pa kulonga bukomo bwami ke bwenda bupwa.” Uno mutōto umweka bu ubweja ku Mutōto wa 70, udi na bilembwa bya kungala bya “Davida.” Bimweka nanshi amba, Davida ye wālombele milombelo yotutanga mu Mitōto 71:9. Wāingidile Leza tamba pa bunkasampe bwandi kutūla ne ku bununu, kadi Yehova wāmwingidije bininge. (1 Sa. 17:33-37, 50; 1 Ba. 2:1-3, 10) Nansha nabya, Davida wāmwene amba usakilwa kulomba Yehova endelele na kumulombola buntu.​—Tanga Mitōto 71:17, 18.

⁴ Bantu bavule dyalelo badi pamo bwa Davida. Nansha byobadi banunu kadi mu “mafuku mabi,” bendelelanga kutumbija Leza mungya bukomo bwabo. (Mus. 12:1-7) Bavule mobadi kebabwanyapo padi kulonga bintu byonso byobādi balonga mu myanda palapala ya mu būmi, kubadila’mo ne mwingilo wa busapudi. Inoko, nabo babwanya kulomba Yehova endelele kwibasangela ne kwibata mutyima. Bano banunu ba lwitabijo babwanya kukulupila amba Leza ukalondolola milombelo yabo. Ne kadi, ino milombelo ilombola milangwe imo yonka na yālombwele Davida ku bukomo bwa mushipiditu.

5. Le Yehova umwene banunu ba kikōkeji namani?

⁵ Bisonekwa bilombola patōkelela amba, Yehova umwene banunu ba kikōkeji na mvubu mikatampe, ne amba usakanga bengidi bandi bebalēmeke. (Ñim 22:24-26; Nki 16:31; 20:29) Levi 19:32 unena amba: “Ukamutalukila wa mvwi ku mutwe ne kukafwa kipala mpala ya mununu, kadi ukākamwa Leza obe; amiwa ne Yehova.” Bine, kulēmeka banunu mu kipwilo kyādi kiselwa kikatampe kitatyi kyāsonekelwe bino binenwa, kadi i kiselwa kikatampe ne dyalelo. Ino, le kuvuija bisakibwa byabo nako le? Le i kiselwa kya ani?

6. Le Yesu wāshile kimfwa’ka mu mwanda utala kulela mbutwile?

⁶ Kinenwa kya Leza kitulombola amba: “Lemeka shobe ne inobe mwine kumo.” (Div. 20:12; Ef. 6:2) Yesu wēlombwele mvubu ya uno musoñanya na kutopeka Bafadiseo ne Basonekeji bādi bapela kuvuija bisakibwa bya bambutwile babo. (Mako 7:5, 10-13) Yesu aye mwine wāshile kimfwa kiyampe. Kimfwa, paādi kadi kubwipi na kwipaibwa ku mutyi, wānene Yoano wandi mwana wa bwanga muswedibwe alele inandi wādi umweka bu wa kishala mu kino kitatyi.—Yoa. 19:26, 27.

7. (a) Le mutumibwa Polo wāletele musoñanya’ka utala pa kuvuija bisakibwa bya bambutwile? (b) Le Polo wēsambīle pa myanda’ka?

⁷ Mutumibwa Polo wāpelwe bukomo bwa mushipiditu, wāsoneka’mba bantu betabije bafwaninwe kuvuija bisakibwa bya ba mu bipango byabo. (Tanga 1 Temote 5:4, 8, 16.) Tubandaulei bidi myanda yāsonekele Polo kudi Temote. Polo wēsambīle pa muntu ufwaninwe ne kafwaninwepo kukwatakanibwa na lupeto na kipwilo. Wālombwele patōkelela amba bana betabije, bankana, ne babutule bakwabo ba bakaji ba bishala banunu bādi bantu babajinji ba kuvuija bisakibwa. Nanshi, kipwilo kyādi na kiselwa kityetye kya kwibakwatakanya na lupeto. Dyalelo nadyo mo monka, muswelo umo ulombolanga bene Kidishitu “bwine Leza” i wa kuvuija bisakibwa bya ku ngitu bya babutule basakilwa bukwashi.

8. Le i tunangu’ka tumwekele mu kuleka kulekele Bible kulombola bintu bine bya kulonga mu mwanda utala kulela bambutwile banunu?

⁸ Mu kīpi, bana batame bene Kidishitu badi na kiselwa kya kuvuija bisakibwa bya ku ngitu bya bambutwile babo. Polo wēsambīle pa babutule betabije, inoko bambutwile kebādipo mu kipwilo kya bwine Kidishitu kebādipo bafwaninwe kusūdibwa. Na bubine, bana bavuijanga bisakibwa mu miswelo mishileshile. Kekudipo ngikadilo ibidi miifwane. Bisakibwa byabo, muswelo obalonga bintu, ne bukomo bwabo bwa ngitu i bishile. Banunu bamo badi na bana bavule; bakwabo nabo umo kete.  Bamo babwanya kukulupila kukwatakanibwa na Leta, ino bakwabo nabo mpika. Kadi muntu ne muntu usakilwa bukwashi udi na byasakanga. Nanshi, kufutulula muswelo ulonga muntu bukomo bwa kulela babutule bandi ke banunu ke kuyampepo, kadi i kubulwa buswe. Ino kadi, Yehova ubwanya kwesela butyibi bonso bukwetwe kukwatañana na Bisonekwa ne kwibulengeja bupe bipa monka mobyāikadile tamba mu mafuku a Mosesa.—Umb. 11:23.

9-11. (a) Le i ngikadilo’ka mikomo ibwanya kutana bantu bamo? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.) (b) Mwanda waka bana batame kebafwaninwepo kwipangila kuleka mwingilo wa kitatyi kyonso? Leta kimfwa.

⁹ Shi bana bashikatanga kulampe na bambutwile, bibwanya kwikala bikomo kuvuija bisakibwa bya bambutwile ke banunu. Koneka kwa mu kitulumukila kwa bukomo bwa ngitu kwa bambutwile, kimfwa padi kutyumukila panshi, kutyumukwa mukupa nansha makambakano makwabo, bikokeja kulengeja Mama nansha Tata asakilwe kupempulwa bukidibukidi. Nanshi basakilwa padi kukwashibwa​—padi mu kitatyi kityetye nansha mu kitatyi kilampe. *

¹⁰ Bengidi ba kitatyi kyonso bendanga kulampe na kwabo mwanda wa mingilo ya kiteokratike, babwanya kwikala na butyibi bukomo bwa kukwata. Boba bengila ku Betele, bamishonele, ne batadi ba bipindi bonso bamwene mwingilo wabo bu mulēme kadi bu dyese ditamba kudi Yehova. Inoko, shi bambutwile babo ababela, babwanya padi kunena dibajinji amba, ‘tusakilwa kuleka mwingilo ne kujokela ku njibo mwanda wa kulela bambutwile betu.’ Inoko, i kiyampe kubandaula ne milombelo ponka shi kujokela ku njibo kyo kintu kine kisakilwa bambutwile. Kekudipo muntu ufwaninwe kuleka bukidibukidi dyese dyandi dya mingilo, kadi kebikekalapo nyeke na mvubu kulonga namino. Lelo ke makambakanopo a mu būmi a mu kitatyi kityetye, abwanya kusangela kipwilo kidi’mo bambutwile kwibakwasha?​—Nki 21:5.

¹¹ Tulangulukilei bidi pa kimfwa kya batutu babidi ba munda mumo badi bengidila kulampe na kwabo. Umo wadi mishonele mu Amerika wa kunshi, mukwabo nandi wingila ku kite kya ntanda, ku Brooklyn mu New York. Babo bambutwile banunu badi basakilwa bukwashi. Bano bana ne bakaji babo baendele kukapempula bambutwile babo Kutunduka mwanda wa kuyuka bukwashi buyampe bwa kwibakwasha ne muswelo wa kwibakwasha. Kyaba kimo, ba mulume ne mukaji badi mu Amerika wa Kunshi badi basaka kuleka mwingilo wabo ne kujokela kwinjibo. Ebiya mukwatakani wa kitango kya bakulumpe ba mu kipwilo kya bambutwile babo webeta ku telefone. Bano bakulumpe besambīle pa uno mwanda, kadi badi basaka bamishonele bendelele na mwingilo wabo. Bakulumpe badi basangedile mwingilo wa bano ba mulume ne mukaji, kadi badi basumininwe kulonga byonso byobabwanya mwanda wa kwibakwasha ne kukwatakanya bambutwile babo. Bonso mu kisaka basangedile kuno kwibata mutyima na buswe.

12. Le kisaka kya bwine Kidishitu kifwaninwe kuta mutyima ku bika mu mwanda utala butyibi bobakwata bwa kukwatakanya muntu?

¹² Nansha shi kisaka kya bwine Kidishitu kibaitabija kuvuija bisakibwa bya bambutwile banunu, bonso batalwa na uno mwanda bakasaka kuyuka shi kulonga namino kukatumbija dijina dya Leza. Ketukasakepo nansha dimo kwikala pamo bwa bendeji ba bipwilo ba mu mafuku a Yesu. (Mat. 15:3-6) Tusakanga butyibi bwetu bupeje Leza ne kipwilo bulēme​—2 Kod. 6:3.

13, 14. Mwanda waka tubwanya kufula kukunena kupityila ku Bisonekwa’mba bipwilo bifwaninwe kuta banunu mutyima?

¹³ Ke bantu bonsopo babwanya kukwasha  bengidi ba kitatyi kyonso mu muswelo watelwa kulu’u. Inoko, i bilombolwe patōkelela mu mwanda wālupukile mu myaka katwa kabajinji, mwine wātele’mo bipwilo mutyima ku kuvuija bisakibwa bya batutu ne bakaka banunu baleta kimfwa. Bible wisambila pa kipwilo kya mu Yelusalema’mba, ‘kemwādipo mufudilwe.’ Kino kekyādipo kishintulula’mba bonso badi bafuke ku makasa. Na bubine, bamo bādi na bintu bityetye bya ku ngitu, inoko baābile “muntu ne muntu, mungya kufudilwa kwandi.” (Bil. 4:34, 35) Inoko, kwalupukile mwanda mwenda mafuku. Bālombwele batumibwa’mba, “badi basūla bakaji [bamo] ba kishala pa kwabanya” bidibwa. Ebiya batumibwa bātonga bana-balume babwenye bisakibwa, bene batūdile’ko mpangiko ya kuvuija bisakibwa bya bakaji ba bishala mobyendele. (Bil. 6:1-5) Na bubine, kwabanya bidibwa difuku ne difuku yādi mpangiko ya mu kitatyi kityetye yātūdilwe’ko mwanda wa kuvuija bisakibwa bya bantu bāikele ke bene Kidishitu pa Pentekosa 33 K.K. kadi bāshele kitatyi kityetye mu Yelusalema mwanda wa kutamijibwa ku mushipiditu. Nansha nabya, bintu byālongele batumibwa bilombola’mba kipwilo kibwanya kuvuija bisakibwa bya bafudile.

¹⁴ Monka mokilombwedilwe, Polo wāpele Temote bulombodi na kulombola ngikadilo yādi’mo ba bishala bene Kidishitu bādi bafwaninwe kukwashibwa na kipwilo ku ngitu. (1 Tim. 5:3-16) Yakoba mulembi wa Bible, nandi wālombwele kiselwa kya bwine Kidishitu kya kukwasha bana banshiye, bakaji ba kishala ne bakwabo mu byamalwa nansha mu bufudile. (Yak. 1:27; 2:15-17) Mutumibwa Yoano nandi wānene amba: “Yewa ense udi na bintu bya mu ino ntanda, wamone mwanabo mufudilwe ino wapele kumwivwanina lusa, le buswe bwa Leza budi nyeke mwadi namani?” (1 Yo. 3:17) Shi mwine Kidishitu yense udi na bino biselwa padi mufudile, lelo bipwilo ke pepi?

15. Le i bintu’ka bifwaninwe kubandaulwa pa kukwasha batutu ne bakaka banunu?

¹⁵ Mu matanda amo, balupusa ba ntanda bapānanga ma pasho, kutūla’ko mpangiko ya kwikadija banunu bana ba kibundi biyampe, ne mobo a bilelelo a kwibatūla’mo. (Loma 13:6) Inoko, ino mingilo miteakanibwe keidipo konso. Nanshi, bukwashi bwa ku ngitu busaka babutule ne kipwilo kupa batutu ne bakaka banunu bufwaninwe kwishila mungya ngikadilo. Shi bana betabije bashikatanga kulampe na bambutwile babo, kino kibwanya kwikala na lupusa pa bukwashi bubwanya kwibakwasha bana na bujalale. I biyampe bana besambe na bwanapabo na bakulumpe ba kipwilo kya bambutwile babo mwanda wa kuyuka  shi bonso bajingulwile ngikadilo ya kisaka. Kimfwa, bakulumpe bakokeja kukwasha bambutwile bayuke myanda itala mpangiko ikwete’ko buludiki bwa mu yabo ntanda ne kumwena’mo. Bakokeja kadi kujingulula bintu bisaka bana kuyuka—kimfwa mikanda ya kamweno keyafungwilwe nansha lawa keifwaninwepo kutoma bambutwile—byobakokeja kulombola bana batame bebite mutyima. Kuno kukanina kwa mutyima kuyampe ne kwilombola myanda miyampe uno muswelo kubwanya kukankaja ngikadilo kampanda ileke kubipila’ko, kadi kubwanya kutwala ku kupwa mwanda biyampe. Na bubine, bakwashi ne badingidi bayampe, balonga bintu biyampe pamo bwa “meso” a bana, babwanya kutyepeja’ko malangalanga a kisaka.

16. Lelo bene Kidishitu bamo bakwashanga banunu ba mu kipwilo namani?

¹⁶ Pa mwanda wa buswe botuswele banunu baswe, bene Kidishitu bamo bapānanga kitatyi kyabo ne bukomo mwanda wa kuvuija bisakibwa byo-byonso byobabwanya. Betūdilanga kitungo kya kuta mutyima bininge ku bantu ba mu kipwilo. Bengidi bamo ba kwituma beabilanga mingilo na bakwabo mu kipwilo—ne kuvuija bisakibwa bya banunu bekombola. Byobayukile amba ngikadilo yobadi’mo abo bene keibalengejapo bengile mwingilo wa kitatyi kyonso, basangelanga kukwasha bana bekale nyeke kitatyi kilampe mu mingilo yobatongele. Bine, bano banabetu balombolanga mushipiditu muyampe! Na bubine, buntu bwabo kebutalulangapo kiselwa kya bana kya kulongela bambutwile babo byonso byobabwanya.

17, 18. Le ngikadilo idi na lupusa’ka mu mwanda utala kulela banunu?

¹⁷ Bonso batalwa na mwingilo wa kulelañana bakokeja kulonga bukomo bwa kwingila’o mu muswelo usangaja. Shi udi na uno mwingilo, longa bukomo bwa kwikala nyeke na mushipiditu muyampe. Mu myanda imo, bununu bubwanya kulengeja kutyumukwa mutyima ne kikona-mula. Mu uno muswelo, tusakilwa kulonga bukomo bwa pa bula mwanda wa kulēmeka ne kukankamika batutu ne bakaka banunu na kwisamba nabo nyeke byūbaka. Boba kebeje mu mwingilo wa kwipāna bafwaninwe bine kufwijibwa’ko. Yehova kedilwepo byobalongele mwanda wa kumwingidila, nansha banababo bene Kidishitu nabo ke bedilwe’byopo.​—Tanga Malaki 3:16; Bahebelu 6:10.

¹⁸ Kadi, mpangiko mikomo ya difuku ne difuku ibwanya kutadika’ko shi bakulumpe ne bebakwatakanya bela nabo bisela mu kitatyi kifwaninwe. (Mus. 3:1, 4) Banunu bavule kebasakengapo kukambakanibwa bininge. Bayukile amba muswelo obekele ubwanya kwikala na lupusa pa kwibata mutyima ne kwibapempula kobebapempula. Bantu bebapempula bavudile kunena’mba, “nadi naenda kukakankamika mulunda nami mununu, ino nami nemone bu nakankamikwa.”​—Nki 15:13; 17:22.

19. Le i mumweno’ka ufwaninwe kwikala nao nkasampe ne mununu pa būmi bwa kumeso?

¹⁹ Tutengele difuku kedikekalakopo masusu ne bipa bilupuka ku kubulwa kubwaninina. Pano’ko bidi, lukulupilo lwa bengidi ba Leza lufwaninwe kwimanina pa bintu byakuladila nyeke. Tuyukile’mba kwitabija mu milao ya Leza i bwanga mu bitatyi bya tusuwa nansha byamalwa. Twi bakufwijibwa’ko pa luno lwitabijo loketulekelepo “nansha shi muntu wetu udi panja wendanga ushinika, na bubine muntu wetu udi munda walamunwanga ke mupya difuku ne difuku.” (2 Kod. 4:16-18; Bah. 6:18, 19) Ino, kutentekela pa kwikala na lwitabijo lukomo mu milao ya Leza, le i bika bikakukwasha uvuije biselwa byobe bya kulelañana? Madingi amo mayampe akabandaulwa mu kishinte kilonda’ko.