1. Le i bulongolodi’ka bwāpingakenine pa Isalela mupondoke bu bantu betyilwa pa dijina dya Yehova? (Tala kifwatulo kidi ku ngalwilo.)

 YEHOVA ufwaninwe kupebwa ntumbo ya kushimikwa kwa kipwilo kya bwine Kidishitu kya mu myaka katwa kabajinji, ne ya kujokejibwa kwa mutōtelo wa bine mu ano etu mafuku. Monka mokilombwedilwe mu kishinte kibadikile, bulongolodi bwābundilwe na balondi babajinji ba Kidishitu bwāpingakenine pa muzo mupondoke wa Isalela, bu bantu betyilwa pa dijina dya Yehova. Bulongolodi bupya bwine bwāitabijibwe na Leza, bwāpandile ku bonakani bwa Yelusalema mu mwaka wa 70 K.K. (Luka 21:20, 21) Bino binkumenkume bya mu myaka katwa kabajinji, i bintu byālongekele dibajinji bitala ne bengidi ba Yehova ba dyalelo. Ngikadilo ya bintu ya Satana isa kufula panopano ponka, ino bulongolodi bwa Leza busa kupanda mu mafuku a mfulo. (2 Tm. 3:1) Le tubwanya kukulupila kino namani?

2. Le Yesu wānene bika pa “kyamalwa kikatampe,” ne kikashilula namani?

² Yesu wēsambīle pa kwikala’po kwandi kwampikwa kumweka ne pa mfulo ya ngikadilo ya bintu amba: “Kukekala kyamalwa kikatampe kekyaikele’ko kashā tamba ku ngalwilo ya ino ntanda kufika ne pano, aa, kadi kekikekala’kopo monka.” (Mat. 24:3, 21) Kino kyamalwa kekidi kidingakene nakyo kikashilula  kitatyi kikonakanya Yehova “Babiloni Mukatampe,” umbikalo wa ntanda wa mutōtelo wa bubela, na kwingidija bukomo bwa kipolitike. (Kus. 17:3-5, 16) Le i bika bikwabo bikalongeka?

3. Le i bulwi’ka bukatambwa bantu ba Leza pa kupwa kwa mutōtelo wa bubela konakanibwa?

³ Pa kupwa kwa mutōtelo wa bubela konakanibwa, Satana ne bingidilwa bivule bya yandi ntanda bakatamba bengidi ba Yehova. Kimfwa, bisonekwa bilaile pa mwanda utala “Koka, wa ntanda ya Makoka” amba: “Ukakanda ukāya’nka bwa kintenshi, ukekala’nka bwa dikumbi dya kupūta ntanda, abe ne bisumpi byobe byonsololo, ne bantu bantanda ne ntanda nobe pamo.” Batumoni ba Yehova bakamweka bu bantu bapēla kukwata, mwanda kebadipo na bibumbo bya bulwi kadi i bantu ba ndoe pano pa ntanda. Inoko, kwibatamba kukekala bine bu kilubo!​—Ezk. 38:1, 2, 9-12.

4, 5. Le Yehova ukalonga namani pa bukomo bulonga Satana bwa konakanya bengidi bandi?

⁴ Lelo Leza ukalonga bika pa bukomo bulonga Satana bwa konakanya bantu bandi? Yehova ukebalwila na kwingidija lupusa lwandi lwa bu Mubikadi wa Diulu ne Ntanda. Yehova ukamona kutambwa kwa bengidi bandi bu i aye watambwa. (Tanga Zekadia 2:8.) Nanshi, Tata wetu wa mūlu ukalonga’po kintu bukidibukidi mwanda wa kwitunyongolola. Kuno kunyongololwa kukafula na konakanibwa kwa ntanda ya Satana pa Amakedona, “divita dya difuku dikatampe dya Leza Mwinē Bukomo Bonso.”​—Kus. 16:14, 16.

⁵ Bible ulaile pa mwanda utala Amakedona amba: “Yehova udi ne mwanda na mizo’ya, ukemuka ne babungitu bonso; ino bapupakane ukebapana ku kipete; i Yehova unena. E mwanenena Yehova wa bibumbo namino amba: Talapo bidi kyamalwa kitamba ku muzo ku muzo, ne kintenshi kikalangulwa kumfulo kwine kulampe kwa panshi. Kabidi bepaibwe na Yehova bakekala pa dyodya difuku’dya kushilwila ku mfulo imo ya panshi kutūla ne ku mfulo mikwabo ya panshi, ino kebakadilwapo nansha kuboibwapo, nansha kujikwapo kasha; bakekala bu bityani pa mpala ya panshi’ya.” (Yel. 25:31-33) Amakedona ikafudija ino ngikadilo mibi ya bintu. Ntanda ya Satana ikafundulwa’ko, ino kipindi kya pano panshi kya bulongolodi bwa Yehova kikapanda.

6, 7. (a) Lelo boba babundile “kibumbo kikatampe” batambanga kwepi? (b) Le i kwilundila’ka kudi’ko mu myaka ya dyalelo?

⁶ Bulongolodi bwa Leza i bupande kadi i buyule’mo bantu pano pa ntanda mwanda bantu badi’mo betabijibwe kudi aye. Bible witukulupija amba: “Meso a Yehova adi pa boloke, ne matwi andi nao ku kwabija kwabo.” (1 Pe. 3:12) Mu bano boloke mubadilwa ne “kibumbo kikatampe” kya bantu “bapityile mu kyamalwa kikatampe.” (Kus. 7:9, 14) Bano bakupanda ke ‘kibumbo’po’ bitupu. I “kibumbo kikatampe”​—kibalwa kikatampe kya bantu. Le nobe wimwene mu bano bantu bakapanda ku “malwa makatampe”?

⁷ Lelo bano babundile kibumbo kikatampe batambanga kwepi? Babungakanibwanga pamo mwanda wa byobya byālaile Yesu bibadilwa mu kiyukeno kya kwikala’po kwandi. Wānene amba: “Ino myanda miyampe ya Bulopwe ikasapulwa pa ntanda yonso ikelwe na bantu mwanda wa bukamoni ku mizo yonso, ebiya mfulo keiya shayo.” (Mat. 24:14) Uno o mwingilo mukatampe wingila bulongolodi bwa Leza mu ano mafuku a mfulo. Pa mwanda wa mwingilo wa ntanda yonso wingila Batumoni ba Yehova wa kusapula ne kufundija, bantu midiyo ne midiyo befundanga kutōta Leza “na mushipiditu ne  bubine.” (Yoa. 4:23, 24) Kimfwa, mu myaka dikumi ya panopano​—tamba mu mwaka wa mingilo wa 2003 kutūla ku 2012—​kwabatyijibwe bantu 2707000 ne kupita bepēne kudi Leza. Kudi pano Batumoni 7900000 ne kupita kujokoloka ntanda yonso, ne midiyo na midiyo ya bantu beluñanga kobadi, nakampata mu kitatyi kya Kivulukilo kiloñwanga mwaka ne mwaka. Ketudipo ne kyotwianinya pa buno buvule, mwanda i ‘Leza wendelela kutamija bintu.’ (1 Ko. 3:5-7) Inoko, i bimweke patōka’mba kibumbo kikatampe kibailanga’ko ne kwilundila’ko mwaka ne mwaka.

8. Le i nsekununi’ka ilombola kutanta kukatampe kwa bulongolodi bwa Yehova bwa mu ano etu mafuku?

⁸ Kibalwa kya bengidi ba Yehova Leza kilundilanga’ko bininge mwanda aye mwine udi na Batumoni bandi. (Tanga Isaya 43:10-12.) Kuno kuvula kwālailwe mu bino binenwa bya bupolofeto bya amba: “Katyetye kakālamuka kanunu, kadi katyutyu’ka ke muzo mukomo; ami Yehova nkapelakanya’byo mu bitatyi byabyo.” (Isa. 60:22) Kyaba kimo, bashele’ko bashingwe māni badi pamo bwa “katyetye,” ino bavula pamo bwa bene Isalela ba ku mushipiditu bātwejibwe mu bulongolodi bwa Leza. (Ngt. 6:16) Pa mwanda wa madyese ebesele Yehova mu bula bwa myaka, kibalwa kyendanga kilundila’ko na kukongakanibwa kwa kibumbo kikatampe.

9. Le i bika byotufwaninwe kulonga shi tusaka kwimwena bintu biyampe bya mu mafuku a kumeso bilailwe mu Kinenwa kya Leza?

⁹ Nansha shi twi bashingwe māni nansha ba mu kibumbo kikatampe, tubwanya kukemwena bintu biyampe bya mu mafuku a kumeso bilailwe mu Kinenwa kya Leza. Inoko, pa kwimwena’byo tufwaninwe kulonda misoñanya ya Yehova. (Isa. 48:17, 18) Tulangulukilei bidi pa bene Isalela bādi baludikwa na Mukanda wa Bijila wa Mosesa. Kitungo kimo kya Mukanda wa Bijila kyādi kya kukinga bantu ba Isalela na kwibapa bijila bilumbuluke bitala pa mwiendelejo wa busekese, myanda ya busunga, kulela bana, mwa kwikadila biyampe na bantu bakwabo ne bikwabokwabo. (Div. 20:14; Levi 19:18, 35-37; Kup. 6:6-9) Netu tumwenanga muswelo umo onka mu kulonda misoñanya ya Leza—kadi ketumonengapo kulonga kiswa-mutyima kyandi bu kiselwa kilēma. (Tanga 1 Yoano 5:3.) Na bubine, monka mwādi mukingilwe bene Isalela na Mukanda wa Bijila, kulonda bijila bya Yehova Leza ne misoñanya yandi kwitukiñanga ne kwitukwasha twikale nyeke “bakomo mu lwitabijo.”—Tet. 1:13.

10. Mwanda waka tufwaninwe kwitūdila’ko kitatyi kya kwifunda Bible ne kulonga yenga ne yenga Butōtyi bwa Kisaka bwa kyolwa?

¹⁰ Kipindi kya pano panshi kya bulongolodi bwa Yehova kyendelelanga kumeso mu miswelo palapala. Kimfwa, kwivwana kotwivwanije bubinebine bwa mu Bible kulumbulukanga nyeke. Kino kyo kyotufwaninwe kukulupila, mwanda “kashinda ka boloke kadi pamo’nka bwa mwinya weñenya to-o, wenda ukamba kweñenya, ne kweñenya, kufika enka ne mubukata mwa dyuba.” (Nki. 4:18) Ino, i biyampe twiipangule amba: ‘Lelo nondanga nyeke kulumbuluka kwenda kulumbuluka kwivwanija kotwivwanije bubinebine bwa mu Bisonekwa? Le ngidi na kibidiji kya kutanga Bible difuku ne difuku? Le ne mutangi mukankamane wa mabuku etu? Lelo noñanga Butōtyi bwa Kisaka bwa kyolwa yenga ne yenga na kyami kisaka?’ Bavule motudi baketabija’mba, kulonga bino bintu ke kukomopo bininge. Divule dine i mwanda’tu utala kwitūdila’ko kitatyi kya kwibilonga. Kadi kya mvubu kutabuka i kwikala na buyuki bwa binebine bwa mu Bisonekwa, kwingidija’bo, ne kwendelela ku mushipiditu​—nakampata pano pafwena bininge malwa makatampe!

11. Le masobo a pa kala, kupwila ne bitango bya dyalelo bimwenwanga’mo mu miswelo’ka?

 ¹¹ Bulongolodi bwa Yehova buloñanga bintu mwanda wa kamweno ketu, pobwitusoñanya twivwane madingi a mutumibwa Polo a amba: “Twitei mityima batwe bene na bene mwanda wa kwikankamikila ku buswe ne ku mingilo milumbuluke, ne kuleka’byo kwibungila pamo mpika, na mwaibidila bamobamo, ino twikankamikei batwe bene na bene, nakampata pano pomwamona difuku dibafwena po pene.” (Bah. 10:24, 25) Masobo a pa mwaka ne kubungakana kukwabo kwādi kubungakana bene Isalela mwanda wa kutōta, byādi bibatamija ku mushipiditu. Inoko, bino binkumenkume pamo bwa Masobo a pa bula a Bitanda a mu mafuku a Nehemia byādi bu bitatyi bya nsangaji. (Div. 23:15, 16; Neh. 8:9-18) Netu tumwenanga muswelo umo onka mu kupwila kwetu ne bitango. Tumwenei ne pa mfulo mu ino mpangiko mwanda wa twikale bakomo ku mushipiditu kadi ba nsangaji.​—Tet. 2:2.

12. Le tufwaninwe kumona mwingilo wa kusapula Bulopwe namani?

¹² Byotudi mu bulongolodi bwa Leza, tudi na nsangaji ya kwingila “mwingilo ujila wa myanda miyampe ya Leza.” (Loma 15:16) Kwingila uno “mwingilo ujila” kwitwikadijanga bu “bengidi bengila pamo” na Yehova, “Mwine Ujila.” (1 Ko. 3:9; 1 Pe. 1:15) Kusapula myanda miyampe kutuntwilanga ku kuyukanya buujila bwa dijina dijila dya Yehova. Kadi i dyese’po kashā kupebwa “myanda miyampe ya ntumbo ya Leza wa nsangaji.”​—1 Tm. 1:11.

13. Le kwikala bakomo biyampe ku mushipiditu ne būmi bwetu bimanine pa bika?

¹³ Leza witusakilanga twikale bakomo biyampe ku mushipiditu, na kulamata kwadi ne kukwatakanya bulongolodi bwandi mu mingilo palapala. Mosesa wālombwele bene Isalela amba: “Naite diulu ne ntanda bu-kamoni padi banwe dyalelo dino’di, na’mba: Nakubikila ku meso obe bumi ne lufu, dyese ne mafingo, ino tonga bidi bumi amba wikale mumi, abewa ne lukunwa lobe lwine; mu kusanswa Yehova Leza obe, mu kukōkela diwi dyandi, ne mu kumūminina; mwanda ayewa bo bobe bumi, ne bula bwa obe mafuku, amba wikale mu ntanda’ya yātyipile Yehova kudi bakulutuba bobe, kudi Abalahama, kudi Isake, ne kudi Yakoba, kwibapa’yo.” (Kup. 30:19, 20) Būmi bwetu bwimanine pa kulonga kiswa-mutyima kya Yehova, kumusanswa, kuteja na bulēme diwi dyandi ne kumulamata.

14. Le tutu umo wadi umwene kipindi kimweka na meso kya bulongolodi bwa Leza namani?

¹⁴ Tutu Pryce Hughes, wadi ulamete na kusuminwa kudi Leza ne kwendela nyeke pamo na bulongolodi Bwandi, wasonekele amba: “Mfwijanga’ko bininge pa kwiendeja mungya buyuki bwa mpango ya Yehova ya tamba mafuku mabajinji a kumeso’tu kwa mwaka wa 1914 . . . Shi kudi kintu kimo kyadi na mvubu kondi, i mwanda utala kwikala nyeke pabwipi na bulongolodi bwa Yehova bumweka na meso. Bintu bibajinji byonemwenine byamfundije’mba, i bibi kukulupila mu milangwe ya bantu. Milangwe yami pa kwimanina bininge pa uno mwanda, nasumininwe kwikala nyeke mu bulongolodi bwa kikōkeji. Le i muswelo’ka mukwabo ubwanya muntu kwitabijibwa na Yehova ne kweselwa nandi?”

15. Leta kimfwa kya mu Bisonekwa kilombola muswelo otufwaninwe kumona kushinta kwa muswelo otwivwene myanda ya mu Bible.

¹⁵ Shi tusaka kwitabijibwa na Yehova ne kweselwa nandi, tufwaninwe kukwatakanya bulongolodi bwandi ne kwitabija kushinta mwivwanino wetu wa Bisonekwa. Langulukila pa uno mwanda: Yesu pa kufwa, kwādi tununu na tununu twa bene Kidishitu Bayuda bādi bapyasakenine  Mukanda wa Bijila ne kwiumona bu mukomo kutyumunwa. (Bil. 21:17-20) Inoko, na bukwashi bwa mukanda wātumine Polo ku Bahebelu, bāitabije bubine bwa amba, kebāpandwilwe’mopo kupityila ku bitapwa “bilambulwa mwendele Bijila,” ino “ponka pa kyamulambu kya umbidi wa Yesu Kidishitu dimo kupwididile.” (Bah. 10:5-10) Na bubine, bavule mu bano Bayuda bene Kidishitu bāshintyile milangwe yabo ne kwendelela ku mushipiditu. Netu tufwaninwe kwifunda na kininga ne kwikala na ñeni mishituke shi kudi kushinta mu kwivwanija kwa Kinenwa kya Leza nansha mu mwingilo wetu wa busapudi.

16. (a) Le i madyese’ka akalengeja būmi bwa mu ntanda mipya bwikale bulumbuluke? (b) Le i bika byotengele kumona mu ntanda mipya?

¹⁶ Boba bonso balamete nyeke kudi Yehova ne ku bulongolodi bwandi bakeselwa nandi nyeke. Bashingwe māni ba kikōkeji bakekala na dyese dikatampe dya kwikala bu bakupyana pamo na Kidishitu momwa mūlu. (Loma 8:16, 17) Shi tudi na lukulupilo lwa kwikala pano pa ntanda, tufwatakanyei’po nsangaji yotukekala nayo mu Paladisa. Byotubadilwa mu bulongolodi bwa Yehova, tudi pano na nsangaji ya kusapwila bakwetu myanda itala ntanda mipya ilailwe na Leza! (2 Pe. 3:13) Mitōto 37:11 unena amba: “Bakikōkeji bakapyananga ntanda, kadi bakēsangaja mu bungi bwa ndoe.” Bantu “bakōbaka mobo ne kwikala monka” kadi bakaloelelwa “mingilo ya makasa abo.” (Isa. 65:21, 22) Kekukekalapo kasusu, bulanda ne nzala. (Ñim. 72:13-16) Babiloni Mukatampe kakongolapo muntu monka, mwanda ukekala kutupu’ye. (Kus. 18:8, 21) Bafwe bakasangulwa ne kupebwa mukenga wa kwikala’ko nyeke. (Isa. 25:8; Acts 24:15) Bine, ano i madyese asangaja adi na midiyo ne midiyo ya bantu bepēne kudi Yehova! Pa kusaka ino milao ya mu Bisonekwa ifikidile potudi, tufwaninwe kwendelela nyeke ku mushipiditu, kwendelela kumeso na bulongolodi bwa Leza, ne kutabwila nyeke pamo nabo.

17. Le tufwaninwe kwikala na mutyima’ka pa butōtyi bwa kutōta Yehova ne pa bulongolodi bwandi?

¹⁷ Pano pafwena mfulo ya ino ngikadilo, twimanijei nyeke mu lwitabijo ne kulombola mutyima wa kufwija’ko bininge pa mpangiko ya Leza ya butōtyi. Uno o mutyima wādi na kaimba wa mitōto wāimbile amba: “I kimo kyonka kyo nalomba kudi Yehova, e kyonka kyo nkalondalonda; na’mba ngikale mu njibo ya Yehova mafuku onso a būmi bwami, mandila buya bwa Yehova, ne kulanga mu njibo īkola.” (Ñim. 27:4) Shi ke pano, batwe bonso tulamatei kudi Leza, tutabwilei pamo na bantu bandi, ne kwendelela nyeke kumeso na bulongolodi bwa Yehova.