Uyukile padi muntu kampanda wilubwile na mwinē pandi—padi’nka ne bantu bavule bene. Bidi uno muswelo mwanda bantu bavudile kwilubula. Kimfwa, bukimbi bumo bwalongelwe mu Polonye bulombola’mba, bantu ba myaka 30 besongele tamba mu myaka isatu kutūla ku myaka isamba bavudile kwilubula; kadi dilubu kedimaninepo’nka pa bantu ba ino myaka.

Bulongolodi bumo bwa mu Eshipanye (the Institute for Family Policy) bunena’mba,“bwifundi bwa kupikula bulombola’mba [mu Bulaya] pa bantu dikumi besongele, batano bakelubula.” Kadi bikekala uno muswelo ne mu matanda makwabo mendelele.

Le i bintu’ka bivudile kumweka bitwalanga ku ino milangwe? Mudingidi umo wa bwino mu myanda itala busongi wa mu Bulaya bwa kutunduka unena amba: “Dilubu diyukanyanga kintu kivudile kulongeka nyeke—kutyibika kwa kipwano ne bipa bibi bilupuka ku kusansana, kintu kine kisansanga bininge mu ñeni.” Ubweja’ko amba: “Misanshi ya mu kitulumukila, malangalanga—bukalabale, kwialakanya, kutyumukwa mutyima, kubulwa kikulupiji ne bumvu” bivudile kulonda’ko. Bino bipanga kyaba kimo muntu milangwe ya kwiipaya. “Shi kidye kibatyibe butyibi bwa kwilubula, kipindi kikwabo nakyo kyashilula. Muntu wilubwile na mwinē pandi pa kutādilwa na milangwe ya kubulwa mwinē pandi ne ya kwitolwela, ubwanya kwiipangula amba: ‘Pano pokendi mulubulwe, le kendi bine ani? Le būmi bwami budi na kitungo’ka?’”

Pa kukongakanya milangwe yaadi wivwana myaka mivule kunyuma, Ewa unena amba: “Pa kupwa kwilubula nakwetwe bumvu bininge, balondakani nami ne bakwetu ba ku kaji bādi ke bangite bu ‘mwana-mukaji mulubulwe.’ Nakalabele bininge. Pa kushala na bana babidi bankasampe, nadi nenwe kwikala bu shabo ne bu inabo.”  * Adam, waingile bu mukulumpe mulēmekibwe mu bula bwa myaka 12 unena amba: “Kitatyi kyonadi na bulobo bukatampe najimije bulēme bonadi nabo, kadi natompa kwitolwela kulampe na bantu bonso.”

Pa kutyintyidilwa na malangalanga atala pa būmi bwabo bwa mu mafuku a kumeso, bamo balwanga pa kwikala monka na bujalale—nansha ke myaka mivule pa kupwa kwilubula. Babwanya kufula ku kunena’mba, bantu bakwabo kebebatelepo mutyima. Kadi, mulembi umo wa julunale unena’mba, pano basakilwa “kushinta bibidiji byabo ne kwifunda mwa kulwila abo bene na makambakano.”

Stanisław uvuluka amba: “Kitatyi kyotwelubwile, wami mukaji mubajinji wāmpeleje kukamona  bami bana batyetye bana-bakaji babidi. Kino kyaunengeje nemone amba kekudipo muntu nansha umo untele mutyima ne amba, enka ne Yehova mwine i mungele. Najimija mutyima wa kwikala’ko mūmi. Mwenda mafuku, najingulula’mba milangwe yami yadi mibi.” Kumona’mba būmi bwandi bwa kumeso kebukekalapo buyampe nako kwakambakenye Wanda, mwana-mukaji mulubulwe. Unena amba: “Nalangile na bubine amba kitatyi kityetye pa kupita’po, bantu—kubadila’mo ne banabetu mu lwitabijo bene—kebakantepo mutyima ami ne bami bana. Inoko, pano mbwanya kumona muswelo witubumba banabetu ne obankwasha pononga bukomo bwa kulela bami bana mwanda wa bekale batōtyi ba Yehova.”

Ubwanya kujingulula kupityila ku bino binenwa amba, pa kupwa kwa dilubu bamo batādilwanga na milangwe mibi. Babwanya kutamija mumweno mubi pobadi, na kulanga’mba badi’tu na mvubu mityetye ne amba kebafwaninwepo kutebwa mutyima. Pa kino, bakokeja kufutulula bantu bebajokolokele. Mfulo mfulō, bakokeja kushilula kulanga’mba kipwilo kekibatelepo mutyima ne amba kekidipo na lusa. Inoko, ino myanda yatene ba Stanisław ne Wanda ilombola amba, bantu belubwile na benē pabo babwanya kufula ku kuyuka’mba, banababo bene Kidishitu bana-balume ne bana-bakaji bebatele bine mutyima. Na bubine, banabetu bene Kidishitu betutele mutyima bya binebine, nansha bukwashi bwabo byokebumonwengapo dibajinji.

Vuluka’mba nansha shi tulonge bukomo bukatampe namani, banabetu mu lwitabijo belubwile babwanya kyaba kimo kukambakanibwa na milangwe ya kwikala bunka. Nakampata bakaka balubulwe bakokeja kulanga’mba i bantu batyetye kete bebatele mutyima. Alicja unena amba: “Ke papite myaka mwanda tamba twilubula. Inoko, kyaba kimo nekityepelwanga. Mu bitatyi bya uno muswelo, nenwe kwitolwela, kudila ne kwiivwanina lusa.”

Bantu bamo belubwile byobavudile kwikala na ino milangwe yatelwa pano, Bible witudingila tuleke kwitolwela. Kuleka kulonda ano madingi kubwanya kutwala ku kupela “ñeni yonso mituntulu.” (Nki. 18:1) Inoko, muntu wimona bu mwitolwele ufwaninwe kuyuka’mba, kwepuka kitatyi ne kitatyi kukimba madingi nansha busengi kudi muntu wa ngitu ingi i kilomboji kya tunangu twa binebine. Mu uno muswelo, kekukekalapo ne kya kutamijija milangwe ya bukena yampikwa kwendela’mo.

Banabetu mu lwitabijo belubwile babwanya kupukuminwa na bivula bya milangwe mibi, kimfwa kuzumbija mutyima pa būmi bwa kumeso ne milangwe ya kwikala bunka nansha kwelwa. Pa kuyuka’mba ino milangwe ivudile kwikala na bantu bavule ne amba ibwanya kwikala mikomo kunekenya, tufwaninwe kwiula Yehova na kukwatakanya batutu ne bakaka bya binebine. (Ñim. 55:22; 1 Pe. 5:6, 7) Tubwanya kukulupila’mba, bakasangela bininge bukwashi bonso botwibakwasha. Bine, bakakwashibwa na balunda ba bine ba mu kipwilo! —Nki. 17:17; 18:24.