Lelo Unenanga “Ludimi Lutōka” Senene Shē?
Lelo Unenanga “Ludimi Lutōka” Senene Shē?
“Nkapana ludimi lutōka ku bantu amba bonso bakēte pa dijina dya Yehova.”—ZEF. 3:9.
1. Lelo i kyabuntu’ka kya kutendelwa kitupele Yehova?
KYABUNTU kya kwisamba ludimi i kitambe kudi Yehova Leza Umpangi wa muntu, kekitambilepo ku bantu. (Div. 4:11, 12) Wāpēle Adama muntu mubajinji ñeni ya kunena ne ya kubunda bishima bipya ne ya kuvudija’byo. (Ngal. 2:19, 20, 23) Bine, i kyabuntu kya kutendelwa’po kashā! I kikwashe’nka ne bantu bamone kwisamba na Shabo wa mūlu ne kutendela dijina dyandi dya ntumbo.
2. Mwanda waka bantu kebakinenangapo ludimi lumo?
2 Bantu bonso bādi besamba ludimi lumo, “ne myanda mine” imo, mu bula bwa myaka tutwa 17 tubajinji. (Ngal. 11:1) Penepo kwaiya butomboki mu mafuku a Nimiloda. Bantomboki bāpelele misoñanya ya Yehova, bekongela pantu pāityilwe mwenda mafuku bu Babele, na mutyima wa kwibungila pamo. Bāshilwile kūbaka kiteba kilakila amba “twitumbije dijina” dyetu, ke dijinapo dya Yehova. Ponka’po Yehova wāvutakanya ludimi lwa bantomboki’ba ne kushilula bāshilula kunena ndimi mishileshile. O mwanda mwine bākusankene konsokonso ku meso a ntanda.—Tanga Ngalwilo 11:4-8.
3. Lelo i bika byāfikile pāvutakenye Yehova ludimi lwa bantomboki ku Babele?
3 Dyalelo, bantu banenanga tununu twa ndimi kujokoloka ntanda yonso—bamo balanga’mba i ndimi 6 800 ne bya pangala. Ludimi ne ludimi ludi na mulangilo walo mwishile. Nanshi bimweka’mba Yehova Leza pāvutakenye ludimi lwa bantomboki’ba, wātalwile mu luté lwabo ludimi lobādi banena. Ebiya wātweja mu ñeni yabo bishima bipya, kadi wāshinta mulangilo wabo na kwibapa ndudi ya ludimi lupya. Ke kya kutulumukapo shi pantu pādi kiteba’pa pātelelwe mwenda mafuku bu “Babele,” ko kunena’mba Kavutakanya! (Ngal. 11:9) Bine, enka Bible kete ye uleta nshintulwilo miluji ya ngalwilo ya ndimi mishileshile idi’ko dyalelo.
Ludimi Lupya, Lutōka
4. Lelo i bika byālaile Yehova amba byo bikalongeka mu ano etu mafuku?
4 Nsekununi ya mu Bible itala pa byālongele Leza ku Babele i isangaja shayo, inoko kudi kintu kisangaja ne kya kamweno kutabuka kilongeka mu ano etu mafuku. Yehova wālaile’kyo kupityila kudi mupolofeto Zefenia amba: “Ponkapo kadi nkapana ludimi lutōka ku bantu amba bonso bakēte pa dijina dya Yehova, kumwingidila ne mutyima umo.” (Zef. 3:9) Le “ludimi lutōka” i ludimi’ka, ne i muswelo’ka otukokeja kwifunda kunena’lo senene shē?
5. Lelo ludimi lutōka i ludimi’ka, ne i byabuyabuya’ka bitamba mu kunena luno ludimi?
5 Ludimi lutōka i bubinebine butala padi Yehova Leza ne mpango yandi idi mu Bible, Kinenwa kyandi. Mu luno “ludimi” mubadilwa ne kwivwanija bubinebine bwa Bulopwe bwa Leza ne muswelo obukatumbija dijina dya Yehova, kubingija bubikadi bwandi, ne kuletela bantu ba kikōkeji madyese a nyeke. Lelo i byabuyabuya’ka bitamba mu kunena luno ludimi? I betusapwile amba bantu ‘basa kwita pa dijina dya Yehova’ ne “kumwingidila ne mutyima umo.” Kwishila na byāpityile ku Babele, kunena luno ludimi lutōka kusa kutumbija dijina dya Yehova ne kulunga bantu umbumo.
Kwifunda Ludimi Lutōka
6, 7. (a) Le kwifunda ludimi lweni kulomba bika ne bika, ne i muswelo’ka obiketukwasha twifunde ludimi lutōka? (b) Le i bika byotusa kubandaula pano?
6 Shi muntu ukimba kuyuka ludimi lweni, ufwaninwe kulonga bivule kupita’ko enka kukwatyila ku mutwe bishima bipya. Kwifunda ludimi lweni kulomba ne kwifunda mulangilo mupya, ke muswelo mukwabo wa kulanga kadi. Kunena biluji ne bisepeja kubwanya kwishila mu ludimi lweni. Mutelelo wa bishima byeni ukalomba kwingidija bikunki bikwabo bishile, kimfwa ludimi lwa mu kanwa. Mo monka ne kushilula kwifunda ludimi lutōka lwa bubinebine bwa mu Bible. Kebilombepo enka kwifunda bufundiji bwa kyalwilo bwa mu Bible. Kwifunda luno ludimi lupya kulomba ne kushinta mulangilo ne kwalamuna muswelo wa kulanga.—Tanga Loma 12:2; Efisesa 4:23.
7 Lelo i bika biketukwasha twivwanije ludimi lutōka ne kunena’lo senene shē? Monka motwifundilanga ludimi lweni, kudi busendwe kampanda bwa kyalwilo buketukwasha tufikile pa kwisamba biyampe ludimi lwa bubinebine bwa mu Bible. Tubandaulei pano matabula a kyalwilo engidija bantu pa kwifunda ludimi lweni ne muswelo oaketukwasha twifunde luno ludimi lupya lwa kyelekejo.
Kunena Ludimi Lutōka Senene
8, 9. I bika byotufwaninwe kulonga shi tusaka kwifunda ludimi lutōka, ne mwanda waka kidi na mvubu?
8 Teja na katentekeji. Dibajinji, ludimi lwikalanga lukomo kwivwana shi kwefundile’lo. (Is. 33:19) Inoko, shi muntu ayuke kuta mutyima pobanena’lo, ukashilula kujingulula bishima bimobimo ne muneneno wa ludimi. Mo monka, batwe netu twi basoñanibwe amba: “Po pene pa mwanda ne mwanda pano o kitufwaninwe tuningidile kutámo mutyima mu bintu byo twaivwene pa kutyina’mba twakēja.” (Bah. 2:1) Yesu wādi usoñanya nyeke balondi bandi amba: “Ebiya wa matwi a kwivwana ēvwane.” (Mat. 11:15; 13:43; Mako 4:23; Luka 14:35) Eyo, tusakanga ‘kuta matwi twivwanije’ byotuteja mwanda wa twendelele mu kwivwanija ludimi lutōka.—Mat. 15:10; Mako 7:14.
9 Kuteja kulomba kusumininwa, ino kuno ke kujimijapo kitatyi bitupu. (Luka 8:18) Kitatyi kyotudi ku kupwila kwa Bwine Kidishitu, le twikalanga tutele mutyima ku byobashintulula’ni, nansha tupuñanibwanga? Tufwaninwe kulonga bukomo bonso amba tute mutyima ku byobya byobafundija. Shi bitupu, tukekala na kapukutwi.—Bah. 5:11.
10, 11. (a) Kutentekela pa kuteja na katentekeji, i kika kyotufwaninwe kulonga? (b) I kika kikwabo kilomba pa kunena ludimi lutōka?
10 Iula boba banenanga senene shē. Boba befunda ludimi lweni, kebakankamikwangapo enka kuteja kete na katentekeji, ino bafwaninwe ne kwiula, nansha kupituluka, mutelelo wa bishima ne muneneno wa boba banenanga’byo senene. Kino kikakwasha boba befunda ludimi baleke kutelakanya bishima kutyina’mba bakwabo bakakomenwa kwibevwana. Muswelo umo onka, tufwaninwe kwiula boba badi na ‘bwino bwa kufundija’ ludimi lweni. (2 Tem. 4:2) Lomba bukwashi. Itabija kulemununwa shi ubetupe.—Tanga Bahebelu 12:5, 6, 11.
11 Kunena ludimi lutōka ke kulombepo enka kwitabija bubinebine ne kufundija’bo bakwetu, ino i ne kwiendeja mungya bijila ne mbila ya Leza. Tufwaninwe kwiula bakwetu shi tusaka kulonga uno muswelo. Ko kunena’mba tufwaninwe kwiula lwitabijo ne bupyasakane bwabo. Kino kitala ne kwiula būmi bonso bwa Yesu. (1 Kod. 11:1; Bah. 12:2; 13:7) Shi twendelele kulonga namino, bumo bukekala’ko mu bantu ba Leza, pamo bwa batwe badi na muneneno umo.—1 Kod. 4:16, 17.
12. Kutentekela bishima kukwashanga namani pa kwifunda ludimi lupya?
12 Tentekela bishima. Boba befunda ludimi bafwaninwe kutentekela bintu bingi bipya. Kubadila’mo ne bishima ne mitelelo mipya. Kutentekela bishima kukwashanga Bene Kidishitu bikatampe pa kwifunda ludimi lutōka. Na bubine, i biyampe tutentekele majina a mikanda ya mu Bible moilondela. Bamo i betungile kitungo kya kutentekela binena mavese kampanda adi mu Bible. Bakwabo nabo i bamone amba i kya kamweno kukwatyila ku mutwe ñimbo ya Bulopwe, majina a bisaka bya Isalela ne a batumibwa 12, ne ngikadila ibundile kipa kya mushipiditu. Mu myaka ya kala, Bene Isalela bavule bākwatyile ñimbo ya mitōto pa mutwe. Mu ino myaka namo, nkasampe umo wa myaka isamba watentekele binenwa bidi mu mavese 80 ne kupita a mu Bible. Mwene netu tukōkeja kulumbulula buno bwino?
13. Mwanda waka kupituluka kudi na mvubu?
13 Kupituluka kupelejanga kutentekela, kadi mu bufundiji bwetu bwa Bwine Kidishitu, tupitulukilwanga divule bivulujo. Mutumibwa Petelo wānene amba: ‘Nkekala ne mutyima wa kupyasakena pa kwimuvulula bīne bino’bi, nansha mwibiyūkile, ne kukankamikibwa mu byabinebine bidi mwenu.’ (2 Pet. 1:12) Mwanda waka tusakilwa kuvulujibwa? Mwanda wa kwivwanija na mushike, kutandabula mumweno wetu, ne kukomeja mutyima wetu wa kwimanija ku mushipiditu. (Mit. 119:129) Kupituluka kitatyi kyonso mu misoñanya ne mbila ya Leza kuketukwasha twibandaule ne kutyina kwikala “wakwivwana wavulaminwa.” (Yak. 1:22-25) Shi ketwivulujangapo bubinebine, nabya bintu bikwabo bikapuñanya ñeni yetu kadi ketukanenapo monka ludimi lutōka senene shē.
14. Lelo i bika biketukwasha potwifunda ludimi lutōka?
14 Tanga na diwi ditunduke. (Kus. 1:3) Bantu bamo batompanga kwifunda abo bene ludimi lweni mundamunda. Kebekalangapo bayuka’lo senene. Netu shi twifunda ludimi lutōka, i biyampe kyaba kimo kutanga “mu misongwa” mwa kutela ñeni pa byotwifunda. (Tanga Mitōto 1:1, 2, Bisonekwa Bitokele.) Kulonga namino kuketukwasha tushimatyije byobya byotutanga mu ñeni yetu. Mu Kihebelu, muneneno “kutanga mu misongwa” kukwatañene na kulanguluka. Enka na motufwaninwe kuboleja byotudile pa kusaka’mba bitukwashe mu umbidi wetu, mo monka ne kulanguluka nako kudi na mvubu shi tusaka kwivwanija byotutanga. Lelo twitūdilanga’ko kitatyi kibwane kya kulangulukila pa byotwifunda? Kupwa kutanga Bible, tufwaninwe kulanguluka na mushike pa byotwatanga.
15. Lelo i muswelo’ka otufwaninwe kwifunda “ngalamele” ya ludimi lutōka?
15 Jingulula ngalamele. Kyaba kimo i biyampe kwifunda ngalamele, nansha bijila bya ludimi lotwifunda. Ngalamele itukwashanga twivwanije mwa kulungila bishima ne kunenena’lo senene. Monka mwikadile ludimi na pa kulondela, ne ludimi lutōka lwa bubinebine bwa mu Bisonekwa nalo ludi na “kyelekejo kya myanda mikomo.” (2 Tem. 1:13) Tufwaninwe kwiula kino “kyelekejo.”
16. Lelo i kika kyotufwaninwe kulwa nakyo, ne tukalwa nakyo muswelo’ka?
16 Endelela nyeke kumeso. Muntu ubwanya kuyuka’byo kwisamba ludimi, ino kupwa waleka kwendelela. Kino kikoleja kifikilanga ne boba besamba ludimi lutōka. (Tanga Bahebelu 5:11-14.) Le i bika biketukwasha tulwe na kino? Ikala na mutyima wa kuyukila’ko bishima bikwabo. “Tushīe owa mwanda wa pangalwilo pa Kidishitu tutundulukile ku byabukulu; kwala kyalwilo dikwabo kya kwalamukila ku mīngilo mifwe mpika, nansha kya pa kwitabija kudi Leza, nansha kya lufundijo lwa mbatyijo, nansha kya pa kutentekwa maboko, nansha kya pa kusanguka kwa bafu, nansha kya pa kuponejibwa kwa nyeke.”—Bah. 6:1, 2.
17. Mwanda waka kibidiji kya kwifunda difuku ne difuku i kiyampe? Leta kimfwa.
17 Witungile’ko kitatyi kipotoloke kya kwifunda. Kwifunda mu bitatyi bīpi difuku ne difuku i kuyampe kupita kwifunda musunsa umo nselelele. Wifunde podi na ñeni mijalale ne pokukokejapo kupuakanibwa bukidibukidi. Kwifunda ludimi lweni i pamo bwa kulala kashinda mwitó. Shi mupitwa divule, kakapēla kunangila’mo. Ino shi palāle mafuku kupitwa’mo mpika, kashinda’ka kakatumpa. Nanshi kininga ne kulonga bintu mafuku onso kudi na mvubu! (Dan. 6:16, 20) “Tengelai kitatyi kyonso ne kinyinga” ne kulombela ponka mu mwanda utala kwisamba ludimi lutōka lwa bubinebine bwa mu Bible.—Ef. 6:18, MB.
18. Mwanda waka tufwaninwe kunena ludimi lutōka ponso potumona mukenga?
18 Nena! Nena! Nena! Bantu befunda ludimi lupya babwanya kwikaka kwisamba’lo, padi bemvwananga bumvu ne kutyina’mba bakanena bya bubela. Kino kibakankajanga kwendelela kumeso. Pa mwanda utala kwifunda ludimi, luno lukindi lwa bakuna myumo i lwa bine amba, Kana ka nkonji kataminanga mu lwendo. Shi muntu wisamba divule ludimi lwaefunda, nabya kilango kikamupēla. Batwe netu tufwaninwe kwisamba ludimi lutōka kitatyi kyo-kyonso. “Ke-kuntu ku mutyima ko kwitabija muntu pa boloke, ne ku kyakanwa nako ko kunenena ku lupandilo.” (Loma 10:10) Ketwikalangapo ‘tunena’ enka pa kubatyijibwa kete, ino i potumona mukenga o-onso wa kwisambila padi Yehova, kubadila’mo ne busapudi. (Mat. 28:19, 20; Bah. 13:15) Kupwila kwetu nako kwitukwashanga tunene ludimi lutōka patōkelela kadi bimvwanikwa.—Tanga Bahebelu 10:23-25.
Tunenei Ludimi Lutōka Umbumo Mwanda wa Kutendela Yehova
19, 20. (a) Le i kintu’ka kya kutendelwa kilongwa na Batumoni ba Yehova dyalelo? (b) Lelo nobe ubasumininwa kulonga bika?
19 Bine, buya’byopo shi twādi’ko mu Yelusalema Dya Yenga, mafuku 6 Kweji wa Shivana, mwaka wa 33 K.K.! Lubanga lwa dine difuku’dya, na nsaa ya kitema, boba bādi bongwidile mu kyumba kya peulu “bashilula kwisamba ne ndimi ya mineneno īngi” mu kingelengele. (Bil. 2:4) Dyalelo, bengidi ba Leza kebakidipo na kyabuntu kya kwisamba ndimi. (1 Kod. 13:8) Inoko, Batumoni ba Yehova basapulanga myanda miyampe ya Bulopwe mu ndimi 430.
20 Bine, tufwijanga’ko Leza, ke-pantu nansha byotwisamba ndimi mishileshile, inoko twi belunge umbumo potunena ludimi lutōka lwa bubinebine bwa mu Bible! Kino i kimvundanyuma kya byobya byālongekele ku Babele. Bantu ba Yehova batendelanga dijina dyandi na kyakanwa kimo. (1 Kod. 1:10) Tusumininwei nanshi kwingila “na mutyima umo” pamo na batutu ne bakaka kujokoloka ntanda yonso potwifundila’ko kunena senene luno ludimi lutōka ku ntumbo ya Yehova Tata wetu wa mūlu.—Tanga Mitōto 150:1-6.
Usa Kulondola Namani?
• Le ludimi lutōka i ludimi’ka?
• Kunena ludimi lutōka kulomba bika ne bika?
• I bika le biketukwasha tunene ludimi lutōka senene shē?
[Bipangujo bya Kifundwa]
[Kapango pa paje 28]
Lumbulula Muneneno Obe wa Ludimi Lutōka na
◆ kuteja na katentekeji.
◆ kwiula boba banenanga senene shē.
◆ kutentekela bishima ne kupituluka.
◆ kutanga na diwi ditunduke.
◆ kujingulula “ngalamele.”
◆ kwendelela nyeke kumeso.
◆ kwitungila’ko kitatyi kya kwifunda.
◆ kunenanena’lo.