Le Buno Nabo I Budimbidimbi?

“Shinta’tu lapolo yobe ya akishida, umone byonso bikale biyampe.”

“Kufwaninwepo kulembeja kantu konso pa bitanshi.”

“Kibi i kukwatwa.”

“Kyoelela lupeto i kika, abe na muswelo wa kwikiyata bitupu?”

KITATYI kyolomba madingi mu busunga padi ukemvwana bakulondolola namino. Bamo bamweka bu badi na budyumuku bwa “kupwa mambo” onso. Kipangujo i kino, le kupwa mambo uno muswelo bine i kubulwa budimbidimbi?

Dyalelo budimbidimbi i busambakane pi na pi ne bantu bamwene bu kubepa, kudimbañana, ne kwiba amba i muswelo muyampe wa kwepuka mfuto, kumona lupeto, nansha kupita bakwabo. Divule bantu batumbe mu ino ntanda bashiyanga kimfwa kibi mu mwanda utala budimbidimbi. Mu ntanda imo ya Bulaya, manyengenyenge ne bwivi byavudile’ko tamba mu 2005 kutūla mu 2006, kwilundila’ko kwa 85 pa katwa. Kadi i kutalula’mo myanda mityetye ya budimbidimbi, itwa na bantu bamo bu kakilubo katyetye nansha bu “kabubi katyutyutyutyu.” Padi ke kyadipo kintu kitulumuja kya amba bansunga ne bantu ba politike mu Bulaya bekujije mu kilongwa kibi kyafikije ke bapunga mapolome a bubela mwanda wa kwendeleja twaji twabo.

Inoko, nansha budimbidimbi byo buyudile mu ino ntanda, bantu bavule basakanga kulonga byoloke. Padi nobe ubadilwa mu bano bantu. Padi usakanga kulonga byoloke ku meso a Leza mwanda umusenswe. (1 Yoano 5:3) Ubwanya kwiivwana mwēivwanine mutumibwa Polo, wāsonekele amba: “tusumininwe twa’mba, tudi ne mutyima wa mundamunda mulumbuluke wakusaka kulumbuluka biyampe, senene, shē, umbintu byonso.” (Bahebelu 13:18) Pa buno bubinga, tubakwite utale myanda imoimo ikokeja kutūla pa ditompo mutyima wa muntu wa kusaka kwiendeja “senene, shē, umbintu byonso.” Kadi tusa kubandaula misoñanya ya mu Bible ikokeja kwitukwasha mu ngikadilo ya uno muswelo.

Lelo I Ani Ufwaninwe Kufuta Pangala pa Akishida?

Nsongwakaji umo utelwa bu Lisa * difuku dimo walongele kilubo paadi wendeja motoka wekonga na motoka mukwabo. Kekudipo muntu wadi na kyaso ino’nka myotoka yonso ibidi yaoneka. Mu yabo ntanda, mwanuke upotanga mukanda wa motoka wa kwikinga ku byaka na lupoto lukomo, kadi lwendanga luvudila’ko ponso palonga akishida. Gregor, tutu wa Lisa wadi nandi mu motoka, mulunda nandi wamulombola amba, longa bandike amba Gregor ye wadi wendeja. Mu uno muswelo, Lisa ukeepeja ku kufuta lupeto luvule. Kupwija mwanda namino kumweka bu bo budyumuku. Le Lisa usa kulonga’po namani?

 Mu makompani amo bayatanga lupeto lupotwa nalo mikanda ya kwikinga ku byaka mwanda wa kupwija mambo ku boba bonēnwe byabo. Nanshi, pa kulonda madingi a mulunda nandi, bilomba Lisa aningile bakwabo bapotele mikanda’ya bafute pa kyandi kyaba kutyina kujimija lupeto luvule. Lisa kasapo’tu kupāna lapolo ya bubela, ino kadi usa kwibila bakwabo. Mo monka ne shi wanena bya bubela na kutela ku kompani lupeto luvule lwa kwalwija bonēnwe byabo.

Moyo wa kutyina bijila padi o ulengeja muntu alonge bilongwa bya budimbidimbi. Bubinga bukatampe bwa kwepukila budimbidimbi butanwa mu Kinenwa kya Leza. Lubila lumo lwa mu Mbila Dikumi lunena’mba: “Kokeba, mhm.” (Divilu 20:15) Mutumibwa Polo wāpitulukīle Bene Kidishitu luno lubila na kunena’mba: “Wakwiba nandi ēbuleke bwivi bwandi.” (Efisesa 4:28) Shi ukōkela Kinenwa kya Leza mu ino myanda ya mukanda wa kwikinga ku byaka, ukepuka kulonga bintu bipeleje Leza. Kadi ukalombola’mba uswele ne kulēmeka bijila bya Leza ne bakwenu.—Mitōto 119:97.

“Bya Kesala Kudi Kesala”

Peter i nsunga. Yewa umulaminanga lupeto wamupe mulangwe wa kulomba bamutyepejeje’ko lupoto lwa kitanshi pangala pa byuma bya kompyuta byadi nabyo bya bei. Mungya busunga bwa Peter, luno lupoto lwa kitanshi i lwendele’mo. Peter byakapotele kitanshi, Leta kasapo kumulondalonda pa ino bei. Kadi kumutyepejeja bei ya kitanshi kusa kukwasha Peter ashale’mo na lupeto luvule. Le usa kulonga’po namani? Le i bika bisa kumuludika mu butyibi bwandi?

Mutumibwa Polo wālombwele Bene Kidishitu ba mu andi mafuku amba: “Ebiyampe kadi, bantu bonso bēkale kukōkela bakatampe balupusa  bakwibalela; . . . lambulai kudi abo bonso mo kyendelemo, musonko wende ku bamusonko; milambu nayo konka ku bamilambu.” (Loma 13:1, 7) Boba basaka kwitabijibwa na Leza bapotanga bitanshi bibalomba balupusa. Pakwabo kadi, shi bijila bya ntanda i bitabije kutyepejeja bantu nansha bya busunga kampanda lupoto lwa kitanshi, kepadipo mwanda, shi muntu utalwa na bino bijila wasake kulomba amwene mu ino mpangiko mungya bijila.

Talai pano mwanda mukwabo utala pa kupota bitanshi. David wingilanga bu sendwe wa mbao mu kompani ya mu kyabo kibundi. Ino balunda nandi ne balondakani abamulombe ebapungile konka’kwa tubatyi ne bityi bya mu mobo abo, kadi i kyolwa shi wapu kaji kandi. Bamufutanga lupeto luvule kupita ne lwatambulanga ku kaji, kadi bamunenene engile’byo mu bufyafya. Mu uno muswelo, i kutupu ulembanga lapolo ya kano kaji, nansha kupota kitanshi. Bantu bavule bamonanga’mba i biyampe, mwanda bonso bamwenanga mu ino mingilo. David byasaka kusangaja Leza, le ukamona namani ino mingilo ya mu bufyafya?

Nansha shi muntu wingila uno muswelo padi kakwetwepo, ino kibi kikwabo, kapotelepo bitanshi bifwaninwe Leta. Yesu wānene amba: “Lubulai nanshi bya Kesala kudi Kesala, bya Leza nabyo kudi Leza.” (Mateo 22:17-21) Yesu wānene uno muswelo mwanda wa kulemununa milangwe ya bemvwaniki bandi pa mwanda utala kusonka musonko. Balupusa bātelelwe na Yesu bu Kesala, bemonanga bu bafwaninwe musonko. O mwanda balondi ba Kidishitu bamwene musonko onso bu musoñanya wa mu Bisonekwa.

Kutentula ku Ekizame

Marta ufunda ku sekondele welongolola kukalonga ekizame ya mfulo. Wapityija mansaa mavule na kwifunda mwanda, shi wapata mampwe mangi ukasokola kaji kayampe. Bakwabo ba ku masomo nabo i beteakanye—inoko mu muswelo mukwabo. I balongolole tupapye, ne tumashini twa kupikula nato tulongololwe kala, ne matelefone a ku makasa mwanda wa kutentula mwa kutambila babajinji. Lelo Marta ukalonga mulongela “bonso” mwa kupatyila mampwe mangi?

Kutentula byo kwasambakana, bavule ke bekumone bu ke kubipo. Ke banena’mba “Kibi i kukwatwa.” Ino uno mulangilo kewitabijibwepo ku Bene Kidishitu ba bine. Nansha shi mwadimu kamwenepo boba batentula, kudi umo wibamwene. Yehova Leza uyukile byobya byotulonga kadi uketwita twishintulwile pa bilongwa byetu. Polo wāsonekele amba: “Kadi kutupu kipangwa nansha kimo kyampikwa kusokokela ku meso andi; nanshi bintu byonsololo bidi patōka tō, bisokwelwe mu meso a aye o tudi nandi.” (Bahebelu 4:13) Kuyuka’mba Leza witutalanga mwanda utele mutyima ku bilongwa byoloke kwitukwashanga twikale ba binebine ne potulonga ekizame, mwene i amo?

Le Ukalonga Namani?

Lisa, Gregor, Peter, David, ne Marta bamwene amba ngikadilo yobatenwe’mo i misumininwe. Bakwete butyibi bwa kulonga bintu pampikwa budimbidimbi ne kulama mutyima wabo wa mundamunda utōka ne bululame mu  mwikadilo. Le ukalonga namani shi ubatanwa na ngikadilo na ino’i?

Balunda nobe ba mu kibundi, ba ku masomo, ne balondakani dimo kebakaminwepo kubepa, kutentula, ne kwiba. Bakokeja kukusepa mwanda wa kukuningila ulonge mobalongela. I kika kikakukwasha ukwate butyibi boloke nansha shi bakuningila kulonga bintu na budimbidimbi?

Vuluka’mba, kulonga bintu musakila Leza kwitupanga mutyima wa mundamunda utōka ne kwitabijibwa na Leza. Mulopwe Davida waāndikile amba: “Abe Yehova, le i ani, uka pempula mu kipema mobe? Lelo kadi ukēkalanga mu lūlu lobe lukola i ani? Wakunangila moloke, swā, wingila byaboloke, wisamba byabinebine mu mutyima wandi. . . . Wakulonga bino namino kakajinapo, mhm, nansha patyetye pene.” (Mitōto 15:1-5) Mutyima wa mundamunda utōka ne kupwana na Leza bidi na mvubu mikatampe kupita ne bintu byonso byotukokeja kumwena mu budimbidimbi.

[Kunshi kwa dyani]

[Bushintuludi pa paje 12]

“Wa kwiba nandi ēbuleke bwivi bwandi.” Kulēmeka bijila bya Leza ne kuswa bantu kwitutonona twikale ba binebine mu myanda ya mikanda

[Bushintuludi pa paje 12]

“Lambulai kudi abo bonso mo kyendelemo, musonko wende ku bamusonko.” Pa kwitabijibwa na Leza, tupotanga bitanshi byonso bilombelwe mu bijila

[Bushintuludi pa paje 13]

“Bintu byonsololo . . . bisokwelwe mu meso a aye o tudi nandi.” Nansha shi mwadimu ketukwetepo tutentula, batwe tusakanga kwikala ba binebine ku meso a Leza

[Kapango/Bifwatulo pa paje 14]

Lwibo ku Kaji

Kupityija mansaa alombelwe ku kaji mungya mfutwa i musoñanya wa mu Bisonekwa kadi mwendele’mo. (Kolose 3:22-24) Pano ke myaka tununu tuvule bangivi beba’nka kwiba mansaa ku kaji na kupityija kitatyi kivule mu kukōkolokwa bininge, bāya ku kaji kyaba ke kipite, ne kutamba’ko kumeso kwa kitatyi, bapityija kitatyi mu kwidyangula papo abo ke bafike ku kaji, bengidija telefone ya ku kaji na kwita bantu ba panja kyaba kilampe, balonga mingilo ya abo bene mu kitatyi kya kaji, pakwabo bakunuka’tu ne kukunuka. Mwibilo wabo ubapite, bakwabo ke basusukila’mo.

Miswelo mikwabo ya bwivi bwa ku kaji i ya kusela bingidilwa bya ku kaji ne kwibingidija ku mingilo ya abe mwine. Bakwabo banena’mba, kepadipo mwanda, ke-pantu kebetufutangapo biyampe, kulonga namino ko kudingamanya lupeto mwanda wa kakama ka mukulu wa kaji! Inoko, kusela kintu pakubulwa lupusa, mwinē kaji nansha mwinē kintu kuyuka mpika, bine i kwiba.

Mu ino ngikadilo yonso, Bene Kidishitu bakalonda madingi a ku bukomo bwa mushipiditu anena’mba: “Wakwiba nandi ēbuleke bwivi bwandi; nanshi aputumine mu mīngilo ya kwingila ne makasa andi kyokya kilumbuluke’mba, amone byakupana kudi yewa wampikwa’byo, e nabyako bidi.”—Efisesa 4:28; Bilongwa 20:35.