Leka “Kijila Kya Lusa” Kilame Ludimi Lobe

“Wasama kyakanwa kyandi ne ñeni; kadi kijila kya lusa kidi pa ludimi lwandi.”—NK. 31:26.

1, 2. (a) Lelo batōtyi ba Yehova i bakankamikwe kutamija ngikadilo’ka? (b) I bika byotusa kubandaula mu kino kishinte?

 MUSAPU mukatampe wāpelwe Mulopwe Lemwele wa mu kitatyi kya kala na inandi i utala mwa kuyukila ngikadilo miyampe ya mukaji mulumbuluke. Wālombwelwe amba, i “wasama kyakanwa kyandi ne ñeni; kadi kijila kya lusa [buswe] kidi pa ludimi lwandi.” (Nk. 31:1, 10, 26) Kanye ka buswe i kayampe pa ludimi lwa mwana mukaji wa ñeni ne pa lwa boba bonso basaka kusangaja Yehova Leza. (Tanga Nkindi 19:22.) Kanye ka buswe kamwekanga mu binenwa bya batōtyi ba bine.

² Le kanye ka buswe kene i bika? Kafwaninwe kulombolwa ani? I bika biketukwasha tutūle “kijila kya lusa [buswe]” pa ludimi lwetu? Le kulonga namino kutala namani muswelo otwisamba mu kisaka ne na banabetu Bene Kidishitu?

Kanye Kakomejibwanga na Buswe bwa Dikōkeji

3, 4. (a) Le kanye ka buswe i bika? (b) Lelo kanye ka buswe i keshile namani na kanye nansha koka kadi na bantu?

³ Enka mulombwela kishima kine, kanye ka buswe mubadilwa buswe ne kanye. Mubadilwa kanye, ko kunena amba kuta bantu bakwabo mutyima ne kwibakwasha mu bilongwa ne mu binenwa biyampe. Buswe nabo byobubadilwa’mo, nanshi kulombola kanye ka buswe kulomba kwikala mu ndoe na bakwetu mwanda twibaswele. Inoko kishima kya mu ludimi lubajinjibajinji kya kanye ka buswe kishintulula bivule kutabuka kanye kalupuka ku buswe. Kanye ka buswe i kanye kalombolwanga na mutyima tō ne dikōkeji ku muntu kufika ne pa kufikila pa kitungo kine kilombwelwa’ko.

⁴ Kanye ka buswe i keshile na kanye mu buluji bukwabo. Kanye nansha kanye kadi na bantu, i koka kabwanya kulombolwa enka ne ku beni. Mutumibwa Polo ne bantu 275 bādi nandi mu kyombo balombwele kanye ka uno muswelo ku bekadi ba ntanda ya Medita—bantu bobādi kebemwene nabo nansha dimo. (Bil. 27:37–28:2) Ku mutamba mukwabo kadi, kanye ka buswe i lulamato lwa dikōkeji ludi pa bukata bwa bantu bādi bapwene kala. * Kano kanye ka buswe ko kālombwele Bene Kenani ku “bāna bonso ba Isalela, po bakandile mu Edipito.”—1 Sam. 15:6.

Kulanguluka ne Milombelo Bidi na Mvubu

5. Lelo i bika biketukwasha tubeje ludimi lwetu?

⁵ kulombola kanye ka buswe mu muneneno wetu kekupēlangapo. Mwanā bwanga Yakoba wāsonekele pa mwanda wa ludimi amba: “Muntu kelunekenyapo nansha umo; i lubi, kulāla mpika, kadi i luyūle bulembe bwa lufu.” (Yak. 3:8) Lelo i bika biketukwasha tubeje kino kiungo kya ku ngitu kikomo kulama? Tukokeja kuboila ñeni ku binenwa byānene Yesu bendeji ba bipwilo ba mu andi mafuku. Wānene amba: “Byōtambija mu kanwa i byōyujije kala ku  mutyima.” (Mat. 12:34) Shi tusaka kanye ka buswe kalame ludimi lwetu, tufwaninwe kukuna ino ngikadilo mu mutyima wetu—muntu wetu wa munda. Tutale bidi muswelo ukokeja kwitukwasha kulanguluka ne milombelo pa uno mwanda.

6. Mwanda waka tufwaninwe kulangulukila na kufwija’ko pa bilongwa bya Yehova bya kanye ka buswe?

⁶ Bible unena amba, Yehova Leza “i wa kanye ka ntanda ne ntanda.” (Div. 34:6) Kaimba wa Mitōto wāimbile amba: “Abe Yehova, ntanda i miyūle lusa lobe; mfundije bijila byobe.” (Mit. 119:64) Mu Bisonekwa mudi nsekununi mivule ilombola muswelo wālombwele Leza kanye ka buswe ku batōtyi bandi. Kwitudila’ko kitatyi kya kulangulukila na kufwija’ko pa “bilongwa” bya Yehova kubwanya kwitutonona tutamije ino ngikadilo ya Leza.—Tanga Mitōto 77:12.

7, 8. (a) Lelo Yehova wālombwele kanye ka buswe kudi Lota ne kyandi kisaka namani? (b) Le Davida wēivwene namani paālombwelwe kanye ka buswe na Leza?

⁷ Kimfwa, langa bidi pa muswelo Yehova waānyongolwele Lota mwipwa wa Abalahama ne kisaka kyandi kitatyi kyaāonakenye kibundi kya Sodoma mobādi bashikete. Pāfwenene bonakani, bamwikeulu bāile kusoñanya Lota atambe ne kisaka kyandi bukidibukidi mu kibundi. Lota ‘byādi uleñanya’ko’ Bible unena amba, “bana-balume’ba [bamwikeulu] bamukwata ku kuboko ne ku kuboko kwa mukaji wandi, ne ku kuboko kwa bāna bandi bana-bakaji, mwanda Yehova wamukwatyila lusa, ino bamulupwila panja pa kibundi.” Lelo mutyima wetu ubulwepo kutengwa potulangulukila pa kino kilongwa kya bupandiji, ne kewitutononangapo tuyuke amba kino kyādi kilomboji kya kanye ka buswe ka Leza?—Ngal. 19:16, 19.

⁸ Tala kadi kimfwa kikwabo kya Davida mulopwe wa Isalela wa kala, wāimbile amba: “[Yehova] wakulekela bubi bobe bonso; wakūndapa mba yobe yonso.” Bine, Davida kabudilwepo kufwija’ko paālekelwe bubi bwaālongele na Bafesheba! Wātumbije Yehova amba: “Monka mulepele mūlu peulu pa ntanda, mo monka ne lusa [kanye ka buswe] lwandi lwine i lukatampe lwa bonso bamwakaminwe.” (Mit. 103:3, 11) Kulangulukila pa kino kisonekwa ne pa nsekununi ya mu bisonekwa bikwabo kwitukunkanga ku mutyima tufwije’ko pangala pa kanye ka buswe ka Yehova, ne kwitutonona tumutendele ne kumufwija’ko. Mutyima wetu wa kufwija’ko witukankamikanga twiule Leza wa bine.—Ef. 5:1.

9. Lelo batōtyi ba Yehova badi na bubinga’ka bukatampe bwa kulombwela kanye ka buswe mu būmi bwabo bwa mobukila-mobukila?

⁹ Bimfwa bya mu bisonekwa bilombola amba Yehova utandabwilanga kanye kandi ka buswe—buswe bwa dikōkeji—ku boba bonso baitabije kupwana nandi. Lelo boba bakubulwa kwikala mu kipwano na Leza mūmi nabo le? Lelo Yehova udi na mutyima mumu nansha kubulwa kanye kobadi? Mhm nansha dimo. Luka 6:35 unena’mba, “Aye [Leza] i wa lusa lwa ku bonso, ne bakubulwa kumufwijako, ne ku babi bēne.” “Ke-muntu aye utēmejanga dyuba dyandi ku babi ne ku bayampe bene kumo, kadi unokeja ne mvula ku bakoloka ne ku bampikwa koloka bene.” (Mat. 5:45) Kumeso kwa kwifunda bubinebine ne kwibulonda, Leza wetulombwele kanye kandi, kanye kalombolanga bantu bonso. Ino, byotudi batōtyi bandi, twimwenanga buswe bwandi bwa dikōkeji—kanye kandi ka buswe ka nyeke. (Tanga Isaya 54:10.) Bine, tufwija’ko pa kino! Mwene tudi na bubinga bukatampe bwa kulombwela kanye ka buswe mu binenwa byetu ne mu ngikadilo mikwabo ya mu būmi bwetu bwa mobukila-mobukila!

10. I kika kinenenwa amba milombelo i kintu kya mvubu pa kwikala na kanye ka buswe mu bwetu būmi?

¹⁰ Milombelo i kintu kya mvubu kibwanya kwitukwasha tutamije kanye ka buswe. Mwanda buswe ne kanye—bishima bibundile kanye ka buswe—i ngikadilo ibadilwa mu kipa kya mushipiditu sandu wa Yehova. (Ngat. 5:22) Tukokeja kutamija kanye ka  buswe mu mityima yetu shi tuleka mushipiditu wituludike. Muswelo muyampe wa kutambula mushipiditu sandu wa Yehova i kumulomba’o mu milombelo. (Luka 11:13) I biyampe kulomba mushipiditu wa Leza kitatyi ne kitatyi ne kulonda buludiki bwao. Bine, kulanguluka ne kulombela bidi na kamweno shi tusaka kwikala na kijila kya lusa pa ludimi lwetu.

Mokekadile pa Ludimi lwa Besongele

11. (a) Le tuyukile namani amba Yehova usaka balume balombole babo bakaji kanye ka buswe? (b) Le kijila kya lusa kikwashanga mulume alame ludimi lwandi muswelo’ka?

¹¹ Mutumibwa Polo wādingile balume amba: “Balume nenu sanswai bakaji benu, monka musanshilwe Kidishitu kipwilo, wēpanine ponka pa akyo.” (Ef. 5:25) Kadi Polo wēbavulwije byobya byāsapwidile Yehova ba Adama ne Eva. Wāsonekele amba: “Po pa mwanda mwine mwine pano ūkashīla muntu shandi, ne inandi mwine kumo, ukabambakanibwa ku mukajandi, abo bonso bubidi bakēkala ke ngitu īmo yonka.” (Ef. 5:31) Na bubine, Yehova usakanga balume bambakanibwe ku babo bakaji na dikōkeji, kwibalombola kanye ka buswe nyeke. Mulume udi na ludimi luludikwa na buswe bwa dikōkeji kakasokolapo bilubo bya wandi mukaji pa bantu nansha kumunena na kasumalomo. I biyampe kumutendela. (Nk. 31:28) Shi kyaba kimo myanda ibatambe mu kipwano kyenu, kanye ka buswe kakatonona mulume abeje ludimi lwandi ku kufutulula wandi mukaji.

12. Lelo muneneno wa mukaji ukokeja kulombola namani amba kijila kya lusa kiludikanga ludimi lwandi?

¹² Kijila kya lusa kifwaninwe kuludika ne ludimi lwa mukaji. Muneneno wandi keufwaninwepo kuludikwa na mushipiditu wa ntanda. “Alemeke mulumyandi” bikatampe, na kumwisambila maya pa bantu, kino kikatuntwila ku bulēme bwaikalanga kala nabo ku bantu. (Ef. 5:33) Pa kutyina kupelekeja shabana na bana, mukaji ukaleka kwipotomeja nandi nansha kumupatanya ku meso a bana. Upwija nandi myanda ya uno muswelo kwa bunka bwabo. Bible unena’mba: “Mwana-mukaji wañeni ubaka njibo yandi.” (Nk. 14:1) Njibo yandi ifwaninwe kwikala kifuko kiyampe ne kya nsangaji ku kisaka kyonso.

13.Le i kwepi kufwaninwe kubikala kijila kya lusa, ne bikakokejika namani?

¹³ Nansha ke munda mwa njibo, bantu besonge bafwaninwe kwingidija nyeke ludimi lwabo mu muswelo ulombola amba belēmekele umo ku mukwabo. Polo wāsonekele amba, “Sumbulai bino byonso; kufuna bulobo, ne bukalabale, ne kiji, ne butubani, ne mīsambo ya bumvubumvu, kupityija’yo mu kyakanwa kyenu kwine.” Kupwa ubweja’ko amba: “Vwalai . . . mutyima wa lusalusa ne kanye, ne bumvu, ne kikōkeji, ne kutūkija mutyima. . . . Ebiya pa bino byonso tentekaipo lusa, lo lwakulamankanya lufikijije.” (Kol. 3:8, 12-14) Shi bana bebidile kwivwana binenwa bya buswe ne kanye ku njibo, bakekala na nsangaji ne kwiula muneneno wa bambutwile babo.

14. Lelo mitwe ya bisaka ikokeja kwingidija ludimi lwabo namani mwanda wa kusenga boba bobalelele?

 ¹⁴ Mulembi wa mitōto wāsonekele amba: Yehova “nakwisashila, kanye ka lusa lobe kēkale ka kunsenga ku mutyima.” (Mit. 119:76) Muswelo wa kutendelwa useñanga Yehova bantu bandi i na kwibapa misoñanya ne bulombodi. (Mit. 119:105) Lelo mitwe ya bisaka ikokeja kumwena namani ku kimfwa kya Tata wetu wa mūlu ne kwingidija ludimi lwabo mwanda wa kusenga boba bobalelele? Bakokeja kulonga namino na kwibapa bulombodi busakibwa ne kwibakankamika. Bine, Butōtyi bwa kyolwa bwa Kisaka i mukenga muyampe uletelwe mwanda wa kusokola bupeta bwa ku mushipiditu!—Nk. 24:4.

Ikala na Buswe bwa Dikōkeji ku Banabenu Betabije

15. Lelo bakulumpe ne bantu bakwabo batame ku mushipiditu mu kipwilo bengidijanga ludimi lwabo namani mwanda wa kulela kipwilo?

¹⁵ Mulopwe Davida wālombele amba, “Kanye ka lusa lobe ne byabinebine byobe bīkale kundela nyeke.” (Mit. 40:11) Le bakulumpe Bene Kidishitu ne bakwabo batame ku mushipiditu mu kipwilo beulanga namani Yehova mu uno mwanda? Kwingidija ludimi lwetu na kuta mutyima ku musapu wa mu Bisonekwa i kilongwa kya kanye ka buswe.—Nk. 17:17.

16, 17. I miswelo’ka imo yotukokeja kulombola amba muneneno wetu uludikwanga na kijila kya lusa?

¹⁶ Le shi tubamone Mwine Kidishitu wiela mu dishinda kedikwatañenepo na misoñanya ya mu Bible tukalonga’po namani? Le kanye ka buswe kabulwepo kwitutonona twingidije ludimi lwetu mwanda wa kumudingila? (Mit. 141:5) Shi tubayuka bubi bukatampe bulongele mwanetu mwitabije, buswe bwa dikōkeji buketutonona tukankamike nonga-bibi ēte “bakulumpe ba kipwilo; nabo bamulombelele, ne kumushinga mani ponka, mu dijina dya Mfumwetu.” (Yak. 5:14) Shi nonga-bibi wakomenwa kumona bakulumpe, kuleka kumusapula i kubulwa buswe nansha kanye padi. Bamo mu bukata mwetu bakokeja kutyumukwa mu bidyoma, kwimona bu mutololwe, kuvudilwa na milangwe ya kwityepelwa, nansha kulemenenwa na kutyumunwa mutyima. Muswelo muyampe otubwanya kulombola amba kijila kya lusa kidi pa ludimi lwetu i ‘kukankamika bampungiji ya ku mutyima.’—1 Tes. 5:14.

¹⁷ Le tukalonga namani shi balwana na Leza banenena banabetu mu lwitabijo bibi? Pa kyaba kya kutatana bululame bwa banabetu, tufwaninwe kupela kwibivwana nansha kwipangula yewa wibanenena bibi shi  udi na bubinga, nansha shi ukulupile binebine kyalwilo kya byasapula. Shi balwana na bantu ba Leza bakimba kuyuka kudi banabetu Bene Kidishitu mwanda wa kwibasanshija, buswe bwa dikōkeji botuswele banabetu buketukunka tuleke kwibalombola’ko.—Nk. 18:24.

Muntu wa “kanye Utana būmi”

18, 19. Mwanda waka kijila kya lusa kekifwaninwepo kutaluka pa ludimi lwetu mu muswelo otwikele na batōtyi netu?

¹⁸ Buswe bwa dikōkeji bumwekelanga ku muswelo otwikele na boba botutōta nabo Yehova. Nansha ke mu makambakano makomo, kijila kya lusa kekikatalukapo pa ludimi lwetu. Yehova wādi ufitwa mutyima kitatyi kyādi kyalamuka kanye ka bana ba Isalela “pamo’nka bwa lumé lujimina bukidibukidi.” (Hos. 6:4, 6) Ne kadi, Yehova usangelanga muntu udi na kanye kitatyi kyonso. Tutalei muswelo waeselanga boba balondalonda kanye.

¹⁹ Nkindi 21:21 unena amba: “Yewa ulondelela boloke ne kanye Utana būmi ne boloke ne bulēme.” Mu madyese akeselwa muntu wa uno muswelo mubadilwa ne kumona būmi—ke būmipo bwa kitatyi kityetye, ino i būmi bwampikwa mfulo. Yehova ukamukwasha ‘akwatyije ku būmi nabo i būmi bulumbuluke.’ (1 Tem. 6:12, 19) Nanshi, nansha bidi namani, twendelelei “kukwatyibwa kanye ne lusalusa, muntu enselele ku mwanabo.”—Zek. 7:9.

[Kunshi kwa dyani]

Le Ukokeja Kushintulula?

• Lelo kanye ka buswe i bika?

• Le i bika biketukwasha twikale na kijila kya lusa pa ludimi lwetu?

• Lelo bantu besongele bakalombola namani buswe bwa dikōkeji mu muneneno wabo?

• I bika bilombola amba kijila kya lusa kidi pa ludimi lwetu mu muswelo otwikele na banabetu ba mu lwitabijo?

[Bipangujo bya Kifundwa]

[Kifwatulo pa paje 25]

Davida wātumbije kanye ka buswe ka Yehova

[Kifwatulo pa paje 26]

Lelo wikalanga na Butōtyi bwa Kisaka bwa kyolwa kitatyi ne kitatyi?