Nkonko ya babadi

Bua tshinyi kudi dishilangana mu mbadilu wa nshapita ne mvese bia mu mukanda wa Misambu mu Bible mivule?

Bible mujima wa kumpala ku dikala ne nshapita ne mvese mikosolola m’Bible wa mu Mfualansa mupatula kudi Robert Estienne mu tshidimu tshia 1553. Kadi bidi bimueneka ne: mukanda wa Misambu ukavua mutapulula mu nshapita ne mvese mutantshi mule kuonso aku, bualu uvua muenza ne bitupa bia misambu mikuatakaja pamue mifunda kudi bantu bashilangane.

Bidi bimueneka kabidi ne: Yehowa wakalombola kumpala Davidi bua kusangishaye misambu pamue bua kumutendelelabu nayi patoke. (1 Kulondolola 15:16-24) Badi bamba ne: Ezela (muakuidi ne “mufundi muakane”) ke wakalua kukuatakaja mukanda mujima wa Misambu mushindu udiwu lelu’eu. (Ezela 7:6) Nunku bidi biumvuika ne: mukanda wa Misambu uvua muenza ne bitupa bishilangane bia misambu pakaukuatakajabu.

Mu muyuki wakenza mupostolo Paulo mu nsunagoga wa mu Antiokia (Pisidia) mu luendu luende lua kumpala lua bu-misionere, wakatela mêyi a mu Misambu wamba ne: ‘Bu muakafundabu mu musambu muibidi ne: wewe udi muana wanyi, ngakukulela lelu.’ (Bienzedi 13:33) Mu Bible ya bungi lelu, mêyi aa atshidi anu mu Musambu muibidi, mvese wa 7. Kadi kudi dishilangana mu mushindu wa dibadika nshapita ne mvese ya Misambu ya bungi mu Bible kabukabu. Dishilangana edi didiku bualu imue Bible mmikudimuina pa mifundu ya tshiena-Ebelu ya ba-Masorete, kadi mikuabu mmikudimuina pa Bible wa Septante wa tshiena-Gelika, uvuabu bakudimuine pa mifundu ya tshiena-Ebelu ne mujike mu lukama lua bidimu luibidi kumpala kua bikondo bietu ebi. Tshilejilu, mu Bible wa Vulgate wa mu Latin, udibu bakudimuine Bible ya bungi ya bena Katolike, mbafunde nshapita ne mvese balonda mudiyi mu Bible wa Septante, kadi Bible wa Traduction du monde nouveau ne Bible mikuabu idi ilonda mifundu ya tshiena-Ebelu.

Mmalu kayi masunguluke adi mashilangane? Mifundu ya tshiena-Ebelu idi ne Misambu yonso misanga 150. Kadi Bible wa Septante udi usangisha Musambu wa 9 ne wa 10 mu Musambu umue ne wa 114 ne wa 115 mu Musambu umue kabidi. Udi kabidi ukosolola Musambu wa 116 ne wa 147 mu Misambu ibidi. Nansha mudi bungi busanga bua misambu buikale anu bua muomumue mu Bible yonso, kubangila ku Musambu wa 10 too ne wa 146, Bible wa Septante mmushadile ku musambu umue patudi tufuanyikija ne mifundu ya tshiena-Ebelu. Ke bualu kayi Musambu mumanyike wa 23 udi wa 22 mu Bible wa Douay, mudibu balonde mbadilu wa nshapita wa Bible wa Vulgate wa mu Latin, udi mulonde pende wa Septante.

Bua kujikija, bungi bua mvese ya imue misambu budi kabidi mua kushilangana ku Bible umue ne mukuabu. Bua tshinyi? Mukanda kampanda udi wamba ne: bualu imue Bible mmiangate “tshilele tshia bena Yuda tshia kuangata mutu wa mukanda bu mvese wa kumpala,” kadi Bible mikuabu kayena yenza nanku to. (Cyclopedia mufunda kudi McClintock ne Strong) Nunku, mutu wa mukanda wowu muikale mule, misangu mivule batu bawangata bu mvese ibidi, ne bungi bua mvese mu Musambu au budi buvula.