1. Bantu ba bungi batu badifila bikole bua malu kayi? Bua tshinyi?

BANTU batu basue kudipangisha amue malu bua bintu bidi ne mushinga kudibu. Baledi batu bafila dîba diabu, makuta abu ne makanda abu bua diakalenga dia bana babu. Patu bansonga banyemi ba lubilu bajinga kuleja mpala wa ditunga diabu mu dinaya dia lubilu, batu bapitshisha mêba a bungi dituku dionso mu didilongolola bikole padi eku bansonga nabu bakuabu baditua mu dinaya ne mu masanka. Yezu pende wakadifila bua malu avua ne mushinga kudiye. Kavua ukeba bintu bia mushinga wa bungi to, ne kavua nansha mulele bana to. Kadi wakasungula bua kuditua mu malu avua atuma bipatshila bia Bukalenge kumpala. (Mat. 4:17; Luka 9:58) Bayidi bende bakadifila pabu bikole bua kutua Bukalenge bua Nzambi nyama ku mikolo. Tshipatshila tshiabu tshinene tshivua tshia kuyisha Bukalenge ebu kumpala, nunku bakadipangisha amue malu bua kudifila bikole mu diyisha bua kutua Bukalenge ebu nyama ku mikolo. (Mat. 4:18-22; 19:27) Nunku tudi mua kudiebeja ne: ‘Mmalu kayi adi ne mushinga wa bungi mu nsombelu wanyi?’

2. a) Muena Kristo yonso udi ne bua kudifila bua kuenza malu kayi? b) Ngimue midimu kayi mikuabu idi bamue badifile bua kuenza?

² Kudi malu adi muena Kristo mulelela yonso ne bua kudifila bua kuenza adi ne mushinga bua kudia malanda mimpe ne Yehowa ne kualama. Mu malu aa mudi, kufila dîba ne makanda bua kusambila, kubala Bible, kuenza ntendelelu wa mu dîku, kubuela mu bisangilu ne kuyisha. * (Yosh. 1:8; Mat. 28:19, 20; Eb. 10:24, 25) Patudi tudifila bikole mu mudimu wa diyisha ne bu mudi Yehowa uwubenesha, mudimu eu udi uya kumpala, ne bantu ba bungi badi batungunuka ne kubuela mu ‘mukuna wa nzubu wa Yehowa.’ (Yesh. 2:2) Bua kutua midimu ya Bukalenge nyama ku mikolo, bantu ba bungi mbadipangishe amue malu ne mbaye kuenza mudimu ku  Betele, kuambuluisha mu dibaka dia Nzubu ya Bukalenge ne ya mpuilu, kulongolola malu a mpuilu ne mpungilu peshi kuambuluisha miaba idi bikumina ne bipupu bienzeke. Kabena benza midimu eyi bua kupeta bintu bia ku mubidi to, kadi mbua kutua malu a Bukalenge nyama ku mikolo.

3. a) Mmasanka kayi atudi tupeta patudi tudifila bikole bua Bukalenge? b) Nnkonko kayi itudi mua kudiela?

³ Bidi ne mushinga wa bungi bua kutua Bukalenge nyama ku mikolo matuku etu aa kupita kumpala. Bidi bienza disanka bua kumona ne: bantu ba bungi badi badifila ku budisuile bua kuenzela Yehowa mudimu. (Bala Musambu wa 54:6.) Lungenyi lua didifila elu ludi lutupetesha disanka dia bungi bu mutudi bindile dilua dia Bukalenge bua Nzambi. (Dut. 16:15; Bien. 20:35) Kadi tuetu bonso tudi ne bua kudikonkonona bimpe. Kudiku malu makuabu atudi mua kudipangisha bua Bukalenge anyi? Mmushindu kayi utudi tuenza mudimu ne dîba dietu, makuta etu, makanda etu ne mamanya atudi nawu? Mmalu kayi atudi ne bua kutabalela? Tumonayi tshilejilu tshitudi mua kulonda bua kufila bintu ku budisuile nunku ne kuvudija disanka dietu.

4. Bena Isalele bavua bapeta tshinyi pavuabu bafila milambu?

⁴ Difila milambu mu Isalele wa kale tshivua bualu bunene buvua buambuluisha bua kubuikidilabu muntu mibi. Milambu ivua ne mushinga bua Yehowa kuanyishaye bantu. Bantu bavua benzejibue bua kufila imue milambu, ne mikuabu bavua bayifila ku budisuile. (Lew. 23:37, 38) Bavua bafila mulambu wa kuosha mujima ku budisuile anyi bu mapa kudi Yehowa. Tshilejilu tshia pa buatshi tshia difila milambu tshivua tshimuenekele mu dibanjija dia ntempelo mu matuku a Solomo.​—2 Kul. 7:4-6.

5. Yehowa uvua mulongolole tshinyi bua bantu bavua ne dimona dikese?

⁵ Yehowa uvua mumanye bimpe ne: bantu bonso kabavua bakumbane bua kufila bungi bua muomumue to, ne wakalomba bua muntu yonso afile bilondeshile tshivuaye mukumbaje. Mukenji wa Yehowa uvua uleja ne: mashi a nyama avuabu ne bua kuela panshi avua ne bua kuikala “mundidimbi wa malu mimpe atshilualua” ku diambuluisha dia Muanende Yezu. (Eb. 10:1-4) Kadi Yehowa kavua mukoleshe malu bua mukenji eu to. Tshilejilu, Nzambi uvua mua kuitaba mulambu wa nyunyi ya nkutshi pavua muntu kayi mukumbane bua kufila mulambu wa nyama. Nunku, nansha mupele uvua mua kufila mulambu kudi Yehowa ne disanka. (Lew. 1:3, 10, 14; 5:7) Nansha muvua milambu ya nyama mua kuikala mishilangane, kuvua malu  abidi avuabu balombe muntu yonso uvua ufila milambu ku budisuile.

6. Ntshinyi tshivuabu balombe muntu pavuaye ufila milambu? Bua tshinyi bivua bimpe kulonda malu malomba au?

⁶ Tshia kumpala, muntu au uvua ne bua kufila bintu bimpe bivuaye nabi? Yehowa wakambila bena Isalele ne: mulambu wonso uvua ne bua kuikala kawuyi tshilema bua ‘kuwitabujabu.’ (Lew. 22:18-20) Nyama yeye muikale ne tshilema, kabavua ne bua kumumona bu mukumbane bua kulambula Yehowa to. Tshibidi, muntu uvua ufila mulambu uvua ne bua kuikala mukezuke ne kayi ne kalema. Pavua muntu kayi mukezuke, uvua ne bua kufila mulambu bua bubi buende peshi mulambu wa disambuka mikenji bua kuakaja malanda ende ne Yehowa kumpala kua kufila mulambu wa ku budisuile. (Lew. 5:5, 6, 15) Tshivua tshilumbu tshinene. Yehowa uvua muambe ne: bikala muntu udi kayi mukezuke mudie mulambu wa kuvuija nawu ditalala uvuabu bafila ku budisuile, bavua ne bua kumumbusha munkatshi mua bantu ba Nzambi. (Lew. 7:20, 21) Ku lukuabu luseke, pavua muntu udi ufila mulambu muikale mu malanda mimpe ne Yehowa, ne mulambu wende muikale kawuyi ne tshilema, mufidi wa mulambu eu uvua mua kusanka bikole.​—Bala 1 Kulondolola 29:9.

7, 8. a) Bantu ba bungi batu bapeta masanka kayi patubu badifila bua Bukalenge? b) Mbintu kayi bitudi nabi?

⁷ Bia muomumue, lelu bantu ba bungi batu badifila ku budisuile mu mudimu wa Yehowa, ne Yehowa utu usanka bikole bua bualu ebu. Kuenzela bena Kristo netu mudimu kudi kupetesha disanka. Muanetu wa balume mukuabu udi wenza mudimu mu dibaka dia Nzubu ya Bukalenge ne wambuluisha bantu badi bipupu ne bikumina bikuate udi wamba ne: mbikole bua kumvuija disanka didiye nadi bua midimu idiye wenza eyi. Udi wamba ne: “Kumona mudi bana betu basanka ne baleja dianyisha padibu babuela mu Nzubu wa Bukalenge mupiamupia anyi padibu bapeta diambuluisha panyima pa bipupu ne bikumina, bidi bienza bua mudimu wetu ne didifila dietu bikale ne mushinga wa bungi.”

⁸ Lelu bulongolodi bua Yehowa butu bukeba misangu yonso mishindu ya kutua mudimu wa Yehowa nyama ku mikolo. Mu 1904, muanetu Charles Russell wakafunda ne: “Muntu yonso udi ne bua kudiangata bu musungula kudi Mukalenge bua kuikala mulami wa dîba diende, malu adiye mua kuenza, makuta ende ne bikuabu, muntu yonso udi ne bua kukeba mua kutumika biakane ne makokeshi aa muende muonso  bua butumbi bua Mfumu.” Nansha mutudi tupeta masanka a bungi, tudi ne bua kukumbaja bualu kampanda bua kufila milambu kudi Yehowa. (2 Sam. 24:21-24) Tudiku mua kuenza mudimu bimpe ne bintu bitudi nabi anyi?

9. Mmubelu kayi udi mu mêyi avua Yezu muambe adi mu Luka 10:2-4 utudi mua kutumikila?

⁹ Dîba dietu. Bitu bilomba dîba dia bungi ne kudifila bikole bua kukudimuna mikanda ne kuyipatula, kuibaka miaba ya ntendelelu, kulongolola mpuilu ne mpungilu, kuambuluisha miaba idi bikumina ne bipupu bienzeke ne kuenza midimu mikuabu ya bungi idi ne mushinga. Tudi anu ne mêba bungi bukosa ku dituku. Yezu wakafila mibelu idi mua kutuambuluisha. Pavuaye mutume bayidi bende mu mudimu wa kuyisha, wakabambila bua kubenga ‘kuelangana mu tshitupa ne muntu padibu belangana muoyo mu njila.’ (Luka 10:2-4) Bua tshinyi wakafila mibelu ya nunku? Mumanyi mukuabu wa malu a mu Bible udi wamba ne: “Bua kuelangana muoyo, bena mu matunga a ku Asie kabavua anu binyika mutu peshi buoluela muntu tshianza bu mututu petu tuenza to, kadi bavua bupukilangana misangu ya bungi, binama misangu ya bungi ne batua too ne binu panshi. Bionso ebi bivua bidia dîba dia bungi.” Yezu kavua usaka bayidi bende bua kuikala bapange bukalanga to. Kadi uvua ubambuluisha bua kumona ne: bavua ne dîba dikese ne bavua ne bua kukuata nadi mudimu bua malu a mushinga. (Ef. 5:16) Tudiku mua kutumikila mubelu eu bua kupeta dîba dia bungi dia kuambuluisha mu midimu ya Bukalenge anyi?

10, 11. a) Ngimue mishindu kayi idibu benza mudimu ne mapa atudi tufila bua mudimu wa pa buloba bujima? b) Ndîyi dinene kayi didi mu 1 Kolinto 16:1, 2 didi mua kutuambuluisha?

¹⁰ Makuta etu. Bitu bilomba makuta a bungi bua kutua malu a Bukalenge nyama ku mikolo. Tshidimu tshionso, tutu tutula makuta dolare miliyo ya bungi bua kukumbajila batangidi bena ngendu, bampanda-njila ba pa buabu ne bamisionere majinga abu. Katshia ku 1999, mbibake Nzubu ya Bukalenge mipite pa 24 500 mu matunga adi ne malu a mpetu mashadile. Kadi kutshidi kabidi dijinga dia Nzubu ya Bukalenge mikuabu mitue ku 6 400. Ngondo yonso batu bapatula Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! bitue ku miliyo 100. Midimu yonso eyi idi yenda anu ne mapa enu a budisuile.

¹¹ Mupostolo Paulo wakafila dîyi dinene dia kulonda bua bidi bitangila difila dia mapa. (Bala 1 Kolinto 16:1, 2.) Wakakankamija bena Kristo nende ba mu Kolinto ku bukole bua nyuma muimpe bua kubenga kuindila too ne ku ndekelu kua lumingu bua kumona tshidi tshishale, kadi bua kuteka kantu ku luseke kutuadija ku dituku dia kumpala dia lumingu bilondeshile tshivuabu natshi. Anu bu mu bidimu lukama bia kumpala, bana betu ba balume ne ba bakaji lelu batu badianjila kulongolola bua kufila mapa bilondeshile bidibu nabi. (Luka 21:1-4; Bien. 4:32-35) Yehowa utu wanyisha lungenyi lua difila lua nunku.

12, 13. Ntshinyi tshidi mua kupangisha bamue bantu bua kufila makanda ne mamanya abu? Mmunyi muabambuluisha Yehowa?

¹² Makanda etu ne mamanya etu. Yehowa udi utuambuluisha patudi tudienzeja bua kuenza mudimu ne makanda etu ne mamanya atudi nawu bua malu a Bukalenge. Mmulaye bua kutuambuluisha patudi tutshioka. (Yesh. 40:29-31) Tudiku tudiumvua ne: mamanya etu ki mmakumbana bua kuambuluisha mu mudimu kampanda anyi? Tudiku tuela meji ne: bantu bakuabu ke badi bakumbane anyi? Vuluka ne: Yehowa udi mua kukolesha bipedi bidi nabi muntu anu muvuaye muenzele Besalele ne Oholiaba.​—Ekes. 31:1-6; tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu.

¹³ Yehowa udi utukankamija bua kufila bintu bietu bia mushinga katuyi tudikanda. (Nsu. 3:27) Pavuabu bibakulula ntempelo, Yehowa wakambila bena Yuda bavua mu Yelushalema bua kuelangana meji bua malu avuabu benza bua mudimu wa dibakulula. (Hag. 1:2-5) Bavua mu  kalengu ne bavua bajimije tshipatshila tshiabu. Mbimpe tukonkonone bikala malu atudi tuangata ne mushinga apetangana ne atu Yehowa wangata ne mushinga. Tudiku mua ‘kuelangana meji a bienzedi bietu’ bua tudifile bikole mu mudimu wa Bukalenge mu matuku a ku nshikidilu aa anyi?

14, 15. a) Mmushindu kayi udi tshilejilu tshia bana betu badi ne dimona dikese tshitukolesha? b) Ndijinga kayi ditudi ne bua kuikala nadi?

¹⁴ Bantu ba bungi mbasombele mu matunga mapele. Bulongolodi buetu budi budienzeja bua ‘kukumbaja’ bintu bidi bana betu badi mu matunga aa bapangile. (2 Kol. 8:14) Kadi, nansha bana betu badi ne dimona dikese badi bangata ne mushinga diakalenga dia kufila. Bidi bisankisha Yehowa padi bantu badi bapele badienzeja bua kufila ne muoyo mujima.​—2 Kol. 9:7.

¹⁵ Mu dimue ditunga dia mu Afrike didi dipele bikole, bamue bana betu batu bakosa tshitupa tshia budimi buabu ne bangata makuta a bintu bia mu budimi ebu bitubu bapana bua kutua mudimu wa Bukalenge nyama ku mikolo. Bulongolodi buetu buakangata dipangadika dia kuibaka Nzubu wa Bukalenge mu ditunga edi muvuabu nende dijinga dikole. Bana betu ba balume ne ba bakaji ba muaba eu bakajinga bua kutua mudimu au nyama ku mikolo. Kadi, mudimu eu uvua ne bua kutuadija mu tshikondo tshitubu bakuna bintu. Bu muvua bana betu aba badisuike bua kuambuluisha, bavua benza mudimu ku Nzubu wa Bukalenge mu munya ne baya ku madimi abu dilolo bua kukuna bintu. Ndungenyi kayipu lua didipangisha bintu elu! Bualu ebu budi butuvuluija bana betu ba mu bidimu lukama bia kumpala ba mu Makedoniya. Bavua mu “bupele bukole,” kadi bavua balombe bua kupeta diakalenga dia kuambuluisha mu mudimu uvuaku. (2 Kol. 8:1-4) Yonso wa kutudi udi pende mua ‘kufila bintu bidiye nabi bu muakamuvudijila Yehowa.’​—Bala Dutelonome 16:17.

16. Ntshinyi tshidi mua kutujadikila ne: Yehowa udi wanyisha milambu itudi tufila?

¹⁶ Kadi tudi ne bua kuikala badimuke. Anu muvuabi bua bena Isalele wa kale, tukebe bua kumanya bikala Nzambi wanyisha milambu itudi tufila ku budisuile. Tshidi mua kuenza bua kawanyishi ntshinyi? Tudi ne bua kuikala ne nkatshinkatshi bua kukumbaja malu a mushinga adi atangila dîku dietu ne ntendelelu wetu wa Yehowa. Kufila dîba dietu ne bintu bietu bua kuambuluisha bantu bakuabu kakuena mua kutusaka bua kulengulula dîku dietu mu nyuma ne ku mubidi to. Tuetu tuenza nunku, netuikale mu bulelela tufila bintu bitudi katuyi nabi. (Bala 2 Kolinto 8:12.) Tudi kabidi ne bua kulama malanda etu ne Yehowa. (1 Kol. 9:26, 27) Ikala mujadike ne: Patudi tutumikila mêyi maludiki a mu Bible, milambu itudi tufila idi itupetesha disanka, ne idi ‘yanyishibua nangananga’ kudi Yehowa.

17, 18. Tudi tudiumvua mushindu kayi bua bana betu bonso badi badifila bua Bukalenge? Ntshinyi tshidi yonso wa kutudi ne bua kukonkonona?

¹⁷ Bana betu ba balume ne ba bakaji ba bungi batu ‘badipongolola bu mulambu wa bia kunua’ ku diambuluisha dia midimu idibu benza bua kutua malu a Bukalenge adi ne mushinga nyama ku mikolo. (Filip. 2:17) Tudi tuanyisha ne muoyo mujima bonso badi baleje lungenyi lua didifila lua nunku. Bakaji ne bana ba bena Kristo netu badi balombola midimu ya Bukalenge mba kuela pabu kalumbandi bua lungenyi luabu lua kufila ne lua kudipangisha amue malu.

¹⁸ Bidi bikengela kuenza mudimu mukole wa bungi bua kutua midimu ya Bukalenge nyama ku mikolo. Tuetu bonso tudi ne bua kuelangana meji mu disambila bua kumanya mutudi mua kuvudija mudimu wetu wa Bukalenge. Ikala mushindike ne: difutu ditudi tupeta lelu ndinene ne nedidiunde bikole “mu ndongoluelu wa malu utshilualua.”​—Mâko 10:28-30.