1-3. En wach mane maduong’ ma Yesu dwaro ni Jo-Nazareth ong’e, to ang’o ma otimo mondo onyisgi wachno?

 Yesu eka ochako yalo kendo odok Nazareth e taon ma thurgi. Gima duong’ momiyo odok kuno en konyo ji mondo ong’e ni en e Mesia ma ne okor wachne kendo ma ne ji osebedo ka rito kuom kinde malach. Ere kaka okonyo ji ng’eyo wachno?

² Ji mang’eny paro ni odhi timo hono. Gisewinjo ripode mag gik madongo ma Yesu osetimo. Kata kamano, onge hono moro amora ma otimo. Kar mano, odhi e sunagogi mana kaka ojatimoga. Ochung’ malo mondo osom, kendo imiye buk modol moting’o bug Isaya. En buk modol mabor ahinya, kendo nenore ni onale e kor kete ariyo. Yesu gonyo buk modolno e kede achiel kendo onale e kede machielo, nyaka oyud kama odwaro somo. Kae to osomo gi dwol maduong’ weche ma sani yudore e Isaya 61:1-3.—Luka 4:16-19.

³ Onge kiawa ni joma winje ong’eyo weche manie ndikono. Gin weche ma nokor e wi Mesia. Ji duto manie hekalu ng’iyo Yesu tir. Piny oling’ thi. Omiyo, Yesu chako leronegi weche manie ndikono e yo matut kowacho niya: “Kawuononi, wach moa ei Ndiko ma ua winjoni ochopo kare.” Ji duto hum gi weche mang’won ma owachogo, kata kamano, chal ni jomoko dwaro ni otim hono moro makende. Kar timonegi hono, Yesu tiyo gi weche manie Ndiko e lero kaka gin joma onge yie. Mapiyo bang’ mano, Jo-Nazareth temo nege!—Luka 4:20-30.

4. Yesu noketo ranyisi mane e wi tij lendo, to ang’o ma wabiro nono e sulani?

⁴ Yesu keto ranyisi maber mar tiyo gi Wach Nyasaye kendo odhi nyime timo kamano kinde duto ma olendo. Nogeno ahinya Wach Nyasaye kendo notiyo kode e lero gik ma nowacho. En adier ni honni ma notimo nonyiso maler ni ne en gi roho mar Nyasaye. Kata kamano, onge gima ne duong’ ne Yesu moloyo tiyo gi Ndiko Maler. We wane ane ranyisi ma noketo e wi wachno. Wadwa neno kaka Jatendwa notiyo gi weche manie Wach Nyasaye, kaka nokedone, kendo kaka nolere.

5. Ang’o ma ne Yesu dwaro ni joma ne winje ong’e, to ere kaka nonyiso adiera mag wechego?

⁵ Yesu ne dwaro ni ji ong’e ni ote ma nolando ne oa kanye. Nowacho niya: “Weche ma apuonjo ok gin maga, to gin mag ng’at ma ne oora.” (Johana 7:16) Kinde moro nowacho niya: “Onge gima atimo gi dwacha awuon; to awacho gigi mana kaka Wuora nosepuonja.” (Johana 8:28) Bende, nomedo wacho niya: “Weche ma awachonu, ok awachgi koa kuoma awuon, to Wuoro ma siko e winjruok achiel koda timo tijene.” (Johana 14:10) Yo achiel ma ne Yesu onyisogo ni otimo kaluwore gi weche manie ndikogo en kuom tiyo gi Wach Nyasaye nyading’eny.

6, 7. (a) Yesu notiyo gi Ndiko mag Dho-Hibrania mang’eny ma romo nade, to ang’o momiyo mano en gima morowa? (b) Ere kaka yo ma ne Yesu puonjogo ne opogore gi kaka jondiko ne puonjo?

⁶ Ka inono weche mondik ma ne Yesu owacho, ibiro fwenyo ni notiyo gi chiegni nus mag Ndiko mag Dho-Hibrania. Nowacho ndikogo achiel kachiel kata tiyo gi weche moko ma yudore e ndikogo. Mano ne nyalo chalo gima ok lich ahinya. Samoro inyalo neno ni kuom higni adek gi nus ma nolendo kendo puonjo e pinyka, ne ok otiyo gi weche duto ma ne yudore e Ndiko e kindego. Kata kamano, nyaka bed ni notimo kamano. Par ni kuom weche duto ma ne Yesu owacho kendo timo, nondik mana matin kuomgi. (Johana 21:25) To kata ka iwacho ni idwa somo weche duto ma ne Yesu owacho, ibiro timo mano mana kuom seche matin. Koro tem ane paro ni idwaro wuoyo kuom Nyasaye kod Pinyruodhe kuom seche manok, to e ma itiyo gi chiegni nus mag weche ma yudore e Ndiko mag Dho-Hibrania! E wi mano, kinde mang’eny Yesu ne ok wuothga gi buge modol kama nolendee. E twak ma nogolo e got, notiyo gi weche mang’eny mogol achiel kachiel kata ma owuo kuomgi e Ndiko mag Dho-Hibrania! Nomako ndikogo duto gi wiye.

⁷ Bedo ni Yesu ne tiyo gi weche moa e ndiko ne nyiso kaka nomiyo Wach Nyasaye luor. Kare e gin joma ne winje “ne ohum gi yo ma nopuonjogo, nikech nopuonjogi kaka ng’at ma nigi teko, to ok kaka jondikogi.” (Mariko 1:22) Ka ne jondiko puonjo, ne gihero tiyo gi weche ma iwacho awacha, kata tiyo gi weche ma jorabi machon ne owacho. Yesu ne ok otiyo kata dichiel gi weche ma ne iwacho awacha kata weche ma ne jorabi ohero tiyogo. Kar mano, notiyo gi Wach Nyasaye kaka gima duong’ ma siro puonjge. Kinde ka kinde nojawacho niya: “Ondik niya.” Notiyo gi wechego ding’eny sama nopuonjo jolupne kendo korieyo paro ma ok kare ma ji ne nigo.

8, 9. (a) Ere kaka Yesu nonyiso teko ma Wach Nyasaye nigo ka ne opwodho hekalu? (b) En yo mane ma jotend din ma ne nie hekalu nonyisogo ni gichayo Wach Nyasaye?

⁸ Ka ne Yesu oriembo joma ne uso e hekalu ma Jerusalem, nowacho niya: “Ondik niya: ‘Ibiro luong oda ni od lamo,’ to un uloke rogo mar jomecho.” (Mathayo 21:12, 13; Isaya 56:7; Jeremia 7:11) Odiechieng’ motelo ne mano, notimo honni mang’eny e hekalu kanyo. Wachno nomoro yawuoyi matindo ma ne ni kanyo mi ne gichako pake. Kata kamano, jotend din to igi nowang’ kendo ne gipenjo Yesu ka be nowinjo gik ma nyithindogo wacho. Nodwoko niya: “Ee. Ne ok usomo ni, ‘Isemiyo weche mag pak owuok e dho nyithindo kod nyithindo mayom’?” (Mathayo 21:16; Zaburi 8:2) Yesu ne dwaro ni chwogo ong’e ni Wach Nyasaye oyie gi gik ma ne timore kanyo.

⁹ Bang’e, jotend dindego ne ochoko chir ma gidhi ir Yesu kendo ne gipenje niya: “Itimo gigi gi ratiro mane?” (Mathayo 21:23) Yesu nosenyiso ayanga kama teko ma notiyogo ne aye. Ne ok ochuogo kata sieko gi puonj manyien. Notiyo mana gi weche ma yudore e Ndiko Maler mag Wuon-gi. Kuom adier, jondikogo gi jodologo ne nyiso ni gichayo Jehova kaachiel gi Wachne. Yesu nokwedogi kuom elo e lela paro kod gombo maricho ma ne nie chunygi.—Mathayo 21:23-46.

10. Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Yesu e yo ma notiyogo gi Muma, to gin gige tich mage ma wan-go sani ma ne onge e kinde Yesu?

¹⁰ Mana kaka Yesu, Jokristo madier ma kindegi bende tiyo gi Wach Nyasaye sama gilendo. Joneno mag Jehova ong’ere ahinya e piny mangima nikech gimorga ahinya nyiso ji ote moa e Wach Nyasaye. Bugewa tiyo gi weche mowuok e Muma achiel kachiel kata weche miwuoye Muma. Bende, sama wawuoyo gi ji e tijwa mar lendo, watiyoga gi Muma. (2 Timotheo 3:16) Wabedoga mamor sama ng’ato oyienwa wasomne Muma kendo walerne tiend weche manie Ndiko! En adier ni waonge gi paro makare kaka mar Yesu, kata kamano, wan gi gige tich mathoth ma ne onge e kinde Yesu. Mopogore gi Muma ma yudore e dhok mopogore opogore kendo ma kwan-gi siko ka medore, wan gi gik mamoko ma konyowa yudo ndiko ma wadwaro. Wang’aduru e chunywa ni wabiro dhi nyime nyiso ji weche manie Muma, kendo tiyo gi thuolo moro amora moyudore e jiwogi mondo gisome!

11. Ang’o momiyo kinde mang’eny Yesu ne nyaka ked ne Wach Nyasaye?

¹¹ Yesu nofwenyo ni ji ne tiyo gi Wach Nyasaye e yo marach, to mano ne ok obwoge. Ka nolemo, nonyiso Wuon-gi kama: “Wachni en adiera.” (Johana 17:17) Yesu nong’eyo maber ni Satan, ma en “jaloch mar pinyni,” en “jamiriambo kendo wuon miriambo.” (Johana 8:44; 14:30) Yesu notiyo gi Ndiko nyadidek kokwedo tembe ma ne Satan okelone. Satan nowacho weche moko ma yudore e ndiko mar Zaburi kendo notiyo kodgi e yo marach. Yesu nodwoke kokedo ne Wach Nyasaye kendo kwedo yo marach ma ne Satan otiyogo gi ndikono.—Mathayo 4:6, 7.

12-14. (a) Ere kaka jotend din ne onyiso ni ne ok gichiwo luor ne Chik Musa? (b) Ere kaka Yesu nokedo ne Wach Nyasaye?

¹² Kinde mang’eny, Yesu ne kedo ne Ndiko maler mondo kik ti kode e yo marach, kata kik lere e yo ma ok owinjore. Jotend din ma kindene ne gwenyo Wach Nyasaye. Ne giketo pachgi e neno ni ji ne luwo gik matindo tindo ma ne yudore e Chik Musa, kar tiyo gi puonj ma ne yudore e chikego. Ne gijiwo lamo mar wuondruok ma ng’ato ne keto pache e wi kaka onenore gi oko, kar keto pache kuom gik ma dwarore moloyo kaka bedo gi timbe makare, kecho ji, kendo nyiso yie. (Mathayo 23:23) Ere kaka Yesu nokedo ne Chik Nyasaye?

¹³ E twak ma ne ogolo e wi got, Yesu notiyo ding’eny gi weche ma ne wacho ni, “ne uwinjo ni ne owach niya” ka ne odwaro wuoyo kuom Chik Musa. Bang’ wacho wechego, nomedo ni, “an to awachonu niya” kae to nolero puonj ma yudore ei Chik kod kaka ne inyalo ti kode, kar luwo mana gima ne chik wacho achiel kachiel. Be dibed ni Yesu ne kwedo gima nie Chik? Ooyo, nokedo ne Chik. Kuom ranyisi, ji nong’eyo maler chik ma ne wacho ni, “Kik ineki.” Kata kamano, Yesu nonyisogi ni sin gi ng’ato kwedo chikno. E yo ma kamano bende, gombo ng’at ma ok jaodi ne kwedo puonj ma yudore e Wach Nyasaye e wi wach chodo.—Mathayo 5:17, 18, 21, 22, 27-39.

¹⁴ Gikone, Yesu nowacho niya: “Ne uwinjo ni ne owach ni: ‘Nyaka iher wadu to isin gi jasiki.’ An to awachonu niya: Dhiuru nyime hero jowasiku kendo lamuru ne jo ma sandou.” Be chik ma ne wacho ni “isin gi jasiki” ne yudore e Wach Nyasaye? Ooyo, mano en puonj ma jotend din e ma nosiekogo. Ne giwilo chike makare mag Nyasaye gi puonj mag dhano. Yesu nokedo ne Wach Nyasaye gi chir mondo kik choche gi puonj mag dhano.—Mariko 7:9-13.

15. Ere kaka Yesu nokedo ne Chik Nyasaye ka ne jomoko miyo chikno nenore ka gima tek kata ger?

¹⁵ Bende, jotend din notiyo marach gi Chik Nyasaye mondo chikno onenre ka gima tek kata ger. Ka ne jopuonjre Yesu opono wi cham moko ka ne gikalo e puodho moro, moko kuom Jo-Farisai nowacho ni giketho chik Sabato. Yesu notiyo gi Ndiko moro kaka ranyisi mondo oked ne Wach Nyasaye kendo orie paro ma ok kareno. Notiyo gi ranyisi ma yudore dichiel e Ndiko, ma wuoyo e wi kinde ma ne Daudi gi jolweny mage ochamo makate miketo e nyim Nyasaye oko mar sang’tuari nikech ne gidenyo. Yesu nonyiso Jo-Farisaigo ni ne gikia kaka Jehova kecho ji kendo nyisogi ng’wono.—Mariko 2:23-27.

16. Ere kaka jotend din noloko Chik Musa ma ne wuoyo e wi wach ketho kend chuth, to Yesu notimo ang’o?

¹⁶ Jotend din bende nosieko gi yore mamoko ma ne miyo gibadhore ne Chik Nyasaye, kendo miyo tekone kik nere ayanga. Kuom ranyisi, Chik noyie ne dichwo ketho kend gi chiege ka chiegeno otimo “tim ma ok owinjore,” ma nyaka bed ni ne en wach mapek ma ne nyalo kelo ne joodno wich-kuot. (Rapar mar Chik 24:1) Kata kamano, chop kinde Yesu, jotend din ne tiyo gi puonjno e miyo chwo ratiro mar ketho kendgi chuth e wach moro amora, moriwo nyaka weche matindo tindo kaka tedo chiemo mowang’. a Yesu nonyiso ni ne gilero tiend Chik Musa ataro. Bende, nowacho paro ma Jehova ne nigo e wi kend, ma en ni dichwo obed gi dhako achiel, kendo ni ok onego giwere mak mana ka achiel kuomgi ochodo.—Mathayo 19:3-12.

17. En yo mane ma Jokristo ma kindegi nyalo luwogo ranyisi mar Yesu e kedo ne Wach Nyasaye?

¹⁷ Jolup Kristo ma kindegi bende neno ni dwarore ni giked ne Ndiko Maler mondo kik ti kodgi e yo marach. Sama jotend din wacho ni puonj mag Muma ma wuoyo e wi timbe mabeyo gin puonj machon, mano nyiso ni gikwedo puonj mag Muma. Bende, dinde mag miriambo puonjo puonj mag miriambo ka giwacho ni gin puonj moa e Muma, to mano nyiso ni gikwedo Muma. Wakawo thuolo mar kedo ne Muma kaka thuolo makende ka wanyiso ji adiera. Kuom ranyisi, wapuonjoga ji ni Nyasaye ok en didek. (Rapar mar Chik 4:39) Seche ma wakedo ne Wach Nyasaye, watimo kamano e yo mang’won kendo ma nyiso luor.—1 Petro 3:15.

18, 19. Gin ranyisi mage ma nyiso ni Yesu ne nigi nyalo makende mar lero Wach Nyasaye?

¹⁸ Yesu ne nie polo ka ne indiko weche manie Ndiko mag Dho-Hibrania. Nyaka bed ni nomor ahinya gi thuolo makende ma noyudo mar biro e piny kendo lero ne ji weche ma yudore e Wach Nyasaye! Kuom ranyisi, par ane chieng’ ma ne oromo gi jopuonjrene ariyo e yo ma dhi Emau. Ka ne pok gifwenye, ne ginyise kaka tho mar Jatendgi ma ne gihero nomiyo gikuyo ahinya kendo nochocho pachgi. Nodwokogi nade? “Kochako gi Musa kod weche Jonabi duto, ne oleronegi tiend weche manie Ndiko duto motudore kode.” Wechego nomulogi nade? Ne giduogo giwacho e kindgi niya: “Donge a chunywa oil ahinya sa ma ne owuoyo kodwa e yo ka oelonwa tiend Ndiko?”—Luka 24:15-32.

¹⁹ Bang’e e odiechieng’no, Yesu noduogo oromo gi jootene kod jomamoko. Ne ane gima notimonegi: “Noyawo pachgi mondo giwinj tiend Ndiko.” (Luka 24:45) Onge kiawa ni thuolono noparo ne jootene kaachiel gi jomamoko ma ne winje kaka nojalero tiend ndiko. Notiyo gi ndiko ma ne ging’eyo kendo lerogi e yo ma ne morogi, to mano nomiyo giwinjo tiend weche manie Wach Nyasaye e yo matut.

20, 21. Ere kaka Yesu nolero weche ma ne Jehova onyiso Musa e kind yiend kudho ma liel?

²⁰ Kinde moro Yesu ne wuoyo gi grup moro mar Jo-Sadukai. Ne gin grup mar jodolo mag Jo-Yahudi ma nopogore kendgi gi din mar Jo-Yahudi, kendo ne ok giyie kuom chier. Yesu nonyisogi niya: “Kuom wach chier mar jo motho, donge usesomo gima Nyasaye nowacho niya: ‘An e Nyasach Ibrahim, Nyasach Isaka, kendo Nyasach Jakobo’? En Nyasach jo mangima, to ok Nyasach jo motho.” (Mathayo 22:31, 32) Mano ne en ndiko ma ne ging’eyo maler kendo ma ne ondik gi Musa, jal ma Jo-Sadukai nomiyo luor. Be ineno kaka weche ma ne Yesu olero ne nigi teko?

²¹ Chiegni e higa mar 1514 K.K.P, Jehova nowuoyo gi Musa e kind yiend kudho ma liel. (Wuok 3:, 6) Gie kindeno, higni 329 nosekalo nyaka ne Ibrahim tho, higni 224 nyaka ne Isaka tho, kendo higni 197 nyaka ne Jakobo tho. To e ma pod Jehova nowacho niya: “An e” Nyasachgi. Jo-Sadukaigo nong’eyo ni Jehova ok en kaka nyasaye manono, kata nyasach jomotho ma ne chiko piny jomotho. En Nyasach “jo mangima,” mana kaka Yesu nowacho. Mano ne nyiso ang’o? Yesu notieko kowacho niya: “E wang’e jogo duto ngima.” (Luka 20:38) Jehova paro jotichne mosetho ma nohere kendo ma nomakore kode, kendo wiye ok nyal wil kata gi achiel kuomgi. Jehova nigi adier ni obiro chiero jotichnego, to mano e ma omiyo Muma wacho ni gingima e wang’e. (Jo-Rumi 4:16, 17) Mano kaka Yesu nolero ndikono e yo maber miwuoro. Mano e ma omiyo ‘oganda ne hum gi puonjne’!—Mathayo 22:33.

22, 23. (a) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Yesu e lero ne ji adiera manie Wach Nyasaye? (b) Wabiro nono ang’o e sula ma luwo?

²² Jokristo ma kindegi bende nigi thuolo makende mar luwo yo ma ne Yesu lerogo Wach Nyasaye. En adier ni ok wapar gik moko e yo makare kaka Yesu. Kata kamano, kinde mang’eny wasomonega ji ndiko moro ma ging’eyo, kae to waleronegi e yo ma samoro pok ne giparoga kata. Kuom ranyisi, nyalo bedo ni kuom kinde malach giseganwoyo weche ma wacho ni “Nyingi mondo obed maler” kod “Pinyruodhi mondo obi,” to pok ging’eyoga nying Nyasaye kod gima Pinyruodhe en. (Mathayo 6:9, 10) Wayudoga thuolo makende sama ng’ato oyienwa mondo walerne e yo mayot tiend adiera ma yudore e Muma!

²³ Tiyo gi weche ma yudore e Wach Nyasaye, kedonegi, kendo lerogi, e yore madongo ma wanyalo luwogo ranyisi mar Yesu sama wapuonjo ji adiera. E sula ma luwo, wabiro nono yore mamoko ma Yesu notiyogo mondo ochop e chuny ji sama oleronegi adiera mag Muma.