1. Ji mang’eny nenoga tich nade?

JI MANG’ENY nenoga tich nade e alworau? E pinje mang’eny, ji tinde tiyo matek ahinya kendo kuom seche mang’eny. Thothne, joma tiyoga mokalo tong’ odichga ma ok giyud kata mana thuolo mar yueyo, mar budho kanyachiel gi joodgi, kata mar puonjore weche Nyasaye. (Ekl. 2:23) Nitie bende joma ok ohero tich kata matin, kendo gin gi yore moko ma girendorego mondo kik giti.​—Nge. 26:13, 14.

2-3. Jehova gi Yesu ketonwa ranyisi mane e wach tich?

² Jehova gi Yesu to ok oluoro tich, to be ok giti mokalo tong’. Yesu nowacho niya: “Wuora osebet ka tiyo nyaka sani, an bende pod atiyo.” (Joh. 5:17) Par ane tich maduong’ ma Nyasaye notimo sama nochueyo malaike kod gik moko duto ma ni e kor polo. Pinywani bende opong’ gi gik mabeyo ma nyiso maler kaka Nyasaye notiyo matek e chueyo piny. Jandik-zaburi nowacho kama: “A Jehova, to mano kaka gik michueyo ng’eny miwuoro! Ne ichueyogi gi rieko miwuoro. Piny opong’ gi gik michueyo.”​—Zab. 104:24.

³ Yesu noluwo ranyisi mar Wuon-gi. Yesu ma Muma luongo ni rieko ne otiyo gi Wuon-gi e ‘loso polo.’ (Nge. 8:27-31) Bang’e ka ne en e piny, notiyo tije madongo. Tich ma notiyo ne chalone kaka chiemo kendo tijego nonyiso maler ni Nyasaye e ma noore.​—Joh. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Ranyisi mar Jehova gi Yesu puonjowa ang’o e wach yueyo?

⁴ Be yo ma Jehova gi Yesu tiyogo matek nyiso ni ok onego wayuega? Ok en kamano. Jehova ok olga, omiyo, ok ochuno ni oyue bang’ tiyo matek. Kata kamano, Muma wacho ni bang’ ka Jehova nosechueyo polo gi  piny, noyueyo. (Wuok 31:17) Mano nyiso ni Jehova noweyo tij chuecho kuom kinde mondo orang ber mar gik ma nosechueyo. Bende, kata obedo ni Yesu notiyo matek ka ne en e piny ka, pod nokawoga thuolo mondo oyue kendo ochiem kanyachiel gi osiepene.​—Mat. 14:13; Luka 7:34.

5. En ang’o ma wanyaloga yudo ka ok yotnwa?

⁵ Muma jiwo jotich Nyasaye ni giher tich. Ok onego gibed josamuoyo. (Nge. 15:19) Nyalo bedo ni nitie tij yuto moro mitimo mondo ipidhgo joodi. Bende, jolup Kristo duto omi tij yalo wach maber mar Pinyruoth. Kata kamano, pod dwarore ni wamanyga thuolo mag yueyo. Be iyudoga ka ok yotni yudo thuolo moromo mar timo tij yuto, mar lendo, kata mar yueyo? Ere kaka inyalo ng’eyo thuolo monego ikaw e tich kod monego iyuego?

6. Ere kaka Mariko 6:30-34 nyiso ni Yesu ne nigi paro makare e wi tich kod yueyo?

⁶ Ber ka ng’ato obedo gi paro makare e wi tich. Ruoth Solomon nondiko kama: “Gimoro amora nigi kindene.” Nowuoyo kuom kinde pitho, gedo, ywak, nyiero, miel, kod gik mamoko. (Ekl. 3:1-8) Nenore maler ni gik moko ariyo ma dwarore ahinya e ngima gin tich kod yueyo. Yesu ne nigi paro makare e wi tich kod yueyo. Nitie chieng’ moro ma joote noduogo koa e tij lendo ka giol ahinya nikech ne gitiyo gi kinda “ma kata thuolo mar yueyo kata chiemo ne giongego.” Yesu nonyisogi kama: “Biuru kar kendu ka ma onge ji mondo uyue matin.” (Som Mariko 6:30-34.) Kata obedo ni kinde mang’eny ne ok yot mondo Yesu gi jopuonjrene oyud thuolo mar yueyo, Yesu nong’eyo ni yueyo ne dwarore ahinya.

7. Nono gik ma ne timore e Sabato nyalo konyowa nade?

⁷ Nitie kinde moko ma ber abera ka ng’ato oyueyo kata oloko yo motimogago gik moko. Wanyalo neno mano e chenro mar Sabato ma Nyasaye noketo ne jotichne machon. Kata obedo ni ok wan e bwo Chike Musa, nitie puonj mang’eny ma wanyalo yudo ka wanono gik ma ne timore chieng’ Sabato. Gik ma wapuonjorego nyalo konyowa fwenyo paro monego wabedgo e wi tich kod yueyo.

8. Ka luwore gi Wuok 31:12-15, Sabato ne en chieng’ timo ang’o?

⁸ Muma wacho ni bang’ ka Nyasaye nosechuecho kuom odiechienge auchiel, noweyo chueyo gik ma ni e piny kuom kinde. (Cha. 2:2) To nikech Jehova ohero tich, nitie tije moko ‘mosebedo kotiyo nyaka sani.’ (Joh. 5:17) Yueyo mar Sabato ma juma ka juma chalre gi yueyo ma ne Jehova oyueyogo bang’ chuecho kaka oler e bug Chakruok. Nyasaye nowacho ni Sabato ne en ranyisi e kinde gi Jo-Israel. Ne en chieng’ “yueyo . . . , [kendo] odiechieng’ maler e wang’ Jehova.” (Som Wuok 31:12-15.) Onge ng’ama noyiene tiyo chieng’ Sabato, obed ng’ama duong’, nyathi, misumba, kata mana le. (Wuok 20:10) Chenrono ne miyo ji thuolo mar keto pachgi duto e weche Nyasaye.

9. En paro mane ma ok kare ma ji ne nigo e wi Sabato e ndalo Yesu?

⁹ Sabato ne en chenro maber ahinya  ne jotich Nyasaye; kata kamano, thoth jotend din ma ndalo Yesu norido chik Sabato mokalo tong’. Ne giwacho ni ne ok owinjore jako cham kata chango ng’at ma tuo chieng’ Sabato. (Mar. 2:23-27; 3:2-5) Mano ok e paro ma Jehova ne nigo, kendo Yesu nolero maler pach Jehovano.

10. Weche ma ni e Mathayo 12:9-12 konyowa nade ng’eyo paro ma Yesu ne nigo e wi Sabato?

¹⁰ Yesu gi jolupne ma Jo-Yahudi ne ritoga Sabato nikech ne gin e bwo Chike Musa. * Kata kamano, weche ma Yesu ne wacho kod gik ma notimo nonyiso maler ni ne ok rach ka ng’ato okonyo jowetene chieng’ Sabato. Nowacho ayanga niya: “Timo gima ber chieng’ Sabato ok en ketho chik.” (Som Mathayo 12:9-12.) Ne ok one ni konyo ji chieng’ Sabato ne en ketho chik. Gik ma Yesu ne timo ne nyiso maler ni nong’eyo gimomiyo Nyasaye nonyiso jotichne ni giyue chieng’ Sabato. Nikech jotich Nyasaye ne weyo tijegi mamoko e odiechieng’no, mano ne miyo giketo pachgi duto e weche Nyasaye. Ot ma Yesu noponie ne en ot ma ji ne tiyo maber gi thuolo mar yueyo chieng’ Sabato e tego winjruokgi gi Nyasaye. Wanyalo neno mano e weche ma wasomo e wi Yesu ka ne en e taondgi ma Nazareth. Ndiko wacho kuome kama: “Kaluwore gi kaka nojatimo chieng’ Sabato, nodonjo e sunagogi kendo  ne ochung’ mondo osom.”​—Luka 4:15-19.

11. En ng’a ma noketo ne Yesu ranyisi maber e tich?

¹¹ Mana kaka Jehova, Josef wuon Yesu ne nigi paro makare e wi tich. Mano e momiyo ne opuonjo Yesu tij bao. (Mat. 13:55, 56) Nyaka bed ni Yesu ne neno ka Josef tiyo matek pile ka pile mondo opidh joode ma kwan-gi ne ok tin. Bang’e, Yesu nonyiso jopuonjrene niya: “Jatich owinjore gi chudone.” (Luka 10:7) Kuom adier, Yesu nong’eyo gima tich matek en.

12. Gin ndiko mage ma konyowa ng’eyo paro ma Muma chiwo e wi tich?

¹² Jaote Paulo bende ne nigi paro makare e wach tich. Kata obedo ni tije maduong’ ne en lando wach maber e wi nying Yesu, pod notiyo tij yuto mondo oyud kaka nonyalo konyore. Jokristo ma Thesalonika nong’eyo kaka ‘notiyo matek odiechieng’ gi otieno mondo kik oket ting’ mapek ne ng’ato ang’ata kuomgi.’ (2 The. 3:8; Tich 20:34, 35) Nyalo bedo ni Paulo ne wuoyo e wi tije mar loso hembe. Ka ne en Korintho, nodak gi Akula gi Priskila kendo “notiyo kodgi nimar ne gin jotwang’ hema.” Bedo ni Paulo wacho ni notiyo “odiechieng’ gi otieno” ok nyis ni notiyo atiya ma ok oyue. Kinde moko noyueyoga, kuom ranyisi e odiechienge mag Sabato. E Sabatogo, noyudoga thuolo mar lendo ne Jo-Yahudi ma bende ne yueyoga e odiechieng’no.​—Tich 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom Paulo?

¹³ Jaote Paulo noketonwa ranyisi maber. Kata obedo ni ne nyaka otim tij yuto, pod notemoga matek mondo otim “tich maler mar yalo wach maber mar Nyasaye.” (Rumi 15:16; 2 Kor. 11:23) Nojiwo jomamoko mondo gin be gitim kamano, to mano e gima Akula gi Priskila notimo. Omiyo, Paulo noluongogi ni ‘jotich wetene kuom Kristo Yesu.’ (Rumi 12:11; 16:3) Paulo nojiwo Jo-Korintho ni ‘gibed modich e tij Ruoth.’ (1 Kor. 15:58; 2 Kor. 9:8) Jehova notayo Paulo gi rohone mondo ondik bende niya: “Ka ng’ato ok dwar tiyo, ng’atno ok onego ochiem.”​—2 The. 3:10.

14. Weche ma Yesu nowacho e Johana 14:12 tiendgi en ang’o?

¹⁴ Tich maduong’ ma watimo e ndalo mag gikogi en yalo wach maber kendo loko ji obed jopuonjre. Yesu nokoro ni jopuonjrene ne dhi timo tije madongo moloye. (Som Johana 14:12.) Mano ok nyis ni jopuonjrene ne dhi timo honni kaka notimo. Kar mano, ne gidhi yalo kuom kinde malach moloyo, e alwora maduong’ moloyo, kendo ne ji mang’eny moloyo.

15. Gin penjo mage monego wapenjre, to nikech ang’o?

¹⁵ Ka po ni ondiki tich, penjri ane penjogi: ‘Be jotich wetena ong’eya kaka ng’ama tiyo matek? Be atimoga tije momiya gi chunya duto kendo tiekogi e sa mowinjore?’ Ka dwokoni en ee, to kare ng’at mondiki tich biro geni. Bende, ibiro yudo ka yot mondo jotich weteni owinji sama iyalonegi wach Pinyruoth. E wach yalo gi puonjo, penjri kama: ‘Be jolendo wetena ong’eya kaka jalendo ma jakinda? Be atimoga ikruok maber sama adhi lendo ot ka ot? Be adokga mapiyo limo joma oyie winjo wach  ma alandonegi? Be ariwoga lwedo yore mamoko mag lendo?’ Ka dwokoni en ee, ibiro mor gi tiji.

16. Nitie pogruok mane e kind paro ma Yesu gi jootene ne nigo e wach yueyo kod paro ma ji mang’eny nigo e kindewagi?

¹⁶ Yesu ne ong’eyo ni nitie kinde ma en kaachiel gi jootene ne dwarore ni giyue. Kata kamano, mana kaka e kindene, ji tinde chalo gi jamoko moro ma Yesu ne owuoyoe. Jamokono nowacho gi chunye niya: “Yue mos, chiem, imeth, kendo ibed mamor.” (Luka 12:19; 2 Tim. 3:4) Ne oketo chunye e yueyo kod bedo ma mor. Mopogore gi jamokono, Yesu gi jootene ne ok oketo dwachgi e ma obed motelo.

17. Ere kaka watiyoga gi thuolowa sama ok wan e tich?

¹⁷ E kindewagi, watemo luwo ranyisi mar Yesu kuom lendo ne ji kendo dhi e chokruok sama ok wan e tij yuto, kar tiyo gi thuolono mana e yueyo kende. Wakawo tij lendo kod dhi e chokruok kaka gik madongo ahinya e ngimawa, kendo watemo matek ahinya mondo watim gigo ma ok wabare. (Hib. 10:24, 25) Kata sama wan e rusa, watemo ahinya dhi e chokruoge kamoro amora ma wantie kendo manyo thuolo mag lendo ne joma waromogo.​—2 Tim. 4:2.

18. En ang’o ma Ruodhwa Yesu Kristo dwaro ni watim?

¹⁸ Wamor ahinya ni Ruodhwa Yesu Kristo konyowa bedo gi paro makare e wach tich kod yueyo. (Hib. 4:15) Odwaro ni wayue moromo. Bende, odwaro ni wati matek mondo wayud gik ma wanyalo konyorego kendo waland wach maber. E sula ma luwo mae, wabiro wuoyo e wi migawo ma Yesu nigo mar gonyowa e tuech ma otuewago waduto kendo ketowa thuolo.