1-2. Ang’o ma wadwaro nono e sulani?

NDALO mag ngimawa nok kendo ‘gipong’ gi chandruok.’ (Ayub 14:1) Paro wachno nyaloga nyoso chunywa ahinya. Nitie jotich Jehova moko machon ma bende chunygi nonyosore ahinya, mochopo kama ne gigombo mana tho. (1 Ru. 19:2-4; Ayub 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kata kamano, kinde duto Jehova Nyasachgi ma ne gigeno ne hoyogiga kendo tegogi. Gik ma jotich Jehova machon-go nokaloe nondik e Muma mondo gipuonjwa kendo gihowa.​—Rumi 15:4.

² E sulani, wadwaro wuoyo e wi jotich Nyasaye ma kinde moko nowinjo ka chunygi onyosore ahinya nikech pek ma ne gikaloe. Wabiro wuoyo kuom Josef wuod Jakobo, Naomi kod chi wuode ma Ruth, Ja-Lawi moro ma nondiko Zaburi 73, kod jaote Petro. Ere kaka Jehova notegogi? Gin puonj mage ma wanyalo yudo kuom jotich Jehovago? Dwoko mag penjogo biro miyo wabed gadier ni “Jehova ni machiegni gi jo ma chunygi onyosore, kendo oreso jo ma chunygi ool.”​—Zab. 34:18.

3-4. Gin ang’o ma notimore ne Josef ka ne pod orawera?

³ Josef ne jahigni 17 kama, ka ne Nyasaye omiyo oleko lek moko ariyo. Lekgo nonyiso ni Josef ne dhi bedo gi migawo moro makende, kendo joodgi ne dhi miye duong’ e kinde ma biro. (Cha. 37:5-10) Kata kamano, mapiyo nono bang’ ka Josef noseleko lekgo, ngimane nolokore ahinya. Owetene nochako sin kode, kendo ne giuse. Josef nochako tiyo kaka misumba e od Ja-Misri moro ma niluongo ni Potifar. (Cha. 37:21-28) Koro noweyo bedo nyathi ma wuon-gi nohero ahinya, mochako bedo mana misumba e od ng’at ma ne ok ti ne Jehova.​—Cha. 39:1.

 ⁴ Chandruoge mag Josef ne ok orumo gi kanyo. Chi Potifar nohangone ni nodwaro nindo kode githuon. Potifar ne ok onono wachno ka be ne en adier, kar mano, nowito Josef e jela kuma notueyee gi nyoroche. (Cha. 39:14-20; Zab. 105:17, 18) Temie paro kaka Josef nowinjo ka nohangne ni notemo mako chi ng’ato githuon! Parie bende kaka wachno nyalo bedo ni noketho nying Jehova Nyasach Josef! Nyaka bed ni wechego nonyoso chuny Josef ahinya!

5. Gin ang’o ma Josef notimo ma nokonye nyagore gi chandruoge ma noyude?

⁵ Josef ne onge gi teko mar chiko gik ma ne timore e ngimane ka ne en misumba, kod ka notueye e jela. Ang’o ma nokonye bedo gi paro mowinjore? Ne oketo chunye duto kuom tich ma nomiye mondo otim, kar keto pache kuom gik ma koro ne ok onyal timo. To maduong’ie moloyo, Josef noketo dwach Jehova mokwongo e ngimane. Mano nomiyo Jehova oguedho gimoro amora ma Josef notimo.​—Cha. 39:21-23.

6. Nyalo bedo ni lek ma Josef nolekoka nohoye nade?

⁶ Nyalo bedo ni gimachielo ma nokonyo Josef ahinya ne en paro kuom lek ma Jehova nomiyo olekoka. Lekgo nonyiso ni Josef ne dhi romo gi joodgi kendo, kendo ni ngimane ne dhi bedo maber e kinde ma biro. To mano e gima notimore. Ka ne ojahigni 37 kama, gik ma nolekoka nochako timore e yo makende ahinya!​—Cha. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Ka luwore gi 1 Petro 5:10, en ang’o ma biro konyowa nano e bwo chandruoge?

⁷ Puonj ma wayudo. Gik ma Josef nokaloe paronwa ni wadak e piny marach, kendo ni ji biro timonwa gik ma ok kare. Kata mana Jakristo wadwa nyalo chwanyowa. Kata kamano, ka waneno Jehova kaka Lwandawa kendo Ohingawa,  chunywa ok bi nyosore ma chop kama waweyo tiyone. (Zab. 62:6, 7; som 1 Petro 5:10.) Par bende ni Josef ne en mana jahigni 17 kama, ka ne Jehova ochako tiyo kode e yo makende. Mano nyiso ni Jehova ogeno ahinya rowere ma tiyone. E kindegi, wan gi rowere mathoth minyalo pim gi Josef. Gin gi yie kuom Jehova. Moko kuomgi osetue e jela nikech makruokgi motegno gi Nyasaye.​—Zab. 110:3.

8. Gin ang’o ma notimore ne Naomi gi Ruth?

⁸ Naomi gi joode nodar e piny Juda ma gidhi dak e piny Moab nikech kech maduong’ ma nomako piny Juda. Chwor Naomi ma niluongo ni Elimelek notho e piny Moab moweye gi nyithindo ariyo ma yawuoyi. Bang’ kinde moko, yawuoyi ariyogo nokendo nyi Moab, achiel nokendo Ruth to machielo nokendo Orpa. Bang’ higni ma dirom apar kama, yawuot Naomigo bende notho ma onge nyithindo. (Ruth 1:1-5) Parie kaka mon-go nodong’ kokuyo ahinya! En adier ni Ruth gi Orpa to ne pod inyalo kendi. Kata kamano, ng’ano ma ne dhi rito Naomi ma koro nosechako bedo moti? Chuny Naomi nonyosore ahinya mochopo kama kinde moro nowachoe niya: “Kik uluonga ni Naomi. To luongauru ni Mara, nikech Ng’at Manyalo Duto osetimona malit ahinya.” Bang’ kaloe chandruoge madongogo, Naomi nodok Bethlehem, kendo Ruth nodok kode.​—Ruth 1:7, 18-20.

9. Ka luwore gi Ruth 1:16, 17, 22, ere kaka Ruth nojiwo Naomi?

⁹ Gima nokonyo Naomi ahinya ne en hera mosiko ma jomamoko nonyise. Kuom ranyisi, Ruth nonyiso ni nohero Naomi kuom makore kode mati mata. (Som Ruth 1:16, 17, 22.) Ka ne gin Bethlehem, Ruth notiyo matek mondo ohul shairi moromogi gi Naomi. Kindaneno nomiyo oloso nying maber mana bang’ kinde machuok.​—Ruth 3:11; 4:15.

10. Ere kaka Jehova nonyiso ni nodewo joma ne chandore kaka Naomi gi Ruth?

¹⁰ Jehova nomiyo Jo-Israel chik ma ne nyiso ni nodewo joma ne chandore kaka Naomi gi Ruth. Nonyiso joge ni sama ne gikeyo, ne ok onego gika cham ma ne ni e tong’ mag puothegi, to nonego giwe cham-go ne jochan. (Lawi 19:9, 10) Kuom mano, Naomi gi Ruth ne otiyo gi chenro mar hulono e yudo chiembgi kar kuecho.

11-12. Ere kaka gik ma Boaz notimo nomiyo Naomi gi Ruth obedo ma mor?

¹¹ Wuon puodho ma ne Ruth huloe ne en ng’at moro ma jamoko ma nyinge Boaz. Nomor ahinya ka noneno kaka Ruth nomakore gi Naomi. Wachno nomiyo Boaz owaro puoth joodgi Naomi kendo nokendo Ruth. (Ruth 4:9-13) Boaz gi Ruth nonyuolo nyathi ma ne gichako ni Obed, kendo en e ma nobedo kwar Ruoth Daudi.​—Ruth 4:17.

¹² Parie kaka Naomi ne mor ka noting’o Obed e lwete kendo goyo ne Jehova erokamano! Mago ok e gueth kende ma Naomi gi Ruth noyudo. E kinde ma biro, gibiro mor ahinya ka gifwenyo ni Obed bende ne ni e anyuola ma Mesia, Yesu Kristo nowuokie!

13. Gin puonj mage madongo ma wanyalo yudo e sigand Naomi gi Ruth?

¹³ Puonj ma wayudo. Sama waromo gi chandruok chunywa nyalo nyosore ahinya. Nyalo nenore ka gima yore duto odinorenwa. E seche kaka mago, onego wagen Jehova kendo bedo machiegni gi Jokristo wetewa. En adier ni samoro  Jehova ok bi golonwa chandruogego gie sechego. Kuom ranyisi, ne ok ochiero chwor Naomi kaachiel gi yawuote ariyo ma notho. Kata kamano, Jehova biro konyowa nyagore gi chandruok ma waromogo. Onyalo chwalo Jokristo wetewa mondo otimnwa gik ma nyiso ni giherowa kendo gigenowa ahinya.​—Nge. 17:17.

14. Ang’o ma nonyoso chuny Ja-Lawi moro?

¹⁴ Jal ma nondiko Zaburi 73 ne en Ja-Lawi. Kuom mano, ne en gi thuolo makende mar timo migepe moko kama ne ilamoe Jehova. To e ma pod nitie kinde moro ma chunye nonyosore ahinya. Nikech ang’o? Nochako bedo gi nyiego ne josunga kod joricho nikech noneno ni ngimagi ne dhi maber moloyo mare. (Zab. 73:2-9, 11-14) Ne chalone mana ka gima jogo ne nigi gik mabeyo duto, kaka mwandu kod ngima ma onge parruok. Parono nonyoso chuny Ja-Lawino ahinya mowacho niya: “Adier, aserito chunya kendo aselwoko lwetena kayiem nono.” Nenore maler ni parono ne chiegni miyo owe tiyo ne Jehova.

15. Ka luwore gi Zaburi 73:16-19, 22-25, ang’o ma nokonyo Ja-Lawi moro mondo owe bedo gi chuny monyosore?

¹⁵ Som Zaburi 73:16-19, 22-25. Ja-Lawino nodonjo “ka maler mar Nyasaye.” Nenore ni kama ler ma nodonjoeno ne en od Nyasaye kama noromoe gi jotich Jehova wetene. Ka en kuno, nonyalo nonore maber ka chunye okue, kendo nonyalo kwayo Jehova mondo okonye obed gi paro ma chal gi mare. Mano nokonye nade? Nofwenyo ni nosebedo koketo dwache motelo, kendo nosechako luwo yo ma ne dhi poge gi Jehova. Bende, nofwenyo ni joricho ochung’ mana “ka ma poth poth” kendo ni ‘masiche malich biro lal kodgi nono.’ Ne dwarore ni Ja-Lawino one gik moko kaka Jehova nenogi e ka nonyalo kedo gi nyiego kod chuny monyosore. Timo kamano nomiyo obedo gi chuny mokue kendo ma mor. Nonyiso Jehova niya: “Onge gima chielo ma agombo e piny moloyi.”

16. Gin puonj mage ma wanyalo yudo kuom gima notimore ne Ja-Lawi moro?

 ¹⁶ Puonj ma wayudo. Ok onego wabed gi nyiego sama nenore ka gima ngima joricho dhi maber. Mor ma wanyalo paro ni gin-go ok en mor madier; jogo onge gi geno moro amora. (Ekl. 8:12, 13) Bedo gi nyiego kodgi biro mana nyoso chunywa kayiem nono, kendo wanyalo kata mana weyo tiyo ne Jehova. Omiyo, kifwenyo ni samoro isechako neno ne joricho nyiego, tim gima Ja-Lawino notimo. Luw gima Jehova nyisi kendo ibed machiegni ahinya gi joma timo dwache. Ka ihero Jehova moloyo gimoro amora, ibiro bedo gi mor madier, kendo ibiro wuotho e yo ma teri e “ngima madier.”​—1 Tim. 6:19.

17. Gin gik mage ma nonyoso chuny Petro?

¹⁷ Jaote Petro ne en jakinda ahinya, kata kamano, nitie seche moko ma nonyaloga rikni wuoyo kata timo gimoro ka pok oparo. Mano ne miyoga oywago ang’e kinde mang’eny. Kuom ranyisi, ka ne Yesu onyiso jootene ni ne idhi sande ma nege, Petro nokwere niya: “Mano ok bi timoreni ngang’.” (Mat. 16:21-23) Yesu norieyo Petro. Ka ne oganda moro obiro mako Yesu, Petro nomwomore mong’ado it misumba jadolo maduong’. (Joh. 18:10, 11) Kanyo bende Yesu norieye. E wi mago, Petro nopakore ni kata obedo ni joote mamoko mag Yesu ne dhi ringo, en to ne ok odhi weyo Yesu ngang’! (Mat. 26:33) Chunye ne wuonde ni notegno ahinya, kendo mano nomiyo odonjo e obadho mar luoro dhano mi okwedo Yesu nyadidek. Wachno nonyoso chuny Petro, kendo “nowuok oko mi noywak malit ahinya.” (Mat. 26:69-75) Nyaka bed ni noparore ka be Yesu ne dhi ng’wonone.

18. Ere kaka Yesu nokonyo Petro ka ne chunye onyosore?

¹⁸ Gima ber en ni Petro ne ok oyie mondo gik ma notimorego onyos chunye  chuth. Bang’ kwedo Yesu nyadidek noloko chunye mi oduogo moriwore gi joote wetene e tij Jehova. (Joh. 21:1-3; Tich 1:15, 16) Ang’o ma nokonye timo kamano? Noyudo Yesu osekwayo Jehova mondo oteg yie mar Petro, kendo Yesu nojiwo Petro ni koduogo to ojiw jowetene. Jehova nodwoko lamono. Bang’ ka Yesu nosechier, ne ofwenyore ne Petro achiel kachiel mondo ojiwe. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Chieng’ moro ka ne joote Yesu oselupo otieno mangima ma ok gimako rech, Yesu nofwenyorenegi. E kindeno, Yesu nomiyo Petro thuolo mar nyiso ni pod nohere gadier. Noyudo Yesu oseweyo ne Petro kethoge, kendo nomiye migawo momedore.​—Joh. 21:15-17.

19. Ere kaka Zaburi 103:13, 14 konyowa ng’eyo kaka Jehova nenowa sama watimo richo?

¹⁹ Puonj ma wayudo. Gik ma Yesu notimo ne Petro nyiso kaka Yesu kechoga ji, to mano konyowa ng’eyo kaka Jehova bende kechoga dhano. Omiyo, ka po ni wakier ma watimo richo moro, ok onego wapar ni Jehova ok nyal weyonwa. Wiwa ok onego owil ni Satan e ma ketoga paro ma kamano kuomwa mondo onyos chunywa. Kar bedo gi paro ma kamano, watemuru mondo wabed gi paro ma Jehova nigo kuomwa. Ong’eyo ni warem kendo oikore nyisowa ng’wono sama waketho. Donge ber ka waluwo ranyisine sama jomoko ochwanyowa!​—Som Zaburi 103:13, 14.

20. Wabiro nono ang’o e sula ma luwo?

²⁰ Ranyisi mar Josef, Naomi gi Ruth, Ja-Lawi moro, kaachiel gi Petro, konyowa bedo gadier ni “Jehova ni machiegni gi jo ma chunygi onyosore.” (Zab. 34:18) Nitie sama onyalo weyo mondo wakal e chandruoge ma nyalo nyoso chunywa. Kata kamano, sama Jehova okonyowa mi wanano e bwo chandruogego, mano tegoga yiewa ahinya. (1 Pet. 1:6, 7) E sula ma luwo, wabiro medo neno kaka Jehova konyoga jotichne ma chunygi nyalo nyosore nikech nyawogi kata nikech chandruoge moko ma gikaloe.