1, 2. (a) Ang’o momiyo makruok gi Jehova en gima owinjore? (b) Ang’o ma wadwa nono e sulani?

MAKRUOK gi Jehova en gima owinjore. En e ma en gi teko, rieko, kod hera moloyo ng’ato ang’ata. Kuom adier, onge ng’ato ang’ata kuomwa ma ok diher bedo kor Jehova. (Zab. 96:4-6) To e ma pod nitie jotich Jehova moko ma osebagni sama dwarore ni ginyis ka be gin kor Jehova.

² E sulani, wadwaro nono ranyisi mag joma ne wacho awacha ni gimakore gi Jehova ka konchiel to gitimo gik ma chwanye. Sama wanonogi, wabiro yudo puonj ma nyalo konyowa mondo wasik ka wamakore gi Jehova.

3. Ang’o momiyo Jehova nowuoyo gi Kain, to nonyiso Kain nang’o?

³ Par ane ranyisi mar Kain. Ne ok owacho ni nolamo nyasaye moro amora mopogore gi Jehova. Kata kamano, Nyasaye ne ok oyie gi yo ma ne olamego. Paro maricho nosechako donjo e chunye. (1 Joh. 3:12) Jehova nonyise niya: “Kitimo maber, ok noyiei koso? To ka ok itimo maber, richo obedo e dho odi: kendo gi modwaro notimre kuom yieni, to in mondo iloye.” (Cha. 4:6, 7) Ne chal ka gima Jehova  nyiso Kain ni, “Ka iloko chunyi mi ibedo jakora, an be abiro bedo jakori.”

4. Ka ne Jehova omiyo Kain thuolo mar bedo jakore, Kain notimo ang’o?

⁴ Jehova ne oikore rwako Kain, to mana ka Kain ne nyalo loko pache. Kata kamano, ne ok otimo kaka Jehova nonyise. Paro maricho kod gombo ma ok kare nomiyo otimo gima rach. (Jak. 1:14, 15) Nyalo bedo ni ka ne Kain pod rawera, ne ok oparo kata matin ni chieng’ moro ne onyalo ng’anyo ne Jehova. Kata kamano, kaka ndalo nomedo kalo, notimo gima rach miwuoro. Nong’anyo ne Jehova kendo nonego owadgi!

5. Gin paro kaka mage ma nyalo miyo wadonj e richo mi Jehova jwang’wa?

⁵ Mana kaka Kain, e kindegi bende, Jakristo nyalo wacho awacha gi dhoge ni olamo Jehova ka konchiel to otimo gik ma ok mor Jehova. (Juda 11) Kuom ranyisi, ng’ato nyalo bedo gi gombo maricho mag terruok, ich-lach, kod sigu gi Jakristo wadgi. (1 Joh. 2:15-17; 3:15) Paro ma kamago nyalo miyo odonj e richo. E seche gogogo, inyalo yudo ka ng’at ma kamano pod jakinda e tij lendo kendo odhi e chokruoge ma ok obare. Kata obedo ni samoro dhano wetewa ok nyal neno gik ma wapong’o e pachwa kata ma watimo, Jehova to neno te kendo ong’eyo ka be wan kore gi chunywa duto.​—Som Yeremia 17:9, 10.

6. Sama wasiko ka wan kor Jehova, ere kaka okonyowa mondo walo paro ma nyalo rwakowa e richo?

⁶ Gima ber en ni Jehova ok jog kodwa piyo. Sama ng’ato ochako timo gik ma nyalo kete mabor gi Jehova, Jehova jiwe kama: ‘Duog ira, mi anaduog iri.’ (Mal. 3:7) Sama wakedo gi nyawo moko, Jehova diher ni wakwed gik maricho. (Isa. 55:7) Ka watimo kamano, en bende obiro bedo jakorwa kotego chunywa gi pachwa, kendo miyowa teko mar loyo paro ma nyalo rwakowa e richo.​—Cha. 4:7.

7. Ere kaka Solomon noketho winjruok maber ma ne en-go gi Jehova?

⁷ Gik ma notimore e ngima Ruoth Solomon nyalo puonjowa gik mathoth. E kinde ma ne ochako locho, nogeno Jehova mondo otaye. Jehova nomiye rieko mang’eny kod migawo mar gerone hekalu ma thiring’inyi Jerusalem. Kata kamano, bang’e Solomon noketho winjruokne gi Jehova. (1 Ru. 3:12; 11:1, 2) Chik Nyasaye ne wacho achiel kachiel ni ruodhi mag Israel kik kend mon mathoth nikech mano ne nyalo miyo giwe lamo madier. (Rap. 17:17) Solomon ne ok oluwo chikno kendo bang’e nokendo mon 700. Bang’e nomedo nyiri mamoko 300. (1 Ru. 11:3) Thoth mondenego ne ok gin nyi Israel kendo ne gilamo nyiseche manono. Omiyo, kanyo bende Solomon ne ok oluwo chik Jehova ma ne kwero ni ng’ato kik kend mon ma wuok e ogendni mamoko.​—Rap. 7:3, 4.

8. Solomon nochwanyo Jehova e okang’ ma romo nade?

⁸ Kaka Solomon ne medo weyo luwo chike Jehova, e kaka nomedo timo richo madongo moloyo. Nogero altar ne nyasaye ma dhako ma niluongo ni Ashtoreth kod machielo ma niluongo ni Kemosh. Kanyo e kama nochako lamoe nyiseche manono gi mondenego. Gima lit en ni nogero altargo e wi got momanyore tir gi Jerusalem kama ne osegeroe hekalu mar Jehova! (1 Ru. 11:5-8; 2 Ru. 23:13) Samoro pache moro ne wuonde ni Jehova ne dhi yie ayiea kode, tek mana ni odhi nyime golo misengni.

9. Ang’o ma notimore ka ne Solomon otamore luwo chike Nyasaye?

 ⁹ Gima ber en ni Jehova neno richo duto ma ji timo. Muma wacho niya: “Jehova nobedo gi mirima kuom [Solomon], nikech chunye nolokore oa kuom Jehova . . . ma nosefwenyorene diriyo, kendo nosechike kuom wachni eni, ni mondo kik oluw nyiseche [mamoko] to ne ok orito gi ma Jehova nochiko.” Timbenego nomiyo Nyasaye oweye. Nyithi Solomon gi nyikwaye ne olocho ka koro pinyruodh Israel nosebarore kendo ne gibedo gi chandruoge mathoth kuom higni mang’eny.​—1 Ru. 11:9-13.

10. Ang’o ma samoro nyalo miyo winjruokwa gi Jehova okethre?

¹⁰ Mana kaka notimore ne Solomon, achiel kuom gik ma nyalo ketho winjruok ma ng’ato nigo gi Jehova en mako osiep gi joma ok ong’eyo yore Jehova kata joma ochayo chikene. Moko kuom joma kamago nyalo bedo joma ni e kanyakla to pod giyom yom. Moko to nyalo bedo wedewa, jirendewa, jotich wetewa, kata joskul wetewa ma ok lam Jehova. Bed ni osiepewago gin jo kanyakla kata joma ok lam Jehova, ka ok gichiw luor makende ne chike Jehova kod puonjge, mosmos ginyalo miyo winjruok maber ma wan-go gi Jehova okethre.

11. Ang’o ma nyalo konyowa ng’eyo ka be onego wadhi nyime bedo osiep ng’ato kata ooyo?

¹¹ Som 1 Jo-Korintho 15:33. Ji mang’eny nigi kido mabeyo, kendo moko kuom joma ok lam Jehova ok timga gik maricho ahinya. Ka po ni osiepeni gin joma chalo kamano, be mano koro nyiso ni gibeyo abeya? Penjri ane ni mako kodgi osiep biro miyo ibed gi winjruok ma chalo nade gi Jehova. Be gibiro miyo winjruokni gi Jehova omed bedo maber moloyo? Be ing’eyo gima giparo e chunygi adier? Kuom ranyisi, be dibed ni mbekni ma gigoyo gin mana mag fason, pesa, simbe, tablet, kompyuta, dhi bayo, kata manyo mwandu? Be dibed ni gihero wuoyo marach kuom jomamoko kata gihero angera mochido? Yesu nochiwo siem niya: “Gik mogundho e chuny e ma dhok wacho.” (Mat. 12:34) Kifwenyo ni osiepeni kata joma ing’iyogo timo gik ma nyalo miyo ibam, kaw okang’ mapiyo mar dwoko ng’iyo ma in-go kodgi piny kata ing’ad osiep kodgi chuth.​—Nge. 13:20.

12. (a) Mapiyo bang’ wuok Misri, ang’o ma Jehova nonyiso Jo-Israel? (b) Jo-Israel nodwoko Jehova nang’o?

¹² Wanyalo yudo puonj mamoko kuom nono gik ma notimore mapiyo bang’ ka  Jo-Israel nosewuok e piny Misri. Jo-Israel nochokore e tie Got Sinai. Kanyo, Jehova nofwenyorenegi e yo makende ahinya. Boche nokwako polo. Jehova nokelo mor polo, mil polo, yiro, kod gima ne winjore ka dwond tung’ ma ne siko ywak matek. (Wuok 19:16-19) Sama gigo ne timore, Jehova nonyiso Jo-Israel ni en “Nyasaye ma janyiego,” tiende ni odwaro ni en kende e ma ji olame. Nosingonegi ni ne odhi makore gi joma ne ohere kendo ma luwo chikene. (Som Wuok 20:1-6.) Ne chal ka gima Jehova ne wacho ne Jo-Israelgo kama: “Ka usiko kumakoru koda, an bende anamakra kodu.” Di ne itimo ang’o ka di ne bed ni in e ma Jehova osingoni kamano? Nyaka bed ni ditimo mana kaka Jo-Israel notimo. Jo-Israelgo “nodwoko gi dwol achiel, ma giwacho niya, Weche duto ma Jehova osewacho wanatim.” (Wuok 24:3) Kata kamano, mapiyo nono, nitie gimoro ma notimore ma ne dhi dwaro ni Jo-Israel onyis ka be gimakore gi Jehova koso ooyo.

13. Ang’o ma notimore ma nonyiso ka be Jo-Israel nomakore gi Jehova koso ooyo?

¹³ Boche, mil polo, kod honni mamoko ma Nyasaye notimo nomiyo Jo-Israel obedo ma luor. Ne gikwayo Musa mondo odhi owuo gi Jehova e logi e Got Sinai, kendo Musa noyie. (Wuok 20:18-21) Musa nobudho ahinya e wi got. Be dibed ni Jo-Israel ne neno ni gidiwo e pap nikech jatendgi ma ne gigeno koro ne onge? Nenore ni ne gidwa keto yiegi ahinya kuom Musa, ma ka Musa ne onge to yiegi ne dok chien. Ne gichako parore ma ginyiso Harun niya: ‘Losnwa nyasaye ma notelnwa nikech Musani, jal ma nogolowa e piny Misri, wakia kaka [wechene] obet.’​—Wuok 32:1, 2.

14. Pach Jo-Israel ne owuondogi nade, to Jehova nowinjo nade?

¹⁴ Jo-Israel nong’eyo maber ni lamo nyiseche mamoko ne en richo maduong’ e wang’ Jehova. (Wuok 20:3-5) To e ma ne gichako lamo nyaroya! Kata bed ni ne gitimo richo ayanga, pachgi ne wuondogi ni ne ginyalo lamo alama sanamu, to komachielo bende gimakore gi Jehova. Gima iwuoro en ni Harun nowacho ni nyasino ne gitimo ne Jehova! Jehova nowinjo nade? Ne oneno ni jogo nondhoge. Nonyiso Musa ni jogo ‘nosedwanyore mi gia e yo ma nochikogie.’ ‘Mirimbe nobedo mager’ mi noparo mar tieko Jo-Israel duto.​—Wuok 32:5-10.

15, 16. Ere kaka Musa gi Harun nonyiso ni ne gin kor Jehova gi chunygi duto? (Ne picha ma ni e chak sulani.)

¹⁵ Jehova nong’ado ni ok nodhi tieko Jo-Israel. Kar mano, ng’wono ma nonyiso nomiyo Jo-Israel ma nomakore kode thuolo mar nyiso ni gichung’ kore. (Wuok 32:14) Ka ne Musa oneno kaka Jo-Israel ne goyo koko, giwer, kendo gimiel e nyim nyaroya, nokawo nyaroyano ma otoyo molokore buru. Bang’ mano nowacho niya: “Ng’a man kor Jehova, obi kuoma. Mit yawuot Lawi duto nochokorene.”​—Wuok 32:17-20, 26.

¹⁶ Kata obedo ni Harun e ma noloso ne Jo-Israel nyaroyano, noloko chunye moriwore gi yawuot Lawi duto e nyiso ni ne gin kor Jehova. Jogo duto ma nonyiso ni gin kor Jehova ne ok owacho awacha gi dhoggi, to ne gikawo okang’ mar thegore gi joricho. To mano kaka ne gitiyo gi rieko nikech e odiechiengno, ji alufe gi alufe ne otho nikech lamo nyaroya. Kata kamano, Jehova  nosingo ni ne odhi guedho joma ne omakore kode.​—Wuok 32:27-29.

17. Weche ma Paulo nowacho e wi nyaroya ma Jo-Israel nolamo puonjowa ang’o?

¹⁷ Jaote Paulo nowuoyo e wi wach lamo nyaroyano kochiwo siem kama: “Gigo nobedonwa kaka ranyisi mondo kik . . . wabed joma lamo sanamu kaka moko kuomgi notimo. [Ranyisigo nondiki] mondo wayudgo siem, wan ma wadak e kinde ma giko mar ndalo osebiroeni. Omiyo, ng’at ma paro ni ochung’, otang’ ahinya mondo kik olwar.” (1 Kor. 10:6, 7, 11, 12) Mana kaka Paulo nowacho, joma lamo Nyasaye gadier bende nyalo donjo e timbe ma ok kare. Joma donjo e timbego samoro nyalo paro ni pod gin gi winjruok maber gi Jehova. Kata kamano, dwaro makore gi Jehova kata wacho awacha ni wamakore gi Jehova ok nyis ni koro Jehova oyie kodwa.​—1 Kor. 10:1-5.

18. Ang’o ma nyalo miyo wasud mabor gi Jehova, to rach mane ma nyalo betie?

¹⁸ Mana kaka Jo-Israel nochako bedo gi parruok mang’eny ka ne Musa odeko e wi Got Sinai, e kaka Jokristo e kindegi bende nyalo chako bedo gi parruok mang’eny ka giparo ni odiechieng Jehova kod piny manyien deko. Jomoko nyalo neno ni gik ma Jehova osingonwa pod ni mabor kata ni gin mana lek. Ka ok watang’, paro ma kamago nyalo miyo wachak keto dwachwa e ma obed motelo. Mosmos, wanyalo chako sudo mabor gi Jehova mi gikone wadonj e timbe moko ma ne ok wanyal timo kinde ma ne wan gi winjruok maber gi Jehova.

19. En wach mane monego wapar kinde duto, to nikech ang’o?

¹⁹ Onego wapar kinde duto ni Jehova dwaro ni wawinje gi chunywa duto kendo en kende e ma walame. (Wuok 20:5) Timo dwachwa wawegi ka konchiel to wawacho ni walamo Jehova chutho-chutho en timo dwach Satan, ma en gima nyalo kelonwa hinyruok. Mano e momiyo Paulo nondiko kama: “Ok dubed ni umadho okombe mar Jehova kod okombe mar jochiende; ok dubed ni uchiemo e ‘mesa mar Jehova’ kendo e mesa mar jochiende.”​—1 Kor. 10:21.

20. Jehova nyalo tiyo gi yore mage e konyowa sama wachako weyo yorene?

²⁰ Gik ma Muma wacho e wi Kain, Solomon, kod Jo-Israel e Got Sinai chalre e yo moro. Jogo duto ne nigi thuolo mar ‘loko chunygi’ mondo gidog ir Nyasaye. (Tich 3:19) Nenore maler ni Jehova ok jog mapiyo gi joma ochako weyo yorene. Jehova nong’wono ne Harun. E kindegi, Jehova nyalo tiyo gi sigana moro e Muma, bugewa ma lero Muma, kata Jakristo wadwa mondo ochiwnwa siem. Ka wakawo okang’ ma dwarore sama Jehova osiemowa, wanyalo bedo gadier ni obiro nyisowa ng’wono.

21. Ang’o monego wang’ad e chunywa ni wabiro timo sama waromo gi tembe?

²¹ Nitie gimomiyo Jehova nyisowa ng’wonone mogundho. (2 Kor. 6:1) Ng’wononeno miyowa thuolo mar ‘tamore timbe ma ok nyis luoro Nyasaye kod gombo mag piny.’ (Som Tito 2:11-14.) Sama pod wadak e ndalo mag gikogi, wabiro dhi nyime romo gi tembe ma dwaro ni wanyis ka be walamo Jehova gi chunywa duto koso ooyo. Kuom mano, wang’aduru e chunywa ni wabiro dhi nyime chung’ motegno kor Jehova nikech ‘Jehova Nyasachwa e monego waluor, watine, kendo wapadre kuome’!​—Rap. 10:20.