Nyako moro miluongo ni Blessing * nodhi Ulaya nikech nosingne ni ne idhi ndike e salun. Kata kamano, ka nochopo kono, ne ogoye kuom ndalo apar, kendo nonyise ni kochendo, to ibiro neg joodgi moweyo chien. Jogo nochune mondo obed ochot.

Nonyis Blessing ni nonego oyud dola 200 kata 300 e otieno achiel mondo ochul gowi ma romo dola 40,000 ma dhako ma nondike noholo. * Blessing wacho kama: “Kinde mang’eny ne aparoga kaka nanyalo ringo mondo awuog kanyo, mak mana ni naluor ni jogo ne nyalo timo marach ne joodwa. Onge gima nanyalo timo.” Weche ma Blessing wachogo nyiso gima timore ne ji milion ang’wen michuno mondo odonj e tij chode.

Chiegni higni 4,000 mokalo, rawera moro miluongo ni Josef ne owetene ouso. Nobedo e tuech e dala jamoko moro e piny Misri. En mana ni Josef ne ok osandi ka nochopo e tuech kaka notim ne Blessing. Kata kamano, ka notamore terore gi chi ruodhe, noromo gi mak olwer nimar dhakono nohango ni Josef ne dwa nindo kode gi thuon. Nomak Josef mi otueye e jela.—Chakruok 39:1-20; Zaburi 105:17, 18.

Josef nobedo e tuech e kinde machon, Blessing to nobedo e tuech e kindewagi. Giduto ne gihinyore nikech ohala marach ma ji osebedo ka timo kuom higni mang’eny mar uso dhano ma ok gidewo ngimagi kata matin, to mana ohala ma gidhi yudo.

Lweny ne en yo achiel ma pinje ne tiyogo mondo giyud wasumbini. Wachore ni Ruodh Misri miluongo ni Thutmose mar Adek nomako ji 90,000 ka ne odhi kedo gi Jo-Kanaan. Jo-Misri noketo joma nomakgo mondo obed wasumbini ma tiyonegi kuonde mikunyoe kite, gero hekalugi mag lamo, kod kunyo aore.

 E kinde loch mar Rumi bende, lweny ne miyo ji yudo wasumbini mang’eny ahinya, to ka ne kwan mar wasumbini odok chien, mano ne nyalo miyo pinje moko otug lweny mondo giyud wasumbini. Wachore ni higni 2,000 mosekalo, chiegni ni nus joma ne odak e boma ma Rumi ne gin wasumbini. Wasumbini mag Misri kod mag Rumi ne isando marach. Wasumbini ma ne tiyo kuonde mikunyoe kite ne Jo-Rumi ne nyalo dak kuom higni 30 kende ka ng’eny.

Kaka kinde ne kalo e kaka ne imedo sand wasumbini ahinya. E kind higni mag 1700 nyaka 2000, ohala mar wasumbini e kind pinje mag Amerka gi Afrika nochuo chieng’. Ripot moro ma UNESCO nogolo wacho ni ‘ji ma romo milion 25 kata milion 30 moriwo chwo, mon, kod nyithindo nomak mousi.’ Ng’enygi notho ka ne ing’ado kodgi nam mar Atlantic. Olaudah Equiano ma en achiel kuom wasumbini ma notony e kindego nowacho niya: “Nikech mon ne goyo nduru malich, to joma ne dwa tho bende ne chur malit, mano nomiyo piny ochamowa malich.”

Gima lit en ni uso dhano ok en gima ne timore e kinde machon kende. Riwruok mar International Labour Organization wacho ni nitie ji ma dirom milion 21, moriwo chwo, mon, kod nyithindo ma pod gin wasumbini. Moko kuomgi ichulo pesa matin ka moko to ok chul. Wasumbini ma kindegi tiyo kuonde mikunyoe kite, kembe maloso lewni, kuonde milosoe matafare, ute mag chode, kod ute ji giwegi. Kata obedo ni sirkande mang’eny ok oyie gi ohalani, pod omedore ameda.

Nikech sand ma isandogo wasumbini, mano osemiyo moko kuomgi okedo mondo gibed thuolo. Higni 2,000 mokalo, jal moro ma rahuma miluongo ni Spartacus noriwore gi jomamoko ma dirom 100,000 mondo ging’any ne loch mar Rumi, kata kamano, ne ok ginyalo. E higni mag 1800, wasumbini ma ne nie chula mar Hispaniola nogomo ne joma nong’iewogi. Nikech nosebed kisando wasumbinigo e puothe madongo mag niang’ kuom higni mang’eny, mano nokelo lweny ma nogore kuom higni 13, ma gikone nomiyo piny Haiti oyudo loch margi e higa mar 1804.

Kata kamano, ka ne Jo-Israel owuok e tuech e piny Misri, gin e ma ne gibedo wasumbini ma nowuok e tuech e yo maber moloyo. Dhano ma dirom milion adek nogony e tuech e piny Misri. Ne giwinjore bedo thuolo. Muma wacho ni ngima Jo-Israel e piny Misri ne tek ahinya nikech tich duto ma Jo-Misri nomiyogi ne tek. (Wuok 1:11-14) Ne nitie  Farao moro ma nochako kampen mar nego nyithindo matindo duto mondo kwan mar Jo-Israel kik medre.—Wuok 1:8-22.

Ka nogony Jo-Israel e tuech e piny Misri, mano ne en gima kende ahinya nikech Nyasaye e ma noresogi. Nyasaye nonyiso Musa niya: “Ang’eyo chandruokgi; kendo aselor mondo awargi.” (Wuok 3:7, 8) Mano e momiyo Jo-Yahudi duto e piny ngima timoga nyasi mar Pasaka higa ka higa mondo gipargo odiechieng’ ma noresgieno.—Wuok 12:14.

Muma wacho ni Jehova Nyasaye ok nyal timo gima rach kendo ok olokre. (2 Weche mag Ndalo 19:7; Malaki 3:6) Nyasaye nooro Yesu mondo ‘oland wach gonyo joma otue kendo mondo ogony joma isando.’ (Luka 4:18) Be mano nyiso ni Yesu ne dhi gonyo ji duto motue aching’? Ok en kamano. Nyasaye ne ooro Yesu mondo obi ogony ji kuom tuech mar richo kod tho. Yesu nowacho ratiro kama: “Adiera noketu thuolo.” (Johana 8:32) Adiera ma Yesu nopuonjo pod keto ji thuolo e yore mathoth kata mana e kindegi.—Ne sanduku ma wiye wacho ni “ Wuok e Tuech Machielo Mopogore.”

Nyasaye nokonyo Josef kod Blessing mondo owuog e tuech ma ne gintieree. Inyalo somo sigand Josef e bug Chakruok sula mar 39 nyaka 41. Yo ma nogonygo Blessing e tuech bende notimore e yo miwuoro.

Ka ne oriemb Blessing e piny ma ne entiereno, nodhi e piny Spain. Noromo gi Joneno mag Jehova mi ochako puonjore Muma. Nikech nong’ado mar dak kaluwore gi gik ma nopuonjore e Muma, nomanyo tich mowinjore. Nowuoyo bende gi dhako ma nondike tich e piny ma noriembeeno mondo odwokne pesa ma nonego ochule dwe ka dwe piny matin nikech ne pok otieko chule. Chieng’ moro, dhakono nogoyo ne Blessing simo. Nodwa nyiso Blessing ni oweyone gowi ma ne en-go kendo nodwa kwaye ng’wono. Kare ang’o ma notimore? Dhakono bende nosechako puonjore Muma gi Joneno mag Jehova! Blessing wacho kama: “Adiera manie Muma nyalo keto ng’ato thuolo e yore mang’eny miwuoro.”

Jehova Nyasaye nowinjo malit ahinya ka noneno kaka ne isando Jo-Israel e piny Misri kendo pod owinjo malit koneno kaka isando ji mang’eny manie tuech. Mondo ogol dhano duto e tuech, mano biro dwaro ni dhano otim lokruok maduong’ ahinya. Gima ber en ni Nyasaye osingo ni obiro kelo lokruok ma kamano. Muma wacho niya: “Nitie polo manyien gi piny manyien ma warito ka luwore gi kaka nosesingo, kendo ma tim makare nobedie.”—2 Petro 3:13