Chieng’ moro ka Yesu ne ni Siria ma en alwora ma Rumi ne lochee, dhako moro ma chi Jo-Grik nokwaye mondo okonye e wach moro. Yesu nodwoko dhakono kotiyo gi ranyisi ma pimo joma ok Jo-Yahudi gi “guogi matindo.” Kaluwore gi chik Musa, guogi ne ineno kaka le ma ok ler. (Tim Jo-Lawi 11:27) Kata kamano, be mano ne nyiso ni Yesu ne ochayo dhakono kod jomamoko duto ma ne ok gin Jo-Yahudi?

Ok en kamano kata matin. Yesu nonyiso jopuonjrene ni tich maduong’ gie kindeno ne en mondo okwong okony Jo-Yahudi. Omiyo, nonyiso mano ka nowacho ne dhakono niya: “Ok en gima owinjore kawo chiemb nyithindo, kendo witogi ne guogi matindo.” (Mathayo 15:21-26; Mariko 7:26) Jo-Grik gi Jo-Rumi nohero guogi ahinya kendo ne gidak kodgi e udi, to nyithindgi bende ne tugo gi guogigo. Omiyo, wach ma Yesu notiyogo ni “guogi matindo” ne en gima paronegi kaka ne gihero guogi. Dhakono nowinjo maler tiend gima Yesu nowacho mi nodwoke niya: “Ee, Ruoth, en adier ni guogi matindo bende chamoga ng’injo molwar koa e mesa mar wuon guogigo.” Yesu nopwoyo dhakono kuom yiene kendo nochango nyare ma ne tuwo.—Mathayo 15:27, 28.

Meli ma Paulo noidho ka ne odhi Italy ne yamo chando matek e nam. Ka ne melino ogowo kamoro, jaote Paulo nonyiso weg meli ni mondo girit matin kapok gidhi nyime gi wuodhno. (Tich Joote 27:9-12) Ang’o momiyo Paulo nong’ado paro ma kamano?

Jokwang’ meli machon nong’eyo ni kwang’o meli e nam mar Mediterania ne nyalo kelo masira maduong’. E kor dwe mar Novemba nyaka kor dwe mar Mach, meli ne ok dhiga e nam. Kata kamano, meli ma Paulo ne dhigo Italy ne wuok e dwe mar Septemba kata Oktoba. Ka ne jandiko moro ma Ja-Rumi miluongo ni Vegetius (nodak e higni mag 400) ndiko buk miluongo ni Epitome of Military Science, nowacho kama kowuoyo e wach kwang’o meli e nam mar Mediterania: “Dweche moko beyo, dweche moko nyalo bedo maber kata marach, to moko to rach aracha chuth.” Vegetius nowacho ni kwang’o meli e nam ne ber chakre Mei 27 nyaka Septemba 14, to kwang’o meli ne nyalo kelo masira chakre Septemba 15 nyaka Novemba 11 kod kochakore Mach 11 nyaka Mei 26. Nikech Paulo ne kwang’ga gi meli kinde mang’eny, nong’eyo dwechego maber ahinya. Nenore ni kata mana jakwang’ meli kod wuon meli bende nong’eyo wechego, en mana ni ne ok gidwar luwo paro ma Paulo nong’adonegi. Melino nokethore.—Tich Joote 27:13-44.