We “Ng’wono mar Hera” Orit Lewi

‘Owuoyo gi rieko koyawo dhoge; kendo ng’wono mar hera ema chiko lewe.’—NGE. 31:26, New World Translation.

1, 2. (a) En kido mane mijiwo jogo malamo Jehova mondo obed godo? (b) Ang’o mwabiro nono e sulani?

WECHE ma min Ruoth Lemuel ne opuonje, bende noting’o weche manyiso kido madwarore ahinya e ng’eyo dhako ma timne ber. Min mare ne onyise ni, dhako ma kamano ‘wuoyo gi rieko koyawo dhoge; kendo ng’wono mar hera ema chiko lewe.’ (Nge. 31:1, 10, 26, NW) Ng’wono mar hera en gima dwarore e dho dhako mariek kaachiel gi jogo duto madwaro moro Jehova Nyasaye. (Som Ngeche 19:22. *) Ng’wono mar hera onego onenre e weche jogo duto malamo Nyasaye e yo madier.

² Ng’wono mar hera en ang’o? Onego wanyis kidono ne ng’a gini? Ang’o mabiro konyowa mondo wami “ng’wono mar hera” ema ochik lewwa? Ere kaka timo kamano biro konyowa e wuoyo gi joodwa koda Jokristo wetewa?

Sama Hera Mamakore Chuth gi Ng’ato Ema Jiwo Tim Ng’wono

3, 4. (a) Ng’wono mar hera en ang’o? (b) Ere kaka ng’wono mar hera opogore gi timbe ng’wono ma dhano nyiso pile?

³ Mana kaka iluonge, ng’wono mar hera oting’o kido ariyo e iye, ng’wono kod hera. Oriwo ng’wono, ma en dewo chal mar jomoko kendo nyiso kamano kuom timonegi gik makonyogi koda weche majiwogi. Nikech oriwo kido mar hera, bedo gi ng’wono mar hera dwaro ni wadew chal mar jomoko nikech hera ma waherogigo. Kata kamano, e dhok machon ma ne otigo e ndiko Muma, ng’wono mar hera ok en aena ng’wono ma ng’ato nyiso nikech hera. Ng’wono mar hera en ng’wono minyiso gi chuny moikore, kendo omakore chuth gi ng’ato, nyaka chop kama nyak mar gimomiyo inyiso kidono nenre.

⁴ Ng’wono mar hera opogore bende gi ng’wono mapile, e yo moro machielo. Timbe ng’wono mag dhano, pile ginyiso kata mana ne joma ok ging’eyo. Kane yie ma jaote Paulo koda ji 275 ma ne ni kode obarore, joma ne odak e chula mar Melita ne onyisogi tim ng’wono—joma ne ok ging’eyo kata. (Tich 27:37–28:2) Kata kamano, ng’wono mar hera to makore chuth e kind joma osebedo ka nigi osiep e kindgi. * Mano e gima Jo-Keni nonyiso “nyithind Israel duto ka ne giwuok a e Misri.”​—1 Sam. 15:6.

Paro Matut kod Lamo Dwarore

5. Ang’o mabiro konyowa e rito lewwa?

⁵ Tiyo gi weche manyiso ng’wono mar hera ok en gima yot. Kowuoyo kuom lep, Jakobo nondiko niya: “Onge ng’ato ma nyalo boyo lep; en gi marach mak ling’, mopong’ gi kwich tho.” (Jak. 3:8) Ang’o mabiro konyowa ng’eyo kaka wanyalo rito lewwa ma en gima chiko tek? Weche ma Yesu nowacho  ne jotend din ma kindene nyalo konyowa. Nowacho niya: “Gik mogundho e chuny ema dhok wacho.” (Math. 12:34) Mondo wami ng’wono mar hera orit lewwa, dwarore ni wapidh kidono ei chunywa—dhano maiye. We wanon ane kaka paro matut kod lamo nyalo konyowa timo kamano.

6. Ang’o momiyo onego wapar matut kuom tije Jehova motimo nikech ng’wonone mar hera?

⁶ Muma wacho ni Jehova Nyasaye “ogundho gi ng’wono mar hera.” (Wuok 34:6, NW) Jandik-zaburi nowero kama, “Ng’wononi mar hera, A Jehova, osepong’o piny.” (Zab. 119:64, NW) Ndiko oting’o ranyisi mathoth manyiso kaka Jehova ne onyiso ng’wono mar hera ne joma lame. Ka wakawo thuolo mar paro matut gi chuny manyiso erokamano kuom ‘tije mag Jehova,’ wabiro bedo gi gombo mar nyago kidoni.​—Som Zaburi 77:12.

7, 8. (a) En tim mane manyiso ng’wono mar hera ma Jehova ne otimo ne Lut koda joode? (b) Ere kaka Daudi ne owinjo kuom ng’wono mar hera ma Nyasaye ne onyise?

⁷ Kuom ranyisi, par ane kuom kaka Jehova noreso Lut nyathi owadgi Ibrahim koda joode, e kinde ma ne oketho Sodom, dala ma ne gidakie. Kaka kindeno ne kayo machiegni, malaike ma ne obiro ir Lut nojiwe ni okaw joode giwuogi e dalano mapiyo. Muma wacho ni, “nogalore; mi [malaike] nomako luete, gi luet chiege, gi luet nyige; nikech Jehova nong’wonone: kendo ne gigole oko, kendo ne gigole oko e gweng’.” Donge paro matut kuom gima notimoreno mulo chunywa kendo miyo wayie ni mano ne en yo ma Nyasaye nyisogo ng’wonone mar hera?​—Chak. 19:16, 19.

⁸ Par ane bende kuom ranyisi mar Daudi ruodh Israel machon, ma nowero kama: ‘Jehova weyoni timni duto mamono, ochango tuocheni duto.’ Mano kaka nyaka bed ni Daudi ne mor ahinya kuom ng’wono ma ne onyise nikech richo ma notimo gi Bathsheba! Ne opako Jehova kowacho niya: “Kaka polo bor gi piny ahinya, e kaka [ng’wonone mar hera] duong’ ni jo moluore.” (Zab. 103:3, 11) Paro matut kuom mago koda ranyisi mamoko manie Ndiko pong’o chunywa gi erokamano kuom ng’wono mar hera ma Jehova nyiso, kendo mano miyo wapake kwagoyone erokamano. Kaka wamedo bedo gi chuny manyiso erokamano, e kaka wamedo bedo gi gombo mar luwo tim Nyasaye madier.​—Efe. 5:1.

9. Ang’o maduong’ mamiyo jogo malamo Jehova onego onyis ng’wono mar hera e kit ngimagi mapile?

⁹ Ranyisi manie Ndiko lero ni, Jehova nyiso ng’wonone mar hera—tiende ni hera mamakore chuth gi ng’ato—ne jogo ma nigi winjruok maber kode. To nade jogo maok nigi winjruok machiegni kamano gi Nyasaye? Be Jehova ok ng’won kodgi? Ooyo ngang’. Luka 6:35 wacho kama: ‘Nyasaye ng’won ni jo ma ok dewe kendo ni jo maricho.’ “Omiyo wang’ chieng’ mare wuok ni jo maricho kod jo mabeyo, kendo oolo koth ni jo makare kod jo ma ok kare.” (Math. 5:45) Kapok ne wapuonjore adiera kendo dak kaluwore gi adierano, ne wan kaka joma Nyasaye nyiso ng’wono mana kaka otimo ne dhano duto. Kata kamano, kaka joge malame, wasebedo jogo monyiso herane, ma en hera mamakore chuth gi ng’ato—tiende ni ng’wonone mar hera maok yiengni. (Som Isaiah 54:10. *) Mano kaka chunywa mor ndi! Donge mano konyowa ng’eyo gima duong’ momiyo dwarore ni wanyis ng’wono mar hera e weche mwawacho koda e yore mamoko e ngimawa mapile!

10. Ang’o momiyo lamo en gima dwarore ahinya mondo wami ng’wono mar hera obed kitwa?

¹⁰ Lamo en gima dwarore ahinya e nyago  ng’wono mar hera. Mano en nikech hera kod ng’wono—ma gin kido maloso ng’wono mar hera—gin moko kuom nyak mar roho maler mar Jehova. (Gal. 5:22) Wanyalo jiwo ng’wono mar hera e chunywa kuom weyo mondo rohono ema ochikwa. Yo ma wanyalo yudogo roho maler mar Jehova en kuom kwaye e lamo. (Luka 11:13) Owinjore wakwa Nyasaye e lamo nyadinwoya mondo omiwa roho mare kendo yie mondo rohono otawa. Ee, paro matut kod lamo gin gik madwarore mondo omi ng’wono mar hera ochik lewwa.

Ng’wono mar Hera e Lew Joma Okendore

11. (a) Ere kaka wanyalo ng’eyo ni Jehova dwaro ni chwo onyis mondegi ng’wono mar hera? (b) Ng’wono mar hera nyalo chiko dichwo orit lewe e yo mane?

¹¹ Jaote Paulo jiwo joma chwo niya: “Heruru mondu, kaka Kristo bende nohero kanisa, mi nochiwore nikech en.” (Efe. 5:25) Paulo bende paronegi gima Jehova nowacho ne Adam kod Hawa. Jaoteno ndiko niya: “Dichwo nowe wuon gi min, mi nopadre kod chiege, kendo ji ariyogo nobed ringruok achiel.” (Efe. 5:31) Nenore maler ni, Jehova dwaro ni chwo opadre gi mondegi chutho, ka kinde duto ginyisogi ng’wono mar hera. Dichwo ma hera mamakore chuth gi ng’ato ema chiko lewe, ok bi wuoyo marach kuom chiege, kata hulo nyawo mag chiege e nyim ji. Wacho weche mapuoye en gima more. (Nge. 31:28) Kapo ni nikech wach moro ywaruok obedoe e kindgi, ng’wono mar hera miyo dichwo rito lewe mondo kik omi chiege wichkuot.

12. Ere kaka weche ma dhako wacho nyalo nyiso ni ng’wono mar hera ema chiko lewe?

¹² Ng’wono mar hera bende onego ochik lew dhako. Chuny mar pinyni ok onego ochik weche mowacho. Nikech miyo “chwore duong’,” owuoyo maber kuome e nyim ji, kendo kuom timo kamano, omiyo luor ma ji nigo kuom chwore medore. (Efe. 5:33) Ka en e nyim nyithindo, orito lewe kik okwed kata keto kiawa kuom pach chwore nimar ok odwar ni luor ma nyithindo nigo kuom wuon-gi odog chien. Owuoyo kuom wechego ka gin kar kendgi. Muma wacho niya: ‘Dhako ka en dhako mariek, obidho ode.’ (Nge. 14:1) Ode en kama okuwe kendo maber mamoro joot duto.

13. En kanye ahinya ahinya ma ng’wono mar hera onego ochikie ji, to ere kaka ginyalo timo kamano?

¹³ Kata mana ka gin kendgi pacho, joma okendore nyaka dhi nyime tiyo gi lewgi e yo manyiso ni gimiyore luor ng’ato gi nyawadgi. Paulo nondiko kama: ‘Wegiuru giduto; ich wang’, mirima, himruok, ayany, weche mochido.’ Nomedo kama: “Beduru gi miwafu, ng’wono, paro mamuol, muolo, kod horuok. . . . Beduru gi hera; en e ratego ma tueyo kendo chopo wechego duto.” (Kol. 3:8, 12-14) Ka nyithindo pile winjo ka jonyuolgi wuoyo e yo manyiso ng’wono mar hera pacho, gibiro dongo maber kende luwo ranyisi mar jonyuolgi korka wuoyo.

14. Jogo ma gin wiye udi nyalo tiyo nade gi lewgi e hoyo joma nie bwogi?

 ¹⁴ Jandik-zaburi nondiko kuom Jehova kama: “Akwayo, mad ng’wononi mar hera ohoya.” (Zab. 119:76, NW) Yo maduong’ ma Jehova hoyogo joge en kuom miyogi weche matayogi kendo jiwo chunygi. (Zab. 119:105) Ere kaka jogo ma gin wiye udi nyalo luwo ranyisi mar Wuonwa me polo mondo giti gi lewgi e hoyo jogo manie bwogi? Ginyalo timo kamano kuom chiwo weche mabiro tayogi maber kendo konyogi. Mano kaka Lamo mar Joot en kinde maber mar fwenyo gik ma nengogi tek manie wach Nyasaye!​—Nge. 24:4.

Nyis Hera Mamakore Chuth gi Ng’ato ne Jokristo Weteni

15. Ere kaka jodongo koda Jokristo mamoko motegno nyalo tiyo gi lewgi e rito jomoko e kanyakla?

¹⁵ Ruoth Daudi nokwayo e lamo kama: “We ng’wononi mar hera kod adierani orita pile.” (Zab. 40:11, NW) Ere kaka jodongo koda Jokristo mamoko motegno ei kanyakla nyalo luwo ranyisi mar Jehova kuom wachni? Kuom adier, tiyo gi lewwa e konyo ji ng’eyo weche manie Ndiko, en tim manyiso ng’wono mar hera.​—Nge. 17:17.

16, 17. Gin yore mage mwanyalo nyisogo ni ng’wono mar hera ema chiko wechewa?

¹⁶ Ang’o monego watim kapo ni waneno Jakristo moro kochomo e yo maok owinjore gi puonj koda chike mag Muma? Donge ng’wono mar hera biro jiwowa tiyo gi lewwa e konye? (Zab. 141:5) Kapo ni wafwenyo ni Jakristo wadwa moro otimo richo maduong’, hera ma wan-go mamakore chuth gi ng’ato biro konyowa jiwo jal motimo richono mondo “oluong jodong kanisa” mondo “gilamne, kendo giwire gi mo e nying Ruoth.” (Jak. 5:14) Kapo ni jal modonjo e richono ok odhi ir jodongo, weyo maok wanyiso jodongo wachno ok bi bedo tim manyiso hera kata ng’wono. Nyalo bedo ni jomoko kuomwa nigi chuny monyosore, kuyo kuom bedo kendgi, paro ni gin kanono, kata parruok nyalo loyogi nikech weche ok dhi negi maber. Yo maber mwanyalo nyisogo ni ng’wono mar hera ema chiko lewwa en wuoyo e yo ‘maduogo chuny joma luor.’​—1 Thes. 5:14.

¹⁷ Ere kaka onego watim seche ma jowasik Nyasaye lando weche mag miriambo e wi Jokristo wetewa? Kar keto kiawa e wi yie mar owetewa, onego wakwed wechego gie chunywa maok wakawo okang’, ka ok kamano to penj ng’at mobiro gi wechego  kabe chutho chutho ong’eyo ka wechego gin adier. Kapo ni wasik oganda Nyasaye dwaro hinyo owetewa ma Jokristo to gibironwa mondo wahulnegi kama gintiere, hera mwaherogo owetewa ma en hera mamakore chuth gi ng’ato, biro chikowa kik wafwenygi.​—Nge. 18:24.

Jal Manyiso “Ng’wono mar Hera Biro Yudo Ngima”

18, 19. Ang’o momiyo ng’wono mar hera ok onego oa e lewwa e tudruokwa gi jolamo wetewa?

¹⁸ Hera ma wan-go mamakore chuth gi ng’ato onego onenre e tudruokwa duto gi jowetewa mwalamogo Jehova. Kata mana e bwo chal matek, ng’wono mar hera ok onego oa e lewwa. Kane ng’wono mar hera mar nyithind Israel ne obedo ‘kaka tho mamoko e lum to ruyo lal,’ Jehova ne ok omor. (Hos. 6:4, 6) Mopogore gi mano, Jehova bedo mamor ka pile wabedo gi tim mar nyiso ng’wono mar hera. Ne ane kaka ogwedho jogo ma luwo tim ma kamano.

¹⁹ Ngeche 21:21, (NW) wacho niya: “Ng’at maluwo tim makare kod ng’wono mar hera biro yudo ngima, tim makare, koda duong’.” Achiel kuom gweth ma ng’at ma kamano biro neno en ni obiro yudo ngima, to ok mana mar kinde machuok, to manyaka chieng’. Jehova konye mako “ngima ma en ngima maradier.” (1 Tim. 6:12, 19) Kuom mano, weuru watim duto mwanyalo mondo ‘wadhi nyime nyisore ng’wono mar hera ng’ato gi ng’ato.’​—Zek. 7:9, NW.

[Weche moler piny]

Be Inyalo Lero?

• Ere kaka inyalo lero tiend ng’wono mar hera?

• Ang’o mabiro konyowa weyo ng’wono mar hera ema ochik lewwa?

• Ere kaka joma okendore nyalo nyiso ng’wono mar hera e weche ma giwacho?

• En ang’o manyiso ni ng’wono mar hera ema chiko lewwa e tudruokwa gi Jokristo wetewa?

[Penjo mag Puonjruok]

[Picha manie ite mar 23]

Daudi nopako ng’wono mar hera mar Jehova

[Picha manie ite mar 24]

Be ubedo utimo Lamo mar Joot maok ubaru?