1, 2. (a) Ang’o manyalo mono ng’ato kik one gima ni bute? (b) Wan gi adiera mane kaluwore gi Pinyruodh Nyasaye?

NYALO bedo nisefwenyo ni ka gimoro otimore, thothne joma oneno gino ok par e yo machal gik moko duto ma notimore. E yo machalo kamano bende, nyalo bedo matek mondo ng’ato opar gik moko duto ma laktar nonyise bang’ pime. Samoro bende ng’ato nyalo manyo angolo kata ofungune to kare ni mana bute kanyo. Jotim nonro wacho ni manyo gima ni buti kata wich wil machalo kamano nikech iketo pachi kamachielo en bedo muofu e yo moro. Wachore ni obwongowa nigi nyalo mar timo gimoro achiel eka bang’e odhi e machielo.

² Ng’eny ji bende e kindegi gin muofni kaluwore gi gik matimore e piny. Ginyalo yie ni piny oselokore ahinya chakre higa mar 1914, kata kamano ok ging’eyo gimomiyo gigi timore. Wan kaka jopuonjre mag Muma, wang’eyo ni Pinyruodh Nyasaye nochako locho e higa mar 1914 kane oket Yesu obedo Ruoth e polo. Mak mana ni wang’eyo bende ni nitie gik mamoko mabiro timore ka odwok lamo marwa mawacho ni, “Pinyruodhi mondo obi, gi midwaro mondo otimre e piny  kaka e polo.” (Math. 6:10) Lamono ibiro dwok e yo makare chuth ka piny marach mar Satanni osegol oko. Ka mano otimore, eka wanyalo wacho e yo makare chuth ni dwach Nyasaye timore e piny kaka e polo.

3. Puonjruok marwa mar Muma konyowa winjo tiend wach mane?

³ Nikech wapuonjore Muma pile ka pile, wanyalo neno kaka weche ma nokor chopo e kindegi. Mano kaka wapogore gi ji mang’eny! Gidich ahinya gi manyo gige ringruok maok ginyal neno ayanga ni Kristo osebedo ka locho chakre higa mar 1914 kendo ni machiegnini, obiro ketho piny marachni. Penjri ane penjoni: Kapo ni isebedo kitiyone Nyasaye kuom higini mogwaro, be pod iyie ni giko mar pinyni okayo machiegni kendo ni gik matimore e piny nyiso mano maler? Kata kapo ni nyocha eka ibedo Janeno, en ang’o miketo obed mokwongo e ngimani? Kata bed ni dwokowa en mane, onego wanon gik moko adek momiyo wanyalo bedo gadier ni Ruoth ma Nyasaye oyieroni biro kawo okenge mowinjore mondo mi dwach Wuon mare otimre e piny e yo makare chuth.

4, 5. (a) Yesu osebedo katimo ang’o chakre higa mar 1914? (Ne picha manie chak sulani.) (b) Joriemb farese adek ochung’ne ang’o, to ere kaka weche ma nokorgo osetimore?

⁴ E higa mar 1914, Yesu Kristo noyudo osimbo mar loch e polo, tiende ni nobedo Ruoth mar Pinyruodh Nyasaye. Mapiyo bang’ bedo Ruoth, nochako kedo mondo olo piny marach mar Satanni. (Som Fweny 6:1, 2.) Weche ma nokor e Fweny sula 6 nyiso ni bang’ ka nosechung Pinyruodh Nyasaye e polo, gik moko ne dhi bedo maricho e pinyka. Lweny, nok mar chiemo, tuwoche koda gik mamoko mang’eny ne dhi nego ji. Masiche mokwan-go iporo gi joidh farese adek ka giluwo bang’ Yesu Kristo kaka nokor.—Fwe. 6:3-8.

⁵ Mana kaka nokor, ‘ne ogol kuwe e piny’ kata obedo ni ogendini mang’eny osebedo kasingore ni gibiro tiyo kanyachiel mondo gikel kuwe. Lweny Mokwongo mar Piny ne en mana chakruok mar lwenje ma ne dhi timore kendo ma ne dhi golo kuwe e piny. Kata obedo ni josayans osegoyo okang’ maduong’ mondo chiemo obedie chakre higa mar 1914, nok mar chiemo pod en chandruok motamore rumo. E wi mano, onge ng’ama nyalo tamore yie ni tuwoche kaachiel gi masiche medo nego ji tara gi tara higa ka higa. Magi gin gik mahinyo ngima dhano, gitimore kinde ka kinde kendo ginego ji mang’eny mohingo kaka gisenego ji e higini machon. Be ing’eyo gima mano nyiso?

6. Gin jomage ma nosebedo koketo pachgi e weche ma nokor e Muma, to ang’o ma ne gitimo bang’ neno kaka wechego chopo?

⁶ Lweny Mokwongo mar Piny kod tuwo mar Spanish flu nochocho pach ji mang’eny. Kata kamano, Jokristo mowal to ne rito higa mar 1914 gi siso nikech ne ging’eyo ni higano ema “Ndalo mag Ogendini” ne dhi rumoe. (Luka 21:24) Ne ok ging’eyo ni weche ma nokorgo ne dhi chopo nade sie. Kata kamano ne ging’eyo ni higa mar 1914 ne dhi miyo lokruok obedie e yo ma Nyasaye ne lochogo. Mapiyo bang’ fwenyo kaka weche ma nokor e Muma chopo, ne gilendo ka gin gi chir ka giwacho ni Pinyruodh Nyasaye osechako locho. Ng’eny joma ne lando oteno nosand malit. Sandno bende ne chopo weche ma nosekor e Muma. E higini ma noluwo mano, jowasigu mag Pinyruoth notiyo gi yore moko kaka chike mag sirkal,  monjogi gang’enge, terogi e jela, negogi gi bunde kata negogi kideyogi mondo mi giwe tij lendo.—Zab. 94:20; Fwe. 12:15.

7. Ang’o momiyo ng’eny ji ok nyal fwenyo tiend gik matimore e piny sani?

⁷ Kata obedo ni nitie gik mang’eny manyiso ayanga ni Pinyruodh Nyasaye osechako locho e polo, ang’o momiyo ng’eny ji ok yie gi wachno? Ang’o momiyo ok ginyal neno ni gik matimore e piny chopo weche ma nokor e Muma mana kaka jotich Nyasaye osebedo kalando kuom higini mang’eny? Koso dibed ni giketo pachgi mana kuom gik ma gineno gi wang’gi? (2 Kor. 5:7) Dibed ni gidich ahinya gi yoregi mapile e okang’ mamonogi neno gik ma Nyasaye timo? (Math. 24:37-39) Dibed ni moko kuomgi osechoch pachgi gi paro koda chenro mag piny Satanni? (2 Kor. 4:4) Dwarore ng’ato obed gi yie kaachiel gi nyalo mar neno gik ma wang’ ok ne, eka mondo one gik ma Pinyruodh Nyasaye timo. Mano kaka wamor ni pachwa ok odinore e yo mamonowa neno gik madhi nyime!

8-10. (a) Ere kaka weche manie 2 Timotheo 3:1-5 osetimore? (b) Ang’o momiyo wanyalo wacho ni joma richo medo bedo maricho?

⁸ Nitie wach mar ariyo mamiyo wabedo gadier ni machiegnini Pinyruodh Nyasaye biro chako locho e piny. Wachno en ni joma richo medo bedo maricho moloyo. Kuom chiegni higini mia achiel, weche ma nokor e 2 Timotheo 3:1-5 osebedo kachopo kare. Timbe mokwan e ndikogo osebedo ka nenore ayanga e pinje duto. Be isefwenyo kaka timbe ma nokorgo chopo kare? We wane ranyisi moko.—Som 2 Timotheo 3:1, 13.

⁹ Par ane gik ma ne nyalo bwogo ng’ato e higini mag 1940 kata 1950 kod gik matimore e kindegi kuonde tich, kuonde miyudoe mor, e tuke koda gik manie fason. Timbe mahundu mokalo tong’ koda timbe chode gin gik matimore kamoro amora. Ji piem e timbe gero, anjawo, gi timbe maok nyis hera kata matin. Program mag televison ma ne ineno ni richo chon e higini mag 1950, sani ema  ineno kaka program mabeyo ahinya manyalo moro joot. Ng’eny ji osefwenyo ni timbe mag nindruok e kind chwo gi chwo kata e kind mon gi mon gin gik maywayo pach ji kendo ikawogi kaka timbe manie fason minyalo nyis ji kata e lela. Donge wang’eyo maber kaka Nyasaye neno timbegi?—Som Juda 14, 15.

¹⁰ E wi mano wanyalo pimo ng’anyo ma rowere ne timo e higini mag 1950 kod ma rowere timo e kindegi. Kindego chuny jonyuol ne nyalo chandore kapo ni nyithindgi madho ndawa, madho kong’o, kata miel e yo maok ber. Ndalowagi, gik machalo kamago ok gin timbe mabwogo ji. Kuom ranyisi: Nyathi skul moro ma jahigini 15 nonego nyithi skul wetene 2 gi bunde kendo hinyo moko 13. Rowere moko momer nonego nyako moro ma jahigini ochiko, ma gigoyo wuon nyakono gi owadgi ma bathe. Ripot moro wacho ni nus mag joma osebedo ka timo timbe mahundu e achiel kuom pinje mag Asia kuom higini apar mokalo gin rowere. Be nitie ng’ama nyalo dagi ni piny medo bedo marach?

11. Ang’o momiyo ji mang’eny ok fweny ni piny medo bedo marach?

¹¹ Jaote Petro nowacho adier ka nondiko kama: “E ndalo giko jong’a wach nobi kod ng’ayi, ka giluwo gombogi giwegi, ka giwacho niya, ‘Ere singruok mar birone? Nikech nyaka ne nindo ter kwere, gik moko duto ochwere kaka ne gibet nyaka a chakruok mar chuech piny.’” (2 Pet. 3:3, 4) Ang’o momiyo jomoko nyalo wuoyo kamano? Nenore ni sama waseng’iyo gi gimoro matimore, ok wabed gi bwok kendo. Sama osiepwa moro oloko timbene apoya, mano nyalo bwogowa. Kata kamano, sama kit ji koda timbegi lokore mos mos kuom kinde malach, ok yot fwenyo. Kata kamano kaka timbego medo bedo maricho e kaka piny medo bedo marach.

12, 13. (a) Ang’o momiyo chunywa ok onego onyosre nikech gik matimore e piny? (b) En wach mane ma ka wang’eyo to nyalo konyowa nano e ndalogi ma gin “kinde mag chandruok”?

¹² Jaote Paulo nochiwo siem ni “kinde mag chandruok” ne dhi bedoe e ndalo mag giko. (2 Tim. 3:1) Kata kamano ok gin chandruok manyalo tamowa nyagorego, omiyo ok onego wawuondre ni ok digiyudwa. Kokalo kuom kony ma Jehova miyowa, roho mare, koda kony ma wayudo e kanyakla mar Jokristo, wanyalo loyo chandruoge kata luoro moko ma waromogo. Wanyalo chung’ motegno nikech “tekono maduong’ ahinya” en mar Nyasaye, to ok oa kuomwa wawegi.—2 Kor. 4:7-10.

¹³ Paulo ka ne wuoyo e wi ndalo giko, nochako gi wechegi “ng’e wachni maler.” Wechego nyiso ayanga ni weche maluwe gin gik ma nyaka timre. Onge kiawa ni pinyni ma ji ok timie dwach Nyasaye biro medo bedo marach moloyo nyaka chop kama Jehova kawoe okang’ mar tieke. Josomo wacho ni sama ogendini moko kata joma odak e piny moro amora oweyo luwo timbe mabeyo, kargi lalga nono. Timbe ji ne pok obedoga marach maloyo kaka gin sani. Ng’eny ji nyalo chayo wachni, kata kamano gik mosetimore chakre higa mar 1914 onego okonywa ng’eyo maler ni Pinyruodh Nyasaye chiegni tieko richo duto manie piny.

14-16. En wach mane mar adek mamiyo wabedo gadier ni Pinyruodh Nyasaye chiegni ‘biro’?

¹⁴ Wach mar adek mamiyo wabedo gadier ni giko chiegni en kaluwore gi histori mar jotich Jehova. Kuom ranyisi,  kane pok ochung Pinyruodh Nyasaye e polo, grup moro matin mar Jokristo mowal nodich katiyo ne Nyasaye. Kane moko kuom gik ma ne gigeno ni dhi timre e higa 1914 ok notimre kaka ne giparo, ang’o mane gitimo? Ng’enygi nodhi nyime tiyo ne Jehova ka ginano e bwo tembe gi sand. Kuom higini mang’eny, thoth Jokristo mowalgo osemakore gi Jehova nyaka chop kama gitiekoe wuodhgi e pinyka.

¹⁵ Kane Yesu wuoyo e wi ndalo giko mar piny Satanni, nowacho kama: “Tieng’ni ok norum ngang’ ka pok magi duto otimore.” (Som Mathayo 24:33-35.) Kane Yesu owacho ni “tieng’ni,” nowuoyo e wi grube ariyo mag Jokristo mowal. Grup mokwongo ne ngima kane higa 1914 ochopo, kendo ne ging’eyo ni Kristo nochako locho ka en Ruoth e higano. Moko kuom joma ne nie grup mokwongoni noyudo osewal gi roho ma gibedo yawuot Nyasaye kapok higa 1914 ochopo, to moko ne owal e higano.—Rumi 8:14-17.

¹⁶ Grup mar ariyo manie “tieng’ni” bende gin Jokristo mowal mana kaka grup mokwongo. Ne gidak ka joma nie grup mokwongocha pod nitie kendo ne owalgi gi roho ka grup mokwongono pod ngima e piny. Omiyo, ok Jokristo duto mowal mantie sani nie kweth mar ‘tieng’’ ma Yesu nowuoyoeno. Gie sani, joma nie grup mar ariyoni hikgi koro oseniang’. Kata kamano, weche Yesu manie Mathayo 24:34 miyo wabedo gadier ni kweth manie “tieng’ni ok norum ngang’” kapok masira maduong’ ochakore. Wachni miyo wamedo bedo gadier ni kinde odong’ matin ahinya to Pinyruodh Nyasaye ketho piny marachni kendo kelo piny manyien kama weche makare nobedie.—2 Pet. 3:13.

17. Weche adek ma wanonogo okonyowa chopo e paro mane?

¹⁷ Wanyalo ng’ado paro mane kaluwore gi weche adek ma wasenonogo? Yesu nochiwo siem ni ok wang’eyo, to bende ok wanang’e odiechieng’ kata sa mar giko. (Math. 24:36; 25:13) Kata kamano, wang’eyo ni wadak e “ndalo” mane mana kaka Paulo nowacho. (Som Jo Rumi 13:11.) Ndalo ma wadakiegi e ndalo mag giko. Kapo ni waketo pachwa e weche mokor e Muma kod gima Jehova gi Yesu timo, wabiro neno e yo maler ni giko mar piny marachni okayo machiegni.

18. Ang’o mabiro timore ne jogo motamore yie ni Kristo en Ruoth?

¹⁸ Machiegnini, biro chuno jogo duto motamore yie gi loch momi Yesu Kristo ma en e jal moidho faras marachar, mondo giyie ni Yesu sani locho kaka Ruoth. Ok gibi tony. Kindego, ng’enygi biro ywak gi luoro kama: “En ng’ano manyalo chung’?” (Fwe. 6:15-17) Kata kamano sula mar abiriyo ei bug fweny, chiwo dwokono. Jokristo mowal kaachiel gi rombe mamoko ma nigi geno mar dak e piny, biro “chung’” e ndalono nikech Nyasaye oyie kodgi. Kendo “oganda mang’ongo” mar rombe mamoko biro tony e masira maduong’no.—Fwe. 7:9, 13-15.

19. Kaka ng’at ma nigi adier ni giko pinyni okayo machiegni, ang’o migeno neno kinde mabiro?

¹⁹ Kapo ni waketo pachwa e weche ma nokor matimore e kindewagi, ok bi bedo mayot mondo piny Satanni ochoch pachwa. Ok wabi bedo e mudho ka wakiya gimomiyo piny rach ahinya gie sani. Kristo biro loyo lweny kuom ketho piny ma Satan oteloeni e kinde lweny mar Har–Magedon. (Fwe. 19:11, 19-21) Parie mor ma wabiro bedogo bang’ lwenyno!—Fwe. 20:1-3, 6; 21:3, 4.