1, 2. Ang’o momiyo thoth joma ne winjo Yesu ne ok ong’eyo tiend weche ma nowacho?

NG’ATO nyalo winjo dwond ng’at machielo ka wuoyo kode. Onyalo kata ng’eyo ni en dwond ng’a. To ng’eyo mano nyalo konye nade kapo ni ok owinjo tiend weche ma inyise? (1 Kor. 14:9) E yo machalo kamano, ji tara gi tara nowinjo weche ma Yesu ne wacho. Nowuoyo kodgi kotiyo gi dhok ma ne ginyalo winjo maber. Kata kamano, ok ji duto ma ne winje ma nong’eyo tiend weche ma nowacho. Mano e gimomiyo nonyiso joma winje kama: “Un duto winjuru gima awachonu, mondo ung’e tiende.”—Mari. 7:14, Luo, 1976.

² Ang’o momiyo ji mang’eny ne ok ong’eyo tiend weche ma Yesu ne wachonegi? Nitie joma notwere e gik ma ne giseng’eyo chon, to moko ne nigi paro maok owinjore. Yesu nowacho kama e wi jogo: “Ujwang’o adier chik Nyasaye, ni mondo umak timu uwegi.” (Mari. 7:9) Jogi ne ok tem ng’eyo tiend weche ma Yesu ne wacho. Ne ok gidwar loko pachgi gi timbegi. Itgi ne winjo, kata kamano ne ok giyawo chunygi mondo giwinj tiend wechego. (Som Mathayo 13:13-15.) To ere kaka wanyalo yawo chunywa kinde duto mondo puonj mag Yesu odonjnwa kendo okonywa?

3. Ang’o momiyo jopuonjre Yesu ne nyalo winjo tiend gik ma nopuonjo?

³ Onego waluw ranyisi mar jopuonjre Yesu ma ne nigi kido mar bolruok. Yesu nowacho niya e wi jopuonjrenego: “Wengeu oguedhi, nikech gineno; itu bende, nikech giwinjo.” (Math. 13:16) Ang’o momiyo gin to ne ginyalo winjo tiend gik ma Yesu puonjo to jomoko ne ok nyal? Mokwongo tik tik, ne giikore penjo Yesu mondo ging’e tiend wechene. (Math. 13:36; Mari. 7:17) Mar ariyo, ne giikore puonjore gik manyien e wi ma ne gisepuonjore. (Som Mathayo 13:11, 12.) Mar adek, ne giyie tiyo gi gik ma ne gisepuonjore kendo ne gitimo kinda mondo gikonygo jomoko bende.—Math. 13:51, 52.

4. Mondo wang’e tiend gik ma Yesu nopuonjo, gin gik mage adek ma nyaka watim?

⁴ Ka wadwaro ng’eyo tiend gik ma Yesu ne puonjo, nyaka waluw ranyisi mar jopuonjrene. Mano oriwo timo gik moko adek. Mokwongo, nyaka waikre kawo thuolo mar somo kendo paro matut gik ma Yesu nopuonjo, watim nonro, kendo wapenj penjo mondo wang’e gik ma ok wawinj tiendgi. Timo kamano miyo wabedo gi ng’eyo makare. (Nge. 2:4, 5) Kae to, onego wane ane kaka gik mwang’eyo otudore gi ma ne waseng’eyo chon mondo wane kaka gikonyowa. Mano konyowa pogo weche ma yoreyore. (Nge. 2:2, 3) Mogik, onego wati gi gik ma wasepuonjore. Mano biro nyiso ni watiyo gi rieko.—Nge. 2:6, 7.

5. Chiw ane ranyisi ma lero pogruok mantie e kind ng’eyo makare, pogo weche, kod rieko.

⁵ Nitie pogruok mane e kind ng’eyo makare, pogo weche ma yoreyore, kod rieko? Wanyalo tiyo gi ranyisini: Kaw ane ni in e dier ndara to bas moro ma ringo matek biro. Mokwongo, ineno ni mano bas; pachi okonyi ng’eyo mano. Kae to, ifwenyo ni kimedo chung’ kanyo, to basno biro gweyi; omiyo ipogo gima ber kod gima rach. Iwuok mapiyo e ndara; mano koro e rieko! Mano e momiyo Muma jiwowa mondo wabed gi “rieko makare.” Timo kamano biro miyo wabed mangima!—Nge. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Gin penjo mage ang’wen ma wabiro penjore sama wabiro nono ngeche abiriyo ma Yesu notiyogo? (Ne  sanduk motudore gi wachni.)

⁶ E sulani kod ma luwe, wabiro nono ngeche abiriyo ma Yesu notiyogo. Sama wanono ngechego, wabiro penjore penjogi: Tiend ngeroni en ang’o? (Mano biro miyo wang’e ngerono e yo makare.) Ang’o momiyo Yesu nogoyo ngerono? (Mano biro konyowa pogo tiend weche manie ngerono.) Ere kaka wanyalo tiyo gi gima wapuonjore e ngeroni mondo okonywa kendo wakonygo jomoko? (Mano biro miyowa rieko.) To mogik, ngeroni puonjowa ang’o e wi Jehova kod Yesu?

7. Ngech koth karadali ma Yesu nogoyo tiende en ang’o?

⁷ Som Mathayo 13:31, 32. Ngero ma Yesu nogoyo e wi koth karadali tiende en ang’o? Kodhino ochung’ ne ote mar Pinyruoth kaachiel gi kanyakla mag Jokristo ma bedoe nikech ber ma yudore bang’ lando oteno. Mana kaka koth karadali ‘tin ne kodhi duto,’ kanyakla mar Jokristo bende nochakore gi joma tin e higa mar 33 E Ndalowa. Kata kamano, bang’ higni manok, kanyaklano nodongore mobedo gi ji mathoth. Ji mang’eny ne ok par ni onyalo dongore mapiyo kamano. (Kol. 1:23) Dongruokno nokonyo ahinya nikech  Yesu nowacho ni yienno kosedongo “winy mag polo” ne dhi “dak e bedene.” Winygi ochung’ ne joma chunygi ni kare ma yudo chiemb chuny, tipo, kod kar dak e kanyakla mar Jokristo.—Pim gi Ezekiel 17:23.

8. Ang’o momiyo Yesu notiyo gi ngero mar koth karadali?

⁸ Ang’o momiyo Yesu notiyo gi ngerono? Yesu nowuoyo e wi yo ma koth karadalino dongogo mapiyo kolerogo kaka Pinyruodh Nyasaye nigi nyalo mar dongo, rito joge, kendo nano e bwo chandruok. Chakre higa mar 1914, riwruok mar oganda Jehova me piny osebedo gi dongruok e yo makende. (Isa. 60:22) Joma nie riwruogno osekony mondo obed machiegni gi Jehova. (Nge. 2:7; Isa. 32:1, 2) E wi mano, dongruok mosebedo ka timore motudore gi tij Pinyruoth, osenyiso ni onge gimoro amora ma nyalo geng’o kata chungo tijno.—Isa. 54:17.

9. (a) En puonj mane ma wayudo e ngech koth karadali? (b) Ngerono puonjowa ang’o e wi Jehova gi Yesu?

⁹ Ang’o ma wanyalo puonjore e wi ngero mar koth karadali? Nyalo bedo ni wadak e alwora ma Joneno mag Jehova tinie kata wadak kama tijwa mar lendo ok kelie nyak ma nenore. Kata kamano, ng’eyo ni onge gima nyalo geng’o tij Pinyruoth jiwowa ahinya mondo wanan. Kuom ranyisi, kane Owadwa Edwin Skinner odhi India e higa mar 1926, ne nitie mana Joneno manok e pinyno. Ka nochako lendo kuno, nyak ne onge malong’o kendo tij lendo ne “iye tek.” Kata kamano, nodhi nyime lendo kendo noneno kaka ote mar Pinyruoth ne medo landore kata obedo ni ne nitie pek mogwaro. Sani nitie Joneno mokalo 37,000 ma chiwo ripot e piny India, kendo ji mokalo 108,000 nobiro e Rapar higa mokalo. We wane ane ranyisi machielo ma nyiso kaka ote mar Pinyruoth osemedo landore. E higa ma Owadwa Skinner nodhiye India, e higa ma tij lendo ne chakore Zambia. Sani nitie jolendo 170,000 ma lendo e piny Zambia, kendo ji 763,915 nobiro e Rapar e higa mar 2013. Mani nyiso ni ng’at achiel e kind ji 18 e pinyno nobiro e Rapar. Mano doko dongruok miwuoro!

10. Ngech thowi tiende en ang’o?

¹⁰ Som Mathayo 13:33. Ngech thowi tiende en ang’o? Ngeroni bende wuoyo kuom ote mar Pinyruoth gi ber mokelo. ‘Mogo duto’ ochung’ ne ogendini duto, to yienyo ma mogono yienyogo nyiso kaka ote mar Pinyruoth landore kokalo kuom tij lendo. Kata obedo ni ji nyalo neno koth karadali kaka dongo, yo ma thowi yienyogo mogo to ok nere. Gima thowino timo nenore mana bang’ kinde moko.

11. Ang’o momiyo Yesu notiyo gi ngero mar thowi?

¹¹ Ang’o momiyo Yesu notiyo gi ngeroni? Nolero ni ote mar Pinyruoth nigi teko mar landore kendo kelo lokruok. Ote mar Pinyruoth oselandore mochopo “nyaka tung’ piny.” (Tich 1:8) Kata kamano, lokruok ma oteno kelo kinde mang’eny ok fwenyrega; to sama eka ochakore, lokruokno ok nyal nenore kata matin. Adiera en ni nitie lokruok motimore. Kwan mar joma rwako oteno medore e piny ngima kendo oteno loko kitgi kod timbegi.—Rumi 12:2; Efe. 4:22, 23.

12, 13. Chiw ane ranyisi manyiso kaka ote mar Pinyruoth oselandore mobedo gi nyak mana kaka ngech thowi nyiso.

¹² Sama tij lendo chakore e alwora moro, nyak mokelo nenorega higni mang’eny bang’e. Kuom ranyisi, Franz gi jaode Margit ma sani tiyo e Bethel manie piny moro, ne tiyo e Bethel ma Brazil e higa mar 1982. Ne gilendoga e taon moro matin e pinyno. Achiel kuom joma ne gipuonjorego Muma ne en miyo moro ma nigi nyithindo ang’wen. Wuode maduong’ ne en jahigni 12 to wiye ne kuot ahinya kendo ne ojatemo pondo kapok ochak puonjruok. Nikech owadwano gi jaode ne omi migawo machielo, ne ok ginyal dhi nyime puonjore gi joodno. Ne giduogo limo taondno higni 25 bang’e. Ne giyudo ang’o? Ne giyudo kanyakla ma nigi jolendo 69, ka 13 kuomgi ne gin jopainia mapile, kendo ne gin gi Od Romo manyien. To nade wuowi ma ne wiye kuotcha? Sani en e jachan bura mar jodongo e kanyaklano! Mana kaka thowi e ngero ma Yesu notiyogo, ote mar Pinyruoth nolandore moloko ngima ji mang’eny kendo mano nomoro owadwano gi jaode ndi!

¹³ Teko ma ote mar Pinyruoth nigo mar loko ngima ji osenenore e pinje ma tijwa ogo marfuk. Tek ng’eyo ni oteno oselandore e okang’ maromo nade e pinjego, kata kamano, wamor gi nyak ma yudore kuno. Ne ane ranyisi mar piny Cuba. Ote mar Pinyruoth nochopo e pinyno e higa mar 1910, kendo Owadwa Russell nolimo pinyno e higa mar 1913. Dongruok ne dhi mos. To sani waneno ang’o e pinyno? Nitie jolendo ma kwan-gi okalo 96,000 ma lando wach maber, kendo ji 229,726 nobiro e Rapar e higa mar 2013. Mano tiende ni ng’ato 1 kuom ji 48 modak e chulano nobiro e Rapar. Kata mana e pinje ma tijwa ok ogo marfuk, ote mar Pinyruoth chopo nyaka e gwenge ma Joneno manie pinjego paro ni oteno ok nyal chope. *—Ekl. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Ngero mar thowi nyalo puonjo ng’ato ka ng’ato kuomwa ang’o? (b) Ngeroni puonjowa ang’o e wi Jehova gi Yesu?

¹⁴ Ang’o ma wanyalo puonjore e wi ngero mar thowi? Ka waparo matut  tiend ngero ma Yesu nogoyono, waneno gimomiyo chunywa ok onego ochandre ahinya kuom kaka ote mar Pinyruoth biro chopo ne ji tara gi tara ma pok owinje. Jehova e ma tayo tij lendo. Wan to wan gi migawo mane? Wach Nyasaye chiwo dwoko kama: “Chuo kodhi ma ingo gokiny, kendo kik igeng’ lueti godhiambo: ni mar ikiya gi mabiro bedo maber, kata mano kata macha, kata giduto gibiro bet maber kaachiel.” (Ekl. 11:6) Kata kamano, wiwa ok onego owil gi lemo ka wakwayo mondo tijwa mar lendo odhi nyime e pinje ma tijwa itemo geng’.—Efe. 6:18-20.

¹⁵ E wi mano, chunywa ok onego onyosre kapo ni tijwa ok yud nyak mapiyo. Ok onego wacha “ndalo mar gik matindo.” (Zek. 4:10) Bang’e wanyalo yudo nyak mang’eny kendo mabeyo moloyo kaka ne waparo!—Zab. 40:5; Zek. 4:7.

16. Ngech jahono kod ngech mwandu mopandi tiendgi en ang’o?

¹⁶ Som Mathayo 13:44-46. Ngech jahono kod ngech mwandu mopandi tiendgi en ang’o? E ndalo Yesu, johono moko ne wuotho ka gidhi nyaka e nam mar Indian Ocean manyo lulu, ma gin kite mabeyo ahinya kendo ma nengogi tek. Jahono e ngeroni ochung’ ne joma chunygi ni kare kendo ma timo duto ma ginyalo mondo ging’e Nyasaye. “Lulu achiel ma nengone tek ahinya” ochung’ ne adiera mabeyo mag Pinyruoth. Bang’ fwenyo ber mar luluno, jahono dok mapiyo mondo ous gigene duto mondo ong’iew luluno. Yesu bende nowuoyo e wi ng’at ma ne tiyo e puodho kae to oyudo mwandu “mopandi.” Mopogore gi jahono, ng’atni ne ok many mwandu. To mana kaka jahono, en bende nouso “gige duto” mondo ong’iewgo puodho ma nigi mwanduno.

17. Ang’o momiyo Yesu nogoyo ngero mar jahono kod ngech mwandu mopandi?

¹⁷ Ang’o momiyo Yesu notiyo gi ngeche ariyogo? Nonyiso ni ji yudo adiera e yore mopogore opogore. Jomoko manyo adiera kendo gitimo kinda ahinya mondo ginwang’e. Kata obedo ni jomoko to ok manye pod giyudo adierano, samoro ka ng’ato odhi olendonegi. Ji ariyo manie ngeche ma Yesu nogoyogo, nofwenyo ber mar gima ne giyudo kendo ne gitimo duto ma ginyalo mondo gibed gi gigo, kata bed ni ne ginwang’ogi nade.

18. (a) Ngeche ariyogi nyalo konyowa nade? (b) Ngechego puonjowa ang’o e wi Jehova gi Yesu?

¹⁸ Ang’o ma wanyalo puonjore kuom ngeche ariyogo? (Math. 6:19-21) Penjri ane kama: ‘Be an gi paro kod chuny machalo gi mar ji ariyo ma iwuoyego? Be akawo adiera mapek mana kaka ji ariyogo nokawo mapek lulu kod mwandu ma ne giyudo? Be aikora chiwora mondo amak adiera motegno, koso aweyo gik mamoko kaka parruok mag ngima ogala?’ (Math. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Fili. 3:8) Ka wamor gi adiera ma wasenwang’o, wabiro timo kinda mondo waket adierago obed mokwongo e ngimawa.

19. Ang’o ma wabiro nono e sula ma luwo mae?

¹⁹ Weuru wanyis ni wawinjo kendo wang’eyo tiend ngeche motudore gi Pinyruoth. Kik wiyi wil ni ok wadwar mana ng’eyo tiend ngechego kende, to bende wadwaro tiyo gi puonj ma wayudo kuomgi e ngimawa. E sula ma luwo mae, wabiro nono ngeche adek mamoko mondo wayud puonj momedore kuomgi.