•  Nĩatĩa ũcionaga?

•  Nĩkĩ ũntũ bũu bũrĩ bwa gĩtũmi?

•  Ũrĩa ũũmba kũthithia

•  Iritane jamaingĩ jegie ũntũ bũu

•  Ũrĩa antũ ba nthukĩ yaaku baugaga

•   Nĩ ndiithũgaanagĩria mantũ jameega

   “Nĩnciũmagia kwĩthĩrwa na kũgwĩrua na gũkaranĩria na bangĩ bwega ũrĩa kũũmbĩka. Rĩ, to kũmbĩke nkethagĩrwa na nkerũ ntukũ cionthe?”—Valerie.

•   Mbĩrĩgagĩĩra mantũ jamaaĩ akĩ

   “Rĩrĩa ũntũ bũbwega bwakarĩka, rĩonthe mpambagia kũbũcwĩra ũthũũku—gũtĩũmbĩka mantũ jethĩrwa jathongĩ ũu, no mwanka jakagarũka na jathũũke.”—Rebecca.

•   Njũkagia mantũ o ũrĩa jakari bungwa

   “Kwĩrĩgĩĩra mantũ jameega akĩ kwomba gũkuuna nkoro, na kwĩrĩgĩĩra mothũũku akĩ tĩ njĩra ĩnjega ya mũtũũrĩre. Kũjũkia mantũ o ũrĩa jakarĩ bungwa nĩgũntethagia kũjoona o ũrĩa jarĩ kamma.”—Anna.

 Bibiria yugaga ‘ũrĩa ũrĩna nkoro ĩgwĩrĩtue arĩna kĩatho gĩtĩ mũthia.’ (Njuno 15:15) Nĩ mma antũ barĩa baciebanagia na mathũgaanio jamathũũku na bakeerĩgĩĩra mantũ jameega, nĩbethagĩrwa na kũgwĩrua mono. Kaingĩ nĩbethagĩrwa na acoore babaingĩ. Rĩ, nũũ wenda gũtumĩra ĩgiita rĩawe na antũ barĩa bakaraga baithikĩĩrĩte rĩonthe?

 Amwe nou, kũrĩna mantũ jakarĩkaga ũtũũrone jarĩa jagwataga kinya ũrĩa ũrĩna mwonere jũmwega. Ngerekano:

•   Womba kwigua ripoti inyingĩ ciegie ndwa, ũgaidi, kana uuni bwa waatho.

•   Womba kũgwatwa kinya nĩ mathĩĩna ja nja.

•   Kwombĩka nũkũrwa na maatĩa na gũtaũkĩrwa gwaku.

•   Mũcoore waaku omba gũkwigithia bũbũũĩ.

 Antũ a gũciethia ũtĩkwona jarĩa jagũkarĩka—kana ũkara ũjekĩte mathũgaanione jakwagithia kũgwĩrua—ciũmie kwĩthĩrwa na ũngʼananĩĩru. Kwĩthĩrwa na mwonere jũmwega kũgagũtethia kwebana na mathũgaanio jamathũũku na gwĩtĩkĩĩria mantũ jamoomũ jarĩa jagũkarĩka ũtũũrone, na ũtĩkũrekeeria jakuuna nkoro.

•   Ĩtĩkĩĩria maatia jaakũ.

   Bibiria yũgaga: “Gũtĩ muntũ ũmwagĩru nthĩgũrũne ĩjĩ athithagia mawega akĩ na atĩkũthithia meeyia.” (Mũtũmĩĩria 7:20, Biblia Habari Njema) Kwĩthĩrwa ũtaũkĩri na ũgĩatagia kũrĩonania atĩ ũrĩ muntũ ũtĩ ũmũũjũru, ĩndĩ tĩ kuuga ka ũrĩ ũmũthũũku.

   Ũrĩa ũũmba kwĩthĩrwa na mwonere jũmwega jwa mantũ: Ciũmie kwagĩrithia naarĩa watĩtie, na menya wĩrĩgĩĩra kũthithia mantũ na njĩra ĩmbũjũru. Mũtana ũmwe ũgwĩtwa Caleb ariuga ũjũ: “Nĩnciũmagia ntĩgakare nkĩthũgaanagĩria maatia jakwa rĩonthe. Mwanya nou, ngeragia kwiritana kuumania najo nĩkenda mbona ũrĩa mpũmba kwagĩrithia mĩĩtĩre yaakwa.”

•   Menya wing’uanithania na bangĩ.

   Bibiria yugaga: “Tutigageni gwikumia, tukithanganaga, na kumenanaga.” (Agalatia 5:26) Gũtega mbica mĩtandaone cia biatho bionthe birĩa ũtĩragwati ũgeni, no gũtũme ũkaigua bũbũũĩ. Kwomba gũtũma wona acoore barĩa ũreetĩkĩtie teka barĩ anthũ baaku babanene.

   Ũrĩa ũũmba kwĩthĩrwa na mwonere jũmwega jwa mantũ: Ĩtĩkĩĩria atĩ ũtĩgwatwa ũgeni biathone bionthe. Nkũrũki, imenyithia birĩa biĩkagĩrwa intanetine bitĩguũraga mantũ jonthe. Mũtana ũmwe agwĩtwa Alexis ariuga, “kaingĩ ituo bia mwingĩ intanetine bionanagia mono rĩrĩa mantũ jabuui. Antũ batĩonanagia mantũ jamaaĩ jarĩa bagũkũrũkĩĩra.”

•   Aa muntũ wa gũtuma thĩĩrĩ—mono mono na antũ ba nja yaaku.

   Bibiria yugaga: “Kethira kwombika-ri, karageni na thiiri na antu bonthe.” (Aroma 12:18) Ũtĩũmba gũtongeeria mathithio ja bangĩ, ĩndĩ womba kũthuura jarĩa ũkathithia. Womba kũthuura gũtuma thĩĩrĩ na bangĩ.

   Ũrĩa ũũmba kwĩthĩrwa na mwonere jũmwega jwa mantũ: Ciĩkĩre mworoto jwa gũtuma thĩĩrĩ ndeene ya nja antũ a mpathũ, o ta ũrĩa ũthithagĩria antũ bangĩ. Mwarĩ ũmwe ũgwĩtwa Melinda ariuga: “Gũtĩ muntũ ũrĩ ũmũũjũru, na kaingĩ tũgaatanĩria. Kwou, no mwanka tũthuure ũrĩa tũkathithia ũntũ bũu bwaumĩra—na njĩra ya thĩĩrĩ kana ĩtĩ ya thĩĩrĩ.”

•   Menyeria gũcookagia nkaatho.

   Bibiria yugaga: “Karageni na nkaatho.” (Akolosai 3:15) Kwĩthĩrwa na mwerekera jwa kwonania nkaatho kũgagũtethia kũthũgaanĩria mantũ jameega jarĩa jagũkarĩka ũtũũrone bwaku, antũ a mantũ jonthe jarĩa jatĩrakinyanĩra.

   Ũrĩa ũũmba kwĩthĩrwa na mwonere jũmwega jwa mantũ: Ĩtĩkĩĩria mathĩĩna jarĩa ũgũkũrũkĩĩra, ĩndĩ menya ũũrĩrua nĩ mantũ jameega jarĩa jakarĩkĩte ũtũũrone bwaku. Mwarĩ ũmwe ũgwĩtwa Rebecca ariuga: “O ntukũ, nĩmpandĩkaga iukune rĩakwa ũntũ no bũmwe bũbwega bũrĩa mbonete. Mpendaga kwiriikania atĩ ndĩna mantũ jamaingĩ jameega ja kũthũgaanĩria

•   Cũnkũũna bwega barĩa ũkũgwatanĩra nabo.

   Bibiria yugaga: “Muuru jumui niju juthuukagia miitire iria miega.” (1 Akorintho 15:33) Rĩrĩa wagwatanĩra na antũ bakũmeneeria mantũ, bakũthũmbania, kana bagwĩka mũthũũro, kinya gwe womba gũkũria mĩerekera ta ĩu.

   Ũrĩa ũũmba kwĩthĩrwa na mwonere jũmwega jwa mantũ: Magiita jamwe acoore beetũ bagakũrũkĩĩra mantũ jamoomũ, na bomba kuunĩka nkoro na kwona teka rĩonthe ũtũũro bwao bũũjũri mantũ jamathũũku akĩ. Batethie, ĩndĩ menya ũreka mathĩĩna jaao jakwinyĩĩria. Mwarĩ ũmwe ũgwĩtwa Michelle ariuga: “Ũtĩbuĩrĩte kũgwatanĩra rĩonthe na antũ barĩa batĩthũgaanagĩria mantũ jameega. Rĩrĩa waringanĩĩra ĩrandũ na ĩrandũ rĩngĩ, neka ĩrandũ rĩongerekaga, antũ a rĩnyiia.”

 Tũrĩtũũra ĩgiitene rĩrĩa Bibiria ĩĩtaga ‘matukũ ja mũthiro jarĩna kĩeba.’ (2 Timotheo 3:1) Rĩ, nwonaga bũrĩ bũbũũmũ gũtũũria mwonere jũmwega nthĩgũrũne ĩjĩ yũũjũrĩtwe nĩ mwonere jũmũthũũku jwa mantũ? Thooma “Kwa Nini Kuna Mateso Mengi Ulimwenguni?”