1. I cumi ci cino Baibo ikasokolola pali vino Yeova waya?

UZYE mungatemwa umuntu ukumupingula pa mulandu na vino inkanda inu ikaloleka, vino mukaloleka pa manso nanti pa mulandu nu ukulu nanti unono wa mwili winu? Kwene mutange mutemwe. Fwandi tukateekeziwa sana ukumanya ukuti Yeova asitupingula ukulingana na vino antu yauze yakalola. Wakwe vino cali kuli Samueli, lino waweni ana yakwe Yese ataweni vino Yeova walolanga. Yeova wanenyile Samueli ukuti umwana wenga pa ana yakwe Yese, wali nu kuya umwene wa Izlaeli. Nomba wali a weni wiyo kwene? Lino Samueli waweni Eliabu umwana uwikolo pa ana yonsi yakwe Yese walanzile ukuti ‘Cumi kwene wikwene aimilile pa manso yakwe Yeova ali wino umwisikulu asolwile.’ Eliabu walolekanga wa mwene. “Lelo [Yeova] anena Samueli ati, ‘Utalola pa milolekele yakwe isuma nanti ukutalimpa kwakwe, pano asi wino nsonsile foo.’” I vyani vino tukusambililako? Yeova watwalilile ukulanda ati: “Antu yene yakalola imilolekele ya kunzi, lelo ne [Yeova] nkalola ivili mu mwenzo.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Ukulingana na vino ilembelo lyakwe Yoane 7:24 likalanda, u mulandu ci uno tutalinzile ukupingula yauze ukulingana na vino yakaloleka? Langililini.

² Pa mulandu wakuti tutamalilika, ilingi tukapingula yauze ukulingana na vino yakaloleka. (Welengini Yoane 7:24.) Tukamanya sile ivinono pali vino umuntu waya ukulingana na vino tukalola. Nanti sile a dokota umucenjele sana nupya uwamanyikisya ukuomba atange amanye ivingi pali vino umuntu ali nga walola sile vino akuloleka. Alinzile ukukutikisya ndi cakuti akulonda ukumanya vino umuntu walwilepo mpiti, vino akuyuvwa nanti ivikalangilila ukuti umuntu umulwale. Dokota angatuma umuntu wiyo ukuti yaye yakamukope pakuti amanye vino ali umukasi. Nga cisi vivyo, dokota angapeela umulwale  umulembo uze. Vivyo kwene avino caya na kuli sweswe, naswe kwene tutange tumanye aina itu na ya nkazi ndi cakuti tukulola sile vino yakaloleka. Tulinzile nu kwezya ukumanya vino umuntu wiyo waya. Ukuya kwene, tusilola ivili umu mwenzo wa muntu fwandi tutalatala tumanye yauze ningo wakwe vino Yeova wayamanya. Nomba tungezya na maka ukukolanya Yeova. Tungacita uli vivyo?

3. Uzye amalyasi aalembwa muli Baibo aali umu cipande cii yamatwazwa uli ukukolanya Yeova?

³ I vyani vino Yeova akacitila ya kapepa yakwe? Akakutikisya kuli aliyo. Akaelenganya pa nkulilo yao nu kwelenganya pali vino ivintu vili umu umi wao. Akayalanga icikuuku. Lino tukusambilila pali vino Yeova wacitiile Yona, Eliya, Haga na Loti, lekini tulole vino tungakolanya Yeova muli vino tukacitila aina na ya nkazi.

4. U mulandu ci uno tungelenganyizizya iviipe pali Yona?

⁴ Pa mulandu wakuti tutamanya vyonsi pali Yona tungelenganya ukuti atali umutailwe nupya atali na ucisinka. Yeova wamunenyile ukuti aye uku Ninive umu kukosoola ilandwe lya upinguzi. Nomba Yona atuvwilile, wakwezile uwato uwayanga uku ntunga yuze ukufuma kuli Yeova. (Yona 1:1-3) Uzye nga cali amwemwe nga mwamupeezile isyuko na lyuze ilya kuomba umulimo? Limwi nga mwakanyile. Lelo Yeova wene welenginye ukuti Yona walondekwanga ukupeelwa umulimo nauze.—Yona 3:1, 2.

5. I vyani vino mukusambilila pali Yona uku mazwi yano walanzile aaya pali Yona 2:1, 2, 9?

⁵ Yona wasokolwile vino wali, umwi pepo lino wapefile. (Welengini Yona 2:1, 2, 9.) Ukwaula nu kutwisika Yona wapefile amapepo aingi kuli Yeova, nomba ipepo lino wapefile ala ali umunda ya ciswi likatwazwa ukumanya vino wali ukucila sile ukumumanya ukuti utwike umulimo uno wapeezilwe ukuomba. Amazwi yano walanzile yakalangilila ukuti waicefizye, wataizyanga nupya walondesyanga ukuvwila Yeova. Ali mulandu uno Yeova atikiile amano kuli vino Yona waluvyanyizye, lelo waswike ipepo lyakwe nu kutwalilila ukumuomvya nga kasesema.

6. U mulandu ci uno icicindamila ukukutikisya?

⁶ Pakuti tukutikisye kuli yauze, tulinzile ukuya aicefye nu kuteeka umwenzo. Icicindama ukucita vivyo pa mulandu ni milandu itatu. Ca kutandikilapo, tutalasimwilila uku kwelenganya iviipe pa antu yauze. Cakwe ciili, tulailuka vino umwina akuyuvwa nu kumanya  umulandu uno akacitila ivintu vimwi, na cico cilatwazwa ukumulanga icikuuku. Cakwe citatu, tungazwa umuntu ukumanya vimwi pali aliwe. Insita zimwi tusimanya vino tukuyuvwa, ukufikila lino twanenako yauze pali vimwi. (Mapi. 20:5) Eluda umwi uwa ku Asia walanzile ukuti: “Nkaiusya lino naluvyanyizye, lino nalanzile vimwi ukwaula ukuvwa ivisinka vyonsi. Nanenyile nkazi umwi ukuti walondekwanga ukuzifyako ivyasuko vyakwe pa kulongana. Patalengiile, nizile imanya ukuti ukuwelenga kwamucuzyanga nupya waombesyanga sana pakuti aasuke.” Fwandi icicindama sana ukuti ya eluda yonsi yatala iyamanya ivisinka vyonsi lino yatatala yalungika umwi!—Mapi. 18:13.

7. I vyani vino mukusambilila kuli vino Yeova wacitiile Eliya?

⁷ Aina itu yamwi na ya nkazi cikayatalila ukulanda pali vino yakuyuvwa pa mulandu ni nkulilo yao, intambi na vino yaya. Tungacita uli pakuti cangukile yauze ukutunenako vino yakuyuvwa? Iusyini vino Yeova wacitiile Eliya lino utukanga kuli Yezebele. Papisile amanda ingi pakuti Eliya aize anene Isi uwa kwi yulu vino uvwanga. Yeova wakutikisye lino Eliya walandanga. Lyene wakomelizye Eliya nu kumupeela umulimo ucindame uwa kuomba. (1 Yamw. 19:1-18) Cingasenda insita ikulu pakuti sile umwina nanti nkazi alande vino akuyuvwa, nomba tungiluka sile vino akuyuvwa nga walanda naswe. Ndi cakuti tukukolanya Yeova ukuteeka umwenzo, aina na ya nkazi yangatunenako vino yakuyuvwa. Lyene ndi cakuti yaipekanya ukutunenako vino yakuyuvwa, tulinzile ukukutikisya lino yakulanda.

8. Ukulingana ni lembelo lya Utandiko 16:7-13, uzye Yeova wazwilizye uli Haga?

⁸ Haga wali umuomvi wakwe Salai, nomba wacisile ivintu iviipe pa cisila ca kuya umuci wakwe Abulamu. Haga wizile akwata inda lyene watandike ukusaalula Salai wino atakweti umwana ali wensi. Ivintu vifile icakuti Salai wamuzinzile. (Utan. 16:4-6) Pa mulandu wakuti tutamalilika tungelenganya ukuti Haga wali sana ni cilumba fwandi walondekwanga ukufululwa. Nomba vivyo asi vino Yeova walolanga Haga. Watumile umungeli wakwe kuli Haga. Lino umungeli wamuzanyile, wamwazwilizye ukusenula imiyele yakwe nupya wamupaazile. Haga wilwike ukuti Yeova walolanga vyonsi vino wacitanga nupya wamanyile ivyamucitikilanga. Uvwile ningo sana icakuti wanenyile Leza ukuti “wewe Leza akalola.”—Welengini Utandiko 16:7-13.

9. I vyani vino Leza welenginye pali Haga lino wamwazwilizyanga?

⁹ I vyani vino Yeova waweni muli Haga? Wamanyile inkulilo yakwe na vyonsi ivyamucitikiile. (Mapi. 15:3) Haga wali umwina Ejipti uwikalanga umu ng’anda ya Muyebulai. Uzye insita zimwi wayuvyanga wa mwenyi? Uzye waluukanga ya lupwa ni mpanga ino wafumileko? Atali umuci wenga sile wakwe Abulamu. Pa nsita imwi aonsi acisinka yakwatanga aci aingi. Nomba vivyo asi vino Yeova walondanga. (Mate. 19:4-6) Fwandi tutanga tuzunguke ukuti ukucita vivyo kwalenganga umu ndupwa izingi muye uzuwa nu lupato. Yeova wamanyile ukuti vino Haga wasaalulanga Salai vyali iviipe, nomba tungasininkizya ukuti Yeova welenginye pa nkulilo yakwe Haga ni vyamucitikile umu umi.

10. Tungacita uli pakuti tumanye aina itu na ya nkazi ningo?

¹⁰ Tungakolanya Yeova lino tukulonda ukumanya aina na ya nkazi. Manyini ningo aina inu na ya nkazi. Mwalanda nayo lino mutatala mwatandika ukulongana na pa cisila ca kulongana, ukuomba nayo umu mulimo wa kusimikila,  nupya nga calinga, mungayamako nu ku ng’anda pakuti muliile pamwi. Nga mwacita vivyo, mulazana ukuti nkazi wino mukalola ukuti waifinya wakwata sile insonyi, umwina uwakwata sana impiya waya na ukapekape nanti ulupwa luno lukacelwa umu kulongana lyonsi lukazizimizya ukukanya. (Yobo 6:29) Ukuya kwene tutalinzile ukulalanda malyasi atatukumile. (1 Tim. 5:13) Nomba i cisuma ukumanya vimwi pa ina itu na ya nkazi ni vintu vimwi ivyayacitikiile.

11. U mulandu ci uno cazipila ya eluda ukumanya ningo aina na ya nkazi?

¹¹ Sana sana ya eluda yalinzile ukumanya inkulilo zya ina na ya nkazi yano yakasakamala. Elenganyini pali vino vyacitikiile umwina Artur uwali umwangalizi wa ciputulwa. Wene na eluda muze yaile umukutandalila nkazi uwalolekanga kwati wakwata sana insonyi. Umwina Artur walanzile ukuti: “Twizile itumanya ukuti ya iya yafwile ala papita sile imyaka inono ukufuma pano yatwaline. Asi mulandu ni ntazi zino wakwatanga, wasambilizye ana yakwe yaili akazyana ukutemwa Yeova nu kuya acisinka kuli aliwe. Nomba wizile ata ukulola ningo nu kutandika ukuya sana nu ulanda. Nanti ciye vivyo watwalilile ukutemwa Yeova nu kuya sana nu utailo. Twilwike ukuti kwali ivingi vino twalondekwanga ukusambilila kuli nkazi wii.” (Filipi 2:3) Mwangalizi wa ciputulwa wii, wakolanyanga Yeova. Yeova wamanya aomvi yakwe na vyonsi vino yakapitamo. (Kufu. 3:7) Ya eluda amanya imfwele ningo yakaya ya kazwa yasuma.

12. I vyani vino nkazi Yip Yee wasambilile lino wamanyile nkazi umwi uwa mu cilongano?

¹² Ndi cakuti mwamanya inkulilo ya mwina nanti nkazi wino akamusosya pa mulandu ni vicitwa vyakwe, mulaya sana ni cikuuku kuli aliwe. Elenganyini pali vii. Ya Yip Yee aakaikala uku Asia yatiile: “Nkazi umwi umu cilongano citu wapundanga sana pa kulanda. Nalolanga kwati atali na mano asuma. Nomba lino naomvile nawe umu mulimo, nizile imanya ukuti wazwilizyanga avyazi yakwe ukukazya inswi pa maliketi. Fwandi wapundisyanga pakuti antu yaiza sana umu kukala.” Ya Yip Yee yalanzile nu kuti: “Nasambilile nu kuti pakuti manye ningo aina na ya nkazi mfwile ukumanya inkulilo yao.” Mulinzile ukuombesya pakuti mumanye ningo aina inu. Nomba nga mwalondela vino Baibo ikatusambilizya pa kuyula imyenzo, mulakolanya Yeova uwatemwa antu yonsi.—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kol. 6:11-13.

13. Wakwe vino ilembelo lya Utandiko 19:15, 16 likalanda, i vyani vino angeli yacisile kuli Loti lino watwalilile ukusitooka, nupya u mulandu ci?

¹³ Lino ivintu vyatazile sana umu umi wakwe Loti, camutalile ukuvwila Yeova. Angeli yaili yatandalile Loti nu kumunena ukuti afumye ulupwa lwakwe umu Sodoma. U mulandu ci? Yalanzile ukuti twasya tonone icifulo cii. (Utan. 19:12, 13) Nu wanda uwalondelilepo katondo Loti nu lupwa lwakwe yali umu musumba. Fwandi angeli yacelwile Loti nupya kwene. Nomba Loti watwalilile ‘ukusitooka.’ Tungelenganya ukuti Loti atasakamiile pali vino Yeova wamunenanga ukucita nanti sile ukuti ataali ni cuvwila. Nomba Yeova atatiile ukwezya ukumupususya. Pa mulandu wakuti Yeova “wali na mizu” kuli aliwe, angeli yalemile ulupwa lonsi apa makasa nu kuyafumya ukunzi ya musumba.—Welengini Utandiko 19:15, 16.

14. U mulandu ci uno Yeova walangiile Loti icikuuku?

¹⁴ Kwali imilandu iingi yalenzile Yeova ukulanga Loti icikuuku. Loti afwile wasitookanga ukusya ing’anda yakwe pa mulandu wakuti watiinanga antu aali ukunzi ya musumba. Kwali na vyuze vino watiinanga. Loti afwile wamanyile aene yaili aponiile umu viwina vya manenekela ivyali umupipi ni cifoloma. (Utan. 14:8-12) Vino wali a iya nupya isi, Loti afwile wasakamalanga pa lupwa lwakwe. Nupya Loti wakweti sana icuma, fwandi afwile wakweti ni ng’anda yakwe isuma umu Sodoma. (Utan. 13:5, 6) Ukuya kwene, pa milandu ii pasi umulandu uli onsi uwali nu kulesya Loti ukuvwila Yeova zuwa. Nomba Yeova atisile mano kuli vino Loti waluvyanyizye, lelo welenginye pali aliwe ukuti wali u “muntu uwacitanga vyawololoke.”—2 Pet. 2:7, 8.

15. Ukucila ukupingula umuntu ukulingana na vino umwi akucita, i vyani vino tulinzile ukucita?

¹⁵ Ukucila ukupingula umuntu ukulingana na vino umwi akucita, mwaezya ukumanya vino akuyuvwa. Ya Veronica aakaikala uku Ulaya, yezizye ukucita vivyo. Yalanzile ukuti: “Nkazi umwi walolekanga ukuya umusoke lyonsi. Watwalilile ukuipatula kuli yauze. Insita zimwi natiinanga ukulanda  nawe. Nomba nelenginye ukuti ‘Ndi cakuti nali wakwe aliwe, nga nalondekwanga ukukwata cuza.’ Fwandi napingwilepo ukumuzya vino wayuvwanga. Nupya watandike ukunena vino wayuvwanga! Ndakai lyene namumanya ningo.”

16. U mulandu ci uno tulinzile ukupepela ndi cakuti tukulonda twalanga icikuuku?

¹⁶ Yeova sile aliwe watumanya ningo sana. (Mapi. 15:11) Fwandi mwamulenga ukuti amwazwa ukulola yauze wakwe vino akayalola nu kumwazwa ukumanya vino mungayalanga icikuuku. Ipepo lyazwilizye nkazi Anzhela ukuya sana ni cikuuku. Nkazi umwi umu cilongano muno mwali nkazi Anzhela wizile atala sana ukuvwana nawe. Nkazi Anzhela walanzile ukuti: “Cali nu kwangupala sana ukuponela umu citeyo ca kulanda iviipe pali nkazi nu kuta ukuvwana nawe. Nomba napefile kuli Yeova ukuti angazwe ukumanya ningo nkazi wiya.” Uzye Yeova waswike ipepo lyakwe nkazi Anzhela? Nkazi walanzile nu kuti: “Twaomvile umulimo wa kusimikila swensi nupya pa cisila twasimike ilyasi pa maawala aingi. Nali ni cikuuku lino nuvwanga kuno akulanda. Ndakai lyene namutemwa sana nupya nkalondesya ukumwazwa.”

17. I vyani vino tulinzile ukulondesya ukucita?

¹⁷ Mutange musoolole aina na ya nkazi yano mulinzile ukulanga icikuuku. Yonsi yakakwata intazi wakwe vino cali kuli Yona, Eliya, Haga na Loti. Insita izingi intazi zino yakakwata i zyakuiletelela. Kulanda sile icisinka, swensi kwene twatala twacitapo vivyo apa nsita imwi. Fwandi icilinga ukulenga Yeova ukuti atwazwa ukulanga icikuuku kuli yauze. (1 Pet. 3:8) Ndi cakuti tukuvwila Yeova, tulalenga ulupwa lwa mu nsi yonsi ukulemana. Fwandi lekini twalondesya ukukutikisya, ukumanya nu kulanga icikuuku uku ina itu na ya nkazi.