1-2. I vyani vino umwina umwi wasambilile pa kulungika yauze?

 IMYAKA iingi iyatipita, ya eluda yaili yaile umu kutandalila nkazi umwi uwatiile ukuzanwa umu kulongana pa nsita imwi. Eluda wenga pali ya eluda yaa wabelengiile nkazi malembo yamwi aakalanda pa kuzanwa umu kulongana. Welenginye ukuti vino walanzile vyakomelizye nkazi, lelo lino yali umupiipi nu kufumapo, nkazi wayanenyile ukuti: “Mutamanyile sile intazi zino nkweti.” Aina yaa yaile umu kulungika nkazi ukwaula ukumanya intazi zino wakweti ni vyamucitikilanga. Na cii calenzile ukuti atapokelela ukusunda kwao.

² Lino eluda uwabelengiile nkazi malembo wiwisye ivyacitike, walanzile ukuti: “Pa nsita iya nuvwile kwati nkazi atataizye pali vino twamulungike. Nomba nizile iniluka ukuti nelenganyanga sile pa malembo ukwaula ukwelenganya pa ntazi zino nkazi wakweti. Nalondekwanga ukumanya intazi zino nkazi wapitangamo pakuti imanye vino ningamwazwa.” Eluda wii wasambilile isambililo ilicindame kuli vino vyamucitikile. Ndakai waya sana ni cikuuku nupya a kacema musuma.

3. Aaweni akwata umulimo wa kulungika yauze umu cilongano?

³ Vino ya eluda aakacema, yakwata umulimo uwa kulungika aa mu cilongano. Nomba, na yauze kwene umu cilongano yangalungika yauze nga calondekwa. Wakwe, umwina nanti nkazi angapandako cuza wakwe amano ukuomvya Baibo. (Masa. 141:5; Mapi. 25:12) Nanti nkazi uwikolo ‘angasambililzya’ akazyana ivintu ivyalumbulwa muli Tito 2:3-5. Nupya avyazi yakalondekwa ukusunda nu kulungika ana yao. Fwandi  nanti cakuti cipande cii cikulanda sana pali ya eluda, tumalola inzila zino swensi kwene tungaomvya pa kulungika yauze nu kuyazwa ukuti yaya ni nsansa.—Mapi. 27:9.

4. I vyani vino tumasambilila umu cipande cii?

⁴ Tumasambilila pa mauzyo 4 yano tulinzile ukuyuzya lino tutatala twalungika yamwi: (1) I cani cino nkulondela ukumulungikila? (2) Uzye icicindama sana ukumulungika? (3) A weni alinzile ukumulungika? (4) Ningacita uli pakuti mulungike ningo?

5. U mulandu ci uno aingi cikayangukila ukuvwila ukusunda ndi cakuti ya eluda yali nu kutemwa lino yakuyasunda? (1 Kolinto 13:4, 7)

⁵ Ya eluda yakalanga ukutemwa uku ina na ya nkazi. Insita zimwi yakalanga ukutemwa kuko ukupitila umu kulungika umwi nga yalola ukuti vino akucita vingamuletelela. (Gala. 6:1) Lelo lino ya eluda yacili ukulungika umwi yalinzile ukwelenganya pa mazwi yano umutumwa Paulo walanzile pa kutemwa. Watiile: “Ukutemwa kukateeka umwenzo nupya kwaya ni cikuuku. . . . Kukasuulako kuli vyonsi, kukazumila vyonsi, kukataila vyonsi, nupya kukazizimizya vyonsi.” (Belengini 1 Kolinto 13:4, 7.) Nga ya eluda yakwelenganya sana pa vikomo vii ivya muli Baibo, cilayazwa ukulalanga ukutemwa lino yakulungika umwi. Ndi cakuti umuntu wino ya eluda yakusunda walola ukuti ya eluda yaamwikako mano, cilalenga ukuti alondesya ukuomvya ukusunda kuko.—Loma 12:10.

6. I vyani vino mutumwa Paulo wacisile vino tungakolanya?

⁶ Mutumwa Paulo wali a eluda, nupya wacisile vimwi vino tungakolanya. Wakwe, walungike aina Tesalonika lino yalondekwanga ukulungikwa. Nomba, lino wayalembelanga makalata, inkoleelo wayataizyanga pa milimo yao isuma, vino yalanganga ukutemwa, na vino yazizimizyanga. Nupya wikanga amano kuli vino vyayacitikilanga, nu kuyanena ukuti wamanyile ukuti ivintu vyayatalile umu umi nu kuti yatwalililanga ukuya acumi na lino yakuzunyiwa. (1 Tesa. 1:3; 2 Tesa. 1:4) Nupya wayanenanga nu kuti aina Klistu yauze yakolanyanga vino yacitanga. (1 Tesa. 1:8, 9) Pa mulandu na vino Paulo wayataizyanga calenganga yaya sana ni nsansa. Ukwaula nu kutwisika Paulo watemilwe sana aina yakwe. Nupya ali mulandu kwene uno walembiile makalata aa kulungika aina Tesalonika.—1 Tesa. 4:1, 3-5, 11; 2 Tesa. 3:11, 12.

7. I cani cingalenga umwi cimutalile ukupokelela ukusunda?

⁷ I cani icingalenga umwi cimutalile ukuvwila vino yakumulungika? Umwina umwi uwataomba ueluda pa myaka iingi walanzile ukuti: “Antu yamwi cikayatila ukuvwila vino yakuyalungika asi pa mulandu wakuti vino yakuyanena visi ningo, lelo a pa mulandu wakuti aakuyalungika yataomvizye inzila isuma pa kuyasunda. I vyani vino tungasambililako kuli vii? Cangupala ukupokelela ukusunda ndi cakuti aakutusunda ali nu kutemwa.

8. A mauzyo ci yano eluda alinzile ukuyuzya lino atatala walungika umwi?

⁸ Ya eluda yalinzile ukuteekela lino yakulungika umwi. Lino eluda atatala walungika umwi alinzile ukuyuzya ukuti: ‘Uzye nkulondekwa ukumunena vimwi? Uzye insininkizya ukuti vino umuntu wii akucita iviipe? Uzye Baibo ikalanda ukuti vino akucita iviipe? Nanti limwi ivipusana sile na  vino nkwelenganya? Ya eluda ‘yasivwanga ukwaula ukwelenganyapo.’ (Mapi. 29:20) Nga eluda atasininkizye ndi cakuti umuntu umwi alinzile ukulungikwa nanti foo, anguzyako eluda muze pakuti amwazwe ukumanya ndi cakuti vino umuntu wiyo akucita ivipusana na vino Baibo ikalanda nupya cikulondekwa ukumulungika.—2 Tim. 3:16, 17.

9. I vyani vino tukasambilila kuli Paulo lino tukwazwa yauze pa mizwalile nu kuiyemvya? (1 Timoti 2:9, 10)

⁹ Elenganyini pali vii. Tuti limwi eluda watasakamikwa pali vino Umwina Klistu umwi akazwala nu kuiyemvya. Eluda wiyo angayuzya ukuti, ‘Uzye Malembo yalandako vimwi vino ningaomvya pa kumwazwa?’ Ndi cakuti eluda akutwisika nga cili ningo ukulungika umuntu wiyo, anguzyako eluda muze nanti umwina nanti nkazi pakuti amwazwe ukumanya vino angacita. Limwi yangabelengela pamwi ukusunda kwakwe Paulo ukukalanda pa mizwalile nu kuiyemvya. (Belengini 1 Timoti 2:9, 10.) Paulo walanzile ivisinte vino Umwina Klistu alinzile ukulondela lino akusoolola ivyakuzwala ivilinge, ivya mucinzi, nupya ivya mano. Nomba Paulo atatantike vino tulinzile ukuzwala na vino tutalinzile ukuzwala. Wamanyile ukuti Aina Klistu yangasoolola ukuzwala ivyakuzwala ivili vyonsi, cikulu sile vikuvwana na vino Baibo ikalanda. Fwandi lino ya eluda yakulola ndi cakuti icilinga ukwazwa umuntu umwi pa mizwalile na ukuiyemvya, yalinzile ukwelenganya sana pa mizwalile ya muntu wiyo nga yaya iya mucinzi nupya ilinge.

10. Ivyani vino tulinzile ukulaiusya pali vino yamwi yakasoololapo ukucita?

¹⁰ Tulinzile ukulaiusya ukuti swe ina Klistu tungasoololapo ukucita ivintu ivipusanepusane, lelo cico cisikupiliula ukuti ala vino yauze yasoololapo visi ningo. Tutalinzile ukulapatikizya aina na ya nkazi ukucita ivintu vino tukwelenganya ukuti ali visuma.—Loma 14:10.

11-12. A mauzyo ci yano eluda alinzile ukuyuzya nga wazana ukuti icilinga ukusunda umwi, nupya u mulandu ci?

¹¹ Ndi cakuti yazana ukuti icilinga ukulungika umwi, iuzyo lino yalinzile ukuyuzya ilyakuti, A weni alinzile ukumulungika? Lino eluda atatala walungika nkazi umutwalwe nanti umwana, alinzile ukuzya umutwe wa lupwa, pano limwi aliwe kwene angatemwa ukuombelapo. * Nanti limwi umutwe wa lupwa angalenga ukuti azanweko lino ya eluda yakulungika umuci wakwe nanti umwanakwe. Wakwe vino itwalola mu palaglafu 3, insita zimwi cingalondekwa ukuti nkazi uwikolo aliwe alungike nkazi uwacance.

 ¹² Kuli na cuze cino eluda alinzile ukwelenganyapo. Eluda angayuzwa ukuti: ‘Uzye indinga ukulungika umuntu wii, nanti limwi anguvwila ukusunda ndi cakuti muze uwamulungika?’ Wakwe, umuntu uwakwata intazi ya kuitwisika nanti ukuilola ukuti atacindama, cingamwangukila ukuvwila ukusunda ndi cakuti eluda uwakwetiko intazi iliimwi awino wamulungika. Limwi eluda wiyo cingamwangukila ukumanya vino umuntu wiyo akuyuvwa alino nu kumanya vino angamwazwa. Lelo, ya eluda yonsi sile yakwata umulimo wa kukomelezya nu kwazwa aina na ya nkazi ukusenuka pakuti yazanzya Leza. Fwandi eluda angalungika umuntu nanti cakuti ataakwetipo intazi ino umuntu wiyo akweti.

13-14. U mulandu ci uno cacindamila ukuti eluda aya umuntu akauvwa zuwa?

¹³ Mwauvwa zuwa. Lino eluda akupekanya ukuya umu kwazwa umwi, alinzile ukuyuzya ati: ‘I vyani vino namanya pali vino umwina nanti nkazi akupitamo? Uzye kuli vimwi ivikumucitikila umu umi? Uzye ale kuli intazi zimwi zino wakwata zino ntamanya? Uzye i vyani vino akulondekwa pa nsita ii?’

¹⁴ Cisinte icaya pali Yakobo 1:19 cikaazwa sana umuntu akulungika umuze. Yakobo walemvile ukuti: “Umuntu wensi alinzile ukuya aakauvwa zuwa, umuteekele pa kulanda.” Limwi eluda angaelenganya ukuti watamanya ivisinka vyonsi, nomba uzye i ca cumi? Pa Mapinda 18:13 pakatwiusyako ukuti: “Umuntu wino akatolelela zuwa lino atatala uvwa, akalangizya sile uwelewele wakwe nu kuiletela insonyi.” Cikazipa ukuzya umuntu kwene wiyo vino vikumucitikila. Kucita vivyo ali kuvwa lino umwi atali alande. Mwaiusya isambililo lino eluda wino itulandapo pa kutandika wasambilile. Wizile ailuka ukuti lino atatala wanena nkazi vino walondanga ukumunena, inkoleelo walondekwanga ukumanya ivyamucitikilanga umu umi na vino angamwazwa. Ndi cakuti ya eluda yakwika mano uku kumanya ivisinka vyonsi, cilalenga ukuti yaazwa nu kukomelezya aina na ya nkazi.

15. Uzye ya eluda yangaomvya uli cisinte icaya pali Mapinda 27:23?

¹⁵ Mwamanya ningo imfwele. Wakwe vino itusambilila, pakuti tulungike ningo umuntu tutalinzile ukumubelengela sile malembo nanti ukumunena sile ivyakucita. Aina na ya nkazi yakalonda ukuyuvwa ukuti twayasakamala, tukayuvwikisya, nupya tukalonda ukuyazwa. (Belengini Mapinda 27:23.) Fwandi ya eluda yalinzile ukuombesya pakuti yapange ucuza usuma na ina na ya nkazi.

16. Uzye ya eluda yangacita uli pakuti yalungika ningo aina na ya nkazi?

¹⁶ Ya eluda yatalinzile ukuleka aina na ya nkazi yayuvwa ukuti yakalanda sile nayo nga yaluvyanya vimwi. Lelo yalinzile  ukulalanzyanya sana na ina na ya nkazi, nu kulanga ukuti yaikako mano lino yakupita umu ntazi. Umwina umwi uwataomba ueluda pa myaka iingi walanzile ukuti: “Nga mukucita vivyo cilalenga ukuti muye na ucuza usuma na ina na ya nkazi. Nupya cilalenga nu kuti camwangukila ukuyalungika nga yaluvyanya vimwi.” Lyene wino mukusunda nawe, cilamwangukila ukuvwila vino mukumunena.

17. A lilaci lino eluda angalondekwa ukuya umuteekele nupya uwa cikuuku?

¹⁷ Mwaya ateekele nupya aacikuuku. Kuteekela ni cikuuku vikalondekwa sana nga umwi wakana ukuvwila ukusunda kwa muli Baibo. Eluda atalinzile ukusoka ndi cakuti umwina nanti nkazi wakana ukuvwila vino akumusunda. Baibo yasoowile pali Yesu ukuti: “Atalavuna itete ilifwampe, nupya atalazimya utambi uuli apiipi nu kuzima.” (Mate. 12:20) Fwandi lino eluda akupepa ipepo lya pa lwakwe, angalenga Yeova ukuti apaale umuntu akulondekwa uwazwilizyo nu kumwazwa ukuvwikisya umulandu uno akumulungikila alino nu kupokelela ukusunda kuko. Umwina wino yakwazwa angasyala aelenganye pali vino iyamusunda pa nsita yuze. Ndi cakuti eluda watateekela nupya ali ni cikuuku lino akulungika umwi, cilalenga ukuti umuntu wiyo aike sana mano kuli vino akumunena. Cisinka icakuti, kusunda konsi kulinzile ukufuma umwi Izwi Lyakwe Leza.

18. (a) I vyani vino tulinzile ukwiusya lino tukulungika umwi? (b) Wakwe vino icikope icili muka mbokosi cikulangilila, ivyani vino avyazi yakulazyanya?

¹⁸ Mwasambilila kuli vino mwaluvyanya. Vino tutamalilika cingatutalila ukucita vyonsi vino itusambilila umu cipande cii. (Yako. 3:2) Tulaluvyanya, nomba nga caya vivyo tulinzile ukusambilila kuli vino twaluvyanya. Ndi cakuti aina na ya nkazi yamanya ukuti twayatemwa, cilayangukila ukutwelela ndi cakuti twayasosya muli vino tukalanda nu kucita.—Lolini kambokosi kakuti “Ivingazwa Avyazi.”

19. Tungacita uli pakuti twaazwa aina na ya nkazi ukuya nu luzango?

¹⁹ Wakwe vino twasambilila, citangupala ukulungika anji pano tutamalilika nupya nayo kwene yatamalilika. Fwandi mwaiusya ivisinte vino itusambilila umu cipande cii. Mwasininkizya ukuti imumanya umulandu uno mukulondela ukulungika umwi, nu kulola nga mwemwe kwene imulinga ukumulungika. Lino mutatala mwalungika umwi, mwamuzya mauzyo nu kukutika pakuti mumanye intazi zino akupitamo. Mwaelenganya sana pa ntazi zino umuntu wiyo akweti. Mwaya acikuuku nupya mwalanga ucuza usuma uku ina na ya nkazi. Lyonsi mwaiusya ukuti, tukalonda ukuti vino tukulungika yauze vyayazwa nu kuyalenga ukuya nu luzango.—Mapi. 27:9.