1. Uzye ilingi Baibo ikalondolola uli ukusunda?

NDI muvwa izwi lyakuti “kusunda,” i cani cino mukaelenganyapo? Limwi mukaelenganya pa kufulula umwi, nomba mwaya ivintu ivingi. Muli Baibo, ukusunda ilingi kukalandwa umu nzila isuma, insita zimwi kukalondolwelwa capamwi nu kumanya, mano, kutemwa, nu umi. (Mapi. 1:2-7; 4:11-13) Caya vivyo pano ukusunda kwakwe Leza kukalanga ukuti Leza watutemwa nupya akalondesya ukutupeela umi wa pe. (Ayeb. 12:6) Nanti icakuti ukusunda kwakwe kwayamo nu kufulula, asitucitila ivintu ivipe nanti ivya unkalwe. I cumicumi “ukusunda” kukalenga tusambilile, wakwe vino cikaya pa kusunda umwana.

2, 3. Uzye ukusunda kwayamo uli ukusambilizya nu kufulula? (Lolini cikope cakutandikilako.)

² Lekini tulangilile: Akalumendo akizina lyakuti Johnny kakuteya bola umu ng’anda. Ya nyina yakanena yati: “Johnny, watumanya ukuti utalinzile ukuteyela bola umu ng’anda! Ungatama vimwi.” Nomba kakana ukuvwila vino ya nyina yakanena, katwalilila ukuteya bola nupya katama ideko lya pi tebulo. Uzye ya nyina yangakasunda uli? Umu kusunda mungaya nu kukasambilizya alino nu kukafulula. Lino yakukasambilizya, ya nyina  yangakiusya umulandu uno vino katikacita vitazipiile. Yangatemwa ukukaazwa ukumanya amano aaya umu kuvwila avyazi, nu kukalondolwela ukuti masunde yao yakalondekwa nupya yaya ningo sana. Lyene pakuti amazwi yano yakanena yuvwike, limwi ya nyina yangakafulula umu nzila imwi. Yangakapoka na bola kwene nu kuleka papite insita. Cii cingalenga kamanye ukuti ukukana uvwila kukaletelela.

³ Vino twaya umu cilongano, twaya umu lupwa lwakwe Leza. (1 Tim. 3:15) Fwandi tukacindika insambu zyakwe Yeova izyakutupeela masunde alino nu kutusunda ndi twafilwa ukuvwila masunde yayo. Nupya ndi cakuti vino tukucita vyatuletelela, angatusunda pakuti twaiusya ukuti cacindama ukuvwila Tata witu. (Gala. 6:7) Leza akatusakamala sana nupya asilonda ukuti ivintu vitwipile.—1 Pet. 5:6, 7.

4. (a) U kusambilizya kwa musango ci kuno Yeova akapolelela? (b) I vyani vino tumasambilila umu cipande cii?

⁴ Ndi tukuomvya ukusunda kwa mu malembelo, tungazwa umwana nanti umusambi wa Baibo ukufikilizya uyo wa kuya umulondezi wakwe Klistu. Izwi Lyakwe Leza alino tukaomvya sana pa kusambilizya, nupya likatwazwa ‘ukusunda umu wololoke.’ Fwandi ana itu na antu yano tukasambilizya Baibo, tungayazwa ukumanya nu ‘kuvwila vyonsi vino Yesu watunenyile.’ (2 Tim. 3:16; Mate. 28:19, 20) Yeova akapolelela ukusambilizya kwa musango uu, ukukaazwa asambi ukwazwa antu na yauze ukuya asambi yakwe Klistu. (Welengini Tito 2:11-14.) Lyene lekini tuzane masuko uku mauzyo yatatu acindame: (1) Uzye ukusunda kwakwe Leza kukalanga uli ukuti watutemwa? (2) Tungasambilila vyani kuli vino Leza wasunzile yamwi mpiti? (3) Uzye tungaakolanya uli Yeova nu Mwanakwe lino tukusunda umwi?

5. Uzye ukusunda kwakwe Yeova kukalanga uli vino watutemwa?

⁵ Pa mulandu nu kutemwa, Yeova akatulungika nu kutusambilizya pakuti tutwalilile ukwikala umu kutemwa kwakwe nu kutwalilila ukupita umu nzila ya umi. (1 Yoa. 4:16) Yeova asitusuula nanti ukututuka nu kutwisika ndi cakuti twacindama. (Mapi. 12:18) Lelo akaika amano uku miyele itu isuma nu kutuzumilizya ukuomvya untungwa uno twakwata uwa kuisoolwela ivya kucita. Uzye vivyo avino mukalola ukusunda kwakwe Leza, ukwaya umwizwi lyakwe, mu mpapulo nanti ukufuma uku yavyazi nanti ya eluda? Fwandi ya eluda akatusunda ala iyateeka umwenzo nanti mu kutemwa ndi cakuti ‘twacita iciipe’ limwi pa mulandu nu kukanamanya, yakalanga vino Yeova watutemwa.—Gala. 6:1.

6. Uzye ukusunda kwakwe Leza kukalanga uli ukutemwa nanti icakuti insita zimwi umuntu angata ukuomba imilimo imwi umu cilongano?

⁶ Insita zimwi mu kusunda mwaya ivintu ivingi. Ndi cakuti umuntu wacita uluyembu ulwipisye, cingalenga yamupoke imilimo ino akaomba umu cilongano. Nomba nanti ciye vivyo, ukusunda kuko kukalanga vino Leza watutemwa. Tuti umwi wata ukuomba imilimo ino waombanga, limwi cingalenga alole vino icicindama ukuti aike sana mano uku kuisambilizya Baibo, ukwelenganya sana pali vino akuwelenga alino ni pepo. Nupya ukucita vivyo kungalenga ucuza wakwe na Yeova ukukoma. (Masa. 19:7) Ndi papita insita angatandika ukuomba nupya imilimo iyo umu cilongano. Nu kuzingwa kwene kukalanga ukutemwa kwakwe Yeova pano kukacingilila icilongano cakwe uku miyele iipe. (1 Kol. 5:6, 7, 11) Nupya pa mulandu wakuti Leza akasunda ukulingana na vino umuntu atacita, ukuzingwa kungalenga  umuntu uwatazingwa ukumanya vino uluyembu luno atacita lukuzile nu kulapila.—Mili. 3:19.

7. Uzye Syebina wali a weni, nupya i miyele ci iipe ino watandike ukukwata?

⁷ Pakuti tumanye vino ukusunda kwacindama, lekini tulande pa yantu yaili yano Yeova wasunzile: Syebina, uwaliko umu nsita ya Mwene Hezekiya, nu mwina Graham, uwa mu manda itu. Vino Syebina wali a “musika wa kwisano” kuli kuti umwisano lyakwe Hezekiya, wakweti sana amaka. (Eza. 22:15) Icaulanda icakuti, wizile aya ni cilumba, atandika ukuilondela umucinzi. Nupya waipangiile ni lindi lya muteengo sana nu kupitila pa ‘maceleta ya lulumbi’!—Eza. 22:16-18.

8. Uzye Yeova wasunzile uli Syebina, nupya i vyani ivyacitiike?

⁸ Pa mulandu wakuti Syebina walondanga antu yamucindika, Leza wamufumizye “apa mulimo wakwe umusika” nu kwikapo Eliyakimu. (Eza. 22:19-21) Cii cacitiike lino Umwene Senakelibu wapekanyanga ukuzanza Yelusalemu. Lino papisile insita, umwene wiya watumile inkombe zyakwe uku Yelusalemu capamwi ni umba lya vita ilikulu, nu kuya umu kutoovola Ayuda nu kutiinya Hezekiya ukuti acimbe. (2 Yamw. 18:17-25) Eliyakimu awino yatumile ukuya umu kuvwanga ni nkombe, nomba ataali wenga. Yauze yamusukiliile, wenga pali yayo wali a Syebina, ala lyene akaomba umulimo wa ukalemba. Uzye cii cisikulanga ukuti Syebina ataasosile nanti ukuya nu lupato umu mwenzo apa kuicefya nu kuzumila umulimo wa pansi? Ndi cakuti avino cali, i vyani vino tungasambilila ukwi lyasi lii? Lekini tusambilileko ivintu vitatu.

9-11. (a) I sambililo ci lino tungasambilila kuli vino vyacitikiile Syebina? (b) Uzye mukakomeleziwa uli kuli vino Yeova wacisile kuli Syebina?

⁹ Icakutandikilako, Syebina waposilwe umulimo uno waombanga. Ivyamucitikiile vikatucelula ukuti: “Icilumba cikakolelela uononesi, ukuitutumula umu mwenzo, kukakolelela ukuongoloka.” (Mapi. 16:18) Ndi mwapeelwa umulimo umwi umu cilongano ucindame, uzye mulatwalilila ukuicefya? Uzye mulaapeela ululumbi kuli Yeova pa mawila yano mwakwata nanti pa milimo ino mwaomba? (1 Kol. 4:7) Umutumwa Paulo walemvile ati: “Nkumunena mwensi kuti mutaikuzya kuluta vino mwaya. Lelo muye atekele mu kwelenganya nu kuipima mweisikulu.”—Loma 12:3.

¹⁰ Cakwe ciili, limwi Yeova walanganga ukuti Syebina walapiile pa cisila ca  kusundwa. (Mapi. 3:11, 12) I sambililo ilisuma sana kuli yaayo aapeelwa imilimo umu cilongano cakwe Leza ndakai! Ukucila ukusoka nanti ukukwata ulupato umu mwenzo, cingazipa yatwalilile ukuombela Leza apapezile amaka yao na lino vintu vyasenuka, nu kulola ukuti Yeova watayasunda pa mulandu wakuti wayatemwa. Mwaiusya ukuti Tata witu atalaatulola kwati sweswe ya sile sile ndi twaicefya. (Welengini 1 Petulo 5:6, 7.) Ukusunda ukwayamo nu kutemwa i ngaya inzila ino Leza angaomvya pakuti atwazwe ukutandika ukuomba ningo nupya, fwandi lekini lyonsi twaya wi vu ilitonte umu minwe yakwe.

¹¹ Cakwe citatu, vino Yeova wacitiile Syebina vyayamo isambililo ilicindame sana kuli yaayo apeelwa amaka akusunda yauze, wa yavyazi na ya eluda. I vyani vino tukusambililako? Nanti icakuti ukusunda kwakwe Yeova kukalanga ukuti wapata uluyembu, kukalanga nu kuti wasumba sana mano uku muntu uwatayembuka. Ndi cakuti mwe yavyazi nanti ya eluda mwakwata isyuko lya kusunda yauze, uzye mulaakolanya Yeova, ukupata uluyembu nu kulola ivisuma umu mwana winu nanti Umwina Klistu muzo?—Yuda 22, 23.

12-14. (a) Uzye yamwi yakacita uli ndi yasundwa? (b) Uzye Izwi Lyakwe Leza lyazwilizye uli umwina umwi ukusenula amelenganyo yakwe, nupya i vyani ivyafumilemo?

¹² Icaulanda icakuti, yamwi lino yasundwa, yakafilwa ukuvwila ukusunda nupya yakata nu kuombela Leza iyaitalusya nu ku cilongano. (Ayeb. 3:12, 13) Nomba uzye cii cikusenula ukuti umuntu wa musango uwo atanga alapile? Elenganyini pali Graham, uwazinzilwe nu kuweziwa lino papisile insita, nupya aiza ata ukuomba umulimo wa kusimikila. Lino papisile imyaka, wanenyile eluda uwizile aya cuza wakwe ukuti amusambilizya Baibo.

¹³ Eluda walanzile ukuti: “Graham wapeelanga ya eluda aali muli komiti iyamuzinzile imilandu. Fwandi lino twatandike sile ukusambilila, twalanzyanyizye malembelo aakalanda pa cilumba ni vikafumamo. Graham watandike ukuilola umu cilolwa ci Zwi Lyakwe Leza, nupya atatemilwe vino waweni! Wasenwike sana! Lino wilwike ukuti icilumba ali ntazi ikulu ino wakweti, watandike ukusenuka zuwa zuwa. Watandike ukuzanwa lyonsi umu kulongana, ukuisambilizya Baibo nu mwenzo onsi, nu kutandika ukupepa lyonsi. Nupya watandike ukutungulula ningo ulupwa lwakwe, na ci calenzile mamakwe na ana yatemwe sana.”—Luka 6:41, 42; Yako. 1:23-25.

¹⁴ Lyene eluda walanzile nu kuti: “Wanda umwi, Graham wanenyile icintu cimwi icamfisile pa mwenzo. Watiile: ‘Namanya icumi pa myaka iingi,’ nupya naombapo na upainiya. Nomba ukulanda sile cisinka, ndakai alino ningalanda ati natemwa Yeova.’ Likwene sile alino yamupeezile umulimo wa kuombela uku viombelo vya mazwi pa kulongana nupya watemilwe sana pa kukwata umulimo uu. Vino wacisile vyansambilizye ukuti, ndi cakuti muntu waicefya kuli Leza nu kuzumila ukusundwa, akapolelelwa wakwe cimwi!”

15. I vyani vino tulinzile ukucita ndi tukulonda ukusunda kwitu kwafika yauze pa mwenzo?

¹⁵ Pakuti tuye ya kasambilizya yasuma, tulinzile ukutandikilapo ukuisambilizya ningo. (1 Tim. 4:15, 16) Vikwene avino yaayo aakwata maka ya kusunda yauze yalinzile ukutwalilila ukulondela ukutungulula kwakwe Yeova. Ukuicefya kwa musango uu kungalenga kuti yauze yayapeela umucinzi nupya yakakwata untungwa wa kuvwanga lino yakusambilizya nu kulungika yauze. Lekini tulole vino Yesu wacisile.

16. I vyani vino tungasambilila kuli vino Yesu wasundanga ningo nu kufika antu pa mwenzo?

¹⁶ Yesu uvwilanga Isi lyonsi sile, na lino ivintu vyamutalilanga. (Mate. 26:39) Nupya wacindikanga Isi pa mano yano wakweti nu mu misambilizizye yakwe. (Yoa. 5:19, 30) Icuvwila cino Yesu wakweti nu kuicefya vyalenganga auvwila antu luse pa kuyasambilizya. (Welengini Luka 4:22.) Amazwi yakwe yazwanga sana antu aali wi tete ilifwampe nanti inyali ikuzimantukila. (Mate. 12:20) Nanti alino weziwanga, Yesu walanganga uluse nu kutemwa. Cii cacitiike lino walungike atumwa yakwe lino yalangizye ukaitemwe, nu mupasi wa kulondesya ukulumbuka.—Mako 9:33-37; Luka 22:24-27.

17. I miyele ci isuma ino ya eluda yalinzile ukukwata pakuti yaye ya kacema ya ufyo wakwe Leza asuma?

¹⁷ Yonsi aapeelwa amaka ya kusunda yauze ukuomvya Malembelo yakaomba ningo ndi yakukolanya Yesu. Ndi yakucita vivyo yakalanga ukuti yakulonda ukutungululwa na Leza nu Mwanakwe. Umutumwa Petulo walemvile ukuti: “Musunge ningo mauvi yakwe Leza. Citini cii mu musango uli onga na uno yakacema yakasungilamo mfwele. Mwacita cii ndi vino Leza akalonda kuti mucite, kwaula kupatikiziwa. Ombini mulimo winu asi pa mulandu sile wa kulipilwa, lelo pa mulandu wa kulondesya kutumikila. Mutaezya kukuwizya yao yano mukasunga, lelo muye cilangililo pakasi ki uvi.” (1 Pet. 5:2-4) Ya eluda aakaitemelwa ukutontela Leza na Klistu, ivintu vikayazipila pamwi na yano yakatungulula.—Eza. 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Uzye Yeova akalonda avyazi yaomba uli? (b) Uzye Leza akaazwa uli avyazi ukuomba imilimo ino yaapeelwa?

¹⁸ Icisinte kwene cii cikaomba nu mu lupwa. Imitwe ya ndupwa yainena ukuti: “Mutasosya ana inu, lelo mwayakuzya mu kuyasunda nu kuyasambilizya kwa wina Klistu.” (Efes. 6:4) Uzye umulandu uu wacindama uli? Pali Mapinda 19:18 pakati: “Kalipila umwanako lino acili na mano yakwaluka. Ndi cakuti utacisile vivyo, ale lyene umaleka ayonone umweneco.” I cumicumi Yeova alapeela avyazi umulandu ndi cakuti yakufilwa ukusunda ana yao! (1 Sam. 3:12-14) Lelo, Yeova akapeela avyazi amano na maka ndi yakumuleenga umu mapepo nu kuomvya Izwi lyakwe nu kutungululwa nu mupasi wa muzilo.—Welengini Yakobo 1:5.

19, 20. (a) Uusuma ci uwaya umu kuzumila ukusundwa? (b) I vyani vino tulasambilila umu cipande icilondelilepo?

¹⁹ Ndi tukuzumila ukusunda kwakwe Leza nu kukolanya vino Yeova na Yesu yakasunda, tulapolelelwa sana! Mu ndupwa zitu nu mu vilongano vino twayamo mulaya umutende, nupya yonsi yalayuvwa ukuti yatemwikwa, ukucindikwa, nu kucingililwa. Twalanda utunono sile pa mutende ni nsansa zino tulakwata uku nkoleelo. (Masa. 72:7) I cumicumi, ukulanda ukuti Yeova akatusunda vino tulikala umu mutende nupya alemane wa lupwa longa ulukasakamalana amanda pe, asi vya ufi. (Welengini Ezaya 11:9.) Ndi cakuti tukulola ukusunda umu nzila isuma, tulaataizya sana vino kukaomba: Iinzila isuma ino Leza akalangilamo ukutemwa.

²⁰ Umu cipande icilondelilepo, tuli nu kusambilila pa vintu ivikalanda pa kusunda kwa mu lupwa nu mu cilongano. Nupya tuli nu kusambilila pali vino tungaisunda na pa cintu cimwi icingipisya ukucila na pa kuvwa sile uyi pa kasita akanono pa mulandu nu kusundwa.