CIPANDE CA KUSAMBILILAMO 21
Uzye Mukataizya pa Vintu Visuma Vino Leza Wamupeela?
“We [Yeova], Leza wane, ala vino watucitila ivyakuzunguka ivivule, vino wemo watuteyanyizizya pasi pa wingi.”—MASA. 40:5.
LWIMBO NA. 5 Milimo Yako Leza Iyakuzunguka
VINO TUMASAMBILILAPO *
1-2. Kulingana na Masamu 40:5, i vintu ci vino Yeova watupeela, nupya u mulandu ci uno tumalandila pa vintu kwene vivyo?
YEOVA a Leza uwaya na ukapekape. Elenganyini pa vintu vimwi vino watupeela: watupeela insi isuma cuze nupya iyembe umwa kwikala, wongo wongo uwapangwa umu cizunguzyo, ni Izwi lyakwe ilicindame sana, Baibo. Pa mulandu wakuti Yeova watupeela ivintu vii vitatu, twakwata incende ukwa kwikala, tungelenganya nu kulanzyanya na yauze, nupya tungazana masuko uku mauzyo acindame yano twakwata.—Welengini Masamu 40:5.
2 Mu cipande cii, tumalandako panono pa vintu vii vitatu. Nga twelenganya pa mawila yaa, tulaataizya nupya tulalondesya ukuzanzya Kaumba witu, Yeova. (Umbw. 4:11) Nupya tulalanzyanya na antu asombwa nupya aazumila ukuti ivintu vyasangwike sile.
PULANETI WITU WAIYELA
3. U mulandu ci uno insi yapusanilako na mapulaneti yauze?
3 Amano yano Leza wakwata yakalolekela muli vino waumvile insi. (Loma 1:20; Ayeb. 3:4) Kwaya mapulaneti na yauze aakazinguluka ilanzi, nomba insi yene yaiyela sana pano yakwata ivintu vyonsi ivingalenga umuntu ukuya nu umi.
4. U mulandu ci uno tungalandila ukuti insi yazipa ukuluta uwato uwapangwa na antu?
4 Tungakolanya insi uku wato uukweleela pali ci yemba. Nomba paya upusano pa wato uwapangwa na antu umuli antu aingi na pa nsi. Amanda yanga yano antu yangikala ali mu wato ndi cakuti yailondelanga umuza wa kufuta, ivyakulya, na manzi nupya yatalinzile ukusumbila icili consi umu manzi? Antu yayo ali mu wato yangafwa zuwa. Ukupusanako ni nsi, insi ikasunga antu aingi sana ni nyama ivya umi. Lyonsi tukakwata umuza, ivyakulya na manzi vino tukalondekwa, nupya ivintu vii visitala ivisila. Nanti icakuti kukaya ivikwi ivingi, insi yene ikatwalilila ukuya iyembe. Cingaya uli vivyo? Yeova waumvile insi mu nzila yakuti ivintu ivyaomviwa nu kusumbwa vingapangwa nupya mu cintu cuze. Tumalanda pali vino amano yakwe Yeova yakalolekela muli vino wapanga umuza na manzi.
5. Uzye umuza wakwe oxygen ukapangwa uli, nupya vino ukapangwa vikasininkizya vyani?
5 Umuza uno yakati Oxygen ukalenga tuye nu umi nupya auno iviumbwa ivingi vikaomvya ukwikako sile na swe antu kwene. Cazanwa ukuti viumbwa vya umi vikafuuta mabilyoni ya muza uno yakati oxygen mu mwaka. Iviumbwa kwene vii, vikafumya umuza uno yakati carbon dioxide. Lelo iviumbwa kwene vii visifuuta umuza onsi, nupya ulwelele lusisyala ukwaula umuza uno viumbwa vii vikafumya. U mulandu ci? A pa mulandu wakuti Yeova waumvile ivimelwa ivipusanepusane ivikapeema umuza wakwe carbon dioxide nu kufumya umuza wakwe oxygen. Pa mulandu na vino cikaya pakuti umuza uno tukapeema upangwe, tungazumilizya amazwi aaya pa Milimo 17:24, 25 aakati: “Leza . . . akapeela umi nu muza ni vintu vyonsi kuli onsi.”
6. Uzye manzi yakazinguluka uli, nupya cico cikalangilila cani? (Lolini kambokosi kakuti “ Vino Yeova Wapanga Manzi U Wila.”)
6 Pa mulandu wakuti insi iikala pa ncende isuma, calenga tukwate manzi asuma ku umi. Ndi cakuti yapalamileko sile panono ukwi lanzi, manzi yonsi nga yakakaya iyakama nu kukama icakuti patanga paye ni ca umi icingatwalilila ukuyako. Nupya ndi cakuti insi yatalwikeko panono sile ukwi lanzi, amanzi yonsi nga yazuuka icakuti ni insi ikoma. Pa mulandu wakuti Yeova wika insi pa ncende isuma, vino manzi yakazinguluka cikalenga twaya nu umi. Ilanzi likakavya manzi muli viyemba na pa musili nupya yakatandika ukukwela umupela nu kupanga amakumbi. Cila mwaka manzi akakwela umupela yakacila pa manzi aya muli ya yemba yonsi pano nsi. Manzi yaa yakaikala umulwelele pa manda umupipi na 10 lino yatatala yaya imvula nanti usu wa mvula. Manzi yakasuka iyaswilila muli viyemba nanti kuze, nupya iyaswilizya ukucita ivili vimwi nga yakaya. Yeova wapanzile ukuti vii vyacitika pakuti pano nsi paya manzi lyonsi na cii cikalangilila ukuti Yeova wakwata amano na maka.—Yobo 36:27, 28; Kasa. 1:7.
7. I vyani vimwi vino tungacita pa kulanga ukuti tukataizya pa wila uwalembwa pa Masamu 115:16?
7 I cani cingatwazwa ukulataizya sana pali pulaneti witu ni vintu vyonsi visuma ivyayapo? (Welengini Masamu 115:16.) Inzila yonga u kwelenganya pa vintu vino Yeova wapanga. Cico cilalenga twataizya sana Yeova cila wanda pa vintu visuma vino akatupeela. Nupya tukalanga ukuti tukataizya pa nsi ndi cakuti tukusunga ningo pano tukaikala.
WONGO WONGO WITU WAIYELA
8. U mulandu ci uno tungalandila ukuti wongo wongo witu wapangwa umu cizungusyo?
8 Wongo wongo wa muntu wapangwa umu cizungusyo. Lino mwali umunda, wongo wongo winu wapangwanga ukulingana na vino alinzile ukupangwa, nupya insande nsande izingi sana zyapangwanga muli cila mineti. Aakalondelezya yazana ukuti wongo wongo uwa muntu uwikolo wakwata insande nsande iziiyele izikapanga nu kutuma ivyeo kuli wongo wongo umupipi na 100 bilyoni. Insande nsande zii zikapanga wongo wongo aakafina umupipi na 1.5kg. Lekini tulande sile panono pa vintu vya kuzungusya vino wongo wongo akacita.
9. I vyani vikalenga musininkizye ukuti amaka yano twakwata akuvwanga u wila ukufuma kuli Leza?
9 Maka yano twakwata akulanda i cizungusyo. Elenganyini pali vino vikacitika lino tukulanda. Pali cila izwi lino mwalanda, wongo wongo winu afwile ukulemanya imikole umupipi na 100 iyaya umu lulimi lwinu, icikolomilo, imilomo, ivyamvu alino nu mu cisao. Pakuti muvwange ningo amazwi imikole iyo ilinzile ukupita ukulingana na vino yatantikwa. Nga twati tulande pali vino antu yakamanya ululimi, ukulondelezya kumwi ukwa mu 2019 kwalangilile ukuti ana yano yacivyalwa yakailuka izwi lyonga lyonga nu kucita vivyo kwene vino yakuvwa. Ukulondelezya kuu kukalemana sana na vino aakalondelezya yazumila, ukuti tukavyalwa na maka ya kumanya nu kusambilila ululimi. Mu cumi cumi, amaka ya kuvwanga yano twakwata u wila ukufuma kuli Leza.—Kufu. 4:11.
10. Tungalanga uli ukuti tukataizya pa wila uno Leza watupeela uwa kuvwanga?
10 Umulandu onga uno tungalangilamo ukuti tukataizya pa wila wa kuvwanga, u kunenako yano yatamanya umulandu uno tutazumilila umu cizumilo cakuti ivintu vyasangwike sile nu kuzumila ukuti Leza akuno waya. (Masa. 9:1; 1 Pet. 3:15) Yayo aazumila umu cizumilo cii, yakalanda ukuti insi nu umi kusi uwavipanzile. Ndi cakuti twaomvya Baibo ni visinka vimwi vino itusambilila umu cipande cii, tungatungilila icumi pali Tata witu uwa kwi yulu nu kulondolwela yayo aakulondesya ukuvwa umulandu uno twasininkizizya ukuti Yeova ali Kaumba wi yulu ni nsi.—Masa. 102:25; Eza. 40:25, 26.
11. U mulandu ci onga uno wongo wongo witu wayela umu cizungusyo?
11 Vino tukaiusya ivintu i cizungusyo. Mpiti, kalemba wa mabuku umwi walanzile ukuti wongo wongo wa muntu wakwata amaka ya kwiusya ivyeo ivingazanwa umu mabuku 20 milyoni. Nomba ndakai cikaloleka kwati tungiusya ivyeo ukucila na papo. Pa mulandu wakuti tungiusya ivyeo umu musango uwo, aamaka ci lyene fwandi yano twakwata?
12. Uzye swemo twapusanako uli ni nyama muli vino twakwata amaka yakusambilila imiyele ino tulinzile ukukwata?
12 Pa viumbwa vyonsi ivyaya pano nsi, antu sile aliyo yakwata amaka akusambilila uku vintu vino vyayacitikile mpiti. Na cico calenga ukuti twasambilila ivya kuya ni miyele isuma nu kusenula imyelenganyizizye itu ni mikalile itu. (1 Kol. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) Nupya tungasambilizya kampingu witu ivya kumanya iciipe ni cisuma. (Ayeb. 5:14) Tungasambilila ivya kulanga ukutemwa, icikuuku nu luse. Nupya tungasambilila ivya kukolanya Yeova ukuya nu mulinganya.
13. Ukulingana ni lembelo lya Masamu 77:11, 12, tungaomvya uli uwila uno twakwata uwa kwiusya?
13 Inzila yonga ino tungalangilamo ukuti tukataizya pa wila wa kwiusya u kwezya na maka ukwiusya insita zyonsi ukuti Yeova mpiti watwazwilizye nu kutukomelezya. Cii cilalenga tusininkizye ukuti alatwazwa nu ku nkoleelo. (Welengini Masamu 77:11, 12; 78:4, 7) Inzila na yuze ino tungacitilamo vivyo u kwiusya ivintu ivisuma vino yauze yakatucitila nu kuyataizya. Aakalondelezya yazana ukuti antu aakataizya yakaya ni nsansa. Nupya cikazipa nga tukukolanya Yeova nu kusoolola ukwilila ivintu vimwi. Yeova wamalilika muli vino akaiusya nomba ndi cakuti twalapila akasoolola ukutwelela nu kwilila vino twaluvyanya. (Masa. 25:7; 130:3, 4) Nupya akalonda naswe kwene avino twacitila yauze ndi cakuti yalenga uwelelo pali vino iyaluvyanya ivyativitusosya.—Mate. 6:14; Luka 17:3, 4.
Tukalanga ukuti tukataizya pali wongo wongo wino Leza watupeela ndi cakuti tukumuomvya ku kulumbanya Yeova (Lolini palaglafu 14) *
14. Tungalanga uli ukuti tukataizya pali wongo wongo wino Leza watupeela?
14 Tungalanga ukuti tukataizya pali wongo wongo uno Leza watupeela ndi cakuti tukumuomvya uku kucindika izina lyakwe. Yamwi yakaomvya wongo wongo wao uku kuipingwila aineco iviipe ni visuma. Pa mulandu wakuti Yeova aliwe watuumvile, ali mulandu uno masunde yano watupeela yazipila ukuluta masunde yano tungaipangila sweineco. (Loma 12:1, 2) Tukaya nu mutende nga tukuvwila Yeova. (Eza. 48:17, 18) Nupya tukasambilila vino Yeova akalonda twacita lino tuli nu umi, na cico cikalenga Kaumba witu nupya Tata ukuya sana ni nsansa.—Mapi. 27:11.
BAIBO U WILA UIYELE
15. Uzye Baibo ino Yeova watupeela ikalanga uli ukuti watemwa antu?
15 Baibo u wila usuma ukufuma kuli Leza. Tata witu uwa kwi yulu, wapeezile aonsi umupasi wa muzilo ukulemba Baibo pa mulandu wakuti watemwa sana ana yakwe. Pa mulandu wakuti Yeova watupeela Baibo, akaasuka amauzyo yonsi yano twakwata wakwe: Aekwi kuno twafuma? U mulandu ci uno twayela pano nsi? Nupya i vyani vilatucitikila uku nkoleelo? Yeova akalonda ana yakwe yonsi yamanye amasuko uku mauzyo yaa yonsi, ali mulandu uno walengela antu ukusenula Baibo umu ndimi izingi. Ndakai Baibo yaya umu ndimi ukucila pali 3,000 yonsi nanti umu ciputulwa. Baibo ali buku ilyasenulwa sana nu kusalanganiziwa ukufuma mpiti. Asi mulandu na kuno antu yakaikala nanti ululimi luno yakavwanga, aingi yakwata isyuko lya kuwelenga Baibo umu lulimi lwao.—Lolini kambokosi akakuti “ Ukusenula Baibo Umu Ndimi Zya mu Africa.”
16. Ukulingana na Mateo 28:19, 20, tungalanga uli ukuti tukataizya pali Baibo?
16 Tukalanga ukuti tukataizya pali Baibo nga tukuiwelenga cila wanda, ukwelenganya pali vino ikatusambilizya nu kwezya na maka ukucita vino tukusambilila. Nupya tukalanga ukuti tukataizya Leza ndi cakuti tukunena antu aingi vino Baibo ikalanda.—Masa. 1:1-3; Mate. 24:14; welengini Mateo 28:19, 20.
17. A mawila ya musango ci yano itusambilila umu cipande cii, nupya aalikwi yano tulasambilila umu cipande icilondelilepo?
17 Umu cipande cii itusambilila pa mawila yano Leza watupeela ali wakwe, apa kwikala kuli kuti insi; wongo wongo witu uwapangwa umu cizungusyo; ni Izwi ilyafuma kuli Leza, Baibo. Nomba kwaya mawila na yauze yano Yeova watupeela yano tutanga tulole. Ivintu vii ivisyaloleka tulavilandapo umu cipande icilondelilepo.
▪ LWIMBO NA. 12 Leza Mukulu, Yeova
^ pala. 5 Cipande cii cimatwazwa ukulataizya Yeova pa vintu vitatu ivisuma vino watupeela. Cimatwazwa nu kumanya vino tungalanzyanya na antu aakatwisika ukuti Leza akuno waya.
^ pala. 64 ULONDOLOZI WA CIKOPE: Nkazi akusambilila ululimi luze pakuti aasimikila antu aakafuma uku mpanga zyuze icumi icaya umwi Izwi Lyakwe Leza.
