LINO maimbi ya pali ciyemba ca Atlantic yasunkanga iciwato icayanga uku Ulaya, umwi pali yano yali umu ciwato cico, George Young, welenganyanga pali vino waombanga ningo umulimo wa Wene kuno wafumile uku Brazil. * Lelo, lino ulwendo lwatwalilile, Umwina Young watandike ukwelenganya pa mulimo upya uno wali nu kuomba umu cifulo icitaombilwemo uku Spain nu ku Portugal. Wapaalilanga ukuti ndi wafika kuuku, wali nu kupekanya ukuti Umwina J. F. Rutherford akalande malyasi ya Baibo nu kusalanganya utupeepala twilandwe 300,000!

Lino wafisile umu Lisbon umu 1925, Umwina Young wazanyile ukuti ivintu vitaali ningo. Ukusenuka kwa miteekele ukwacitiike umu 1910 kwalenzile ukuti yasisyepo imiteekele iyalipo ino ikangapo sile umwene nupya Icalici lya Katolika lyatiile ukuya sana na maka. Antu yakweti sana untungwa, nomba inkondo yatwalilile ukuyako umu mpanga.

Lino Umwina Young wapekanyanga ukuti kuye ilyasi lya Mwina Rutherford, uteeko wisileko isunde lyakuti asilika aliyo yacingilila impanga pa mulandu wakuti yamwi yalondanga ukufumyapo kateeka uwalipo uku maka. Sekeletali uwa kaungwe kakwe ya Bible Society aku Britain wacelwile Umwina Young ukuti wali nu kucuziwa kuli ya kakaanya ya mulimo wa kusimikila. Nomba nanti cali vivyo Umwina Young waile alenga icikuulwa ca pi sukulu lya Camões Secondary muno antu yatukusizyanga imiili, nupya yazumiile ukuti cingaomviwa!

Lyene uwanda uno Umwina Rutherford wali nu kulanda ilyasi uwa pa 13 Mei wafisile. Antu aingi yalondesyanga ukuzanwako! Kwali ukwika mapepala uku viumba vya vikuulwa akwamilapo antu alino nu kulemba muli nyunzipepa ukumanyisya antu api lyasi ilyali nu kuyako ilyakuti “Vino Mungikala Pano Nsi Amanda pe.” Amapepo aakanyanga umulimo wa kusimikila nayo yalemvile zuwa zuwa ilyasi muli nyunzipepa ukucelula antu ukuti kwali nu kwiza “ya kasema yaufi.” Apa mulyango wa cikuulwa, ya kakaanya yapeezile antu aingi sana utumabuku utwalandanga iviipe pali vino Umwina Rutherford wali nu kusambilizya.

Lelo, antu 2,000 ingiile umu cikuulwa, nupya yauze 2,000 yayakanyizye sile ukwingila pano ala pasi apakwikala. Yamwi alondesyanga ukuuvwa yakwezile sile pa ntambo zya mitanto umu mbali ya cikuulwa, yauze nayo yateenzi sile pa viombelo vya kuomvya pa kutukusya umwili papela.

Vintu vitaazifile sana. Ya kakaanya yapanganga icongo ala yakutama ni mipando pansi. Nomba Umwina Rutherford wateesile umwenzo akwela api tebulo pakuti antu yuvwe vino wali nu kulanda. Lino wamazile ukulanda apiipi nu usiku pakasi, antu ukucila pali 1,200 alondesyanga ukuuvwa yasiile amazina yao alino na kuno yakazanwa pakuti yakapokelele impapulo. Uwanda uwalondelilepo, yalemvile ilyasi lino Umwina Rutherford walanzile muli nyunzipepa wakuti O Século.

Lino umwaka wakwe 1925 wafisile, Ulupungu Lwa Mulinzi ulwa kusambililamo lwatandike ukufuma umu Ciportuguese. (Pa nsita ii ala Ulupungu lwatandika  mpiti ukufuma umu Ciportuguese uku Brazil.) Apa nsita kwene iiya, Virgílio Ferguson, Umusambi wa Baibo uwa ku Brazil, watandike ukupanga mapekanyo akuti akaye uku Portugal umu kwazwilizya umu mulimo wa Wene. Umwina wii waomvilepo nu Mwina Young api ofesi ilinono ilya Yasambi ya Baibo uku Brazil. Patalengile, avino Umwina Virgílio watandike ulwendo na mamakwe Lizzie ukuya umu kuombela pamwi nu Mwina Young nupya kwene. Mwina Ferguson wafisile pa nsita isuma pano kwasile panono ukuti Umwina Young aye umu kuombela kuuze umulimo wa kusimikila, ukwikako sile ni mpanga ya Soviet Union.

Lino Asilika yaposile uteeko uku maka umu Portugal, ukukaanya umulimo witu kwakuliileko. Umwina Ferguson wasifile sana nupya wapekinye ukuti akaliumba ka Yasambi ya Baibo kacingililwe nu kutwalilila ukuombesya. Walenzile uku uteeko ukuti yamupeele insambu zya kuomvya ing’anda yakwe ukuti yalonganilamo. Umu Okotoba 1927, yamupeezile ulusa.

Mu mwaka wa kutandikilako uwa miteekele ya asilika, antu apiipi na 450 umu Portugal yalembesizye ukuti yapokelela Lupungu Lwa Mulinzi. Nupya kwali nu kuomvya utupepala twi landwe nu tumabuku pa kusalanganya icumi uku mpanga zya kutali izyateekwanga ni mpanga ya Portugal, wakwe uku Angola, Azores, Cape Verde, East Timor, Goa, Madeira, nu ku Mozambique.

Umu kusila kwakwe ya 1920, umwina Portugal umwi uwali umuicefye sana Manuel da Silva Jordão, wizile uku Lisbon. Lino wali uku Brazil, uvwile ilyasi lino Umwina Young walanzile. Wamanyile icumi nupya walondesyanga ukwazwa Umwina Ferguson ukulundulula umulimo wa kusimikila. Pakuti cico cicitike, Umwina Manuel watandike ukuomba ukolopota uno ndakai tukati upainiya. Lyene vino pa nsita iiya ala yakapulinta nu kusalanganya mabuku aakalanda pali Baibo, icilongano ca mu Lisbon cakomelike!

Umu 1934, Umwina na Nkazi Ferguson yaswilile uku Brazil. Lelo, imbezu zya cumi zyene ala zyakomelwa mpiti. Apa nsita ino uku Ulaya kwatazile sana lino uku Spain kwali Inkondo ya mu Mpanga kwene iiya, kwikako ni Nkondo Yakwe Ciili Iya mu Nsi Yonsi, akaliumba kwakwe ya kapepa ya cumi umu Portugal katwalilile ukuomba ningo muli vyakwe Leza. Pa nsita inono, imiombele yao izile iya wa munyeswa wa moto uli apiipi nu kuzima, lelo umu 1947, akaliumba kaaka katandike ukwaka wa moto uno ikapo inkwi. Na cii cacitiike lino misyonali wa kutandikilapo uwa sambilile ukwi sukulu lya Gilyadi, John Cooke, waile uku mpanga iiya. Ukufuma pa nsita kwene ii, ya kakosoola ya Wene yatwalilile sile ukuvulilako. Nanti lino uteeko wainzile imilimo yakwe ya Nte Yakwe Yeova umu 1962, ya kakosoola yatwalilile sile ukuvulilako. Umu Dizemba 1974 lino ya Nte yazumiliziwe, kwali ya kakosoola ukuluta pali 13,000 umu mpanga ii.

Ndakai, ya kakosoola ukucila pali 50,000 yakasimikila pa Wene wakwe Leza umu Portugal nu mu vilila muno yakalanda ululimi lwa Ciportuguese, ukwikako nu ku Azores alino nu ku Madeira. Pali ya kakosoola ayako ndakai paya na ankulo yalenga zitatu ukufuma kuli yamwi aazanyilweko lino Umwina Rutherford walanzile ilyasi lya lulumbi umu 1925.

Tukataizya sana Yeova na aina na ya nkazi asifile lino yasalanganyanga ‘ilandwe lisuma ku akulukuwa kufuma kuli Leza.’—Loma 15:15, 16.—Ivyacitiike Mpiti Umu Portugal.